Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marek Szymanowski (spr.)

Sędziowie: SA Bożena Szponar - Jarocka

SA Teresa Suchcicka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2018 r. w B.

sprawy z odwołania H. Ś.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji wnioskodawcy H. Ś.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 sierpnia 2017 r. sygn. akt IV U 793/17

I. zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 14 marca 2016r. w ten sposób, że uwzględnia w podstawie wymiaru kapitału początkowego oraz emerytury odwołującego H. Ś. kwotę 43.884 złotych stanowiącą odprawę wypłaconą mu w 1982r.;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz H. Ś. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych.

SSA Teresa Suchcicka SSA Marek Szymanowski SSA Bożena Szponar – Jarocka

Sygn. akt III AUa 750/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w O. decyzją z dnia 14 marca 2016 r. odmówił H. Ś. uwzględnienia w podstawie wymiaru kapitału początkowego oraz emerytury kwoty 43.884 zł stanowiącej odprawę wypłaconą mu w 1982 r. na podstawie uchwały Nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. W ocenie organu rentowego w świetle przepisów obowiązujących w dacie wypłaty odprawy, zwłaszcza uchwały Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r., do osobowego funduszu płac zaliczano wynagrodzenia i odszkodowania przysługujące pracownikom w razie rozwiązania umowy o pracę (z naruszeniem lub bez naruszenia obowiązujących przepisów), ale nie wymieniono odpraw w związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Z tego względu organ rentowy nie uwzględnił spornego składnika wynagrodzenia w podstawie wymiaru kapitału początkowego oraz do wysokości emerytury.

Odwołanie od tej decyzji złożył H. Ś., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez uwzględnienie wypłaconej odprawy w podstawie wymiaru kapitału początkowego oraz emerytury. Wnioskodawca podkreślił, że organ rentowy błędnie zinterpretował przepisy obowiązujące w 1982 r. Zdaniem wnioskodawcy § 7 ust. 2 uchwały Nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. w powiązaniu z uchwałą Nr 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. oraz uchwałą Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. pozwala na przyjęcie, że w dacie wypłaty odprawy pieniężnej stanowiła ona podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 28 czerwca 2016 r. (IV U 690/16) oddalił odwołanie. Na skutek apelacji H. Ś. Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 17 maja 2017 r. (III AUa 987/16) uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego, zniósł postepowanie w sprawi i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach instancji odwoławczej. Sąd Apelacyjny uznał, że pełnomocnik wnioskodawcy nie był należycie umocowany w rozumieniu art. 379 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego, co doprowadziło do nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym i skutkowało uchyleniem zaskarżonego wyroku połączonym ze zniesieniem postępowania.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 18 sierpnia 2017 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od dnia 26 maja 1976 r. do dnia 30 kwietnia 1982 r. H. Ś. był zatrudniony w Państwowej Agencji (...) w W. na stanowisku kierownika magazynu wyrobów gotowych. Stosunek pracy został z nim rozwiązany na podstawie porozumienia stron w oparciu o uchwałę Nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. Stosownie do postanowień § 6 ust. 1 tej uchwały pracodawca wypłacił wnioskodawcy odprawę w wysokości 6-miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia za pracę, ostatnio przez niego pobieranego. Odprawa pieniężna nie została uwzględniona w karcie zatrudnienia i wynagrodzenia wnioskodawcy z 1982 r. ani nie została uwidoczniona w legitymacji ubezpieczeniowej skarżącego.

W dniu 21 września 2015 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 20 października 2015 r. znak (...)-2015 organ rentowy ustalił dla H. Ś. kapitał początkowy. Do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenie z lat 1973-1982. Łączną kwotę wynagrodzenia z 1982 r. (76.775 zł) stanowiło wynagrodzenie w wysokości 38.025 zł wskazane w karcie przebiegu zatrudnienia i wynagrodzenia wnioskodawcy, wystawionej przez Państwową Agencję (...) w W. za 1982 r., oraz kwota 38.750 zł, tj. łączne wynagrodzenie osiągnięte przez wnioskodawcę z tytułu wykonywania pracy w okresie od dnia 10 maja 1982 r. do dnia 31 grudnia 1982 r. na rzecz płatnika składek T. O. prowadzącego Sprzedaż (...) Zoologicznych. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 87,79%.

Decyzją z dnia 26 października 2015 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury w kwocie zaliczkowej od dnia 18 października 2015 r. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytura uległa zawieszeniu w oparciu o art. 103a tej ustawy do czasu złożenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Na skutek wniosku skarżącego z dnia 22 października 2015 r. o podjęcie wypłaty świadczenia emerytalnego w związku z zakończeniem stosunku pracy organ rentowy decyzją z dnia 29 października 2015 r. znak (...) ponownie obliczył wnioskodawcy wysokość emerytury w trybie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz podjął jej wypłatę. W dniu 15 stycznia 2016 r. ubezpieczony wniósł o ponowne ustalenie kapitału początkowego z uwzględnieniem dochodów stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 1982 r. w łącznej wysokości 120.659 zł, zaznaczając, że niesłusznie pominięto kwotę 43.844 zł, wynikającą z wypłacenia wnioskodawcy sześciomiesięcznej odprawy na podstawie § 6 ust. 1 uchwały Rady Ministrów Nr 169 z dnia 17 sierpnia 1981 r. W treści wniosku skarżący zaprezentował sposób obliczenia wysokości odprawy.

