Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył wnioskodawcy B. S. emeryturę . Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru świadczenia ustalona no 30,20%. Od 1 września 2016 roku wnioskodawcy przyznano emeryturę w kwocie 615,37 gr. / decyzja w aktach ZUS/.

W dniu 23 sierpnia 2016 roku wnioskodawca odwołał się od powyższej decyzji wskazując ,że zaniżono jego zarobki za lata 1971-1978 / odwołanie k- 2/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie . Podniósł argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji. Ponadto wskazano ,że wnioskodawca nie udokumentował w żaden sposób zarobków uzyskiwanych w zakładach : (...) w latach 15.06.1971- 15.05.1972, (...) od 19.05.1972 – 17.02.1973, (...) od 20.02.1972- 18.08.1975, Ponar Ł. Zakład (...) od 3.09.1975 – 10.04.1976, (...) od 6.05.1976 do 16.08.1977 / odpowiedź na odwołanie k- 3-3odw/.

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2016 roku organ rentowy ponownie przeliczył wysokość emerytury wnioskodawcy ale kwota emerytury do wypłaty nie uległa zmianie /decyzja w aktach ZUS/.

Decyzją z dnia 19 stycznia 2018 roku organ rentowy ponownie dokonał przeliczenia emerytury wnioskodawcy. Od dnia 1 kwietnia 2016 roku zostało przyznane świadczenie w wysokości 636,49 zł . Przy wyliczeniu emerytury przyjęto kapitał początkowy wyliczony przy uwzględnieniu zarobków uzyskiwanych w zakładach (...)/ decyzje w aktach ZUS/.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawca B. S. urodził się w dniu (...). W dniu 12 kwietnia 2016 roku złożył wniosek o przyznanie mu emerytury . Decyzją z dnia 19 maja 2016 roku organ rentowy ZUS I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS ( Dz. U z 2015 poz. 748 ze zm. ) zaliczkę na poczet emerytury od dnia 1 kwietnia 2016 roku w kwocie 86 zł 09 gr. W decyzji zakreślono wnioskodawcy termin 30 dniowy na złożenie dokumentów potwierdzających okresy zatrudnienia przed 1 stycznia 1999 roku celem wyliczenia emerytury dla wnioskodawcy / niesporne/

Decyzją z dnia 11 maja 2016 roku organ rentowy stwierdził ,że odmawia ustalenia kapitału początkowego dla wnioskodawcy ponieważ nie wykazał on okresów składkowych przed 1 stycznia 1999 roku / decyzja w aktach ZUS/.

Decyzja z dnia 14 lipca 2016 roku organ rentowy, po złożeniu przez wnioskodawcę dokumentów potwierdzających zatrudnienie ustalił wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 30,20%, przyjmując za udowodnione okresy składkowe w wymiarze 7 lat 1 miesiąc i 23 dni . Na dzień 1 stycznia 1999 roku kapitał początkowy ustalono na 33 686,62 zł / decyzja w aktach ZUS/.

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2016 roku organ rentowy ponownie przeliczył wysokość emerytury wnioskodawcy ale kwota emerytury do wypłaty nie uległa zmianie /decyzja w aktach ZUS/.

Decyzją z dnia 17 stycznia 2018 roku organ rentowy ustalił wysokość kapitału początkowego dla wnioskodawcy na 34 857 zł 02 gr przy wskaźniku podstawy wymiaru kapitału w wysokości 35,62%/ decyzja w aktach ZUS/.

W okresie od 1971 roku do 1977 roku wnioskodawca był zatrudniony w następujących zakładach pracy , na podstawie umów o pracę , w pełnym wymiarze czasu pracy:

- (...) w latach 15.06.1971- 15.05.1972,

- (...) od 19.05.1972 – 17.02.1973,

- (...) od 20.02.1972- 18.08.1975,

-Ponar Ł. Zakład (...) od 3.09.1975 – 10.04.1976,

- (...) od 6.05.1976 do 16.08.1977

/ okoliczności niesporne , dokumentacja osobowa wnioskodawcy archiwalna załączona do akt/

