Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Beata Łapińska

Protokolant st. sekr. sądowy Karolina Rudecka

po rozpoznaniu w dniu 29 marca 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku F. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania F. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 27 czerwca 2017 r. sygn. (...)

1. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje F. M. prawo do emerytury poczynając od dnia (...) roku,

2. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.
na rzecz F. M. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sygn. akt V U 854/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 czerwca 2017 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił F. M. przyznania prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił okresu zatrudnienia od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku na stanowisku mechanik – lakiernik jako okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ponieważ wnioskodawca nie przedłożył dokumentów potwierdzających charakter wykonywanej pracy, a stanowisko to nie znajduje potwierdzenia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ponadto ZUS podał, że zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 9 lipca 2013 roku nie wskazał okresu od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku jako pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W odwołaniu z dnia 17 lipca 2017 roku wnioskodawca reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że przysługuje mu prawo do emerytury w wieku obniżonym 60 lat z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych przed dniem 1 stycznia 1999 roku, w wymiarze co najmniej 15 lat. Pełnomocnik wskazał, że domaga się uwzględnienia okresu zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku w (...) Spółce Akcyjnej. Zaznaczył, że w ww. okresie wnioskodawca wykonywał obowiązki przewidziane w Dziale XIV Wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku polegające na naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych (pkt 14), naprawie pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych (pkt 16), lakierowaniu ręcznym i natryskowym w warunkach nie zhermetyzowanych (pkt 17). Ponadto pełnomocnik odwołującego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powielając argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:

Wnioskodawca, F. M. urodzony w dniu (...) złożył w dniu (...) roku wniosek o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku wskazał, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wnosi o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę, k. 1 - 4 akt emerytalnych)

Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca udowodnił 25 letni okres składkowy i nieskładkowy, w tym 24 lata i 6 miesięcy okresów składkowych, 4 miesiące i 5 dni okresów nieskładkowych oraz 5 miesięcy i 16 dni okresów uzupełniających. Do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych organ rentowy zaliczył okres w wymiarze 12 lat, 11 miesięcy i 29 dni, w tym:

- od dnia 19 października 1979 roku do dnia 27 sierpnia 1990 roku – prace przy naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych na stanowisku ślusarza (z wyłączeniem urlopu dewizowego i bezpłatnego, to jest od dnia 18 czerwca 1989 roku do dnia 5 lipca 1989 roku),

- od dnia 28 sierpnia 1990 roku do dnia 30 listopada 1992 roku – prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych na stanowisku mechanika – lakiernika.

(dowód: decyzja z dnia 27 czerwca 2017 roku, k. 26 akt ZUS, odpowiedź na odwołanie, k. 9 akt sprawy, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 7 akt emerytalnych)

W okresie od dnia 19 października 1979 roku do dnia 31 marca 2004 roku F. M. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w B. (do dnia 30 listopada 1992 roku (...) w B.) na stanowisku mechanika.

(dowód: świadectwo pracy z dnia 1 kwietnia 2004 roku, k. 13 akt emerytalnych, pismo pracodawcy z dnia 1 grudnia 1992 roku, k. 84 akt osobowych wnioskodawcy)

W angażach wystawionych w okresie od dnia 31 sierpnia 1990 roku do dnia 23 kwietnia 1991 roku pracodawca podawał, że wnioskodawca jest zatrudniony na stanowisku mechanika – lakiernika. Okres od dnia 28 sierpnia 1990 roku do dnia 30 listopada 1992 został przez ZUS zaliczony do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych.

(dowód: angaże, k. 9 akt emerytalnych, odpowiedź na odwołanie, k. 9 akt sprawy, świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 7 akt emerytalnych)

Angażem z dnia 31 marca 1992 roku pracodawca powierzył F. M. stanowisko mechanika - lakiernika. W piśmie z dnia 21 stycznia 1993 roku pracodawca podał, że ubezpieczony wykonuje obowiązki lakiernika. Z kolei w zaświadczeniach lekarskich z dnia 13 listopada 1996 roku i z dnia 6 października 1998 roku wskazano, że brak jest przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania przez wnioskodawcę obowiązków mechanika samochodowego.

