Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Alicja Sołowińska

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 stycznia 2018 r. w B.

sprawy z odwołania J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy J. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 kwietnia 2017 r. sygn. akt III U 99/17

oddala apelację.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska

Sygn. akt III AUa 381/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z 13 stycznia 2017 r., wydaną na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r., poz. 887) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił J. B. prawa do emerytury z uwagi na to, że był on wówczas członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999 r. 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a jedynie 23 lata, 4 miesiące i 17 dni.

W odwołaniu od tej decyzji J. B. domagał się jej zmiany i przyznania mu prawa do emerytury, wnosząc o zaliczenie do stażu emerytalnego pracy w gospodarstwie rolnym dziadków w okresie od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z 4 kwietnia 2017 r. odwołanie oddalił. Sąd ten ustalił, że J. B. urodził się (...) Zamieszkiwał wraz z rodzicami w E., a po ukończeniu szkoły podstawowej, w latach 1970-1975 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. S. Ż. w E.. W roku szkolnym 1972/1973 powtarzał klasę drugą. W okresie nauki w tej szkole, począwszy od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. zamieszkiwał wraz z dziadkami W. i J. L., będącymi właścicielami gospodarstwa rolnego o powierzchni 2,25 ha położonego w R. w odległości 25 km od E.. W gospodarstwie tym, z uwagi na zły stan zdrowia nie pracował dziadek odwołującego J. L.. W powyższym okresie w gospodarstwie rolnym dziadków odwołującego była uprawiana machorka na obszarze 0,5 ha, zboże na obszarze 0,3 ha, a resztę areału stanowiły łąki. Hodowano dwie krowy, jedną świnię, konia i drób. Odwołujący w czasie wakacji i ferii oraz w dniach wolnych od zajęć szkolnych, od ukończenia 16 roku życia pomagał w pracach w gospodarstwie rolnym dziadka. Po powrocie ze szkoły, do której każdego dnia pokonywał dystans 25 km w jedną stronę, pomagał przy uprawie machorki, sianokosach, robotach inwentarskich, m.in. przy przygotowaniu opału, wyrzucaniu obornika oraz przy obrządku zwierząt. Wszystkie prace w gospodarstwie związane z orką, żniwami i młóceniem zboża stale wykonywał wujek odwołującego, J. R.. Na stałe w gospodarstwie pracowała też babka odwołującego, W. L.. Odwołujący nie był związany ze swoimi dziadkami stosunkiem pracy. W dniu 25 lipca 2015 r. J. B. ukończył 60 lat.

Organ rentowy uznał, iż wnioskodawca udowodnił staż ubezpieczeniowy wynoszący 23 lata, 4 miesiące i 7 dni. Odwołujący domagał się uzupełnienia tego okresu pracą w gospodarstwie rolnym dziadków. Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który pozwala uzupełnić staż ubezpieczeniowy między innymi o przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia (pkt 3). Wskazał, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, art. 10 ust. 1 pkt 3 dotyczy pracy „domownika” rolnika w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Zgodnie z art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która: ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Sąd Okręgowy wyjaśnił również, że przesłanka zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy wiąże się z poglądem, iż praca ta ma mieć charakter ciągły, co oznacza nastawienie ubezpieczonego na stałe świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym (gotowość do jej świadczenia, dyspozycyjność) i odpowiadającą temu nastawieniu niezmienną możliwość skorzystania z jego pracy przez rolnika, a negatywną przesłanką staje się doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy.

W ocenie Sądu pierwszej instancji z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że jakkolwiek skarżący wykonywał w spornym okresie prace zwyczajowo wymagane od dziecka, to nie zdołał wykazać, aby stale i w sposób ciągły, w wymiarze przekraczającym 4 godziny dziennie, wykonywał pracę w gospodarstwie rolnym dziadków. Gospodarstwo było małe i hodowano na nim niewielką ilość zwierząt. Z wyjaśnień wnioskodawcy wynikało, że w gospodarstwie tym pracę stale wykonywała jego babka oraz wujek J. R., przy czym to właśnie fachowe i ciężkie prace wykonywane przez wujka miały zasadniczy oraz doniosły wpływ na rentowność i funkcjonowanie gospodarstwa. Zdaniem Sądu nie istniała gospodarcza konieczność, aby skarżący wykonywał w gospodarstwie rolnym dziadków codzienną pracę w wymiarze przekraczającym 4 godziny. Znikoma powierzchnia upraw na tym gospodarstwie (0,5 ha machorki i 0,3 ha zboża) pozwoliła uznać, że w miesiącach: listopad, grudzień, styczeń i luty w okresie od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r., jeśli w ogóle zachodziła potrzeba świadczenia pracy przez wnioskodawcę, to miała ona charakter wyłącznie sporadyczny (przygotowanie opału, odśnieżanie, usunięcie obornika), bądź pomocy przy obrządku.

