Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2018 roku

Sąd Rejonowy w Świdnicy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący: SSR Maja Snopczyńska

Protokolant : Karolina Nowicka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lutego 2018 roku w Ś.

sprawy z odwołania A. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

w sprawie (...)

o zwrot zasiłku chorobowego

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. w sprawie (...)

w ten sposób, iż ustala brak obowiązku zwrotu pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami opisanego w tej decyzji.

UZASADNIENIE

Powódka A. B. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w W. z dnia 23października 2017 roku, odmawiającej prawa do zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 19 maja 2015 r. do 29 czerwca 2015 r., od 28 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r., od 22 września 2015 r. do 24 października 2015 r. oraz zobowiązującej powódkę do zwrotu zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za w/w okres w kwocie 12382,22 zł, na którą składała się kwota 10727,20 zł z funduszu chorobowego za powyższe okresy oraz odsetki w kwocie 1655,02 zł. W uzasadnieniu powódka wskazała, że u płatnika składek – Zespołu (...) w K. była zatrudniona jako ratownik medyczny, w ciąży nie mogła wykonywać tego rodzaju pracy. Natomiast czynności wykonywane przez powódkę w żaden sposób nie pogarszały jej stanu zdrowia, były to czynności społeczne, nie wymagające wysiłku fizycznego i odporności psychicznej. Ponadto, powódka nie miała żadnej świadomości, że podjęcie się tej czynności ma jakikolwiek wpływ na jej prawo do zasiłku chorobowego.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powołano podstawę prawną decyzji, podnosząc, iż powódka w czasie orzeczonej niezdolności do pracy świadczyła pracę zarobkowąna podstawie umowy zlecenia w Zakładzie Administracji (...) Sp. z o.o. w K.. Ponadto, strona pozwana wskazała, że ponieważ powódka nie zgłaszała żadnemu płatnikowi składek, z którymi miała zawarte umowy, że w okresie orzeczonej niezdolności do pracy wykonuje prace w ramach umowy zlecenia, nie mogła być pouczona o tym, że nie przysługuje jej zasiłek chorobowy za okres świadczenia pracy. Zasadą jest, że jeśli wykonywano pracę, to przysługuje wynagrodzenie za pracę, a nie zasiłek chorobowy.

W toku postępowania Sąd ustalił

następujący stan faktyczny:

Powódka A. B. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę jako ratownik medyczny w Zespole (...) w K..

W okresie od 19 maja 2015 r. do 29 czerwca 2015 r., od 28 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r., od 22 września 2015 r. do 24 października 2015 r. powódkę i Zakład Administracji (...) Sp. z o.o. w K. łączyła umowa zlecenia.

Na podstawie tej umowy powódka świadczyła pracę osobiście w Zakładzie Administracji (...) Sp. z o.o. w K. w dniach 29 maja 2015 r., 19 czerwca 2015 r., 31 lipca 2015 r., 28 sierpnia 2015 r., 25 września 2015 r.

Dowód:

- akta ZUS – w załączeniu.

W okresie od 19 maja 2015 r. do 29 czerwca 2015 r., od 28 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r., od 22 września 2015 r. do 24 października 2015 r. powódka miała orzeczoną niezdolność do pracy i wypłacono jej zasiłek chorobowy.

Decyzją z dnia 23 października 2017 r. organ rentowy odmówił powódce prawa do zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za okres od 19 maja 2015 r. do 29 czerwca 2015 r., od 28 lipca 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r., od 22 września 2015 r. do 24 października 2015 r.oraz zobowiązałją do zwrotu zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za w/w okres w kwocie 12382,22 zł, na którą składała się kwota 10727,20 zł z funduszu chorobowego za powyższe okresy oraz odsetki w kwocie 1655,02 zł.

W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w toku postępowania wyjaśniającego ustalono, że w czasie orzeczonej niezdolności do pracy powódka świadczyła pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz Zakładu Administracji (...) Sp. z o.o. w K. i za wykonaną pracę powódka otrzymała wynagrodzenie. W decyzji wskazano, że powódka niewłaściwie wykorzystywała zwolnienie lekarskie od pracy, co skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego.

Dowód:

-akta ZUS – w załączeniu.

W tak ustalonym stanie faktycznym

sąd zważył:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Zgodnie zaś z art. 84 ust 2 powyżej cytowanej ustawy za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważane są:

1) świadczenia, które zostały wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących:

a) ustanie prawa do świadczeń,

b) wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części,

jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Przepis ten, ustanawiając obowiązek zwrotu świadczenia przez osobę, która pobrała nienależne świadczenie, wskazuje istotną cechę nienależnie pobranego świadczenia w ujęciu u.s.u.s, tj. świadomość (złą wiarę) osoby pobierającej świadczenie co do nieprzysługiwania tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie później zaszłych zdarzeń. Obowiązek zwrotu świadczenia obciąża więc tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, mając świadomość jego nienależności. Dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach dotyczących braku prawa do pobierania świadczenia (art. 84 ust. 2 pkt 1 u.s.u.s.), jak i osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd organu wypłacającego świadczenie (art. 84 ust. 2 pkt 2 u.s.u.s.). Świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło w pouczeniu udzielonym przez organ rentowy co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia bądź też może wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń.

W orzecznictwie sądowym, dotyczącym problematyki zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, ugruntowany jest pogląd o możliwości domagania się przez organ rentowy zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę, przy czym dla ustalenia obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, decydujące znacznie ma świadomość i zamiar ubezpieczonego, który pobrał świadczenie w złej wierze.