Na dzień złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawca nie udokumentował wysokości zarobków uzyskiwanych w zakładach : (...) w latach 15.06.1971- 15.05.1972, (...) od 19.05.1972 – 17.02.1973, (...) od 20.02.1972- 18.08.1975, Ponar Ł. Zakład (...) od 3.09.1975 – 10.04.1976, (...) od 6.05.1976 do 16.08.1977 . Nie przedłożył również zaświadczenia z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego potwierdzającego okresu w jakim podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i odprowadzał z tego tytułu składki / akta ZUS/

Decyzją z dnia 19 stycznia 2018 roku organ rentowy ponownie dokonał przeliczenia emerytury wnioskodawcy. Od dnia 1 kwietnia 2016 roku zostało przyznane świadczenie w wysokości 636,49 zł . Przy wyliczeniu emerytury przyjęto kapitał początkowy wyliczony przy uwzględnieniu zarobków uzyskiwanych w (...) / decyzja w aktach ZUS/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy, w tym archiwalnej dokumentacji osobowej wnioskodawcy dotyczącej zatrudnienia w spornych okresach czasu. Sad pominął zeznania świadka S. na okoliczność wynagrodzeń uzyskiwanych poprzez wnioskodawcę w zakładzie (...) w Ł. , bowiem świadek nie był w stanie konkretnie wskazać jakie były zasady premiowania i zeznał ,że stawki premii były różne choć otrzymywali je wszyscy. Wnioskodawca nie udowodnił wysokości uzyskiwanych premii w spornym okresie czasu. Nie zgłosił w tym przedmiocie wniosków dowodowych – osobowych , natomiast z dokumentów nie wynika jakie konkretnie kwoty otrzymywał. Organ rentowy nie kwestionował zatrudnienia wnioskodawcy w spornym okresie czasu w pełnym wymiarze czasu pracy wskazywał jedynie ,że przy określeniu stawki godzinowej, z przyczyn formalnych nie może przyjąć wynagrodzeń obliczonych jako iloraz stawki i ilości godzin , natomiast oryginalna dokumentacja placowa nie zachowała się . podnieść należy ,że wnioskodawca nie kwestionował sposobu wyliczenia mu emerytury przez organ rentowy ani hipotetycznych wyliczeń wykonanych przez organ zgodnie z postanowieniem Sądu.

Sąd zważył , co następuje :

Odwołanie wnioskodawcy jest w części zasadne i podlega uwzględnieniu.

Wnioskodawca trafnie kwestionował nie wzięcie pod uwagę wynagrodzeń jakie uzyskiwał z tytułu pracy w zakładach od 1971-1977 roku i w to miejsce przyjęcie przez organ rentowy stawek najniższego krajowego wynagrodzenia.

W decyzji z dnia 19 stycznia 2018 roku, wydanej już w toku procesu organ rentowy uwzględnił zarobki uzyskiwane w zakładach (...) i w tym zakresie zmienił decyzję, dokonując przeliczenia kapitału początkowego jak i świadczenia wnioskodawcy.

Wnioskodawcy została przyznana emerytura na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W myśl art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Ubezpieczonym (tekst jednolity Dz. U z 2015 roku poz. 748 ze zm.) urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi, zgodnie z art. 25 ustawy emerytalnej kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Zgodnie z treścią przepisu art. 26 powyższej ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Stosownie do treści przepisu art. 173.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2015 roku Nr 748 ze zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.( ust 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy.(ust.3).

Przepis art. 174 powyższej ustawy stanowi ,iż kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 powyższej ustawy. Zgodnie z treścią ustępu 2 przepisu art. 174 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury
i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Jak stanowi art. 15 ust. 4 w/w ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

Przytoczone zasady postępowania – w świetle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku sygn. III UZP 2/03 (OSNP 2003/14/338) - tak przy ustalaniu prawa do świadczenia, jak i jego przeliczaniu, pozwalają na ogólną uwagę, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie ubezpieczonym dokonanie wyboru, w ramach prawa, najkorzystniejszego z ich punktu widzenia okresu, z którego podstawa wymiaru składek ubezpieczeniowych, będzie stanowić podstawę wymiaru świadczenia.