Tym samym Sąd pierwszej instancji uznał, że skarżący nie wykazał okresów pracy rolniczej wystarczających do uzupełnienia stażu ubezpieczeniowego do 25 lat. Mając to na względzie oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł J. B.. Podniósł, że w okresie od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. pracował w gospodarstwie rolnym dziadków stale, po ponad 4 godziny dziennie i dojeżdżał do E. autobusem lub rowerem. Wyjaśnił, że jego wujek nie wykonywał czynności rolniczych stale. Odwołujący był domownikiem dziadków, zamieszkiwał z nimi w gospodarstwie rolnym.

Z treści apelacji wynika, że skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku, uwzględnienia do jego stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym dziadków od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. i przyznania mu prawa do emerytury.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

J. B. domagał się w niniejszym postępowaniu przyznania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z tym przepisem, ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu niższego wieku emerytalnego, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz posiadają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. co najmniej 25 lat dla mężczyzn. Warunkiem uzyskania emerytury wcześniejszej jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2).

Zgodnie z art. 32 ust. 4 ww. ustawy, wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których ubezpieczonym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. W tym względzie ustawa odsyła do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 4 rozporządzenia, pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Sporna w sprawie jest wyłącznie przesłanka legitymowania się przez wnioskodawcę 25 - letnim ogólnym stażem pracy. Organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe wnioskodawcy w łącznym wymiarze 23 lat, 4 miesięcy i 17 dni, zatem do wymaganych 25 lat brakowało mu 1 roku, 7 miesięcy i 13 dni. W istocie spór sprowadził się do prawidłowej oceny okresu pracy J. B. w gospodarstwie rolnym dziadków od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. Okres ten, zgodnie z żądaniem wnioskodawcy, miał uzupełnić jego ogólny staż ubezpieczeniowy do wymaganych 25 lat.

Prawidłowo wskazał Sąd pierwszej instancji, iż podstawę zaliczenia do stażu pracy okresów pracy w gospodarstwie rolnym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe - przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Sąd Najwyższy wskazał, że jeżeli okresy z art. 5-7 przekraczają 15 lat w przypadku kobiety, a 20 lat w przypadku mężczyzny, to można je uzupełnić okresami rolniczymi, aby nabyć pełne uprawnienia emerytalne (wyroki Sądu Najwyższego: z 29 stycznia 2009 r., II UK 138/08, Lex nr 736734; z 24 września 2009 r. II UK 19/09, Lex nr 559947 i z 11 stycznia 2011 r. I UK 246/10, Lex nr 738534). Zatem, zasadne było rozważenie możliwości zaliczenia okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym dziadków, jako okresu uzupełniającego jego ogólny staż pracy.

W orzecznictwie przyjmuje się, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed 1 stycznia 1983 r.) przesądza wymiar pracy - nie krótszy niż 4 godziny dziennie. Przesłanka zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy wiąże się z poglądem, iż praca ta ma mieć charakter ciągły, co oznacza nastawienie ubezpieczonego na stałe świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym i odpowiadającą temu nastawieniu niezmienną możliwość skorzystania z jego pracy przez rolnika, a negatywną przesłanką staje się doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 18 września 2014 r., sygn. I UK 17/14).

Stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym nie musi oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Tym kryteriom zazwyczaj odpowiada praca domownika rolnika, który świadczy określone prace stałe (codziennie) w wymiarze nie mniejszym niż połowa etatu (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 28 lutego 1997 r., sygn. akt II UKN 96/96, Lex numer 30567; z 3 grudnia 1999 r., sygn. akt II UKN 235/99, Lex numer 46347; z 10 maja 2000 r., sygn. akt II UKN 535/99, Lex numer 49141). W stażu emerytalnym uwzględnia się więc - jak okresy składkowe - nie okresy jakiejkolwiek pracy gospodarstwie rolnym, lecz tylko stałą pracę o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej. O stałości pracy w gospodarstwie rolnym decyduje gotowość do świadczenia jej na rzecz osoby bliskiej w wymiarze czasu stosownym do zakładanego przez rolnika prawidłowego funkcjonowania tego gospodarstwa zgodnie z jego strukturą, przy uwzględnieniu jego obszaru, liczby pracujących w nim osób oraz sprzętu rolniczego (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 1 kwietnia 2015 r., sygn. I UK 292/14).

