Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Jacek Włodarczyk

Protokolant: Magdalena Adamus

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2016 roku w Częstochowie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. S. (1)

przeciwko pozwanym J. R. (1) i S. R. (1)

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda J. S. (1) na rzecz pozwanych J. R. (1) i S. R. (1) kwoty po 7217 zł ( siedem tysięcy dwieście siedemnaście złotych ) tytułem zwrotu kosztów procesu;

3.  zasądza od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w C. na rzecz radcy prawnego M. B. (1) kwotę 17.712 zł (siedemnaście tysięcy siedemset dwanaście złotych ), w której zawarty jest podatek VAT w wysokości 3312 zł ( trzy tysiące trzysta dwanaście złotych ) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi J. S. (1).

Sygnatura akt I C 182/14

UZASADNIENIE

Powód J. S. (1) w pozwie z dnia 27.11.2013r, wniósł o zasądzenie od pozwanego J. R. (1) w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu kwoty 702.000 zł i kwoty 323.989,70 zł tytułem skapitalizowanych ustawowych odsetek za okres od 31.05.2003r do 31.10.2013r.Wniósł także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że przedmiotem roszczenia jest zwrot korzyści majątkowej, którą pozwany uzyskał zawierając z dłużnikiem powoda – Spółdzielnią Pracy (...) w C. – umowę sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) wraz z fragmentem budynku warsztatu usługowego, położonej przy ulicy (...) w C., zawartej w dniu 29.07.2002r. Podstawą prawną roszczenia są art.405 kc, 532 kc i 182 prawa spółdzielczego. Dalej powód wyjaśnił, że Sąd Rejonowy w C. w sprawie I C (...)uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda umowę z dnia 29.07.2002r w celu ochrony wierzytelności służącej powodowi w stosunku do Spółdzielni Pracy (...), stwierdzonej w postanowieniu SR w C. z dnia 12.05.2004r, sygn. akt VIII U (...) o ustaleniu listy wierzytelności. W sprawie VIII U (...) sąd pozostawił bez rozpoznania dodatkową wierzytelność powoda w kwocie 702.000 zł. Wierzytelności tej powód chciał dochodzić od pozwanego w związku z wyrokiem w sprawie I C (...). Wierzytelność w kwocie 702.000 zł odpowiada szkodzie jaką wyrządziła powodowi Spółdzielnia Pracy (...), poprzez sfingowanie swej upadłości. Spółdzielnia bezzasadnie złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości, posługując się nierzetelnym sprawozdaniem finansowym, ukrywając majątek w postaci (...) stanowiących majątek trwały spółdzielni, oraz należności z tytułu bezumownego korzystania przez pozwanego z działki gruntu nr (...) od od 26.04.1996r i należności z tytułu pożytków , które pozwany uzyskał z korzystania z salonu samochodowego posadowionego w części na nieruchomości spółdzielni. Spółdzielnia ukryła te wierzytelności, co spowodowało, że niezasadnie złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości. W ten sposób spółdzielnia pozbawiła powoda prawa do wynagrodzenia, które osiągałby do osiągnięcia wieku emerytalnego, w łącznej wysokości 702.000 zł.

Powód wniósł o ustalenie jako przesłanki procesowej, że uchwała nr 14 WZC Spółdzielni Pracy (...) w C. z dnia 11.05.2002r , w której wyrażono zgodę na zbycie pozwanemu prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) jest nieważna z mocy samego prawa, ponieważ nie można było zgodzić się na tę sprzedaż , skoro na działce znajdował się tylko fragment budynku, a jego pozostała część znajdowała się na sąsiedniej działce. Wniósł także o ustalenie jako przesłanki procesowej, nieważności uchwały nr 6 WZC z dnia 24.06.2002r, w której postanowiono postawić spółdzielnię w stan upadłości, ponieważ uchwałę tą podjęto na podstawie nierzetelnego sprawozdania finansowego , w którym nie uwzględniono jako aktywów spółdzielni należności, które wymieniono wyżej.

W uzasadnieniu powód wskazał, że umowa z 29.07.2002r była nieważna z mocy samego prawa, ponieważ na działce nr (...) był posadowiony tylko fragment budynku salonu samochodowego, a jego pozostała część była posadowiona na działce nr (...). W granicy obu działek nie posadowiono muru, który by rozgraniczał budynek salonu. W takiej sytuacji nie można było zawrzeć ważnej umowy sprzedaży.

Powód podkreślił, że gdyby spółdzielnia złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości w dniu 4.07.2002r, to nie zawarłaby umowy z dnia 29.07.2002r. Spółdzielnia celowo dążyła do ogłoszenia upadłości , sfingowała ją, przedstawiając sądowi nierzetelne sprawozdanie finansowe. Dalej powód wskazał co przemawia za tym, że Spółdzielnia Pracy (...) , poprzez swój zarząd, działała na swoją szkodę , zmierzając do sfingowanej upadłości. Aby to wykazać powód powołał się na współpracę spółdzielni ze spółką z o.o. (...).

Powód wyjaśnił, że skoro Spółdzielnia Pracy (...) na skutek ogłoszonej upadłości, została wykreślona z rejestru KRS, to oznacza to, że uznanie za bezskuteczną czynności z dnia 29.07.2002r , sprawia, że pozwany powinien zapłacić powodowi kwotę 702.000 zł ze skapitalizowanymi odsetkami. Podstawą prawną jest art. 405 kc.

W dalszej części uzasadnienia pozwu, powód wskazywał w jaki sposób jego dłużnik czyli Spółdzielnia Pracy (...), oszukał sąd upadłościowy.

