Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2018 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu, I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia SR Katarzyna Balcerczyk

Protokolant: Klaudia Cholewińska

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2018 roku w Zgierzu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko P. Ł.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego P. Ł. na rzecz powoda (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 55.596,24 (pięćdziesiąt pięć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt sześć 24/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 14 grudnia 2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 8180 (osiem tysięcy sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  przyznaje i nakazuje wypłacić z funduszy Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Zgierzu na rzecz adw. I. P. kwotę 6.642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu, w tym należny podatek od towarów i usług.

Sygn. akt I C 2001/17

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 grudnia 2016 r. wniesionym do Sądu Rejonowego Lublin-Zachód
w (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wystąpił o zasądzenie od P. Ł. kwoty 55.596,24 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu
do dnia zapłaty i kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż strony zawarły umowę pożyczki nr (...), z której warunków pozwany się nie wywiązał.
Na dochodzoną kwotę składa się: niespłacony kapitał w kwocie 52.012,87 zł, odsetki umowne w kwocie 2.588,71 zł, odsetki od zadłużenia przeterminowanego w kwocie 776,66 zł
oraz opłaty umowne w kwocie 218 zł. (pozew – k. 2-5)

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał przeciwko pozwanemu nakaz zapłaty. (nakaz zapłaty – k. 6)

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwany zaprzeczył istnieniu stosunku zobowiązaniowego, z którego miałoby wynikać dochodzone roszczenie. Zakwestionował roszczenie co do zasady jak i co do wysokości. (sprzeciw – k. 9-10)

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie stwierdził skuteczne wniesienie sprzeciwu i przekazał rozpoznanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Zgierzu. (postanowienie – k. 13)

Pismem z dnia 22 stycznia 2018 r. pełnomocnik z urzędu pozwanego podniósł,
iż powód nie udowodnił skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki. (pismo procesowe – k. 118-119v)

Na ostatnim terminie rozprawy pełnomocnik pozwanego wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej, które nie zostały uiszczone w całości ani w części oraz wniósł
o nieobciążanie pozwanego kosztami postępowania. (protokół rozprawy – k. 158)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 sierpnia 2013 r. P. Ł. zawarł z (...) Bankiem S.A. umowę
o pożyczkę gotówkową nr (...) na kwotę 97.560,98 zł, którą pożyczkobiorca zobowiązał się spłacić w 60 miesięcznych ratach, płatnych nie później niż do 21 dnia każdego miesiąca. Wszelkie należności wynikające z umowy niespłacone w terminie lub wysokości określonej w umowie stawały się zadłużeniem przeterminowanym, od którego bank pobierał odsetki w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP i nie wyższej niż wysokość odsetek maksymalnych. Umowa mogła zostać wypowiedziana przez bank z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia, w przypadku, m.in., zalegania przez kredytobiorcę z zapłatą dwóch kolejnych rat pożyczki, po uprzednim wezwaniu do zapłaty w terminie 7 dni od daty odbioru wezwania do zapłaty.

(bezsporne, nadto kopia umowy – k. 35-37v)

Pozwany wnioskiem z 25 stycznia 2016 r. wystąpił do powoda o restrukturyzację zadłużenia, na co otrzymał odpowiedź odmowną.

(bezsporne, nadto kopia wniosku – k. 120-121, 122-127)

W dniu 22 lipca 2016 roku powód wystosował do pozwanego ostateczne wezwanie do zapłaty, wzywając do spłaty zadłużenia w terminie 7 dni od otrzymania pisma, informując iż nieuregulowanie zadłużenia może skutkować wypowiedzeniem umowy.

(pismo- k. 140)

Pismem z dnia 22 sierpnia 2016 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległości
w spłacie kredytu w terminie 14 dni. Poinformował także o możliwość złożenia w terminie 14 dni wniosku o restrukturyzację zadłużenia. W treści pisma wskazano, że w przypadku nieskorzystania przez pozwanego z uprawnień wskazanych w art. 75c ustawy Prawo bankowe, niniejszym bank wypowiada umowę o pożyczkę z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia rozpoczynającego się od dnia, w którym upłynął termin 14 dni roboczych, licząc od daty doręczenia pisma. Pismo zostało zwrócone do nadawcy wobec jego nieodebrania przed adresata.

