Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny - Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Iwona Tchórzewska (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Magdalena Kuczyńska

Sędzia Sądu Rejonowego Marta Postulska - Siwek

Protokolant Starszy sekretarz sądowy Ewelina Pietrak

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2013 roku w Lublinie

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

z udziałem M. W. i F. K.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 21 marca 2013 roku, sygn. akt I Ns 8383/11

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmie na rzecz adwokata T. D. kwotę 369 zł (trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni A. K. z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

III.  przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmie na rzecz adwokata J. C. kwotę 369 zł (trzysta sześćdziesiąt dziewięć złotych) tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną uczestniczce M. W. z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

IV.  przejąć na rachunek Skarbu Państwa nieuiszczoną opłatę od apelacji.

Sygn. akt II Ca 638/13

UZASADNIENIE

We wniosku z dnia 9 sierpnia 2011 roku A. K. wnosiła o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie z dniem 15 lipca 2011 roku własność nieruchomości położonej w S. o powierzchni 0,2392 ha, obejmującej oznaczone w ewidencji gruntów obręb S. działki o numerach (...).

Postanowieniem z dnia 21 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Chełmie: oddalił wniosek (pkt I postanowienia) oraz oddalił wniosek A. K. o zasądzenie kosztów postępowania (pkt II); nakazał wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmie na rzecz adwokata J. C. kwotę 738 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce M. W. w urzędu (pkt III) oraz wypłacić z sum budżetowych Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Chełmie na rzecz adwokata J. C. kwotę 738 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce M. W. w urzędu (pkt IV); nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa (pkt V).

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Rejonowy wskazał na następujące ustalenia faktyczne i motywy swego rozstrzygnięcia.

W dniu 27 listopada 2007 roku A. K.złożyła w Sądzie Rejonowym w Chełmie wniosek, w którym wnosiła o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie z dniem 17 lipca 2007 roku własność nieruchomości położonej w S., gmina S., powiatu (...), stanowiącą działki oznaczone w ewidencji gruntów obręb S.numerami (...)i (...)o powierzchni 0,2392 ha, jednostka rejestrowa G – (...).

Postanowieniem z dnia 31 maja 2011 roku, wydanym w sprawie I Ns 1014/07, Sąd Rejonowy w Chełmie oddalił wniosek. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd wskazał, że F. W.był właścicielem działek nr (...)o łącznej powierzchni 0,2392 ha, powłożonych w S., wydzielonych w wyniku scalenia gruntów przeprowadzonego w latach 1976 – 1977 jako ekwiwalent za działki nr (...). W dniu 17 lipca 1977 roku F. W.zawarł z A. K.i F. K.bez zachowania formy aktu notarialnego umowę „o kupno na współwłasność działki” o powierzchni 25 arów wraz z zabudowaniami. A. K.miała świadomość, że umowa nie została zawarta w przepisanej formie. Przy zawieraniu umowy małżonkowie K.zapłacili F. W.zadatek w wysokości 15.000 zł. Podatek od nieruchomości opłacany był od 1977 roku przez A. K., z tym, że do 1983 roku w imieniu i na rzecz F. W.. A. K.zwróciła się do Urzędu Gminy w S.o wpisanie jej jako władającej sporną nieruchomością, jednakże takiej zgody nie wyrażono. Po śmierci F. W.wezwania do zapłaty podatku od nieruchomości kierowane były do A. K.– jako władającej. Po sporządzeniu umowy z dnia 17 lipca 1977 roku F. W.nadal zamieszkiwał na przedmiotowej nieruchomości, w jego dyspozycji pozostała połowa domu. F. W.miał wyprowadzić się z domu po sporządzeniu umowy sprzedaży nieruchomości u notariusza. GdybyF. W.nie wyraził zgody na wspólne zamieszkiwanie z rodziną K., wówczas A.i F. K.wraz z dzieckiem nie zamieszkaliby w przedmiotowej nieruchomości. Również za zgodą F. W. A. K.założyła na działce za domem ogród warzywny i razem z mężem uprawiała położoną w sąsiedztwie działkę nr (...). W czasie wspólnego zamieszkiwania pomiędzy F. K., a F. W.dochodziło do konfliktów. Do śmierci F. W.w dniu 26 lutego 1982 roku pomiędzy F. W.a A.i F. K.nie została zawarta żadna inna umowa sprzedaży przedmiotowej nieruchomości. Małżonkowie K.nie uiścili również na rzecz F. W.całej ceny nabycia ustalonej w umowie z dnia 17 lipca 1977 roku. Po śmierci F. W.część domu, w której zamieszkiwał, została zabezpieczona przez Policję. Po interwencji F. K.jesienią 1982 roku plomby zostały zerwane i od tego momentu A.i F.małżonkowie K.stali się nieprzerwanie posiadaczami samoistnymi w złej wierze działek nr (...)położonych w S.. Od tego czasu małżonkowie K.uprawiają grunt. M. W.jest córką brata F. W.- W..