W orzecznictwie przyjmuje się również, że kryteriów pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie nie spełnia praca dziecka, które uczyło się w szkole położonej w innej miejscowości niż miejsce gospodarstwa rolnego (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 3 lipca 2001 r. sygn. akt II UKN 466/00, Lex numer 76249). W przypadku nauki w szkole, w której zajęcia odbywają się codziennie, stałym zajęciem jest nauka w szkole, nie zaś praca w gospodarstwie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, zasadnie uznał Sąd pierwszej instancji, iż okres pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym dziadków od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. nie odpowiada powyższym wymogom. Z zaświadczenia wydanego przez Wydział Geodezji i Kartografii Starostwa Powiatowego w G. z 9 sierpnia 2016 r. wynika, że J. L. (dziadek wnioskodawcy) od 1939 r. posiadał 2,25 ha gruntów w obrębie wsi R. (k. 14 akt ZUS). Wnioskodawca w spornym okresie był natomiast uczniem Liceum Ogólnokształcącego im. S. Ż. w E. (zaświadczenie z 18 listopada 2016 r. – k. 20 akt emerytalnych). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle całokształtu okoliczności niniejszej sprawy nie można uznać, aby prace wykonywane przez niego w spornym okresie w gospodarstwie rolnym dziadka stanowiły pracę stałą, o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania gospodarstwa rolnego, wykonywaną co najmniej przez 4 godziny dziennie.

Składając wyjaśnienia w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji odwołujący twierdził, że w spornym okresie zamieszkiwał w gospodarstwie rolnym swoich dziadków położonym w R., ok. 25 km od E.. Wyjaśnił on też, że gospodarstwo składało się z ponad 2 ha gruntów rolnych, hodowany był w nim 1 koń, 2 świnie, 2 krowy, kaczki, kury i gęsi. Na 0,5 ha gruntów uprawiana była machorka, resztę stanowiły łąki oraz 0,3 ha zboża. W świetle wyjaśnień odwołującego, musiał on pomagać w pracach gospodarskich, bowiem dziadek był wówczas chory i nie mógł pracować. Pomagał on więc babci w uprawianiu machorki, oporządzał zwierzęta, wieczorami sprowadzał zwierzęta z pastwiska, raz w tygodniu wyrzucał obornik, rąbał drewno na opał, kosił siano kosą, wiązał skoszone zboże w snopki. Koszeniem zboża, omłotami, orką, sianiem i bronowaniem zajmował się natomiast wujek odwołującego – J. R.. Nadto, z twierdzeń odwołującego wynikało, że o godzinie 7 wyjeżdżał on do szkoły w E. rowerem i droga zajmowała mu około godziny, zaś zimą jeździł autobusem z przystanku w D., położonych ok. 4 - 5 km od R.. Ze szkoły wracał około godziny 15, a wieczorem, po wykonaniu prac gospodarskich zajmował się nauką (wyjaśnienia, k. 13odw.).

Należy zauważyć, iż Sąd pierwszej instancji pominął znajdujące się w aktach emerytalnych pisemne zeznania świadków: C. G. (k. 8 akt emerytalnych) i G. L. (k. 11 akt emerytalnych), których treść pozostawała w sprzeczności z wyjaśnieniami odwołującego złożonymi przed sądem. Świadkowie ci wskazywali bowiem, że skarżący zamieszkiwał w spornym okresie w E. i codziennie w godzinach rannych (przed nauką) oraz wieczorami (po nauce) przyjeżdżał do gospodarstwa rolnego swojego dziadka w R. i pomagał mu, wykonując prace gospodarskie średnio przez 5 godzin dziennie.