(angaż z dnia 31 marca 1992 roku, k. 43, pismo z dnia 21 stycznia 1993 roku, k. 44, zaświadczenia lekarskie, k. 52, 53 akt osobowych wnioskodawcy)

Do dnia 30 listopada 1992 roku wnioskodawca wykonywał obowiązki mechanika stale realizującego czynności w kanale remontowym. Zakres obowiązków ubezpieczonego nie uległ zmianie po przekształceniu podmiotowym pracodawcy z dniem 1 grudnia 1992 roku.

W okresie od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku przedsiębiorstwo (...) zatrudniało około trzystu pracowników, którzy byli podzieleni na brygady. W ramach prowadzonej działalności usuwano awarie, remontowano i świadczono czynności konserwacyjne w pojazdach ciężarowych, dostawczych, osobowych, autobusach i osinobusach. Naprawy tychże pojazdów odbywały się na dużej hali, gdzie znajdowały się cztery kanały remontowe. Brygada, w skład której wchodził wnioskodawca składała się z kilkunastu pracowników, z których ośmiu, w tym ubezpieczony pełniło swoje obowiązki wyłącznie w kanałach remontowych. Były to naprawy tylnych mostów, zawieszenia, skrzyni biegów, a także czynności polegające na wymianie amortyzatorów i oleju. W kanałach remontowych czynności świadczyło jednocześnie dwóch pracowników. Obowiązki, których nie można było wykonać w kanale remontowym, jak choćby naprawa pomp wtryskowych, były przekazywane do realizacji innej brygadzie, której miejscem działania był warsztat. Jedynie sporadycznie ubezpieczony świadczył obowiązki polegające na lakierowaniu natryskowym elementów stalowych farbami epoksydowymi w masce przeciwpyłowej. Wnioskodawca otrzymywał posiłki regeneracyjne.

(dowód: zeznania wnioskodawcy, nagranie od minuty 3:53 do minuty 14:12 w związku z nagraniem od minuty 40:06 do minuty 44:28, zeznania świadka J. C., nagranie od minuty 19:09 do minuty 29:29, zeznania świadka J. W., nagranie od minuty 29:29 do minuty 40:06, protokół z rozprawy z dnia 29 marca 2018 roku, k. 20 – 22 akt sprawy)

Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym zaświadczył, że w okresach od dnia 19 października 1979 roku do dnia 27 sierpnia 1990 roku i od dnia 28 sierpnia 1990 roku do dnia 30 listopada 1992 roku wykonywał on prace polegające na naprawie pomp wtryskowych, wtryskiwaczy i gaźników do silników spalinowych, naprawach pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych i lakierowaniu ręcznym lub natryskowym na stanowiskach ślusarza i mechanika i lakiernika wymienionych w wykazie A, Dziale XIV, poz. 14, 16, 17 pkt 1 i 2 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku.

(dowód: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, k. 7 akt emerytalnych)

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zważył co następuje :

Odwołanie jest uzasadnione, co skutkuje zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, a od 1 stycznia 2013 roku nie wymaga się już rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało zatem rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1.  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

1.  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia). Należy dodać, że warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale wykonuje prace o jakich mowa w rozporządzeniu (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez wnioskodawcę w odwołaniu, ograniczał się do faktu, czy ma on wymagany 15 - letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu (nie budzi wątpliwości, że wnioskodawca ma wymagany okres zatrudnienia, to jest 25 lat, ukończył 60 lat i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.).

Sam fakt zatrudnienia wnioskodawcy w (...) Spółce Akcyjnej w B. był niesporny w świetle dokumentów znajdujących się w jego aktach emerytalnych i osobowych. Spornym pozostawał charakter pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie, tj. czy była to praca wykonywana w szczególnych warunkach, czy też nie. Stało się tak dlatego, że wnioskodawca nie dysponował świadectwem pracy w szczególnych warunkach za ten okres zatrudnienia.