W ustalonych okolicznościach faktycznych Sąd w sprawie I Ns 1014/07 uznał, że dopiero z dniem 1 września 1982 roku nastąpiło przekształcenie rodzaju władztwa i wnioskodawczyni z mężem objęli przedmiotową nieruchomość w posiadanie samoistne. W konsekwencji okres wymagany do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie upłynąłby z dniem 1 września 2012 roku. Wobec braku wystarczającego okresu koniecznego do nabycia własności przez zasiedzenie, Sąd oddalił wniosek A. K.. Postanowienie to nie zostało zaskarżone apelacją.

W dniu 26 lipca 2011 roku M. W. złożyła do Sądu Rejonowego w Chełmie wniosek o zawezwanie A. K. i F. K. do próby ugodowej. We wniosku wnosiła o zawarcie ugody polegającej na wydaniu M. W. nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmie prowadzi księgę wieczystą Kw (...), przy czym w księdze tej przedmiotowa nieruchomość widnieje jako działki nr (...) o powierzchni 0,25 ha, natomiast w rejestrze gruntów figuruje jako działki nr (...) o powierzchni 0, 2392 ha. Na posiedzenie wyznaczone w dniu 21 września 2011 roku zawezwani do próby ugodowej nie stawili się. Do zawarcia ugody nie doszło.

Sąd pierwszej instancji w niniejszej sprawie wskazał, że położone w S. działki nr (...)o powierzchni 0,1392 ha oraz nr (...)o powierzchni 0,100 ha powstały w wyniku scalenia gruntów wsi S.zatwierdzonego decyzją z dnia 26 sierpnia 1976 r, Nr (...)i zostały przyznane F. W.jako ekwiwalent za działki o numerach (...). Dla nieruchomości położonej w S.oznaczonej obecnie jako działki nr (...)została założona księga wieczysta Kw (...), przy czym w księdze tej nie ujawniono zmian numerów i powierzchni działek nr (...)na skutek przeprowadzonego scalenia. W dziale II tej księgi F. W.ujawniony jest jako właściciel nieruchomości.

Postanowieniem z dnia 27 listopada 2003 roku w sprawie I Ns 784/03 Sąd Rejonowy w Puławach stwierdził, że spadek po W. W.zmarłym w dniu 10 maja 1996 roku w N.i tam ostatnio stale zamieszkałym, z mocy ustawy dziedziczy córka M. W.w całości. Postanowieniem z dnia 30 maja 2012 roku w sprawie I Ns 335/12 Sąd Rejonowy Lublin–Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku stwierdził, że spadek po F. W.zmarłym w dniu 26 lutego 1982 roku w S., ostatnio stale zamieszkałym w S., na podstawie ustawy nabył brat W. W.w całości.

Sąd Rejonowy ustalił, że od czasu śmierci F. W.nieruchomość obejmującą działki nr (...)mają w swoim posiadaniu A.i F.małżonkowie K.. Zamieszkują oni wraz z synami w budynku posadowionym na działce nr (...), dokonują remontu znajdujących się na działce budynków, A. K.opłaca podatek od nieruchomości i uprawia wraz z mężem użytki rolne na działce nr (...).

Jako podstawę powyższych ustaleń Sąd Rejonowy przyjął dowody szczegółowo wymienione i ocenione w uzasadnieniu orzeczenia. Sąd podkreślił, że z uwagi na prawomocność postanowienia z dnia 31 maja 2011 roku, oddalającego wniosek o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, kwestia charakteru władztwa A. K. i F. K. w stosunku do przedmiotowej nieruchomości przed datą wydania powyższego postanowienia nie była przedmiotem badania, gdyż w tym zakresie wiążąca jest ocena wyrażona w uzasadnieniu tego orzeczenia.

W ustalonym stanie faktycznym sprawy oraz mając na uwadze treść art. 172 § 1 i 2 k.c. Sąd Rejonowy uznał, że wniosek o zasiedzenie nie zasługuje na uwzględnienie

Sąd podkreślił, że nie ulega wątpliwości, iż obecnie A. i F. małżonkowie K. są samoistnymi posiadaczami nieruchomości objętej wnioskiem. Początek posiadania samoistnego określony został na dzień 1 września 1982 roku, stąd upływ terminu przypadałby w dniu 1 września 2012 roku.