W piśmie z dnia 25.05.2015r- k. 550- 556, powód uzupełnił stanowisko w ten sposób, że jego zdaniem J. R. (1) i S. R. (1), dokonali zabudowy działki nr (...) w złej wierze, bowiem nie dysponowali na to zgodą właściwym organów spółdzielni, jak i nie dysponowali ważnym pozwoleniem na budowę. Działka nr (...) została bezprawnie wydzielona z działki nr (...) w 1992r. Sama czynność sprzedaży prawa wieczystego użytkowania w dniu 29.07.2002r była czynnością pozorną. W istocie nabywcą był bowiem nie J. R. (1), tylko S. R. (1), który faktycznie prowadził salon samochodowy. Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni nie mogło zatwierdzić tej umowy, bo został wcześniej zgłoszony wniosek o upadłość spółdzielni, a w dniu 18.12.2002r sąd ogłosił jej upadłość.

W piśmie z dnia 26.06.2015r –k. 606-620, powód wniósł o zasądzenie dochodzonej kwoty solidarnie od J. R. (1) i S. R. (1). Stwierdził, że czynność z 29.07.2002r była pozorna, bowiem w istocie nabywcą był S. R. (1), a nie J. R. (1). J. R. (1) następnie przekazał nieodpłatnie S. R. (1) uzyskaną korzyść majątkową, czego dowodzi fakt, że S. R. na tej nieruchomości zajmuje się wynajmem i zarządzeniem nieruchomościami. Zarząd spółdzielni zawierając przedmiotową umowę przekroczył swoje uprawnienia, zatem czynność z 29.07.2002r była i pozorna i nieważna. W istocie umowa ta nie była umową sprzedaży tylko darowizny na rzecz S. R., zresztą podaną w niej cenę znacznie zaniżono w stosunku do wartości rynkowej, nie uwzględniając przy tym wartości części budynku posadowionego na tej działce. Gdyby nie ta czynność, aktywa Spółdzielni Pracy (...) przewyższałyby jej pasywa i nie zostałaby ogłoszona upadłość spółdzielni. Czynność ta zatem odbyła się kosztem powoda, który w ten sposób utracił możliwość uzyskiwania do emerytury wynagrodzenia w kwocie po 3.900 zł miesięcznie. Dalej powód wskazał, że zarząd spółdzielni celowo polecił sporządzenie operatu szacunkowego wartości rynkowej działki nr (...) w którym zaniżono jej wartość, by następnie przenieść prawo wieczystego użytkowania na rzecz S. R. (1). Zataił przy tym przed WZCS, że S. R. powinien zapłacić spółdzielni równowartość nakładów poczynionych w złej wierze na nieruchomości w kwocie 1.871.350 zł ( jest to wartość nakładów wyliczona przez biegłego D. S. –k. 639 ). Wskazał dalej, że zarząd spółdzielni dla pożytku S. R. złożył wpierw nieskuteczny wniosek o ogłoszenie upadłości, bo gdyby był skuteczny to postępowanie upadłościowe miałoby charakter układowy, a nie likwidacyjny. Spółdzielnia była bowiem w owym czasie wypłacalna. Zarząd spółdzielni dopuścił się deliktu wobec powoda, co czyni zasadnym istnienie jego wierzytelności w kwocie 702.000 zł.

W piśmie z dnia 21.09.2015r-k. 736, powód wskazał, że czynność z 29.07.2002r była dokonana pod tytułem dartym, ponieważ spółdzielnia nie uzyskała właściwego ekwiwalentu, co rodzi konsekwencje wynikające z art. 54 § 1 i 59 § 1 prawa upadłościowego. Powód oświadczył, że cofa swoje wywody, iż czynność ta była nieważna, zmieniając podstawę powództwa w ten sposób, że czynność ta była bezskuteczna wobec masy upadłości. Czynność z 29.07.2002r była dokonana pod tytułem darmym, a więc była bezskuteczna wobec masy upadłości – art. 54 § 1 prawa upadłościowego. Zgodnie z art. 59 § 1 prawa upadłościowego skoro czynność ta była bezskuteczna, wszystko to co na skutek tej czynności nie weszło do masy upadłości lub ubyło z majątku upadłego, winno być wydane masie upadłości. Masa upadłości utraciła równowartość prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) i poczynionych na niej nakładów w złej wierze. Odbyło się to kosztem powoda, bo w wskutek tego nie zaspokojono jego wierzytelności w kwocie 702.000 zł.

Do ostatecznego sprecyzowania stanowiska powoda doszło w piśmie z dnia 16.02.2016r. Wskazał w nim, że roszczenie wywodzi z art. 405 kc. Podstawą faktyczną jest fakt sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) w dniu 29.07.2002r. Wyzbycie się tej działki, wraz z poczynionymi na niej nakładami w złej wierze, stworzyło podstawę ogłoszenia upadłości spółdzielni. Do ogłoszenia upadłości doszło także dlatego, że S. R. nie uiszczał od 1996r na rzecz spółdzielni wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki (...). Wszystko to sprawiło, że doszło do ogłoszenia upadłości spółdzielni. Pozwani wzbogacili się bezpodstawnie, odbyło się to kosztem powoda, bowiem był on zarazem członkiem spółdzielni, jak i jej wierzycielem.

Powód oświadczył także, że błędnie interpretowano treść jego pism w zakresie w jakim pisał, że wnosi o ustalenie nieważności wskazanych czynności, czy nieistnienia danych czynności. Przedmiotem żądania od początku postępowania było tylko żądanie zapłaty kwoty 702.000 zł i skapitalizowanych odsetek, w sprawie nie było i nie ma innych żądań.