W niniejszej sprawie nie można uznać, by powódka pobrała świadczenie w złej wierze, albowiem nie zostały spełnione przesłanki z art. 84 ust. 2 powołanej ustawy z dnia 13 października 1998 roku. W tym miejscu wskazać należy, że pouczenie osoby pobierającej świadczenie o okolicznościach powodujących ustanie prawa do świadczenia albo wstrzymania wypłaty świadczenia w całości lub części ma doniosły charakter z uwagi na fakt, iż przesądza o świadomości ubezpieczonego pobrania świadczenia bez podstawy prawnej. Powinno ono zawierać informację o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczenia lub wstrzymanie jego wypłaty w całości lub części oraz zobowiązanie powiadomienia organu rentowego o zajściu ww. okoliczności. Obowiązek udzielenia pouczenia obciąża organ rentowy, który w przypadku sporu zobowiązany jest do wykazania skutecznego doręczenia prawidłowego pouczenia adresatowi. W przypadku braku potwierdzenia doręczenia przesyłki zawierającej stosowne pouczenie organ rentowy skuteczność doręczenia może wykazywać innymi dowodami.

Strona pozwana nie wykazała natomiast, aby powódka pouczona została o braku prawa do pobierania świadczeń, bowiem w aktach organu rentowego brak jest jakiejkolwiek decyzji zawierającej pouczenie, z którego wynikałoby kiedy i w jakich okolicznościach następuje zwrot nienależnie pobranych świadczeń. Powódka nie miała świadomości, że wypłacony jej zasiłek chorobowy stanowi świadczenie nienależne.

Abstrahując od powyższego zdaniem Sądu w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki art. 17 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jednolity – Dz. U. z 2016 roku, poz. 372). W tym miejscu wskazać należy, że pracą zarobkową, o której mowa w art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach, jest każda aktywność ludzka, niezależnie od stosunku prawnego, w ramach której jest realizowana, skutkująca uzyskaniem dochodu. Na gruncie tej przesłanki nie ma natomiast znaczenia czy konkretna praca podejmowana jest w celu zarobkowym, a więc, czy osiągnięcie dochodu było głównym motywem jej podjęcia (zob. A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 17 [w:] Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, Warszawa 2009, pkt 5). Spełnienie wspomnianej przesłanki było wielokrotnie przedmiotem oceny zarówno ze strony Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych. Na tym tle dominuje podejście przypisujące zarobkowy charakter każdej działalności przynoszącej jakikolwiek dochód. Nie dotyczy to jedynie sporadycznych, incydentalnych i wymuszonych okolicznościami przejawów aktywności zawodowej (por. m.in. wyroki SN z: 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I UK 370/04, OSNP nr 21/2005, poz. 342; 12 maja 2005 r., sygn. akt I UK 275/04, OSNP nr 3-4/2006, poz. 59; 5 października 2005 r., sygn. akt I UK 44/05, OSNP nr 17-18/2006, poz. 279; 15 czerwca 2007 r., sygn. akt II UK 223/06, OSNP nr 15-16/2008.

Na gruncie art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach odrębnie ocenia się spełnienie przesłanki polegającej na wykorzystywaniu zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Chodzi tutaj - ogólnie rzecz ujmując - o takie działania, które są nieodpowiednie dla osoby chorej i mogą wydłużać okres pozostawania na zwolnieniu. Są to także wszelkie działania utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. wyrok SN z 14 grudnia 2005 r., sygn. akt III UK 120/05, OSNP nr 21-22/2006, poz. 338).

Ponadto w tym miejscu powołać należy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 II 2014r (SK 18/13, cyt. za LEX) w którym wskazano, że art. 17 ustawy z 25 VI 1999ro świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie w jakim stanowi podstawę do utraty prawa do zasiłku chorobowego ubezpieczonego, który wykonywał prace zarobkową, uzyskując wynagrodzenia przekraczające minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę, jest zgodny z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 64 ust. 1 i 2, art. 31 ust 3 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. W uzasadnieniu Trybunał podkreślił, że ustawodawca przewidział, że osoby, które są w stanie samodzielnie zarobkować pomimo pozostawania na zwolnieniu lekarskim, nie są w ogóle objęte zakresem prawa do zabezpieczania społecznego, a także, że przesłanką realizacji tego prawa jest brak środków utrzymania obywateli niezdolnych do pracy ze względu na chorobę. Nie można uznać, że wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia otrzymywane za prace świadczone jedynie doraźnie, tj. wyłącznie w jeden dzień miesiąca (w dniach: 29 maja 2015 r., 19 czerwca 2015 r., 31 lipca 2015 r., 28 sierpnia 2015 r., 25 września 2015 r.), stanowi zabezpieczenie środków utrzymania powódki.

Ponadto, z materiału dowodowego wynika, iż w spornym okresie ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia w Zespole (...) w K., jak również posiadała tytuł ubezpieczenia jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia w Zakładzie Administracji (...) Sp. z o.o. w K. – z obu stosunków były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne do organu rentowego. Organ rentowy mający wiedzę o opłacaniu składek przez dwóch pracodawców, powinien już wtedy podjąć odpowiednie kroki i - w przypadku uznania świadczenia za nienależne - zaprzestać jego wypłacania. Powódka nie może więc zostać obciążona winą za otrzymanie od organu zasiłku chorobowego, w szczególności mając na uwadze fakt, że nie została pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia konsekwencjach pobrania świadczenia, które może okazać się nienależnym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, iż brak było materialnej podstawy odmowy powódce prawa do zasiłku chorobowego, jak również żądania zwrotu wypłaconego świadczenia i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.