Zdaniem Sądu Okręgowego skarżący, dochodząc zaliczenia do podstawy wymiaru kapitału początkowego kwoty odprawy, nie udowodnił ponad wszelką wątpliwość, że została ona wypłacona w wysokości obliczonej w treści wniosku. Sporna kwota 43.884 zł nie wynika z żadnych dokumentów płacowych przedstawionych przez stronę. Tymczasem dla celów obliczenia wysokości kapitału początkowego organ rentowy musi dysponować pewnymi danymi co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. Nie jest dopuszczalne uwzględnienie kwoty przypuszczalnej i hipotetycznie wyliczonej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 września 2013 r., III AUa 303/13). Zgodnie z treścią wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 lutego 2016 r. (III AUa 1327/15) wysokość świadczenia emerytalnego pozostaje funkcją uzyskiwanych niegdyś dochodów, dlatego do jego wyliczenia nieodzownym jest ustalenie rzeczywistych zarobków, jako decydujących o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenie społeczne. Niedopuszczalnym w tym zakresie jest opieranie się jedynie na hipotezach czy założeniach wynikających z przyjęcia średnich wartości. Wysokość kapitału początkowego ustala się wyłącznie o wynagrodzenie wykazane (udowodnione), a nie jedynie uprawdopodobnione. Konieczne jest istnienie dowodów niewątpliwie potwierdzających okoliczność wypłacenia wynagrodzenia (odprawy) w takiej, a nie innej wysokości.

Ponadto, zakładając hipotetycznie, że skarżący sprostał temu warunkowi, w ocenie Sądu, brak było podstaw prawnych do uznania, że odprawa pieniężna może stanowić składnik wynagrodzenia stanowiący podstawę wymiaru kapitału początkowego. Sąd przypomniał, że w myśl art. 173 ust. 3 ustawy emerytalnej podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Zgodnie z art. 15 ust. 1 tej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Sąd stwierdził zatem, że podstawę wymiaru składki stanowi przychód, który jest objęty obowiązkiem opłacania składek, a przy ustaleniu, czy istnieje obowiązek opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiar u (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 października 2007 r. III AUa 970/07; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 20 maja 2015 r., III AUa 156/13).

Sąd podkreślił, że w 1982 r. obowiązywało rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne, w brzmieniu nadanym rozporządzeniem Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976 r. w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i o ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac. Od dnia 1 stycznia 1977 r. do dnia 31 grudnia 1983 r., zgodnie z § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, podstawę wymiaru emerytury lub renty, zwaną dalej „podstawą wymiaru", stanowił przeciętny miesięczny zarobek w gotówce i w naturze - zależnie od wniosku zainteresowanego: 1) albo z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, albo 2) z kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia dowolnie wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia. Zgodnie z § 2 rozporządzenia, za zarobek, jaki przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru z tytułu zatrudnienia w uspołecznionym zakładzie pracy, uważało się zarobek w gotówce określony w § 3 oraz wartość świadczeń w naturze określonych w § 4. Za zarobek w gotówce (§ 3) uważało się wypłaty zaliczone do osobowego funduszu płac, z wyjątkiem wypłat wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Za zarobek w gotówce uważało się również następujące wypłaty spoza osobowego funduszu płac: 1) wynagrodzenia za usługi załadunkowe i wyładunkowe, wypłacane członkom brygad załadunkowo-wyładunkowych przez zatrudniający ich zakład pracy, 2) wynagrodzenia za skup, zbiórkę i odprzedaż opakowań i surowców wtórnych wypłacane pracownikom przez zatrudniający ich zakład pracy, 3) honoraria za pracę dziennikarską wypłacane dziennikarzom przez redakcję, w której pełnią stałą funkcję, 4) honoraria za usługi związane ze stałą funkcją pracownika przy realizacji programu radiowego lub telewizyjnego w zespole Komitetu do Spraw Radia i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja", ośrodku telewizyjnym lub rozgłośni regionalnej oraz honoraria za usługi dla terytorialnie właściwego ośrodka telewizyjnego i programu ogólnopolskiego, 5) wynagrodzenia i nagrody wypłacane własnym pracownikom z tytułu umów o dzieło lub umów zlecenia, związanych z przygotowaniem, realizacją i rozpowszechnianiem filmów, na zasadach określonych odrębnymi przepisami (§ 3 rozporządzenia).

Definicję osobowego funduszu płac zawierała, wchodząca równocześnie w życie od dnia 1 stycznia 1977 r., uchwała Rady Ministrów Nr 158 z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac. Przepis § 1 ust. 1 i 2 uchwały stanowił, że fundusz płac obejmuje wszelkie wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze z tytułu pracy wykonywanej przez osoby fizyczne na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej niezależnie od źródeł finansowania tych wypłat i świadczeń, z wyłączeniem wynagrodzeń za te prace, od których pobiera się podatek dochodowy, obrotowy lub gruntowy. Do funduszu płac zalicza się również zasiłki chorobowe w okresie trwania stosunku pracy. Do funduszu płac zalicza się wypłaty pieniężne i wartość świadczeń w naturze zarówno za prace objęte planem, jak i wykonywane poza planem. W myśl § 4 uchwały Nr 158 Rady Ministrów składnikami funduszu płac są: osobowy fundusz płac (obejmujący: a) wynagrodzenia pracowników pozostających w ewidencji personalnej zakładu pracy, należne ze stosunku pracy; b) wynagrodzenia wypłacane pracownikom własnym na podstawie uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac), bezosobowy fundusz płac, fundusz honorariów, fundusz agencyjno-prowizyjny, wynagrodzenia z zakładowego funduszu nagród, z czystej nadwyżki w spółdzielniach i z funduszów o podobnym charakterze. Do ww. uchwały dołączono załącznik nr 1 zawierający wykaz składników wynagrodzenia i świadczeń zaliczanych do osobowego funduszu płac. Wśród wymienionych tam składników wynagrodzenia nie ujęto odpraw pieniężnych związanych z rozwiązaniem stosunku pracy, ale wynagrodzenia i odszkodowania przysługujące pracownikom w razie rozwiązania umowy o pracę (z naruszeniem lub bez naruszenia obowiązujących przepisów (pkt 6), odprawy przy przejściu na emeryturę i z uwagi na staż pracy w żegludze międzynarodowej w razie utraty zdrowia (pkt 7), a także wynagrodzenia wypłacane pracownikom własnym na podstawie uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowym funduszem płac (pkt II). Uchwałę Rady Ministrów Nr 157 z dnia 7 grudnia 1976 r., obowiązującą również od dnia 1 stycznia 1977 r., stosowało się do wynagrodzeń wypłacanych poza planowym osobowym i bezosobowym funduszem płac. Zgodnie z § 1 ust. 2 uchwały wprowadzenie nowego tytułu wynagrodzeń (wypłacanych poza planowym funduszem płac) następuje w drodze: 1) uchwał Rady Ministrów – w odniesieniu do wynagrodzeń jednorazowych, stałych lub okresowych, 2) decyzji Prezesa Rady Ministrów – w odniesieniu do wynagrodzeń jednorazowych, krótkookresowych i określonych w ramach konkursów, które określają źródło o sposób finansowania nowego tytułu wynagrodzenia. Przepis § 2 i 3 cytowanej uchwały określał tryb rejestracji nowego tytułu wynagrodzeń oraz zasadę finansowania przez banki wypłat wynagrodzeń nieobjętych planowanym funduszem płac tylko z tytułów wymienionych w załącznikach nr 1 i 2 uchwały. Załączniki nr 1 i 2 do uchwały wymieniały enumeratywnie wynagrodzenia wypłacane poza planowanym osobowym funduszem płac podlegające limitowaniu oraz niepodlegające limitowaniu w trybie ww. uchwały. Żaden z nich nie wymieniał odpraw pieniężnych związanych z rozwiązaniem stosunku pracy.

Rada Ministrów uchwałą nr 169 z dnia 17 sierpnia 1981 r. w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających pracę, wprowadziła pracownikom, z którym rozwiązano stosunek pracy z powodu m.in. likwidacji zakładu pracy czy zmniejszenia stanu zatrudnienia dodatek wyrównawczy (§ 5) oraz odprawę w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego (§ 6). W myśl § 7 ust. 2 uchwały dodatek oraz odprawę zakład pracy zaliczał do wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac w rozumieniu przepisów w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac. Sąd zauważył, że właśnie ww. przepis uchwały Nr 169 Rady Ministrów daje, zdaniem skarżącego, podstawę do uznania, że odprawa pieniężna wypłacona w oparciu o jej postanowienia stanowi składnik wynagrodzenia będący podstawą wymiaru emerytury. Sąd jednak uznał, że takie stanowisko nie znajduje oparcia w stanie prawnym i faktycznym. Sąd wskazał, że przepisy określające podstawę wymiaru emerytury należy wykładać ściśle, bez możliwości dowolnego poszerzania katalogu wynagrodzeń stanowiących taką podstawę. Zaznaczył, że w dniu 1 stycznia 1977 r. weszły w życie przepisy dwóch uchwał Rady Ministrów: Nr 158 i Nr 157 oraz rozporządzenie z dnia 13 grudnia 1976 r. Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i o ubezpieczenia rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac zmieniające rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne. Zdaniem Sądu oznacza to, że składnikami osobowego funduszu płac, stanowiącego podstawę wymiaru emerytury i renty w myśl rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne mogą być wyłącznie wynagrodzenia wymienione w treści uchwał Rady Ministrów Nr 158 i Nr 157 na datę wejścia ich w życie. Sąd nie miał wątpliwości, że do dnia uchylenia ww. przepisów uchwałą Rady Ministrów Nr 33 z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej, żadna z powołanych uchwał nie wymieniała odprawy pieniężnej związanej z rozwiązaniem stosunku pracy jako składnika osobowego funduszu płac. Treść § 7 ust. 2 uchwały Nr 169 Rady Ministrów pozwalała na traktowanie jej jako wynagrodzenie wypłacane poza planowanym funduszem płac w rozumieniu przepisów w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac, jednakże z powyższego przepisu nie można wyprowadzić wniosku, że automatycznie odprawę zaliczyć należy do osobowego funduszu płac w rozumieniu uchwały Rady Ministrów Nr 158. Przemawia za tym okoliczność, że uchwała Nr 169 Rady Ministrów nie została wprowadzona w trybie przewidzianym uchwałą Nr 157, zagwarantowanym dla wprowadzenia nowego tytułu wynagrodzeń. Treść uchwały Nr 169 w dacie wypłaty wnioskodawcy odprawy pieniężnej nie określała bowiem źródła i sposobu finansowania odprawy. Dopiero na skutek noweli ww. uchwały z dniem 15 marca 1983 r. zmianie uległa redakcja jej § 7. Zgodnie z jego nowym brzmieniem, wypłaty dodatkowego świadczenia (już tylko dodatku, a nie odprawy) miały być refundowane z funduszu aktywizacji zawodowej na wniosek uspołecznionego zakładu pracy.

