Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

(...) z siedzibą w Ł. wniosła o wykreślenie jej z Krajowego Rejestru Sądowego wskazując jako podstawę żądania zakończenie likwidacji oraz przeniesienie siedziby spółki do (...) z dniem 28 maja 2013 r. (jako informację o sposobie zakończenia likwidacji).

W dniu 30 września 2011 r. Zgromadzenie Wspólników tej spółki podjęło uchwałę zgodnie z którą postanowiono przenieść siedzibę spółki za granicę - do (...), a otwarcie likwidacji ujawnione zostało następnie w rejestrze (postanowieniem z dnia 26 października 2011 r. wydanym w sprawie BY XIII Ns-Rej KRS (...).

Referendarz sądowy wezwał wnioskodawcę - zarządzeniem z dnia 21 sierpnia 2013r. - do przedłożenia:

- uchwały Zgromadzenia Wspólników wskazującej przechowawcę ksiąg i dokumentów rozwiązanej spółki (art. 288 § 3 k.s.h.),

- sprawozdań finansowych za okresy: 1 stycznia - 29 września 2011 r., 30 września 2011r. - 31 grudnia 2011 r., 1 stycznia-31 grudnia 2012 r. oraz 1 stycznia - 28 maja 2013 r., podpisanych przez likwidatora i osobę, której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych,

- uchwały Zgromadzenia Wspólników w przedmiocie zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego (art. 288 § 1 k.s.h.) - terminie 7 dni, pod rygorem odmowy dokonania wpisu zgodnie z wnioskiem.

W odpowiedzi na w/w wezwanie wnioskodawca - w piśmie z dnia 3 września 2013 r. - wyjaśniał, iż w jego ocenie przedłożenie żądanych przez Sąd dokumentów nie jest konieczne, albowiem spółka nie uległa rozwiązaniu, podstawą zaś wniosku o jej wykreślenie jest przeniesienie siedziby spółki za granicę. Spółka po przeniesieniu siedziby - zdaniem wnioskodawcy - istnieje nadal jako spółka prawa luksemburskiego w zmienionej formie prawnej, zatem po wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego nie utraci bytu prawnego (art. 19 ust. 1 zd. 3 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe).

Wnioskodawca podniósł również, że fakt iż nie zostały złożone sprawozdania finansowe za wymienione wyżej okresy nie może stanowić podstawy odmowy wykreślenia spółki z rejestru.

Nie sporządziła ona ponadto sprawozdania likwidacyjnego, albowiem nie doszło do podziału spółki między wspólników.

Postanowieniem z dnia 19 września 2013 r. (sygn. akt BY XIII Ns - Rej. KRS (...)) referendarz sądowy oddalił wniosek. Na powyższe orzeczenie wnioskodawca złożył skargę.

Postanowieniem z dn.15.11.2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił wniosek i obciążył wnioskodawcę kosztami postępowania.

Sad rejestrowy zważył, że w zakreślonym terminie nie została usunięta przeszkoda do dokonania żądanego wykreślenia podmiotu z Krajowego Rejestru Sądowego.

Zgodnie zaś z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. - Prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 80, poz. 432 ze zm. - dalej jako „p.p.m.") osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. Prawu takiemu podlega nie tylko powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub też ustanie osoby prawnej, lecz również jej charakter prawny, tj. forma prawna w jakiej działa dany podmiot (art. 17 ust. 3 pkt 1 i 2 p.p.m.). Regulacja powyższa wyraża obowiązującą w polskim prawie zasadę, iż statut personalny (lex soctetatis) osoby prawnej -także spółki prawa handlowego - związany jest z miejscem siedziby statutowej danego podmiotu. Oznaczenie takiej siedziby jest bowiem obligatoryjnym elementem umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 157 § 1 pkt 1 k.s.h.).

Sąd Rejonowy stwierdził, że w świetle powyższej zasady należy dokonać interpretacji regulacji zawartej w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m, według której z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna podlegać będzie prawu tego państwa, przeniesienie zaś siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie doprowadzi do utraty osobowości prawnej.

Wypowiedziana w w/w przepisie zasada „zachowania podmiotowości" w przypadku tzw. transgranicznego przeniesienia siedziby osoby prawnej na gruncie prawa Unii Europejskiej stanowi realizację traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości, z której korzystać mogą również spółki (Art. 49 i 54 akapit 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).