(kopia wypowiedzenia umowy – k. 141-141v, zpo – k. 142-142v)

Pismem z dnia 15 listopada 2016 r. wysłanym na adres: G., B. 81 wezwano pozwanego do zapłaty kwoty 55.184,15 zł z tytułu niespłaconej pożyczki
w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Pismo zostało zwrócone do nadawcy wobec jego nieodebrania przed adresata.

(poświadczona za zgodność kopia wezwania – k. 38-38v, zpo – k. 39-39v)

Na dzień 15 grudnia 2016 r. na zadłużenie pozwanego składał się: niespłacony kapitał w kwocie 52.012,87 zł, odsetki umowne w kwocie 2.588,71 zł, odsetki od zadłużenia przeterminowanego w kwocie 776,66 zł i 914,99 zł opłat.

(wyliczenie do umowy o pożyczkę gotówkową – k. 41-63v oraz k. 75-97, historia rachunku kredytowego – k. 144-146v)

Pozwany spłacił około 10-12 tysięcy złotych z przedmiotowej pożyczki. Problemy ze spłatą zaczęły się około roku 2016, kiedy zaczęła słabiej funkcjonować jego firma. Obecnie pozwany nie ma pracy, szuka jej, z prac dorywczych otrzymuje około 300 złotych. Sytuacja jego małżonki jest taka sama. Mieszkają w G. u syna. Pozwany daje synowi około 150 złotych na opłaty.

(przesłuchanie pozwanego- k. 150-151)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie zebranego materiału dowodowego, który Sąd uznał za wiarygodny. Pozwany wprawdzie zaprzeczał, aby otrzymał pismo zawierające wypowiedzenie umowy pożyczki, jednak ze złożonych przez powoda dokumentów wynika, iż korespondencja ta została wysłana do pozwanego i zwrócona z powodu jej niepodjęcia.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Stosownie do art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W niniejszej sprawie pozwany zawarł z powodem umowę pożyczki, z której warunków się nie wywiązał. Była to okoliczność bezsporna. Bank wypowiedział zatem umowę, zaś całość zadłużenia stała się wymagalna po upływie terminu wypowiedzenia.

Linia obrony pozwanego koncentrowała się wokół rzekomej nieskuteczności dokonanego wypowiedzenia. W ocenie sądu zarzut ten jest chybiony.

Powód udowodnił, iż skutecznie wypowiedział umowę stosownie do art. 6 k.c., składając wezwanie do zapłaty oraz wypowiedzenie umowy wraz z potwierdzeniem ich doręczenia. Pisma te zostały prawidłowo wysłane na adres pozwanego. Okoliczność, że wskutek ich nieodebrania przez adresata, zostały one zwrócone nadawcy, nie ma wpływu na fakt, iż pozwany miał możliwość zapoznania się z treścią przedmiotowych pism. Przedmiotowe pisma zostały zatem skutecznie doręczone.

Przepis art. 61 § 1 k.c. określa chwilę skutecznego złożenia oświadczenia woli składanego innej osobie. Następuje to, jak tylko dotrze ono do tej osoby, w taki sposób, że mogła się z nim zapoznać. Jeżeli treść oświadczenia woli składanego innej osobie zawarta jest w piśmie przesyłanym pocztą, a przesyłka – na skutek niemożności doręczenia - zostanie pozostawiona w urzędzie pocztowym z powiadomieniem o tym adresata, dojście oświadczenia do wiadomości tej osoby, w rozumieniu art. 61 § 1 k.c., następuje z chwilą doręczenia pisma w dniu, przyjętym analogiczne do doręczania pisma sądowego, w trybie art. 139 § 1 k.p.c. Dopuszczona została możliwość zastosowania do składania i przyjmowania oświadczeń woli w sferze prawa materialnego tzw. doręczeń zastępczych, w rozumieniu kodeksu postępowania cywilnego (por. wyroki Sądu najwyższego z dnia 17 czerwca 2009 r., IV CSK 53/09 i z dnia 18 kwietnia 2011 r., V CSK 215/11, niepublikowane). Ustawodawca przyjął kwalifikowaną teorię doręczenia, odnoszącą się do konieczności ustalenia możliwości zapoznania się adresata z oświadczeniem w zwykłym toku rzeczy. Oznacza to, że jeśli nadawca oświadczenia doręcza pismo w miejsce, które stanowi miejsce zamieszkania odbiorcy albo miejsce jego stałej aktywności, za decydujący dla uznania go za doręczone uważana jest chwila dostarczenia pisma w to miejsce. Domniemywa się skuteczność doręczenia. Pozwany nie podjął nawet próby wzruszenia tej skuteczności, chociażby przez wykazanie, iż w dacie doręczenia pisma np. czasowo przebywał poza miejscem zamieszkania. Tym samym należy przyjąć, iż pisma załączone do akt zostały pozwanemu doręczone.