Na wniosek powoda został w dniu 30.06.2015r wezwany do udziału w sprawie w charakterze pozwanego S. R. (1)-k. 692.

Pozwani S. R. (1) i J. R. (1) wnieśli o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu od powoda. Zarzucili, że nie są biernie legitymowani w tym procesie. Wskazali, że wywodzenie roszczenia z art. 54 § 1 i 59 § 1 oraz z art. 60 prawa upadłościowego jest spóźnione, ponieważ powoływanie się na te instytucje jest możliwe tylko w czasie trwania postępowania upadłościowego , zaś po jego zakończeniu nie można już z nich korzystać. Czynność z dnia 29.07.2002r na pewno nie była czynnością pod tytułem darmym, skoro spółdzielnia uzyskała w jej wyniku korzyść majątkową. Pozwani w dobrej wierze dokonali rozbudowy salonu samochodowego na działce (...), ponieważ zezwalało im na to porozumienie, które zawarli ze spółdzielnią w 1993r, potwierdzone podczas rozprawy administracyjnej także w 1993r.

1.  Ustalenia faktyczne.

S. R. (1) i J. R. (1) uzyskali we wrześniu 1992r i listopadzie 1993r pozwolenia na budowę salonu sprzedaży samochodów przy ulicy (...) w C..

( dowód: kopie pozwoleń na budowę –k. 46-47 )

S. R. (1) zabudował część działki (...) budynkiem salonu samochodowego. W dniu 27.07.1993r uzyskał na to zgodę zarządu Spółdzielni Pracy (...), w zamian za co S. R. (1) miał zapłacić spółdzielni jednorazowo 100.000.000 st. zł. Zgoda na zabudowę została podtrzymana przez zarząd spółdzielni w czasie rozprawy administracyjnej w dniu 10.08.1993r.

( dowód: porozumienie z 27.07.1993r –k. 413, protokół rozprawy –k. 414 )

W dniu 30.12.1993r Gmina Miasto C. oddała w wieczyste użytkowanie Spółdzielni Pracy (...) działki gruntu nr (...), położone przy ulicy (...) w C., a także przeniosła na spółdzielnię własność budynków opisanych w § 1 aktu.

( dowód: kopia aktu notarialnego –k. 16-20 )

W dniu 11.05.2002r Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni Pracy (...) wyraziło zgodę na sprzedaż prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) za cenę nie niższą niż 14.880 zł.

( dowód: protokół WZC –k. 123- 138 )

W dniu 24.06.2002r Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni PracyOdzież „ podjęło uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan upadłości .

( dowód: protokół WZC –k. 139-144 )

W dniu 29.07.2002r Spółdzielnia Pracy (...) przeniosła własność prawa wieczystego użytkowania działki gruntu nr (...) na rzecz J. R. (1) za cenę 14.880 zł, stwierdzając w akcie, że na działce znajduje się fragment budynku warsztatu usługowego, który wzniósł J. R. (1). W akcie oświadczono, że J. R. (1) zapłacił cenę w całości.

( dowód: kopia aktu notarialnego –k. 21-24 )

Pierwszy wniosek o ogłoszenie upadłości spółdzielni został zwrócony w przyczyn formalnych zarządzeniem z dnia 19.08.2002r w sprawie VIII U (...)

( dowód: zarządzenie o zwrocie wniosku –k. 146 )

Kolejny wniosek o ogłoszenie upadłości został wniesiony w dniu 11.09.2002r i Sąd Rejonowy w C. ogłosił upadłość spółdzielni postanowieniem z dnia 18.12.2002r, w sprawie VIII U (...).

( dowód: wniosek o ogłoszenie upadłości i postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości –k. 151-158 )

Powód zgłosił w postępowaniu upadłościowym wierzytelność w kwocie 702.000 zł, której nie uwzględniono, bowiem zgłoszono ją po likwidacji całego majątku upadłej spółdzielni. Postępowanie upadłościowe ukończono 28.05.2007r i Spółdzielnia Pracy (...) została wykreślona z KRS na mocy postanowienia z dnia 1.12.2007r.

( dowód: postanowienie o pozostawieniu bez rozpoznania zgłoszenia wierzytelności powoda –k. 160-161, postanowienie o wykreśleniu z KRS –k. 162, postanowienie o ukończeniu postępowania upadłościowego –k. 1017-1019 )

Powód J. S. (1) od 8.01.2001r był zatrudniony w Spółdzielni Pracy (...) na stanowisku Wice Prezesa Zarządu na czas nieokreślony, z wynagrodzeniem 3.900 zł. W okresie od 7.03.2003r do 30.04.2003r powód pełnił funkcję Prezesa Zarządu Spółdzielni. Wyrokiem Sądu Rejonowego w C. w sprawie VII P (...) powód został przywrócony do pracy w Spółdzielni Pracy (...) na poprzednich warunkach. Zasądzono także od spółdzielni na jego rzecz kwotę 27.114,20 zł.

( dowód: umowa o pracę –k. 36-37, 38, wyrok w sprawie VII P (...) 42-44 )

Sąd Rejonowy w C. w sprawie I C (...) wyrokiem z dnia 14.07.2006r uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda czynność w postaci umowy sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) zawartej w dniu 29.07.2002r, w celu ochrony wierzytelności powoda w stosunku do Spółdzielni Pracy (...), stwierdzonej w postanowieniu SR w C. sygn. akt VIII U (...) z dnia 12.05.2004r o ustaleniu listy wierzytelności, gdzie pod pozycją 225 opisano wierzytelność powoda w kwocie 33.815,72 zł.