Sąd stwierdził jednakże, że nastąpiła przerwa biegu zasiedzenia na skutek złożenia przez uczestniczkę M. W. wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w oparciu o art. 184 k.p.c. Sąd wskazał, że przerwa biegu zasiedzenia, w rozumieniu art. 175 k.c. w związku z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. polega na czynnościach podjętych przez właściciela nieruchomości bezpośrednio w celu przeciwstawienia się posiadaniu tej nieruchomości przez inną osobę i może przybrać postać zarówno wniesienia powództwa petytoryjnego (windykacyjnego lub negatoryjnego), jak też innych czynności, materialnoprawnych i procesowych, prowadzących do dochodzenia lub ustalenia prawa własności na drodze sądowej lub przed innym właściwym organem.

Sąd Rejonowy nie podzielił stanowiska wnioskodawczyni, iż w niniejszym przypadku nie nastąpiło przerwanie biegu zasiedzenia, gdyż w momencie składania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej M. W.nie miała prawa swobodnego rozporządzania nieruchomością, skoro postanowienie w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po F. W.zostało wydane w dniu 30 maja 2012 roku. W ocenie Sądu brak postanowienia w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku nie uniemożliwia sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład spadku, tak samo jak nie wyklucza skutecznego dochodzenia ich zwrotu za pomocą powództwa windykacyjnego. Z tych względów Sąd uznał, że złożony w dniu 26 lipca 2011 roku do Sądu Rejonowego w Chełmie wniosek o zawezwanie A. K.i F. K.do próby ugodowej doprowadził do przerwania z tym dniem terminu zasiedzenia, a skutkiem przerwania biegu zasiedzenia jest rozpoczęcie przez niego biegu na nowo (art. 124 §1 k.c. w związku z art. 175 k.c.) Dlatego termin ten nie upłynął w 2012 roku, ale upłynie dopiero z dniem 26 lipca 2041 roku.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka A. K., zaskarżając orzeczenie Sądu pierwszej instancji w części, tj. w zakresie punktów I i II.

Apelująca zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu:

-

niezgodność ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, a w szczególności błędne ustalenie, że złożony przez uczestniczkę M. W.w dniu 26 lipca 2011 roku wniosek o zawezwanie A. K.do próby ugodowej przerwał bieg terminu zasiedzenia przez wnioskodawczynię własności przedmiotowej nieruchomości, w sytuacji gdy w dniu składania wniosku o zawezwanie do próby ugodowej nie było jeszcze postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po F. W., a co za tym idzie M. W.w momencie składania wniosku jak i w dacie posiedzenia pojednawczego nie mogła swobodnie rozporządzać prawem własności przedmiotowej nieruchomości;

-

naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 175 k.c. w związku z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że M. W. poprzez złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej przerwała bieg terminu zasiedzenia przez wnioskodawczynię własności przedmiotowej nieruchomości.

Powołując się na powyższe zarzuty apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez orzeczenie, że wnioskodawczyni A. K. z dniem 1 września 2012 roku nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), oznaczonej jako działki gruntu nr (...) oraz zasądzenie od M. W. na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowanie, ewentualnie o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, że Sąd Okręgowy w składzie rozpoznającym sprawę podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale III CZP 42/06 z dnia 28 czerwca 2006 roku (OSNC 2007, nr 4, poz. 54), że zawezwanie posiadacza nieruchomości do próby ugodowej na podstawie art. 184 k.p.c. w sprawie wydania nieruchomości przerywa bieg terminu zasiedzenia (art. 123 § 1 pkt 1 w zw. z art. 175 k.c.). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu przytoczonej uchwały, zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 w związku z art. 175 k.c. do przerwania biegu terminu do zasiedzenia nie jest konieczna realizacja roszczenia najdalej idącego, tj. zaspokojenie uprawnionego przez np. zawarcie ugody, lecz wystarczy podjęcie czynności przed sądem w celu dochodzenia tego roszczenia. Zawezwanie do próby ugodowej w sprawie wydania nieruchomości jest niewątpliwie taką czynnością. Jej podjęcie świadczy ponadto o zamanifestowaniu przez właściciela nieruchomości woli wykonywania prawa własności.

Zarzut apelacyjny skarżącej A. K.sprowadza się do stwierdzenia, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy złożony przez uczestniczkę M. W.wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, której przedmiotem miało być wydanie nieruchomości, nie mógł skutecznie przerwać biegu jej zasiedzenia w sytuacji, gdy uczestniczka nie legitymowała się postanowieniem o stwierdzeniu nabycia przez jej ojca i poprzednika prawnego – W. W.spadku po bracie F. W., który był właścicielem nieruchomości.