W tym kontekście wymagało zdaniem Sądu Rejonowego rozważenia jaka jest relacja art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z 274 § 1 k.s.h. i art. 272 k.s.h. (według których z dniem powzięcia przez wspólników uchwały przeniesieniu siedziby spółki za granicę następuje otwarcie jej likwidacji, skutkującej w konsekwencji ustaniem jej bytu prawnego po prawidłowo przeprowadzonej likwidacji, do traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości, której wyrazem jest obecnie regulacja zawarta art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. Innymi słowy dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne jest przesądzenie jakie warunki muszą zostać spełnione, aby spółka prawa polskiego w sposób zgodny z tym prawem (w tym również z odpowiednimi regulacjami unijnymi) mogła przenieść swoją siedzibę do innego kraju Unii Europejskiej.

Sąd Rejonowy przywołał orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości który wielokrotnie podkreślał, że spółka utworzona na mocy porządku prawnego danego państwa istnieje wyłącznie za pośrednictwem prawa krajowego, regulującego jej powstanie i działanie (teza 104 wyroku ETS z dnia 16 grudnia 2008 r. , C-210/06, Cartesio, Zbiory Orzecznictwa TS 2008, s. 1-9641, a także pkt 19 wyroku ETS z dnia 27 września 1988 r., C-81/87, Daily Mail). Spółka (...) jest zatem tworem prawa polskiego jako państwa jej inkorporacji, które decyduje o jej losie od chwili jej zawiązania, aż do chwili ustania jej bytu prawnego.

Natomiast w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r. (C-378/10, Vale Epitesi Kft, Dz.U. UE C 287/3 z dnia 22 września 2012) Europejski Trybunał Sprawiedliwości orzekł, iż 49 i 54 akapit 2 , TFUE (w których mowa o swobodzie przedsiębiorczości) należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewidując możliwość przekształcenia w odniesieniu do spółek prawa krajowego, zakazuje co do zasady przekształcenia spółki utworzonej na podstawie prawa innego prawa członkowskiego w spółkę prawa krajowego poprzez ponowne jej utworzenie. Nadto Trybunał w wyroku tym stwierdził, że w/w uregulowania traktatowe w kontekście transgranicznych przekształceń spółek należy interpretować w ten sposób, że przyjmujące państwo członkowskie jest uprawnione do stanowienia norm prawa wewnętrznego mających zastosowanie do przeprowadzania takich przekształceń, a tym samym do stosowania przepisów swojego prawa krajowego dotyczących przekształceń wewnętrznych regulujących sposób tworzenia i działania spółek takich jak wymogi w zakresie przygotowywania bilansu i wykazu składników majątku.

W cytowanym wyżej wyroku ETS z dnia 16 grudnia 2008 r., C-210/06, Cartesio (teza 111) stwierdzono ponadto, że należy odróżnić przypadek przeniesienia jedynie faktycznego centrum działalności spółki (bez zmiany właściwego prawa krajowego) od transgranicznego przekształcenia spółki w podmiot podlegający prawu innego państwa (czyli od przeniesienia siedziby spółki wraz ze zmianą właściwego prawa krajowego - z jednoczesnym zachowaniem osobowości prawnej).

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy uznał, że chociaż prawo polskie - w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. - przewidziało zachowanie podmiotowości prawnej przez podmiot przenoszący siedzibę w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, to jednak w prawie tym brak wewnętrznych uregulowań dotyczących przekształcenia spółki prawa polskiego w spółkę podlegającą prawu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Takich regulacji nie zawiera również prawo unijne. Nie do zaakceptowania jest natomiast, w ocenie Sądu Rejonowego, rozumienie powyższej regulacji zaproponowane przez wnioskodawcę, zgodnie z którym do „przeniesienia siedziby" w rozumieniu art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. wystarczająca będzie uchwała wspólników spółki prawa polskiego (która w świetle art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 274 § 1 k.s.h., a także art. 272 k.s.h. skutkuje otwarciem likwidacji spółki i prowadzi do ustania jej bytu prawnego), a następnie zarejestrowanie spółki w innym państwie. Nawet bowiem w przypadku gdyby w obcym państwie dokonano rejestracji podmiotu z zaznaczeniem, iż jest on tożsamy (bądź też, że jest następcą prawnym) wnioskodawcy, nie mogłoby to odnieść skutku na obszarze prawa polskiego.