Mając na uwadze powyższe, w celu wyjaśnienia sprzeczności dotyczących miejsca zamieszkania wnioskodawcy w spornym okresie oraz wątpliwości odnośnie ilości świadczonej przez niego pracy w gospodarstwie rolnym dziadków, Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe i dopuścił dowód z zeznań świadków: C. G. (kolegi wnioskodawcy) oraz I. B. (matki wnioskodawcy) (k. 38odw.). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle zeznań tych świadków za niewiarygodne należy uznać twierdzenia skarżącego, iż w spornym okresie zamieszkiwał on w gospodarstwie rolnym dziadków w R. i dojeżdżał do szkoły położonej w E.. Świadkowie wskazali bowiem wprost, iż skarżący w okresie tym mieszkał w E. razem z rodzicami i dojeżdżał rowerem do gospodarstwa rolnego dziadków w R., aby pomagać im w pracach gospodarskich. Co prawda z zeznań świadków wynika również, że przyjeżdżał on do tego gospodarstwa codziennie, jednak świadkowie, zdaniem Sądu, nie wskazali na wykonywanie przez skarżącego prac w takim zakresie, aby uznać, że stale pracował on w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym 4 godziny dziennie. Okoliczności takich nie można również przyjąć za wykazane w świetle wyjaśnień samego odwołującego. Nie można pomijać tego, że gospodarstwo rolne jego dziadków miało niewielkie rozmiary - 2,25 ha gruntów, z czego na 0,5 ha uprawiana była machorka, na 0,3 ha zboże, zaś pozostałe grunty stanowiły łąki. Jak twierdził skarżący, nie zajmował się on uprawą zboża, prace te wykonywał bowiem jego wujek. Zatem to wujek wnioskodawcy, który zamieszkiwał wówczas obok dziadków wnioskodawcy, zajmował się dużą częścią najistotniejszych prac gospodarskich. W gospodarstwie tym hodowana była również jedynie nieznaczna ilość inwentarza żywego: 1 koń, 2 świnie, 2 krowy, kaczki, kury i gęsi, przy czym drobiem zajmowała się babcia wnioskodawcy. Z powyższego wynika, że wnioskodawca wykonywał jedynie wspólnie z babcią prace przy uprawie machorki, pomagał w obrządku inwentarza, wywożeniu obornika, rąbaniu drewna na opał, czy pracach sezonowych takich jak koszenie siana. Ilość tych czynności świadczy o tym, że z pewnością nie świadczył on stałej pracy w gospodarstwie w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Na potrzebę wykonywania przez niego pracy w takim wymiarze nie wskazują rozmiary gospodarstwa przy uwzględnieniu tego, że stale pracowali w nim babcia i wujek wnioskodawcy. Istotne w sprawie jest też to, że wnioskodawca nie był domownikiem rolnika, bowiem nie mieszkał razem z dziadkami, a zamieszkiwał w E. razem z rodzicami i tam też uczęszczał do szkoły.

Nie zasługują na wiarę zdaniem Sądu również pisemne wyjaśnienia świadków złożone przed organem rentowym, iż wnioskodawca codziennie rano, przed szkołą przyjeżdżał z E. do R. (co, jak wyjaśnił sam wnioskodawca, zajmowało mu około godziny), aby pomóc w pracach gospodarskich, po czym jechał do szkoły, a po zajęciach szkolnych po raz drugi przyjeżdżał do dziadków i po skończonej pracy wracał do E.. Nie jest to wiarygodne zarówno ze względu na ilość czasu, którą skarżący musiałby poświęcać na codzienne dwukrotne dojazdy do gospodarstwa rolnego z miejscowości w której mieszkał, oddalonej ok 25 km od tego gospodarstwa (łącznie zajmowałoby mu to około 4 godzin), jak też z uwagi na wskazywaną przez odwołującego, nieznaczną ilość wykonywanych przez niego prac.

Tym samym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby skarżący w spornym okresie stale świadczył pracę w gospodarstwie rolnym swoich dziadków w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Głównym zajęciem skarżącego była wówczas nauka w liceum ogólnokształcącym w E., zaś na rzecz swoich dziadków świadczył on jedynie doraźną, dodatkową pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych i niektórych prac gospodarskich, w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Nie był on również domownikiem w rozumieniu art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. z dnia 9 lutego 2016 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 277), skoro nie pozostawał z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym i nie zamieszkiwał na terenie jego gospodarstwa rolnego ani w bliskim sąsiedztwie.

Powyższe okoliczności wykluczają możliwość uzupełnienia stażu pracy wnioskodawcy spornym okresem pracy w gospodarstwie rolnym dziadków od 4 maja 1971 r. do 25 sierpnia 1973 r. Tym samym, wnioskodawca nie wykazał legitymowania się 25 - letnim ogólnym stażem pracy i w konsekwencji nie spełnił warunków do przyznania prawa do emerytury.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

SSA Teresa Suchcicka SSA Barbara Orechwa-Zawadzka SSA Alicja Sołowińska