Z zarzutem tym nie sposób się zgodzić. Należy podkreślić, że stwierdzenie praw do spadku nie jest przesłanką nabycia praw spadkowych, lecz dowodem ich nabycia ustanowionym w istocie dla ochrony osób trzecich. Wydane przez sąd postanowienie o stwierdzeniu nabyciu spadku ma charakter jedynie deklaratoryjnym (art. 1025 k.c.), jako że spadek przechodzi na spadkobierców z mocy prawa z chwilą jego otwarcia, czyli z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 925 k.c.). W konsekwencji wydanie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie ma również wpływu na datę nabycia spadku przez spadkobiercę, a w skład spadku wchodzą prawa, które przysługiwały spadkodawcy w chwili jego śmierci (art. 922 § 1 k.c.), za wyjątkiem jedynie praw, o których mowa w art. 922 § 2 k.c.

Wprawdzie, zgodnie z art. 1027 k.c., względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia, niemniej jednak z przepisu tego nie wynika - jak się przyjmuje w piśmiennictwie oraz orzecznictwie - że osoby trzecie mają obowiązek żądać, aby spadkobierca udowodnił swoje prawa w sposób przewidziany w tym przepisie. Mogą one bowiem uznać za spadkobiercę osobę jeszcze nie legitymującą się dokumentem wskazanym w art. 1027 k.c. (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1950 roku, C 353/50, OSN 1951, nr 2, poz. 47, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2009 roku, III CSK 85/09, OSNC 2010/7-8/113).

W szczególności, jeżeli osoba trzecia nie kwestionuje przymiotu spadkobiercy, odpada potrzeba udowodnienia tego przymiotu stwierdzeniem nabycia spadku, (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2006 roku, I CSK 178/06, LEX nr 577562).

Mając na uwadze, że na gruncie rozpoznawanej sprawy okoliczności nabycia przez M. W.praw do spadku po poprzednich właścicielach nieruchomości nie były sporne i nie budziły wątpliwości (art. 229 k.p.c.), udowodnienie tych praw postanowieniami o stwierdzeniu nabycia spadku nie było konieczne. Wnioskodawczyni ani przed Sądem pierwszej instancji, ani przede wszystkim w toku pierwszego postępowania o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie w sprawie o sygnaturze akt I Ns 1014/07 nie negowała, że M. W.jest następcą prawnym W. W.oraz F. W., jak również nie kwestionowała uprawnień właścicielskich uczestniczki względem spornej nieruchomości. Przeciwnie, w piśmie złożonym w dniu 16 stycznia 2008 roku w sprawie I Ns 1014/07 Sądu Rejonowego w Chełmie A. K.wskazała M. W.jako spadkobiercę po F. W.(pismo na karcie 18 wymienionych akt). W konsekwencji brak podstaw do uzależnienia skuteczności przerwania biegu zasiedzenia nieruchomości przez zawezwanie do próby ugodowej od wylegitymowania się przez uczestniczkę postanowieniem o stwierdzeniu nabycia praw do spadku po F. W..

Zatem, wbrew twierdzeniom skarżącej, złożony w dniu 26 lipca 2011 roku do Sądu Rejonowego w Chełmie przez M. W.– następczynię prawną F. W.wniosek o zawezwanie A.i F.małżonków K.do próby ugodowej (akta sprawy I Co 2003/11) doprowadził do przerwania z tym dniem biegu terminu zasiedzenia nieruchomości mimo, że wzywająca do ugody nie dysponowała wówczas postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia po pierwotnym właścicielu nieruchomości - stryju F. W..

Biorąc pod uwagę, że podstawę prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Chełmie w sprawie o sygnaturze akt I Ns 1014/07 stanowiło ustalenie, iż objęcie przez wnioskodawczynię działek o numerach (...) w samoistne posiadanie w złej wierze nastąpiło w dniu 1 września 1982 roku, zaś w dniu 26 lipca 2011 roku doszło do przerwania biegu wymaganego trzydziestoletniego okresu samoistnego posiadania nieruchomości, brak było aktualnie podstaw do uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia, o czym prawidłowo orzekł Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym postanowieniu.

Z tych wszystkich względów, na podstawie przytoczonych przepisów oraz art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację.

Rozstrzygnięcia z punktów II i III postanowienia uzasadniają przepisy § 19, § 8 pkt 1 w związku z § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 roku poz. 461).

Na podstawie art. 113 ust. 1 i ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 roku, Nr 90 poz. 594, ze zm.) Sąd Okręgowy przejął na rachunek Skarb Państwa nieuiszczoną opłatą od apelacji.