( dowód: kopia wyroku w sprawie I C (...) 48 )

2.  Ocena dowodów.

Jeśli chodzi o dowody z dokumentów to z reguły strony nie przeczyły ich treści, prezentując natomiast odmienne stanowiska co do ich ważności, skuteczności, skutków prawnych, które można z nich wywodzić.

Nie kwestionowano więc, że S. R. i J. R. uzyskali pozwolenie na budowę salonu samochodowego –k. 46-47. Powód jednak prezentował stanowisko, że pozwolenie na budowę wygasło, wobec czego wznoszenie salonu było nielegalne z punktu widzenia prawa budowlanego, co dla powoda oznaczało m.in., że budynki salonu, w tym posadowione na działce (...) wzniesiono w złej wierze. Fakt ten miałby znaczenie i zapewne dlatego powód go tak akcentował, przy ocenie czy i w jakim zakresie pozwani mogliby domagać się od Spółdzielni Pracy (...) zwrotu nakładów na działkę (...). Powód bowiem w swoim wywodzie prawnym twierdził, że wyzbycie się przez Spółdzielnię Pracy (...) prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) i nie domaganie się zapłaty za korzystanie z niej oraz zwrotu pożytków, które przyniosło posadowienie na niej części salonu, było faktyczną przyczyną upadłości spółdzielni. Gdyby powód prezentował pogląd, że pozwani czynili nakłady w dobrej wierze i byli posiadaczami działki w tej części w dobrej wierze, oznaczałoby to, że spółdzielnia nie mogłaby domagać się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości oraz domagać się zapłaty równowartości osiągniętych pożytków w oparciu o przepisy art. 224 kc i nast. W takiej sytuacji teza, iż upadłość spółdzielni wynikała z przyczyny wyzbycia się prawa wieczystego użytkowania tej działki i nie realizowania ewentualnych wierzytelności z tym związanych wobec pozwanych , byłaby słaba. Jednak okoliczność ta, z punktu widzenia końcowej oceny prawnej zasadności roszczenia powoda nie ma istotnego znaczenia, o czym będzie mowa w kolejnym punkcie uzasadnienia. Dlatego nie ma potrzeby kontynuowania rozważań w tym zakresie.

To samo dotyczy dowodu z porozumienia z 27.07.1993r –k. 413, oraz protokołu rozprawy k. 414. Przy czym warto podkreślić, że zarząd Spółdzielni Pracy (...) w dacie obu czynności, nie mógł prezentować stanowiska spółdzielni co do prawa zabudowy działki (...), ponieważ w lipcu i sierpniu 1993r spółdzielnia nie była jeszcze wieczystym użytkownikiem tej działki. Powód twierdził, że zarząd przekroczył swoje kompetencje , jednak z uwagi na treść przepisu art. 46 ustawy prawo spółdzielcze, rada nadzorcza podejmuje uchwały co do nabycia lub obciążenia nieruchomości, a z uwagi na treść art. 38 ustawy prawo spółdzielcze walne zgromadzenie podejmuje uchwały w przedmiocie zbycia nieruchomości. Zatem teoretycznie , gdyby spółdzielnia była już wieczystym użytkownikiem działki nr (...) to zarząd w zakresie swych kompetencji mógłby wyrazić zgodę na poczynienie nakładów na nieruchomości, w postaci zabudowy i korzystania z niej. Jest natomiast poza sporem, że po tym jak spółdzielnia stała się już wieczystym użytkownikiem tej działki, władze spółdzielni ( kolejne zarządy ), nigdy nie kwestionowały prawa pozwanych do zabudowy działki i prowadzenia na niej salonu samochodowego , nigdy też nie domagano się zapłaty za korzystanie z działki i rozliczenia pożytków, które przynosiła. Te fakty wskazują na istnienie konkludentnego porozumienia w tym zakresie, co finalnie potwierdziły przygotowania do zawarcia umowy sprzedaży z 29.07.2002r. Istnienie takiego porozumienia, wykluczało dokonywania rozliczeń nakładów i pożytków w oparciu o przepis art.224 kc i nast. Rozliczeń takich bowiem należy wówczas dokonywać w oparciu o istniejące porozumienie.

Bezsporny jest fakt , że Gmina Miasto C. oddała Spółdzielni Pracy (...) w użytkowanie wieczyste działki gruntu nr (...) dopiero w dniu 30.12.1993r –k. 16-20. Dopiero od tej daty organy spółdzielni mogły podejmować decyzje co do nieruchomości nr 14/1, w zakresie jej zabudowy lub rozporządzenia prawem wieczystego użytkowania.