Jak to wyraźnie wyjaśnił ETS w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie Vale (teza 44) „przeprowadzenie przekształcenia transgranicznego wymaga kolejnego zastosowania przy dokonywaniu tej operacji prawnej norm należących do dwóch porządków prawnych".

Sąd Rejonowy wskazał także, że w nauce prawa podkreśla się, iż z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu wskazana jest właściwość równoległa — stosowanych kolejno — porządków prawnych prawa państwa macierzystego dla spółki (dla dokonania przekształcenia) i prawa państwa imigracji (dla dokonania rejestracji przekształconego podmiotu - z uwzględnieniem dokumentów wydanych przez państwo macierzyste, potwierdzające prawidłowość przekształcenia). Chodzi tu o zabezpieczenie interesów zarówno wspólników mniejszościowych, jak i wierzycieli. Gdy zatem w porządku krajowym brak odpowiednich regulacji pozwalających dokonać przekształcenia spółki prawa krajowego w podmiot obcy, nie do uniknięcia wydaje się stosowanie na zasadzie analogii - przepisów dotyczących przekształceń wewnętrznych - właściwych dla spółek prawa polskiego, skoro nasze prawo regulacje takie zawiera.

Sąd Rejonowy stwierdził, że w niniejszej sprawie nie doszło do przekształcenia wnioskodawcy w spółkę prawa obcego - przy odpowiednim zastosowaniu przepisów zawartych w art. od 551 do 580 k.s.h. (w tym również art. 551 § 4 k.s.h., który wyłącza wprawdzie możliwość przekształcenia spółki w likwidacji, ale jedynie wówczas gdy rozpoczęto już podział majątku) sam wnioskodawca natomiast dokonał wyboru sposobu prawnego zakończenia swojej działalności w Polsce, poprzez podjęcie przez wspólników uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę (art. 270 pkt. 2 k.s.h.). Powyższe skutkowało otwarciem likwidacji spółki w Polsce i kontynuowaniem działalności w kraju przyjmującym jedynie na zasadzie ciągłości ekonomicznej (ale już nie prawnej). W konsekwencji koniecznym jest spełnienie wszystkich, wymogów dla wykreślenia rozwiązanej spółki z rejestru, czego wnioskodawca w niniejszej sprawie nie dopełnił

Z uwagi na to, iż w zakreślonym terminie nie zostały przez wnioskodawcę przedłożone dokumenty o których mowa w art. 288 § 1 i 3 k.s.h., jak również wymaganych od każdego podmiotu rejestrowego zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r., poz. 330 ze zm.) - których złożenie do akt rejestrowych ma doniosłe znaczenie zarówno dla wierzycieli, jak i dla wspólników, w ocenie Sądu Rejonowego - nie jest możliwe wykreślenie z rejestru spółki przenoszącej swoją faktyczną siedzibą (rzeczywistą działalność) za granicę. Treść w/w dokumentów musi być bowiem poddana analizie sądu rejestrowego w świetle art. 23 ustawy o KRS, tak aby nie ulegało wątpliwości, że działalność w Polsce została zakończona zgodnie z wymogami prawa.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 15.11.2013 r. złożył wnioskodawca i wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy od ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1) naruszenie norm prawa materialnego zawartych w przepisie art. 270 pkt. 2 kodeksu spółek handlowych oraz przepisie art. 19 ust. 1 zdanie 3 ustawy z dnia 4.02.2011 r. — Prawo prywatne międzynarodowe poprzez przyjęcie, iż przepisy te nie regulują procedury zmiany siedziby spółki w sposób wyczerpujący oraz że przeniesienie siedziby spółki prawa polskiego za granicę powinno nastąpić w połączeniu z przepisami prawa dotyczącymi przekształcania spółek zawartymi w kodeksie spółek handlowych;

2) naruszenie norm prawa materialnego zawartych w przepisie art. 551 §1 w zw. z art. 1 §2 kodeksu spółek handlowych, poprzez przyjęcie, iż procedura przekształcenia uregulowana w przepisach kodeksu spółek handlowych znajduje zastosowanie do sytuacji przeniesienia przez spółkę polską jej siedziby za granicę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego poczynione w uzasadnieniu postanowienia.