Ponadto, Sąd powołał się na treść uchwały Rady Ministrów Nr 33 z dnia 25 marca 1983 r., uchylającą z dniem 1 stycznia 1984 r. uchwały Rady Ministrów Nr 157 oraz Nr 158. Przepisy tego aktu prawnego raz jeszcze usystematyzowały pojęcie wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru emerytury i renty, wskazując w punkcie 2 podpunkt 18), że do wynagrodzeń nie zalicza się odpraw sześciomiesięcznych wypłacanych na podstawie przepisów w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających prace (uchwała Nr 169 została uchylona uchwałą Nr 114 Rady Ministrów z dniem 3 października 1984 r.). Powyższa regulacja nie miała na celu odmiennie niż dotąd ukształtować rolę odprawy pieniężnej. Wprost przeciwnie, w ocenie Sądu, powyższy przepis miał na celu usunięcie ewentualnych wątpliwości, że ten składnik wynagrodzenia nigdy nie był zaliczany do osobowego funduszu płac stanowiącego podstawę wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych. Sąd wskazał, że za taką właśnie interpretacją regulacji odnośnie odprawy zawartej w uchwale Nr 33 Rady Ministrów świadczy fakt, że w ujęciu historycznym odprawa pieniężna ani wcześniej, ani później nie stanowiła podstawy wymiaru spornych świadczeń. Rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w pierwotnym brzmieniu w § 3 stanowiło wprost, że za zarobek w gotówce w uspołecznionym zakładzie pracy uważa się wypłaty zaliczone w myśl uchwały nr 8 Rady Ministrów do osobowego funduszu płac, z wyjątkiem m.in. odpraw przewidzianych w obowiązujących przepisach z tytułu zwolnienia z pracy lub przeniesienia do innej pracy. W aktualnym stanie prawnym, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, podstawy wymiaru składek nie stanowią odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (art. 2 ust. 1 ppkt 3). Identyczna regulacja zawarta była w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz.U. Nr 7, poz. 41).

Końcowo Sąd wskazał, że pracodawca skarżącego w kartotece wynagrodzeń za 1982 r. nie ujął wysokości odprawy pieniężnej, co zdaniem Sądu pozwala na przypuszczenie, że od tego świadczenia nie została odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne, a tym samym sam pracodawca nie traktował odprawy jako zarobku (przychodu) stanowiącego podstawę wymiaru świadczenia emerytalno-rentowego.

Uznając, że zaskarżona decyzja organu odpowiada prawu, Sąd orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

H. Ś. złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1.  naruszenie § 7 ust. 2 uchwały nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających pracę poprzez błąd subsumpcji i pominięcie delegacji do uchwały 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac,

2.  naruszenie przepisów uchwały 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem plac oraz uchwały Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac poprzez ich niezastosowanie i nieuznanie spornego świadczenia jako należącego do osobowego funduszu płac,

3.  naruszenie § 1 ust. 1. rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 13 grudnia 1976 r. w sprawie dostosowania niektórych przepisów o ubezpieczeniu społecznym i ubezpieczeniu rodzinnym do zasad określających składniki funduszu płac (Dz.U. Nr 40, poz. 239 ze zm.) poprzez nieuznanie, że sporne świadczenie stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,

4.  naruszenie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez nieuznanie świadczenia w podstawie wymiaru emerytury,

5.  naruszenie art. 3 k.p.c. poprzez opieranie się na przepisach nieobowiązujących w okresie wypłaty spornego świadczenia,

6.  błędne ustalenia faktyczne, a w szczególności uznanie, że sporna kwota niezaliczonego ubezpieczonemu wynagrodzenia jest hipotetyczna, gdy tymczasem została ona wyliczona prostym działaniem rachunkowym na podstawie załączonych dokumentów,

7.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów poprzez dowolną i wybiórczą ocenę materiału dowodowego zebranego w sprawie, a w szczególności błędną ocenę świadectwa pracy i składników wypłaty na kartach płac,

8.  naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak uzasadnienia pominięcia niektórych dowodów, między innymi z listy płac, tj. składników wynagrodzeń ostatnio otrzymywanych przez skarżącego w związku z treścią zapisów w świadectwie pracy Państwowej Agencji (...) w W.,

9.  naruszenie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez oddalenie odwołania, pomimo istnienia podstaw prawnych i faktycznych do jego uwzględnienia.