Niesporne było to, że Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni, podjęło w dniu 11.05.2002r uchwałę o wyrażeniu zgody na zbycie J. R. (1) wieczystego użytkowania działki nr (...)- k. 128-138, oraz że w dniu 24.06.2002r WZC podjęło uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan upadłości- k. 139-144. Powód co do pierwszej z uchwał twierdził, że WZC powinno także zatwierdzić sprzedaż wieczystego użytkowania działki. To stanowisko nie znajduje oparcia w art.38 ustawy prawo spółdzielcze, w którym wskazano, że walne zgromadzenie podejmuje tylko uchwały w sprawie zbycia nieruchomości, co oznacza, że zanim zarząd przystąpi do aktu notarialnego umowy sprzedaży, musi legitymować się uchwałą walnego zgromadzenia wyrażającą zgodę na taką czynność. Natomiast walne zgromadzenie nie zatwierdza umów sprzedaży, które zawarte przez zarząd za zgodą walnego zgromadzenia, wywołują skutek rozporządzający. Z uchwały 11.05.2002r wynika więc, że w aspekcie formalnym zawarcie umowy sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki (...) było prawidłowe, bowiem zarząd dysponował uchwałą WZC, która wyrażała zgodę na tą sprzedaż, oraz określała minimalną cenę, której także dotrzymano. Nie ma więc racji powód zaprzeczając ważności tej umowy z tej przyczyny. Wreszcie zupełnie nietrafione jest stanowisko powoda, iż to wyzbycie się działki (...) było przyczyną upadłości spółdzielni, skoro uchwałę o postawieniu spółdzielni w stan upadłości WZC podjęło na miesiąc przed sprzedażą prawa wieczystego użytkowania działki (...).

Strony nie kwestionowały zawarcia umowy sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) w dniu 29.07.2002r. Powód jak wyżej wskazano twierdził, że ta umowa była nieważna. Podnosił jednak do niej także inne zarzuty. Twierdził więc, że umowa ta była umową pozorną. W istocie bowiem, nabywcą prawa wieczystego użytkowania był S. R. (1), a nie J. R. (1). Zapewniał, że strony umowy doskonale o tym wiedziały. W tym zakresie sąd także nie podzielił stanowiska powoda. Powód nie uczestniczył w zawieraniu umowy z 29.07.2002r. Jego przekonanie o pozorności tej umowy wynikało jedynie z oceny roli S. R. (1) w wykorzystywaniu działki (...)- gdy znajdował się na niej salon samochodowy, jak i aktualnie gdy znajdują się na niej budynki z lokalami, które są wynajmowane przez S. R.. J. R. (1) to syn S. R. (1). W stosunkach rodzinnych, sytuacja, gdy syn, lub ojciec, zezwalają drugiemu na wykorzystywanie majątku należącego tylko do jednego z nich, nie są niczym nadzwyczajnym i nie świadczą z pewnością o pozorności czynności w wyniku której dany składnik majątkowy wszedł do tego majątku. Często nabywanie danego składnika majątkowego do majątku członka rodziny, ma zapewnić tej osobie przyszłość, zabezpieczyć ją, nie dowodząc w żadnym wypadku pozorności takiej czynności.

Powód także zapewniał, że to nie była umowa sprzedaży tylko umowa zawarta pod tytułem darmym, a więc bezskuteczna wobec masy upadłości, nie przeczył, że spółdzielnia uzyskała cenę wskazaną w umowie, jednak w jego ocenie cena ta nie była ekwiwalentna w stosunku do wartości przenoszonego prawa. Sąd także nie podzielił tego stanowiska. Jest poza sporem, że spółdzielnia sprzedała prawo wieczystego użytkowania działki (...) za cenę 14.880 zł. Na tamten czas władze spółdzielni były przekonane, że to nabywca z ojcem czynili nakłady na tej działce, zabudowali ją, zapłacili za to w 1993r 100 mln st. złotych. Dlatego zlecono rzeczoznawcy wycenę nieruchomości z założeniem nie uwzględnienia zabudowań. To było logiczne, skoro władze spółdzielni akceptowały fakt rozbudowy salonu na działce spółdzielni, nigdy się temu nie sprzeciwiały, trudno było zakładać, że sprzedając prawo wieczystego użytkowania spółdzielnia domagałaby się także zapłaty za nakłady, których nie poczyniła. Z punktu widzenia sprzedającego, a także obiektywnie, nie było tu braku ekwiwalentności świadczeń stron umowy. Celowo, z rozmysłem pominięto wartość zabudowań z przyczyn, które wskazano. Nie można przekładać ewentualnego zawarcia umowy niekorzystnej dla spółdzielni, na stanowisko , że była to umowa zawarta pod tytułem darmym.

Dokumenty w postaci zarządzenia o zwrocie wniosku o ogłoszenie upadłości –k. 146, wniosku o ogłoszenie upadłości i postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości –k. 151-158, nie były kwestionowane przez strony. Powód przedstawił stanowisko, iż celowo złożono pierwszy wniosek wadliwy, aby doprowadzić do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej, a nie układowej. To subiektywna ocena powoda, która w istocie nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności jego roszczenia.

Bezsporne jest także, że ukończono postępowanie upadłościowe 28.05.2007r, a Spółdzielnia Pracy (...) została wykreślona z KRS 1.12.2007r- k. 162, 1017-1019. Jest też faktem, że powód zgłosił wierzytelność w kwocie 702.000 zł , którą pozostawiono bez rozpoznania -k. 160-161. Sąd nie jest władny by oceniać w tej sprawie, czy gdyby postępowanie upadłościowe trwało dalej, to wierzytelność ta zostałaby uwzględniona. Warto jednak zwrócić uwagę, że wierzytelność ta powstała poprzez przyjęcie hipotetycznego założenia, że powód byłby zatrudniony w spółdzielni do emerytury ( powód zliczył wynagrodzenie za 15 lat ). To tylko hipoteza. Nie ma żadnych pewnych dowodów, z których wynikałoby, że Spółdzielnia Pracy (...) funkcjonowałaby w dalszym ciągu na rynku, nie ma też dowodów, że powód byłby w niej nadal zatrudniony ( powód wskazywał na ochronę zatrudnienia członków związków zawodowych, tylko, że nie ma gwarancji, że powód byłby ich członkiem do emerytury, a pracodawca dalej istniałby na rynku i łączyłby ich stosunek członkostwa ). W ocenie sądu wierzytelność powoda ma charakter czysto hipotetyczny, już samo to powinno stanowić podstawę do oddalenia powództwa. Oczywiście bezsporne były dokumenty dotyczące zatrudnienia powoda w spółdzielni, zajmowanego stanowiska, przywrócenia do pracy –k. 36-37, 42-44, tyle tylko, że nie dowodzą one, że powód pracowałby w Spółdzielni Pracy (...) do emerytury, gdyby nie ogłoszono jej upadłości.

Fakt uznania w sprawie SR w C. sygn. akt I C (...), za bezskuteczną w stosunku do powoda czynności w postaci umowy sprzedaży prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) zawartej w dniu 29.07.2002r, w celu ochrony wierzytelności powoda w stosunku do Spółdzielni Pracy (...), stwierdzonej w postanowieniu SR w C. sygn. akt VIII U (...) z dnia 12.05.2004r o ustaleniu listy wierzytelności, gdzie pod pozycją 225 opisano wierzytelność powoda w kwocie 33.815,72 zł, jest także bezsporny -k. 48. Warto jednak w tym miejscu podkreślić, że wyrok ten – konstytutywny, ma znaczenie tylko co do wierzytelności w nim wskazanej. Powód w tej sprawie domagał się zasądzenia kwoty 702.000 zł i skapitalizowanych odsetek. To nie jest ta wierzytelność, którą opisano w sentencji wyroku w sprawie I C (...). Z tej przyczyny powód nie może powoływać się na ten wyrok, uzasadniając swoje roszczenie, bowiem nie realizuje wskazanej w nim wierzytelności. Wierzytelność została opisana w tym wyroku, powód dochodzi zaś wierzytelności innej, której nie ujęto na liście wierzytelności. Zatem odwoływanie się do w/w wyroku jest bezskuteczne.

Jeśli chodzi o zeznania powoda –k. 1049-1050, to sąd dał im wiarę w takim zakresie jak wskazany wyżej, oraz odmówił wiary w tym zakresie w jakim nie podzielił jego argumentacji. Powód w swoich zeznaniach odnosił się bowiem do faktów, które wyżej wskazano, do złej wiary pozwanych w chwili czynienia nakładów, do dokonania czynności z 29.07.2002r pod tytułem darmym, pozorności tej umowy. Ocena zeznań powoda jest więc tożsama jak ocena dowodów z dokumentów.

Jeśli chodzi o zeznania świadka D. Ś., sporządzającego opinię na zlecenie policji co do wartości prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) bez istniejącej na niej zabudowy –k. 510-512, to nie wniosły one niczego istotnego do sprawy. Fakt sporów co do rynkowej wartości prawa wieczystego użytkowania działki (...) może mieć znaczenia dla oceny czy ustalona w umowie cena była korzystna dla spółdzielni, nie świadczy jednak o tym, że umowa ta była zawarta pod tytułem darmym. Zeznania świadka E. G., pracownicy UM w C., co do procesu wydawania decyzji o pozwoleniu na budowę salonu samochodowego S. R. –k. 534- 537, nie wniosły niczego istotnego w sprawie. Fakt wydania tej decyzji jest potwierdzony tym dokumentem. Zeznania świadka J. P. na okoliczność przyczyn upadłości Spółdzielni Pracy (...), porozumienia na podstawie, którego zarząd spółdzielni wyraził zgodę na budowę fragmentu salonu na działce (...), a także okoliczności sprzedaży prawa wieczystego użytkowania w/w działki, są zbieżne z poczynionymi wyżej ustaleniami faktycznymi na podstawie powoływanych dokumentów –k. 537-544. Świadek powoływał się na to, że nie pamięta szczegółów, ale zarazem był pewien, że to nie sprzedaż prawa wieczystego użytkowania działki (...) była przyczyna upadłości spółdzielni. Zeznania świadka T. S. –k. 725-727, co do jego udziału w przygotowaniu decyzji o wygaszeniu prawa użytkowania działki nr (...) i rozprawy administracyjnej z 1993r, na której zarząd spółdzielni oświadczył, że zgadza się na zabudowę działki (...), nie wniosły niczego istotnego do sprawy. Okoliczności te są bowiem potwierdzono dokumentami, o których była już mowa. Zeznania świadków M. G.-k. 727-730 i M. T. –k. 731-735, co do okoliczności zabudowy działki (...), sprzedaży prawa wieczystego użytkowania tej działki, oraz przyczyn upadłości spółdzielni nie wniosły niczego więcej, niż to wynika z dokumentów, które powoływano w stanie faktycznym. Trzeba podkreślić, że dowody te nie miały istotnego znaczenia, z uwagi na finalną ocenę podstaw prawnych roszczenia, która zdecydowała o oddaleniu powództwa.

Te same przyczyny sprawiły, że oddalono wnioski dowodowe powoda wskazane w postanowieniu z dnia 21.03.2016r pkt. 11, 10, 9 ( tutaj warto podkreślić, że fakt, iż J. R. (1) nie był właścicielem, ani wieczystym użytkownikiem (...) chwili jej zabudowy, nie ma żadnego znaczenia dla możliwości nabycia przez niego prawa wieczystego użytkowania tej działki ). M. J. nie uczestniczyła w sprzedaży z dnia 29.07.2002r, wiec zbędne byłoby jej przesłuchiwanie na okoliczność tej czynności. R. A. była główną księgową spółdzielni, lecz jej subiektywna ocena przyczyn upadłości nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zeznania T. K. dotyczyłyby okoliczności nieistotnych, bowiem jest oczywiste i niesporne, że budynek na działce (...) był fragmentem salonu. To samo dotyczy zeznań D. S., bowiem jest niesporne , że ten budynek na działce (...) to fragment większej całości. Zeznania Z. M. (1) co do przyczyn upadłości spółdzielni, nie mają żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zeznania świadków Z. M. (2) i K. S. co do przyczyn ogłoszenia upadłości nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia. To samo dotyczy zeznań J. S. (2) ( k. 750 ) i M. B. (2). Sąd oddalił także wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych dla ustalenia przesłanek ogłoszenia upadłości spółdzielni w datach 29.07.2002r i 18.12.2002r, oraz wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Wg aktualnego zapisu elektronicznego księgi wieczystej nr (...), J. R. (1) był od 29.07.2002r i jest aktualnie właścicielem prawa wieczystego użytkowania działki nr (...).

3. Podstawa prawna.

Powód domagał się zasądzenia od pozwanych kwoty 702.000 zł i skapitalizowanych odsetek w kwocie 323.989,70 naliczonych od kwoty 702.000 zł. Wierzytelność ta, jak pisano wyżej, miała powstać przez zliczenie miesięcznych wynagrodzeń powoda, które osiągałby do emerytury będąc dalej zatrudniony w Spółdzielni Pracy (...).

Powód wskazywał wiele podstaw prawnych, jednak zawsze podkreślał, że generalnie dochodził roszczenia w oparciu o przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Bezpodstawne wzbogacenie zachodzi wtedy gdy w rezultacie określonej sytuacji następuje wzbogacenie jednej osoby kosztem innej osoby, czyli gdy zachodzi wzajemna zależność pomiędzy uzyskaniem korzyści majątkowej przez wzbogaconego a uszczerbkiem majątkowym doznanym przez zubożonego. Dalszą przesłanką roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia jest wykazanie, że osoba wzbogacona uzyskała korzyść majątkową kosztem innej osoby bez podstawy prawnej- por. wyrok SN z 6.11.2015r, II CSK 870/14. Powód uzasadniając przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia wskazywał, że doszło do niego po stronie powodów poprzez nabycie przez J. R. (1) prawa wieczystego użytkowania działki (...), oraz poprzez nie dochodzenie przez spółdzielnię roszczeń wobec S. R. (1) z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z tej działki, oraz pożytków, które z tego tytułu czerpał. Powód czynił się czynnie legitymowanym z uwagi na fakt, że był członkiem spółdzielni, oraz, że jego wierzytelność nie została zaspokojona w postępowaniu upadłościowym.

Gdyby nawet założyć, że powód z takim uzasadnieniem swej legitymacji czynnej, mógłby dochodzić roszczeń od pozwanych, to wyklucza taką możliwość w tej konkretnej sprawie fakt, że wzbogacenie pozwanych nie było bezpodstawne. Brak podstawy prawnej rozumiany jest jako brak tytułu prawnego , legitymizującego przesunięcie korzyści do majątku wzbogaconego. Korzyść musi być uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju, co ma miejsce wówczas, gdy u jej podstaw nie leży czynność prawna, ani przepis ustawy , ani orzeczenie sądu, ani decyzja administracyjna- por wyrok SA w Białymstoku z 26.02.2015r, I ACa 1011/14. Przeniesienie prawa wieczystego użytkowania działki nr (...) nastąpiło na podstawie ważnej umowy sprzedaży. Zatem to przesunięcie majątkowe nie było bezpodstawne, nie można więc z niego wywodzić roszczeń na podstawie art. 405 kc. To samo dotyczy wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości i pożytków, które przynosiło to korzystanie. Pisano już wyżej, że na pewno przed uzyskaniem statusu wieczystego użytkownika Spółdzielnia Pracy (...) nie mogła skutecznie wyrażać zgody na zabudowę działki (...). Jednak gdy stała się już tymże wieczystym użytkownikiem doszło do jej zabudowy , doszło do korzystania z działki przez S. R. , który w 1993r zapłacił spółdzielni z tego tytułu 100 mln st. zł. Pozwani i spółdzielnia nie zawarli żadnego pisemnego porozumienia , jednak z okoliczności faktycznych wynika, że z jednej strony spółdzielnia godziła się na korzystanie ze swej działki i nie domagała płacenia z tego tytułu bieżącego wynagrodzenia, z drugiej pozwani uważali, że korzystają z nieruchomości za zgodą spółdzielni i nie są z tego tytułu zobowiązani do jakichkolwiek rozliczeń. Skoro ten stan rzeczy istniał kilka lat, to świadczy to, iż w istocie takie niepisane porozumienie istniało. Dowodzi tego także fakt, że przy przygotowaniu sprzedaży prawa wieczystego użytkowania tej działki, strony umowy zgodnie jako założenie przyjęły, że jej wartość nie obejmuje składnika budowlanego. Słusznie SA w Katowicach w wyroku z dnia 4.03.2015r, w sprawie V ACa 591/14 wskazał, że kwestia rozliczenia nakładów musi wpierw odwoływać się do postanowień umownych, zawartych porozumień, a dopiero w razie ich braku do przepisów art. 224 kc i nast i 405 kc. Reasumując, także co do „wzbogacenia” pozwanych poprzez to, że nie żądano od nich wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości 14/1 i nie żądano pożytków, które przynosiła im działka , nie można mówić, aby było bezpodstawne- a więc pozbawione jakiejkolwiek podstawy prawnej- choćby w formie konkludentnego porozumienia. To decyduje o ocenie, iż powód nie może dochodzić od pozwanych roszczeń na tej podstawie prawnej. Nie zmieniałaby tej oceny nawet sytuacja, gdyby błędne decyzje władz spółdzielni co do porozumienia, w którym zgodziły się na korzystanie bez zapłaty wynagrodzenia z działki (...) przez pozwanych, były jedną z przyczyn, które doprowadziły do upadłości spółdzielni. Nadal jednak wzbogacenie nie byłoby bezpodstawne w rozumieniu art. 405 kc.

Powód odwoływał się także do art.532 kc jako podstawy prawnej swego roszczenia. Tutaj trzeba jednak poczynić kilka uwag porządkujących. Otóż, powód w sprawie I C (...), uzyskał uznanie względem siebie za bezskuteczną określonej w wyroku czynności prawnej ( zbycie prawa wieczystego użytkowania działki (...) ), w celu ochrony wskazanej w wyroku wierzytelności. Wierzytelność wskazana w niniejszej sprawie , nie jest tą wierzytelnością, co do której uwzględniono skargę paulińską. Dowodzi tego choćby fakt, iż wierzytelność której udzielono ochrony, znalazła się na liście wierzytelności w postępowaniu upadłościowym, a wierzytelność w kwocie 702.000 zł powód zgłosił później i pozostawiono ją bez rozpoznania. Są to więc dwie różne wierzytelności. Co do wierzytelności dochodzonej niniejszym pozwem, nie uwzględniono skargi paulińskiej, nie uznano w celu jej ochrony za bezskuteczną żadnej czynności dłużnika. Powód nie może więc w oparciu o przepisy o skardze paulińskiej realizować swoich roszczeń w tym postępowaniu. Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 17.04.2013r, I ACa45/13 stwierdził, że jest możliwe dochodzenie od osoby trzeciej przez wierzyciela , względem którego czynność dłużnika została uznana za bezskuteczną , roszczeń nie tylko na podstawie art. 415 kc, ale i także na podstawie art. 405 kc. To słuszne stanowisko, tyle tylko, że co do wierzytelności powoda w kwocie 702.000 zł z odsetkami, nie uznano za bezskuteczną żadnej czynności dłużnika. W sprawie nie zachodzi także sytuacja z art. 531 § 2 kc, ponieważ J. R. (1) nie rozporządził prawem wieczystego użytkowania działki (...). Był i jest jego właścicielem. Nie ma więc żadnych podstaw, aby roszczenia wynikające ze sprzedaży tego prawa przez Spółdzielnię Pracy (...), kierować do S. R.. Twierdzenia powoda w tym zakresie, jakoby S. R. był rzeczywistym ”ukrytym” nabywcą to dowolna interpretacja faktów, nie oparta na żadnych dowodach, poza subiektywnym przekonaniem powoda, że tak było.

Ponadto, o czym już wyżej pisano, wierzytelność powoda jest hipotetyczna, oparta na hipotetycznych założeniach, które powód utożsamia z utraconymi korzyściami.

Powód wskazywał także wśród podstaw prawnych art. 54 § 1 i 59 §1 prawa upadłościowego z 24.10.1934r. Postępowanie upadłościowe wobec Spółdzielni Pracy (...) zakończyło się w 2007r. Przepisy wskazane przez powoda miałyby zastosowanie do toczących się pod ich rządem postępowań upadłościowych. Tyle tylko, że to konkretne postępowanie upadłościowe już nie toczy się. Wbrew twierdzeniom powoda umowa z 29.07.2002r nie była zawarta pod tytułem darmym, a tylko do takich czynności odnosi się przepis art. 54 § 1. Była to umowa sprzedaży, spółdzielnia uzyskała uzgodnioną cenę. Nie można mówić o nieekwiwalentności świadczeń stron umowy, skoro strony jako element wstępnych ustaleń przyjęły, że określenie wartości prawa wieczystego użytkowania nie będzie ujmować wartości zabudowań wzniesionych przez S. R.. W sensie obiektywnym ekwiwalentność świadczeń istniała.

Reasumując, żadna ze wskazanych przez powoda podstaw prawnych nie zachodziła w tej sprawie.

Orzeczono na podstawie art. 405 kc a contrario.

Powód domagał się w niniejszej sprawie jedynie zapłaty. Pozostałe wnioski o „ustalenie”, były wnioskami o ustalenie przesłanek procesowych, a nie żądaniami pozwu, co powód wyjaśnił w piśmie z k. 999-1000.

4.  Koszty procesu.

Na podstawie art. 98 kpc sąd zasądził od powoda na rzecz każdego z pozwanych koszty procesu w kwotach po 7217 zł. Obaj pozwani korzystali z tego samego pełnomocnika, jednak pierwotnie pozwanym był tylko J. R. (1), a S. R. (1) został na wniosek powoda wezwany do udziału w sprawie. Gdyby pozwani występowali w sprawie od początku, należałoby rozważyć czy stosować dwie odrębne stawki kosztów zastępstwa procesowego. Jednak w sytuacji gdy najpierw J. R. (1) udzielił pełnomocnictwa adwokatowi, a następnie po długim czasie trwania procesu , na wniosek powoda wziął w nim udział kolejny pozwany, reprezentowany przez tego samego adwokata, należy zdaniem sądu zastosować dwie odrębne stawki kosztów zastępstwa procesowego.

O wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu powoda orzeczono na podstawie § 15, § 6 pkt 7 i § 12 ust 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( stawka minimalna 7200 zł, oraz dwukrotne stawki minimalne za postępowania zażaleniowe )