W ocenie Sądu Okręgowego, w realiach niniejszej sprawy nie było żadnych racji, które przemawiałyby za koniecznością zmiany zaskarżonego orzeczenia lub jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Stwierdzić należy, iż Sąd Rejonowy nie naruszył przepisów prawa materialnego wskazanych w apelacji.

Słusznie zauważył Sąd Rejonowy że spółka, która ma siedzibę w Polsce, zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U nr 80, poz. 432 ze zm.) podlega prawu polskiemu. Prawo polskie, zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych przewiduje zaś konsekwencje przeniesienia siedziby spółki za granicę w art. 270 ust. 2 i art. 459 pkt 2 k.s.h. W takim bowiem przypadku zgodnie zaś z art. 270 ust. 2 k.s.h, w sytuacji podjęcia przez wspólników spółki z o.o uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę, następuje rozwiązanie spółki. A skoro tak, to zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, aby spółka mogła zostać wykreślona z Krajowego Rejestru Sądowego musi obligatoryjnie przeprowadzić postępowanie likwidacyjne. I wbrew niektórym poglądom, które uznają, iż wymóg likwidacji spółki, która przeniosła swoją siedzibę poza granice RP jest niezgodny z art. 49 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, to Sąd Okręgowy podziela te poglądy, które stoją na stanowisku, że przepisy art. 270 ust. 2 i art. 459 pkt 2 k.s.h są zgodne z prawem Unii Europejskiej. Podnosi się przy tym, że poglądy te wzmacniają przepisy ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej, (Dz. U. z dnia 18 kwietnia 2005 r.), które stworzono właśnie po to, aby umożliwić przeniesienie siedziby spółki europejskiej za granicę, bez potrzeby dokonania jej likwidacji.

Jak zaś słusznie wskazał Sąd Rejonowy, wnioskodawca , co zresztą wynika z treści uchwały zgromadzenia wspólników wnioskodawcy z dn. 30.09.2011r., postanowił przenieść swoją siedzibę w trybie art. 270 pkt 2 k.s.h. Tym samym, Sąd Rejonowy uznając, iż wnioskodawca winien do wniosku o wykreślenie spółki z KRS dołączyć wymagane przepisami kodeksu spółek handlowych dokumenty, w żaden sposób nie ograniczył jej swobody prowadzenia działalności. Ograniczenia takiego nie można bowiem wywodzić z faktu, że zgodnie z prawem polskim, osoba prawna w przypadku rozwiązania spółki musi przeprowadzić jej likwidację. Musi ona zatem przeprowadzić czynności restrukturyzacyjne, zmierzające do zerwania związku z dotychczasowym systemem prawnym i ustanowienia więzi z nowym porządkiem. Unormowanie zawarte w art. 270 ust. 2 i art. 459 pkt 2 k.s.h zakłada ścisłe podporzadkowanie spółki prawu państwa, na terytorium którego spółka działa, obejmujące zarówno aspekt stosunków zewnętrznych spółki, jak i wewnętrznych.

W cytowanym przez Sąd Rejonowy wyroku z dn. 16.12.2008 r. (w sprawie C-210/06) Trybunał Sprawiedliwości uznał, że przepisy prawa wspólnotowego (art. 43 TWE i 48 TWE – obecnie art. 49 i 54 TFUE) należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniom państwa członkowskiego uniemożliwiającym spółce utworzonej na mocy prawa krajowego, by przeniosła swoją siedzibę do innego państwa członkowskiego, zachowując przy tym status spółki podlegającej prawu krajowemu państwa członkowskiego, zgodnie z którego prawem została ona utworzona ( A.Kidyba Komentarz do art. 270 k.s.h, System Informacji prawnej Lex, stan prawny na 29.05.2014r.)