Sąd nie podziela przy tym stanowiska, zaprezentowanego w cytowanym przez pełnomocnika pozwanego wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 września 2016 roku I Aca 288/16 zgodnie z którym, za niedopuszczalne należy uznać wypowiedzenie umowy pod warunkiem.

Zgodnie z art. 89 k.c., powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego, chyba że taką możliwość wyłącza ustawa albo właściwości czynności prawnej. Warunek w postaci skorzystania przez jedną ze stron stosunku umownego z określonego uprawnienia nazywane jest warunkiem potestatywnym. W postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r. (sygn. akt III CZP 85/12) uznano za dopuszczalne, co do zasady, dokonanie czynności prawnej zawierającej zastrzeżenie, że jej skutek zależy od skorzystania z uprawnienia lub woli wykonującego zobowiązanie, a zdarzenie zależne od zachowania strony może polegać na spełnieniu lub niespełnieniu świadczenia. Zastrzeżenie to podlega ocenie na podstawie art. 353 ¹ k.c., z uwzględnieniem normatywnej konstrukcji warunku określonej w art. 89 k.c. Przepis art. 89 k.c. nie wyklucza dopuszczalności zastrzeżenia warunku w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy. Trwałość stosunku długotrwałej pożyczki nie może w każdym przypadku przemawiać za uznaniem, że warunkowe wypowiedzenie takiej umowy jest sprzeczne z właściwością stosunku prawnego. Z wiążącej strony umowy wynikało, iż w przypadku gdy pożyczkobiorca nie dotrzymuje warunków pożyczki, w tym nie spłaca jej zgodnie z harmonogramem spłat, bank może umowę pożyczki wypowiedzieć.

Także w orzecznictwie i doktrynie dopuszcza się co do zasady zastrzeżenie warunku w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23 stycznia 2018 r. V AGa 49/18 LEX nr 2447608 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r. sygn. akt II CSK 750/15; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 698/14: komentarz do kodeksu cywilnego pod redakcją M. Pyziak-Szafnickiej i P. Księżaka, wydanie z 2014 r.).

Wypowiedzenie umowy w niniejszej sprawie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny. Zakreślono w nim pozwanemu termin na złożenie wniosku o restrukturyzację zadłużenia. 30- dniowy termin wypowiedzenia zaczynał swój bieg po upływie 14 dni roboczych, liczonych od dnia doręczenia pisma, a przewidzianych na złożenie ewentualnego wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Co jest bezsporne, pozwany w zakreślonym terminie wniosku takiego nie złożył. W takiej sytuacji pismo należało traktować jako wypowiedzenie umowy. Wypowiedzenie to było zatem skuteczne.

Niezależnie od powyższego, nawet przy przyjęciu niedopuszczalności wypowiedzenia umowy pożyczki wiążącej strony z uwagi na jej warunkowy charakter, w okolicznościach niniejszej sprawy złożenie pozwu należałoby potraktować jako wypowiedzenie umowy. Przed wystąpieniem z niniejszym pozwem, powód kilkukrotnie wzywał pozwanego do zapłaty. Wystąpienie z przedmiotowym pozwem niewątpliwie świadczy zatem o woli powoda rozwiązania umowy pożyczki (por. uchwała SN z 22 lutego 1967 r. III CZP 113/66, OSNCP 1967 nr 6, poz. 102; uchwała SN z 11 września 1997 r. III CZP 39/97, OSNC 1997 nr 12, poz. 191, str. 33, OSP 1998 nr 2, poz. 30, Wokanda 1997 nr 11, str. 2, MoP 1997 nr 12, str. 5).