Podnieść należy ,iż w rozpoznawanej sprawie spór między stronami sprowadzał się do przyjęcia w spornym okresie czasu – w latach 1971-1977- najniższych wynagrodzeń w miejsce faktycznie uzyskiwanych przez wnioskodawcę. Organ rentowy nie dysponował bowiem dokumentami płacowymi pozwalającymi na ustalenie konkretnych kwot jakie zarabiał wnioskodawca w spornym okresie czasu, nie kwestionując jednocześnie zatrudnienia wnioskodawcy we wskazanych zakładach na umowę o pracę , w pełnym wymiarze czasu pracy . W tym miejscu wskazać należy ,że zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i (Dz. U. Nr 237 poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana tu regulacja, wyrażona także w poprzednio obowiązującym Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10 poz. 49 ze zm.) wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza to jednak, aby wysokość uzyskiwanego uposażenia nie mogła być wskazana i w inny sposób, tak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia danego zainteresowanego (tak m. in. SN w wyroku z 25.07.1997r. - II UKN 186/97, OSNAP 1998/11/324 a także SA w Warszawie wyrok z dnia 4.03.1997r. - III AUa 105/97, Apel. W-wa 1997/2/7 SA w Rzeszowie z dnia 27.06.1995 - III Aur 177/95, OSA 1996/10/32, czy SA w Białymstoku III Aur 294/93, PS - wkład. 1994/3/6).

Należy podkreślić, iż Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. i sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i ich dopuszczenie za celowe.

Dlatego, w niniejszej sprawie Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dokumentacji związanej z spornymi okresami pracy wnioskodawcy i w oparciu o tą analizę zobowiązał organ rentowy do wyliczenia świadczenia z uwzględnieniem stawek godzinowych wynikających z angaży , przy założeniu ,że wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze godzin. Przy dokonywaniu obliczeń , w ocenie Sądu należało pominąć dodatkowy składnik wynagrodzenia jakim były premie ponieważ brak jest jednoznacznych dokumentów określających w jakiej wysokości premie te były przyznawane i na jakich zasadach. Okoliczności tych wnioskodawca nie wykazał w postępowaniu dowodowym . Zachowana dokumentacja pracownicza nie pozwala natomiast określić w jakich kwotach premie były przyznawane.

Nie budzi wątpliwości ,że stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawcy. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też Sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygn. akt III AUa 1096/05, wskazując, iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości. Podkreślić należy, iż dla celów obliczenia wysokości emerytury organ rentowy musi dysponować pewnymi danymi, co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. Wprawdzie w postępowaniu cywilnym Sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym, jednak ustalenia dokonywane przez Sąd także muszą być oparte na konkretnych dowodach. W rozpoznawanej sprawie zgromadzony materiał dowodowy, nie pozwolił w sposób określić wysokość otrzymywanego przez ubezpieczonego wynagrodzenia w spornym okresie w inny sposób niż przez przeliczenie stawki godzinowej pomnożonej przez ilość godzin dla pełnego wymiaru czasu pracy. Wysokość kapitału początkowego obliczonego przy doliczeniu wynagrodzeń obliczonych w ten sposób w spornym okresie czasu wyniesie 39 264,83 a wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego 54,37%. W pozostałym zakresie odwołanie wnioskodawcy Sąd uznał za niezasadne , ponieważ wnioskodawca nie udowodnił , że w spornym okresie czasu uzyskiwał wynagrodzenia wyższe.

Zgodnie z treścią przepisu art. 26 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 ulega zwiększeniu za okresy opłacania składek na Fundusz Emerytalny (...), Fundusz Ubezpieczenia Społecznego (...) i ubezpieczenie emerytalno-rentowe, o których mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zwiększenie to ustala się według zasad wymiaru części składkowej emerytury rolniczej przewidzianych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników na podstawie zaświadczenia Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o okresach opłacania składek. Wnioskodawca zgłosił roszczenie o ustalenie powyższego składnika emerytury dopiero w trakcie trwania procesu i nie było to przed wydaniem spornej decyzji przedmiotem ustaleń organu rentowego. Dlatego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁰§2 kpc przekazał organowi rentowemu nowe żądanie celem rozpoznania i wydania decyzji w tym przedmiocie O dacie przeliczenia emerytury wnioskodawcy Sąd orzekł na podstawie art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 i § 2 k.p.c., orzekł jak sentencji.

ZARZĄDZENIE

Wyrok z uzasadnieniem doręczyć peł. ZUS z pouczeniem i aktami rentowymi

26.03.2017