Należy podkreślić, iż w chwili obecnej, na dzień orzekania przez Sąd Rejonowy, obowiązujące przepisy kodeksu spółek handlowych stanowią, iż przyczyną rozwiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest również stwierdzona protokołem notarialnym uchwała wspólników o przeniesieniu siedziby spółki za granicę. W takim przypadku, musi jednak nastąpić zakończenie bytu prawnego spółki w Polsce ( tak. S.Sołtysiński, A.Szajkowski, A.Szumański – „Kodeks spółek Handlowych – komentarz” tom II , W-wa 2002, str. 688 oraz tom IV, W-wa 2009, str.13; „Komentarz do kodeksu spółek handlowych – Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” pod red. R.Potrzeszcza i T.Siemiątkowskiego, W-wa 2001, str. 255). Likwidacja (proces likwidacji) jest zatem koniecznym etapem poprzedzającym wykreślenie spółki z o.o z rejestru, co uzasadnione jest bezpieczeństwem obrotu.

Podkreśla się, że bez przepisu przewidującego rozwiązanie spółki na skutek przeniesienia jej siedziby za granicę, wierzyciele spółki byliby narażeni na konieczność dochodzenia swych roszczeń przed sądem zagranicznym i zakłócone byłoby bezpieczeństwo obrotu, jak też zasada ochrony dobrej wiary.

W ocenie Sądu Okręgowego, z takiego obowiązku nie zwalnia spółki treść art. 19 ust. 1 zdanie drugie ustawy prawo prywatne międzynarodowe, zgodnie z którym przeniesienie siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej. Przepis ten nie stanowi bowiem normy kolizyjnej, lecz odnosi się do skutków materialnoprawnych transgranicznej restrukturyzacji. Jak podnosi się w literaturze, traktowanie tego przepisu jako normy kolizyjnej jest dyskusyjne, zwłaszcza w kontekście art. 1 p.p.m, który przesądza, iż zadaniem ustawy jest wyłącznie rozstrzyganie właściwości systemów prawnych. (J.Poczobut „Współczesne wyzwania prawa prywatnego międzynarodowego” – Lex 2013).

Skoro zatem, na dzień dzisiejszy, skutki podjęcia przez wspólników uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę w formie aktu notarialnego, uregulowane zostały w kodeksie spółek handlowych, regulacja zawarta w art. 19 ust. 1 zdanie drugie ustawy prawo prywatne międzynarodowe, nie może uchylić stosowania przepisów kodeksu spółek handlowych. Tym bardziej, że pojawiają się wątpliwości, czy w cyt. art. 19 chodzi o siedzibę statutową czy rzeczywistą. Jeżeli bowiem przyjąć koncepcje siedziby statutowej ( a w niniejszej sprawie nie wykazano aby wnioskodawca jednocześnie z uchwałą o przeniesieniu siedziby za granicę podjął też uchwałę o zmianie umowy spółki w zakresie wskazania jej siedziby)- przeniesienie miejsca działania zarządu polskiej spółki za granicę nie będzie miało znaczenia dla jej istnienia. Prawo właściwe dla takiej spółki należy ustalać według miejsca wskazanego w statucie, a więc będzie nim prawo polskie, niezależnie od tego, gdzie faktycznie koncentruje się działalność zarządu.

Podnosi się, aby in futuro złagodzić procedurę związaną z przenoszeniem siedziby spółki za granicę, jednakże dopóki nie ulegną zmianie dotychczasowe zapisy kodeksu spółek handlowych, dopóty zapisy te będą stanowiły podstawę prawidłowego przebiegu takiej transgranicznej zmiany.

Wnioskodawca sam zresztą w apelacji przyznaje, iż zgodnie z art. 270 k.s.h w przypadku przeniesienia siedziby spółki za granicę zachodzi konieczność zachowania procedury jej likwidacji w Polsce. A skoro tak, to spółka musi do wniosku o wykreślenie jej z rejestru dołączyć wszystkie dokumenty wymagane przez kodeks spółek handlowych do prawidłowego zakończenia procesu likwidacji. Wbrew natomiast zarzutom apelacji Sąd Rejonowy nie stosował w niniejszej sprawie przepisów dotyczących przekształcenia, gdyż sąd stwierdził, że w niniejszej sprawie nie doszło do przekształcenia wnioskodawcy w spółkę prawa obcego.

Mając zatem na uwadze wszystkie powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację wnioskodawcy.