Należy także dostrzec, nieakcentowaną wprawdzie przez pełnomocnika pozwanego, ale podnoszoną przez niego w sprzeciwie okoliczność, iż w aktach sprawy brak jest dowodu doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty należności w terminie 7 dni z dnia 22 lipca 2016 roku, co zgodnie z treści wiążącej strony umowy poprzedzać miało wypowiedzenie umowy. Istotnie dokumentu takiego brak w aktach sprawy, jednak należy zauważyć, iż pismo zawierające wypowiedzenie umowy pożyczki zawiera w swej treści także wezwanie do spłaty zaległości. Spełnia zatem warunek z § 9 ust. 3 umowy, zakreślony w nim termin jest nawet dłuższy niż wymagany cytowanym przepisem. Jednocześnie przy przyjęciu koncepcji, iż wypowiedzeniem umowy może być także pozew, warunek wyczerpania tzw. postępowania upominawczego za strony banku jest spełniony.

Powód udowodnił również, wbrew twierdzeniom pozwanego, wysokość dochodzonego roszczenia, która wynika z przedłożonych dokumentów, w tym, m.in., z historii rachunku bankowego, na który dokonywane były spłaty kredytu oraz z zestawienia wpłat i sposobu ich rozliczenia przez powoda. W przedmiotowych dokumentach bank wskazał, jakich wpłat (w jakich terminach i wysokościach) dokonywała strona pozwana i w jaki sposób były one rozliczane. Pozwany nie przedstawił natomiast żadnego dowodu, który podważałby prawidłowość wyliczeń banku co do wysokości zadłużenia. Nie podnosił także aby dokonywał wpłat w wyższej wysokości niż to wynika z przedłożonych dokumentów. Od niespłaconych kwot naliczane były odsetki za opóźnienie w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP zgodnie z umową. Sąd zasądził zatem na rzecz powoda żądaną pozwem kwotę.

O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i § 2 k.c. i 482 k.c., zasądzając odsetki zgodnie z żądaniem pozwu w wysokości odsetek ustawowych
za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu.

Na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda 8.180 zł kosztów procesu, w tym: 2.780 zł opłaty sądowej i 5.400 zł wynagrodzenia (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych; Dz. U. z 2015 r. poz. 1804).

Sąd przyznał również pełnomocnikowi z urzędu pozwanego kwotę 6.642 zł wynagrodzenia (w tym należny podatek od towarów i usług).

Sąd nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążania pozwanego kosztami procesu. Instytucja odstąpienia od obciążenia strony przegrywającej kosztami postępowania przewidziana w art. 102 k.p.c. wyraża zasadę słuszności w orzekaniu o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Wyjątek niepodlegający wykładni rozszerzającej, wykluczający stosowanie wszelkich uogólnień i wymagający do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi. Jego zastosowanie znajduje uzasadnienie wyłącznie w szczególnych wypadkach, które każdorazowo podlegają ocenie przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2012 r. (I CZ 34/12, LEX nr 1232459), do kręgu " wypadków szczególnie uzasadnionych" w rozumieniu art. 102 k.p.c. należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące
na zewnątrz. Do pierwszych zalicza się np. charakter żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, do drugich - sytuację majątkową i życiową strony, z zastrzeżeniem, że nie jest wystarczające powołanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeśli była podstawą zwolnienia
od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu (tak też postanowienia Sądu Najwyższego: z 5 lipca 2013 r. IV CZ 58/13, Lex nr 1396462; z 29 czerwca 2012 r.
I CZ 34/12, Lex nr 1232459; z 1 grudnia 2011 r. I CZ 26/11, Lex nr 1101325). Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione
z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. W postanowieniu z dnia 26 września 2012 r. (II CZ 100/12, LEX nr 1232760) Sąd Najwyższy wskazał, iż ocena, czy w sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony należy do swobodnej decyzji sądu ze względu
na konieczność zapewnienia poczucia sprawiedliwości oraz realizacji zasady słuszności.

W niniejszej sprawie nie zachodziły żadne szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania pozwanego kosztami procesu. Kwestionując nakaz zapłaty, pozwany winien był liczyć się z możliwością przegrania sporu i poniesienia związanych
z tym kosztów procesu, które zresztą w przypadku nie kwestionowania nakazu zapłaty byłyby niższe. Pozwany przed wytoczeniem powództwa był wielokrotnie wzywany do spłaty zadłużenia, i poza złożeniem wniosku o restrukturyzację zadłużenia w styczniu 2016 roku nie podjął żadnych działań aby uniknąć procesu.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji.