Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Beata Tymoszów

protokolant: protokolant sąd. - stażysta Renata Szczegot, p.o. protokolanta sąd. Katarzyna Pawelec

przy udziale A. R. – przedstawiciela (...) Urzędu Celno – Skarbowego w W.

po rozpoznaniu dnia 25 stycznia 2018 r.

sprawy M. W. (1) syna P. i M. ur. (...) w W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 107 § 1 kks

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie

z dnia 27 marca 2017 r. sygn. akt II K 372/16

zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że M. W. (1) uniewinnia od popełnienia zarzucanego mu czynu, wydatkami postępowania w sprawie obciążając Skarb Państwa.

Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie w sprawie o sygnaturze VI Ka 819/17

Wyrokiem z dnia 27 marca 2017r. Sąd Rejonowy w Legionowie uznał M. W. (1) za winnego tego, że pełniąc funkcję Prezesa Zarządu (...) spółka z o.o. z siedzibą w W., w dniu 27 października 2015r. w L. przy ul. (...) urządzał gry - w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych - na sześciu automatach do gier, wbrew art. 6 ust. 1 tej ustawy, gdyż nie posiadał koncesji na prowadzenie kasyna gry w wymienionym lokalu, to jest popełnienia występku z art. 107 § 1 k.k.s. i na tej podstawie skazał go na karę 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 100 złotych.

Wyrok ten został w całości zaskarżony przez obrońcę, która podnosząc zarzut obrazy prawa materialnego, to jest art. 107 § 1 k.k.s. ( wobec jego bezskuteczności na okres do dnia 30 czerwca 2016r.) oraz art. art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 10 § 3 k.k.s. lub art. 10 § 4 k.k.s. ( wobec braku umyślności na płaszczyźnie strony podmiotowej oraz w sytuacji zaistnienia powołanych kontratypów), w konkluzji domagała się zmiany wyroku i uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna, a wniosek o zmianę wyroku poprzez uniewinnienie M. W. (1) od popełnienia zarzucanego mu czynu zasługiwał na uwzględnienie.

Pisemne motywy wyroku przekonują, że dla Sądu Rejonowego kwestia wykładni art. 4 ustawy z dnia 12 czerwca 2015r. o zmianie ustawy o grach hazardowych, która weszła w życie z dniem 3 września 201r. ( dalej: „ustawa nowelizująca”) od dnia wydania przez Sąd Najwyższy postanowienia, jakie zapadło 28 kwietnia 2016r. nie powinna budzić żadnych wątpliwości. W orzeczeniu tym (sygn. I KZP 1/16) stwierdzono zaś, że powołany przepis dotyczy wyłącznie podmiotów, które prowadziły określoną nim działalność zgodnie z ustawą o grach hazardowych w brzmieniu obowiązującym przed dniem 3 września 2015r., czyli na podstawie koncesji albo właściwego zezwolenie. Pogląd taki, wyrażony w postanowieniu zapadłym na skutek pytania prawnego zadanego w trybie art. 441 § 1 k.p.k. nie został jednak jednoznacznie zaakceptowany w doktrynie, a sąd odwoławczy w niniejszym składzie podziela także zastrzeżenia wyrażane na jego tle w kontekście prawidłowości zastosowanej wykładni gramatycznej i systemowej. Niezależnie jednak od powyższego, podzielając wywody skarżącego należy podkreślić, że dopiero od daty ukazania się tegoż judykatu można pokusić się o tezę, że stosowanie przepisu art. 4 „ustawy nowelizującej”, zarówno dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą jak i wykwalifikowanych podmiotów udzielających porad prawnych, nie powinno nasuwać wątpliwości interpretacyjnych. Rozbieżności w stosowaniu omawianego przepisu, jego wykładni (związane także z trybem notyfikowania owych znowelizowanych przepisów ustawy o grach hazardowych) przed dniem 28 kwietnia 2016r. pojawiały się nie tylko w wystąpieniach podmiotów, których ustawa o grach hazardowych potencjalnie dotyczy, ale – co dużo bardziej istotne - również w rozstrzygnięciach sądów czy organów prowadzących postępowanie przygotowawcze. Przekonują o tym choćby odpisy licznych, znacząco odmiennych orzeczeń, dołączone przez oskarżonego w niniejszej sprawie.

Sąd I instancji zaznaczył, że występek typizowany art. 107 § 1 k.k.s. może być, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 4 § 1 k.k.s., popełniony tylko umyślnie, co wymaga najpierw określonej świadomości sprawcy, a następnie „przeniesienia” jej na płaszczyznę wolicjonalną. Jednocześnie jednoznacznie stwierdził, że M. W. (1) miał pełną świadomość, iż spółka, której był prezesem w dniu 27 października 2015r. urządzała gry na automatach wbrew regulacjom ustawowym ( k. 642 – 642v.) Ma jednak rację skarżący podnosząc, że ocena ta nie została szczegółowo umotywowana, a przytoczone na jej poparcie kolejne orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego zapadały po dacie przypisanego oskarżonemu przestępstwa. Sąd Rejonowy transponując te judykaty na grunt niniejszej sprawy i odnosząc je do ustalenia winy po stronie oskarżonego, w sposób uproszczony potraktował jego wyjaśnienia tyczące stanu świadomości, a tym samym możliwości wystąpienia kontratypu, o jakim mowa choćby w art. 10 § 4 k.k.s. Lakoniczny fragment uzasadnienia poświęcony temu problemowi, utrudniał kontrolę instancyjną rozumowania sądu meriti. Skwitowanie tłumaczenia M. W. (1), iż nie wiedział, by po dniu 3 września 2015r. działalność w zakresie gier na automatach wymagała koncesji, jako „sprzecznego z powszechnie obowiązująca ustawą” ( k. 640v.), pomija całkowicie kwestię stanu wiedzy ( a więc i świadomości oskarżonego co do bezprawności i karalności czynu) , jak też czysto hipotetyczną możliwość przeciętnego obywatela poznania, właściwego „odkodowania” treści przepisów ustawy. Prezentując to stanowisko sąd orzekający niejako zrównał sam fakt uchwalenia i ogłoszenia ustawy ze stanem świadomości konkretnego oskarżonego, pomijając zupełnie szereg okoliczności, jakie w realiach sprawy na tę świadomość mogły, w sposób usprawiedliwiony, niewątpliwie rzutować. W szczególności poza sferą zainteresowania Sądu pozostało, że zarówno przed jak i po dniu 27 października 2015r. (a nawet po dniu 28 kwietnia 2016r.) w literaturze przedmiotu zagadnienie wykładni art. 4 „ustawy nowelizującej” budziło dalece idące wątpliwości i rozbieżności interpretacyjne. Nade wszystko jednak Sąd nie odniósł się do tego, iż takie rozbieżności pojawiały się także w stosowaniu przepisów ustawy o grach hazardowych przez organy wymiaru sprawiedliwości, o czym oskarżony wiedział, bowiem był adresatem tych rozstrzygnięć. Przywoływane wcześniej postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2016r. ( I KZP 1/16), zdaniem sądu meriti przesądzające tę kwestię, zapadło właśnie na skutek wątpliwości w stosowaniu „powszechnie obowiązującej ustawy” jakie zrodziły się po stronie sądu zadającego pytanie prawne. Nakazywało to wnikliwe rozważenie sugestii pojawiającej się w wyjaśnieniach M. W. (1), odnośnie do jego działania pod wpływem usprawiedliwionej nieświadomości karalności czynu.

Zgodnie z art. 10 § 4 k.k.s. nie popełnia bowiem przestępstwa (…) skarbowego, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego karalności. O usprawiedliwionej nieświadomości karalności danego zachowania można mówić wtedy, gdy nie można sprawcy zarzucić braku należytej staranności w ustalaniu obowiązującego prawa. Z usprawiedliwioną nieświadomością karalności danego typu zachowania będziemy mieli do czynienia w szczególności wtedy, gdy jego sprawca bez swojej winy nie mógł zorientować się co do faktu jego karalności, a tym bardziej wtedy, gdy uzyskał oficjalną informację od przedstawicieli uprawnionych organów, że dany czyn jest zgodny z prawem i nie jest karalny. Usprawiedliwiona nieświadomość karalności popełnionego czynu może mieć miejsce zwłaszcza wtedy, gdy przepisy prawa podatkowego, celnego, dewizowego lub hazardowego wypełniające blankietowe dyspozycje prawa karnego skarbowego są często zmieniane i wprowadzane w życie bez żadnego lub z bardzo krótkim vacatio legis oraz bez odpowiedniego upowszechnienia dokonanych zmian w społeczeństwie, a jednocześnie na sprawcy nie ciążył szczególny obowiązek ich śledzenia ze względu na prowadzenie działalności gospodarczej, wykonywany zawód lub pełnienie określonej funkcji ( patrz: Violetta Konarska – Wrzosek, Komentarz do Kodeksu karnego skarbowego, Wolters Kluwer, 2018r.)

Deklarowana przez oskarżonego nieświadomość co do karalności jego zachowania, była więc – wobec zaprezentowanych wyżej uwarunkowań – usprawiedliwiona. To na ustawodawcy spoczywa bowiem obowiązek konstruowania normy prawnej precyzyjnie, w sposób czytelny i zrozumiały dla przeciętnego obywatela, a następnie stanowienia prawa tak, by wykluczyć wszelkie zastrzeżenia co do jego legalności mocy obowiązującej. Obywatel, ma zaś prawo oczekiwać ( zwłaszcza w sferze dlań najbardziej dolegliwej, to sferze odpowiedzialności karnej) respektowania reguły, iż co nie jest zabronione ściśle określonym przepisem prawa – jest dozwolone. Skoro zatem nawet w orzecznictwie sądów stosujących ustawę o grach hazardowych pojawiały się tak dalece idące rozbieżności interpretacyjne, przekonanie oskarżonego, iż „nie podlega on karze” na podstawie przepisów tej ustawy – było w pełni usprawiedliwione.

W tej sytuacji podzielając argumentację autora apelacji o wystąpieniu kontratypu przewidzianego w art. 10 § 4 k.k.s, należało zmienić zaskarżony wyrok i uniewinnić oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.