Wskazując na te zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego poprzez uwzględnienie świadczenia wypłaconego ubezpieczonemu w 1982 r. w wysokości 43.884 zł w podstawie wymiaru kapitału początkowego oraz emerytury, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów tego postępowania. W uzasadnieniu apelacji złożył wniosek alternatywny co do wysokości odprawy poprzez ustalenie jej wysokości w kwocie 48.684 zł, co uzasadniał pominięciem jednego ze stałych składników miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do wyliczenia 5-miesięcznej odprawy.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Podstawę do ponownego ustalenia prawa do świadczenia z ubezpieczeń społecznych lub jego wysokości reguluje art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm., zwanej dalej ustawą emerytalną), który w przypadku decyzji dotyczących ponownego ustalenia kapitału początkowego ma zastosowane poprzez odesłanie z art. 175 ust.5 tejże ustawy. Zgodnie z tym przepisem w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli: 1) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość; 2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa; 3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe; 4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie; 5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność; 6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. Z przepisu tego wynika, że w prawie ubezpieczeń społecznych związanie sądu (a także organu rentowego) ostateczną decyzją nie ma charakteru bezwzględnego. Istnieje możliwość dokonania ponownych ustaleń warunkujących prawo lub wysokość przyznanego wcześniej świadczenia, jednak dopiero po spełnieniu jednej z przesłanek wymienionych w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej. Między innymi Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ma podstaw do ponownego ustalenia prawa do świadczenia, jeśli zainteresowany nie przedstawi dokumentów lub okoliczności zmieniających jego sytuację.

Nie ulega wątpliwości, że H. Ś., że karta wynagrodzenia z 1982 r. oraz świadectwo pracy wystawione przez Państwową Agencję (...) w W. w dniu 3 maja 1982 r., na którym widnieje informacja o wypłaceniu mu odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy w wysokości 6-miesięcznego przeciętnego wynagrodzenia ostatnio przez niego pobieranego, były już podstawą oceny przez organ rentowy przy analizie wniosku o emeryturę z dnia 21 września 2015 r. i z dnia 22 października 2015 r. Jednakże podstawą do ponownego ustalenia wysokości emerytury wnioskodawcy może być widniejąca na świadectwie pracy informacja o wypłaconej wnioskodawcy odprawie w oparciu o przepisy uchwały Nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających pracę, która według wnioskodawcy nie została zauważona przez organ rentowy, na skutek czego 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy nie została uwzględniona do podstawy wymiaru kapitału początkowego i emerytury. Nie jest też wykluczone potraktowanie pominięcia przez organ rentowy wypłaty przedmiotowej odprawy we wcześniejszych decyzjach w kategoriach błędu organu rentowego, a zatem podstawy z art. 114 ust. 1 pkt 6 ustawy.

Zgodnie z art. 174 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Do podstawy wymiaru świadczenia przyjmuje się zatem składniki wynagrodzenia (przychód, dochód), które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących we wskazanym przez wnioskodawcę okresie, podlegały składce na ubezpieczenia społeczne. Nie uwzględnia się natomiast tych składników wynagrodzenia wyłączonych z tego obowiązku.

Przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń, które zostały uzyskane przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, w którym te składniki wynagrodzenia zostały wypłacone. W 1982 r., w którym została wypłacona H. Ś. 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy, kwestie te regulowało rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 1968 r., Nr 35, poz. 246 w wersji obowiązującej od dnia 1 stycznia 1977 r.). Zgodnie z § 1 tego rozporządzenia podstawę wymiaru emerytury lub renty, zwaną dalej „podstawą wymiaru”, stanowi przeciętny miesięczny zarobek w gotówce i w naturze - zależnie od wniosku zainteresowanego: 1) albo z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, albo 2) z kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia dowolnie wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 12 lat zatrudnienia. W myśl § 2 rozporządzenia, za zarobek, jaki przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru z tytułu zatrudnienia w uspołecznionym zakładzie pracy, uważa się zarobek w gotówce określony w § 3 oraz wartość świadczeń w naturze określonych w § 4. Stosownie do § 3 ust. 1 rozporządzenia za zarobek w gotówce uważa się wypłaty zaliczone do osobowego funduszu płac, z wyjątkiem wypłat wymienionych w załączniku do rozporządzenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego niesłuszny jest pogląd Sądu Okręgowego, że 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy, wypłacona na podstawie § 6 ust. 1 uchwały Nr 169 Rady Ministrów z dnia 17 sierpnia 1981 r. w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających pracę (M.P. z 1981 r., Nr 21, poz. 195), nie może być zaliczona do składników osobowego funduszu płac, które co do zasady były uwzględniane w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z § 7 ust. 2 tej uchwały, odprawa, o której mowa w § 6 ust. 1, jest zaliczana przez zakład pracy do wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac w rozumieniu przepisów w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac. Do tych przepisów zalicza się uchwała Nr 157 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac (M.P. z 1976 r., Nr 43, poz. 211 ze zm.). Zgodnie z § 1 ust. 1 tej uchwały ma ona zastosowanie do wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym osobowym i bezosobowym funduszem płacy. To, jakie składniki funduszu płac zaliczane są do osobowego, a jakie do bezosobowego funduszu płac, wymienia uchwała Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac (M.P. 1976 Nr 43, poz. 212 ze zm.). Zgodnie z § 5 pkt 1 i zdaniem ostatnim tego paragrafu uchwały, do osobowego funduszu płac zalicza się wypłaty pieniężne i wartość świadczeń w naturze na rzecz pracowników z tytułu zatrudnienia na podstawie stosunku pracy, w szczególności wypłaty wynagrodzeń i świadczeń wymienionych w załączniku nr 1 do uchwały. Z kolei zgodnie z § 6 ust. 1 uchwały Rady Ministrów Nr 158 do bezosobowego funduszu płac zalicza się wynagrodzenie z tytułu umów zlecenia lub umów o dzieło, polegających głównie na osobistej pracy, dla której wykonania ze względu na jej doraźny lub przejściowy charakter albo ze względu na niewielkie rozmiary nie jest przewidziane w planie jednostki gospodarki uspołecznionej zatrudnienie pracowników, oraz niektóre inne wypłaty na rzecz pracowników obcych lub innych osób nie będących pracownikami, w szczególności wynagrodzenia i inne wypłaty wymienione w załączniku nr 2 do uchwały.

Analizując § 5 i 6 uchwały Rady Ministrów Nr 158, trzeba stwierdzić, że 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy, która została wypłacona H. Ś., jest wypłatą pieniężną zaliczoną do osobowego funduszu płac, ponieważ wnioskodawca pracował na podstawie stosunku pracy, a nie na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Biorąc pod uwagę § 5 i 6 uchwały Rady Ministrów Nr 158 oraz wcześniej powołany § 7 ust. 2 uchwały Rady Ministrów Nr 169, odprawę tę należy zaliczać do wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym osobowych funduszem płac zgodnie z uchwałą Rady Ministrów Nr 157 z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie wynagrodzeń wypłacanych poza planowanym funduszem płac. Tego rodzaju wynagrodzenia są wymienione w § 4 pkt 1 lit. b uchwały Nr 158 Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 1976 r. w sprawie składników funduszu płac, który to przepis wprost zalicza je do składników funduszu płac należących do osobowego funduszu płac.

Na marginesie należy podkreślić, że nie tylko na podstawie tych przepisów odprawa z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy była zaliczana do osobowego funduszu płac. Wśród innych (wcześniejszych) przepisów regulujących tę kwestię można wymienić § 6 pkt 26 uchwały Nr 8 Rady Ministrów z dnia 12 stycznia 1965 r. w sprawie składników funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń z tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. Nr 2, poz. 5; obowiązująca od dnia 18 stycznia 1965 r. do dnia 7 czerwca 1971 r.) oraz § 5 pkt 20 uchwały Nr 107 Rady Ministrów z dnia 27 marca 1962 r. w sprawie składników funduszu płac, wynagrodzeń z funduszu zakładowego i z czystej nadwyżki spółdzielni oraz składników wynagrodzeń nie objętych funduszem płac w jednostkach na rozrachunku gospodarczym (M.P. Nr 29, poz. 124; obowiązująca od dnia 3 kwietnia 1962 r. do dnia 17 stycznia 1965 r.). Niewątpliwie jednak na podstawie § 4 ust. 1 lit. b uchwały Rady Ministrów Nr 158 (mającej zastosowanie w niniejszej sprawie) 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy, o której mowa w § 6 ust. 1 uchwały Nr 169 Rady Ministrów, należy do składników wynagrodzenia wchodzących do osobowego funduszu płac.

To jednak, czy ten składnik wynagrodzenia był uwzględniany przy obliczeniu podstawy wymiaru emerytury i renty wymaga analizy przepisów regulujących tę kwestię w dacie wypłaty tej odprawy. Można zgodzić się z Sądem Okręgowym, że rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie obliczania podstawy emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne (Dz.U. z 1968 r., Nr 35, poz. 246), na którego podstawie ten Sąd opiera swoją argumentację, wymienia składniki zaliczane do zarobków w gotówce, jakie przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru z tytułu zatrudnienia w takim zakładzie pracy. Zgodnie z § 3 pkt 1 lit. c w brzmieniu obowiązującym od dnia wejścia w życie tego rozporządzenia (tj. od dnia 20 października 1968 r.) do dnia 31 grudnia 1976 r. za zarobek w gotówce w uspołecznionym zakładzie pracy uważa się wypłaty zaliczone w myśl uchwały do osobowego funduszu płac, z wyjątkiem m.in. odpraw przewidzianych w obowiązujących przepisach z tytułu zwolnienia z pracy lub przeniesienia do innej pracy. Wynika zatem z tego, że do dnia 31 grudnia 1976 r. obowiązujące przepisy nie uznały odpraw przewidzianych w obowiązujących przepisach z tytułu zwolnienia z pracy lub przeniesienia do innej pracy za zarobek w gotówce w uspołecznionym zakładzie pracy, jaki przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru z tytułu zatrudnienia w takim zakładzie pracy (§ 3 pkt 1 lit. c w zw. z § 2 tego rozporządzenia).

Z dniem 1 stycznia 1977 r. przepis § 3 tego rozporządzenia uległ jednak zmianie. Zgodnie z brzmieniem § 3 ust. 1 tego rozporządzenia, obowiązującym od dnia 1 stycznia 1977 r. do dnia 30 czerwca 1985 r. za zarobek w gotówce uważa się wypłaty zaliczone do osobowego funduszu płac, z wyjątkiem wypłat wymienionych w załączniku do rozporządzenia. Załącznik do tego rozporządzenia zawiera wykaz składników wynagrodzenia zaliczonych do osobowego funduszu płac, których nie uwzględnia się przy obliczaniu podstawy wymiaru emerytury i renty. Świadczenia, które zostały w nim wymienione, stanowią katalog zamknięty. Wykaz ten nie wymienia jednak odprawy z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy, która miałaby być wyłączona z podstawy wymiaru składek, stąd nie ma możliwości traktowania tego wykazu rozszerzająco, jak to przyjął Sąd Okręgowy.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, niesłuszna jest argumentacja, według której jeżeli odprawa z tytułu zwolnienia z pracy lub przeniesienia do innej pracy nie była uwzględniana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie pierwotnego brzemienia § 3 rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r., to nie można jej uwzględniać w podstawie wymiaru składek na te ubezpieczenia również od dnia 1 stycznia 1977 r., czyli po zmianie § 3 tego rozporządzenia. Należy zwrócić uwagę, że przed wejściem w życie rozporządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. odprawa z tytułu rozwiązania stosunku pracy lub przeniesienia pracownika była uwzględniana do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Świadczą o tym chociażby przepisy zarządzenia Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 8 lutego 1961 r. w sprawie określenia składników funduszu płac stanowiących podstawę do obliczania składek na ubezpieczenie społeczne w uspołecznionych zakładach pracy (M.P. Nr 12, poz. 67) oraz przepisy zarządzenie Ministra Finansów z dnia 15 maja 1959 r. w sprawie określenia składników funduszu płac stanowiących podstawę do obliczania składek na ubezpieczenia społeczne w uspołecznionych zakładach pracy (M.P. Nr 50, poz. 221).

Poza regulacją przyjętą w rozporządzeniu Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. w wersji obowiązującej do dnia 31 grudnia 1976 r., dopiero uchwała Nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarski uspołecznionej (M.P. z 1983 r., Nr 15, poz. 85; obowiązująca od dnia 1 kwietnia 1984 r.) wyraźnie wyłącza sześciomiesięczną odprawę wypłaconą na podstawie przepisów w sprawie dodatkowych świadczeń dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy zmieniających pracę z szeroko pojętego pojęcia wynagrodzenia, a zatem z wynagrodzenia osobowego (będącego odpowiednikiem osobowego funduszu płac), zaś rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz.U. Nr 7, poz. 41) wyłącza z podstawy wymiaru składek odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacone pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy (§ 7 ust. 1 pkt 4).

Przyjmując ustalenie, że w 1982 r. 6-miesięczna odprawa z tytułu rozwiązania z pracownikiem H. Ś. stosunku pracy należała do składników osobowego funduszu płac i w tym roku powinny być odprowadzone od tego świadczenia składki na ubezpieczenie społeczne, to świadczenie należy uwzględnić przy obliczeniu podstawy wymiaru emerytury. Nie można zgodzić się z twierdzeniem Sądu Okręgowego, że jeżeli późniejsze akty prawne niż rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r. wyłączają ten składnik wynagrodzenia z podstawy wymiaru składek, to należy przyjąć, że zamiarem ustawodawcy wprowadzającego akty prawne wcześniej obowiązujące było zwolnienie tego świadczenia z obowiązku odprowadzenia składek. Nie jest bowiem dopuszczalne stosowanie regulacji późniejszych z mocą wsteczną.

Inną kwestią jest natomiast wykazanie, że sześciomiesięczna odprawa z tytułu rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy została wypłacona w określonej wysokości. Jak słusznie podkreślił Sąd Okręgowy, w sprawie, w której przedmiotem jest prawo do świadczenia emerytalnego lub wysokość tego świadczenia, wymaga się dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych oraz precyzyjnych, potwierdzających czy uprawdopodobniających w stopniu graniczącym z pewnością nie tylko fakt zatrudnienia, ale i pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy i wysokością uzyskiwanego wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 grudnia 2012 r., III AUa 528/12). Wysokość zarobków stanowiących podstawę obliczenia emerytury nie może być ustalana hipotetycznie, w oparciu jedynie o domniemanie. Taki pogląd zaprezentował Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 4 lipca 2007 r. (I UK 36/07). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że dla celów obliczenia wysokości emerytury organ rentowy musi dysponować pewnymi danymi co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. Wprawdzie w postępowaniu cywilnym sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym, jednak ustalenia dokonywane przez sąd muszą być oparte na konkretnych dowodach. Powyższe zatem daje podstawę do przyjęcia, że wynagrodzenie, stanowiące podstawę wymiaru składek, należy wykazać w sposób nie budzący wątpliwości w określonej wysokości kwotowej. Wbrew stanowisku wnioskodawcy, nie jest jednak możliwie oparcie się jedynie na jego twierdzeniach, że otrzymał sporne świadczenie. Same twierdzenie wnioskodawcy, że otrzymał świadczenie, bez dokumentu potwierdzającego ten fakt, nie może stanowić wystarczająco pewnego źródła dla rekonstrukcji faktów o warunkach płacy.

Nie ulega jednak wątpliwości, że w świadectwie pracy wystawionym przez Państwową Agencję (...) w W. w dniu 3 maja 1982 r. widnieje informacja o wypłaceniu H. Ś. odprawy w wysokości sześciomiesięcznego przeciętnego wynagrodzenia ostatnio przez niego pobieranego. Z dokumentu tego wynika również, że wnioskodawca ostatnio otrzymywał wynagrodzenie według 15 kategorii zaszeregowania w wysokości 5.300 zł, dodatek funkcyjny w wysokości 800 zł, dodatek stażowy w wysokości 5% miesięcznej płacy zasadniczej, premię regulaminową w wysokości 30% miesięcznej płacy zasadniczej. Wypłatę tych składników wynagrodzenia potwierdza karta wynagrodzenia z 1982 r. Wynika z niej, że w przeciągu ostatnich 6 miesięcy pracy w tym przedsiębiorstwie wypłacono wnioskodawcy wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 5.300 zł, dodatek funkcyjny w wysokości 800 zł, dodatek za wysługę lat w wysokości 371 zł (od listopada 1981 r. do marca 1982 r.) i w wysokości 424 zł za kwiecień 1982 r. (dodatkowo wypłacono kwotę w wysokości 36 zł), premię (stanowiącą 30% miesięcznej płacy zasadniczej) wypłaconą w okresie od listopada 1981 r. do kwietnia 1982 r. łącznie w wysokości 4770 zł, 1590 zł i 510 zł oraz jednorazowy ekwiwalent za umundurowanie (wypłacony w maju 1982 r.) w wysokości 952 zł. Wprawdzie znajdujący się w świadectwie pracy wpis o wypłacie dodatku stażowego w wysokości 5% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego nie koresponduje z wpisem w kartach wynagrodzenia za okres od listopada 1981 r. do kwietnia 1982 r., z których wynika, że wnioskodawca od listopada 1981 r. do marca 1982 r. otrzymał dodatek stażowy w wysokości 371 zł (co odpowiada 7% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego), zaś w kwietniu 1982 r. – w wysokości 424 zł (co odpowiada 8% miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego), jednakże należy uznać, że błąd ten wynikał z omyłki i ostatecznie można przyjąć, że we wskazanych miesiącach wnioskodawca otrzymywał dodatek stażowy w wysokości przyjętej w kartach wynagrodzeń z lat 1981-1982.

Karta wynagrodzenia z 1982 r. nie zawiera informacji o wypłacie wnioskodawcy odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy. Taka informacja nie widnieje również w legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w Państwowej Agencji (...) w W., gdyż z okresu zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie widnieje jedynie wpis z datą rozpoczęcia zatrudnienia i zajmowanym stanowiskiem. Jednakże, w ocenie Sądu Apelacyjnego można uznać za wiarygodne wpisy w świadectwie pracy wystawionym w dniu 3 maja 1982 r. o wypłacie H. Ś. odprawy w wysokości sześciomiesięcznego przeciętnego wynagrodzenia ostatnio przez niego pobieranego oraz składnikach wynagrodzenia. Wpisy te nie noszą widocznych śladów podrobienia lub przerobienia, a informacje dotyczące wypłacanych ostatnio wnioskodawcy składników wynagrodzenia mają swoje potwierdzenie w kartach wynagrodzenia z lat 1981-1982.

Do wyliczenia odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy należało zatem przyjąć wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 5.300 zł, dodatek funkcyjny w wysokości 800 zł, dodatek za wysługę lat w średniej wysokości 385,83 zł (obliczonej poprzez pomnożenie kwoty 371 zł przez 5 miesięcy, dodaniem kwoty 424 zł i 36 zł, a następnie podzielenie sumy tych kwot przez 6 miesięcy) i premię w średniej wysokości 1145 zł (dodatnie kwot premii otrzymanych przez wnioskodawcę od listopada 1981 r. i podzielenie przez 6 miesięcy). Suma tych kwot wyniosła 7.630,83 zł. Kwota ta odpowiadała średniemu, łącznemu miesięcznemu wynagrodzeniu wnioskodawcy. Sześciomiesięczna odprawa z tytułu z rozwiązania stosunku pracy wyniosła zatem 45.784,98 zł.

Rozstrzygając niniejszą sprawę, Sąd Apelacyjny nie mógł uwzględnić w podstawie wymiaru emerytury dodatkowo całej kwoty 45.784,98 zł, ponieważ wnioskodawca żądał wypłaty spornej odprawy w wysokości 43.884 zł, której wysokość odpowiadała sześciokrotności sumy miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 5.300 zł, dodatku stażowego w wysokości 424 zł i premii w wysokości 1.590 zł. Zgodnie bowiem z art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, a nadto w postępowaniu apelacyjnym stosownie do art. 383 k.p.c. nie można ani rozszerzyć żądania ani występować z nowymi roszczeniami. Oznacza to, że sąd odwoławczy orzeka co do istoty sprawy w zasadzie w tych samych granicach w jakich orzekał sąd I instancji, jeżeli wydany wyrok został zaskarżony w całości. Przesądzając zatem zasadność uwzględnia przedmiotowej odprawy do obliczenia wysokości kapitału początkowego. a w konsekwencji i wysokości emerytury, jej wysokość podległa uwzględnieniu do kwoty 43.884 zł.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 386 §1 k.p.c. dokonał stosownej zmiany zaskarżonej decyzji.

O kosztach procesu orzeczono na art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2016.623 j.t.) w związku z art. 109 §1 zd. II k.p.c. zasądzając je w wysokości 60 zł tj. odpowiadającej sumie opłat sądowych od apelacji uiszczonych przez skarżącego w toku postępowania toczącego się dwukrotnie w postępowaniu apelacyjnym.