Wobec powyższego na wnioskodawcy, zgodnie z treścią art. 6 k.c., spoczywał ciężar wykazania pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca sprostał temu obowiązkowi. Szczególne warunki pracy wnioskodawcy Sąd ustalił w oparciu o spójne i logiczne, a co za tym idzie wiarygodne zeznania świadków: J. C. i J. W., którzy razem z ubezpieczonym realizowali czynności przy naprawach pojazdów w kanałach remontowych. Tym samym wyżej wymienieni posiadali dokładną i kompletną wiedzę co do zakresu obowiązków wnioskodawcy i miejsca ich wykonywania. Sąd Okręgowy uwzględnił także zeznania samego wnioskodawcy, albowiem nie były one sprzeczne z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Analiza zeznań świadków i wnioskodawcy oraz dokumentów osobowych prowadzi do wniosku, że ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach także w okresie zatrudnienia od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku. Wprawdzie w świadectwie pracy oraz dokumentach pracowniczych z tego okresu stanowisko wnioskodawcy jest jako mechanik - lakiernik , niemniej o szczególnych warunkach pracy nie decyduje nazwa stanowiska – jak chce organ rentowy – ale rodzaj rzeczywiście wykonywanej pracy. A ta - jak to Sąd ustalił w oparciu o zeznania świadków i samego ubezpieczonego polegała na dokonywaniu napraw rozmaitych pojazdów, świadczenia czynności konserwacyjnych oraz wymienianiu części i podzespołów w kanale remontowym.

Zgromadzony bowiem w toku postępowania materiał dowodowy w postaci zeznań świadków jednoznacznie potwierdził, że ubezpieczony świadczył czynności naprawcze, remontowe i konserwacyjnych pojazdów osobowych, ciężarowych, dostawczych, autobusów oraz osinobusów w kanałach remontowych. Naprawiał tylne mosty, zawieszenia, skrzynie biegów, wymieniał amortyzatory, olej silnikowy, wymontowywał pompy wtryskowe. Ze względu na szkodliwy i uciążliwy charakter pracy ubezpieczony i jego koledzy stale wykonujący obowiązki w kanale remontowym byli nazywani w przedsiębiorstwie „ekipą straceńców”. Skarżący w spornym okresie zatrudnienia uzyskiwał posiłki regeneracyjne.

Konkludując, z uwagi na specyfikę dokonywanych napraw, musiały być one przez wnioskodawcę wykonywane właśnie w kanale remontowym. Świadkowie zgodnie zeznali, że ubezpieczony nie świadczył żadnych czynności w warsztacie. Jeżeli zaistniała konieczność dokonania naprawy poza kanałem remontowym, to ubezpieczony przekazywał uszkodzoną część innej brygadzie, a jego czynności ograniczały się jedynie do wymiany elementów. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne stanowisko ubezpieczonego, który podnosił, że prac poza kanałem remontowym nie wykonywał. Dodać w tym miejscu należy, że w przypadku pozycji 16 działu XIV wykazu A (prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych) mylnym byłby takie jej rozumienie, że przez cały dzień roboczy mechanik musi przebywać w kanale i nie jest możliwe sporadyczne dokonanie innej naprawy. Przy takim rozumieniu tego przepisu - nie miałby on zastosowania do żadnego mechanika, bo zawsze będzie można wykazać naprawę jakiegoś elementu, do którego niepotrzebny jest kanał,, a zatem dokonywanie innych czynności, co do których można twierdzić, iż nie stanowią one prac w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 kwietnia 2015 roku, sygn. akt III AUa 1332/14).

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że w okresie od dnia 1 grudnia 1992 roku do dnia 31 grudnia 1998 roku ubezpieczony wykonywał prace mechanika w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych, to jest na stanowisku wymienionym są w wykazie A, Dział XIV, poz. 16, załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Jedynie sporadycznie zaś realizował prace polegające na lakierowaniu natryskowym elementów stalowych farbami epoksydowymi w masce przeciwpyłowej. Świadczenie takich obowiązków również zostało przewidziane w powołanym rozporządzeniu pod poz. 17 Działu XIV wykazu A jako lakierowanie ręczne lub natryskowe - nie zhermetyzowane. Ugruntowana linia orzecznicza nie pozostawia wątpliwości, że pracownik, który wykonywał łącznie różne rodzaje pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jest uprawniony do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymaganego do wcześniejszej emerytury (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 roku, sygn. akt I UK 103/11). Jednocześnie wnioskodawca spełnił pozostałe wymagane przepisami rozporządzenia warunki. Należy zatem uznać, że żądanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sad Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał F. M. prawo do emerytury, poczynając od dnia (...) roku, to jest od pierwszego dnia złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury (punkt 1 sentencji wyroku).

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 1 oraz § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.).