Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 czerwca 2018 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2018 r. w Giżycku na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. (1), K. D. (1), H. D., K. D. (2)

przeciwko Gminie R., J. Ł., Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R., L. Ł.

o ustalenie

1.  Oddala powództwa.

2.  Odstępuje od obciążania powodów kosztami postępowania w sprawie.

SSR Bogusława Olszewska - Wojgienica

Sygn. akt. I C 1393/17

UZASADNIENIE

Powodowie A. P. (1), H. D., K. D. (1) i K. D. (2) wnieśli przeciwko pozwanej Gminie R. pozew o ustalenie prawa do lokalu socjalnego oraz nakazanie wstrzymania opróżnienia lokalu nr (...) położonego w R. przy ul. (...) do czasu złożenia przez Gminę R. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

W uzasadnieniu wskazali, że mieszkają w lokalu położonym w R. przy ul. (...), który należał do powoda A. P. (1) oraz jego matki A. P. (2). Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 17.10.2016r. w toku postępowania egzekucyjnego własność w/w lokalu została przysądzona na rzecz małżonków L. i J. Ł.. Podali nadto, że powód A. P. (1) jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym, gdyż jest niewidomy. Utrzymuje się z renty oraz dodatku pielęgnacyjnego, które łącznie - po dokonaniu potrąceń komorniczych - wynoszą 1.370,49 zł. Powódka H. D. jest osobą samotnie wychowującą małoletnich powodów K. i K. D. (1), otrzymuje świadczenia socjalne w łącznej wysokości 2.248,00 zł oraz ma na utrzymaniu O. D. i E. D.. Powodowie podkreślili, że przedmiotowe powództwo zasługuje na uwzględnienie w oparciu o art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Nie budzi wątpliwości, że powodowie są lokatorami w rozumieniu art. 2 w/w ustawy. Co prawda, przepis art. 14 ustawy rozumiany literalnie ma zastosowanie w toku postępowania rozpoznawczego, w którym dochodzi do nakazanie opróżnienia lokalu, jednakże nie ma wątpliwości, iż znajduje on zastosowanie również w niniejszej sprawie, gdzie postępowanie egzekucyjne o opróżnienie lokalu mieszkalnego toczy się na podstawie tytułu wykonawczego, jakim jest postanowienie o przysądzeniu własności.

Pozwana Gmina R. wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik pozwanej wskazał, że na gminie ciąży obowiązek wskazania określonym osobom lokali socjalnych, zgodnie z art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, w przypadku orzeczenia eksmisji z zajmowanego lokalu na mocy orzeczenia sądu z jednoczesnym przyznaniem osobom eksmitowanym uprawnień do lokalu socjalnego i wstrzymującym wykonanie orzeczenia do czasu złożenia przez gminę oferty najmu lokalu. Jednakże taka sytuacja nie zachodzi po stronie powodów, którzy utracili prawo własności do lokalu spółdzielczego w R. przy ul. (...) wskutek zlicytowania za długi w drodze egzekucji komorniczej. Wyjaśnił nadto, że utrata przez dłużnika prawa do lokalu w postępowaniu egzekucyjnym winna być traktowana, jako wybrany przez niego sposób zapłaty długu. Wskazał jednocześnie, że ochronę przed bezdomnością zapewnia powodom instytucja przewidziana w art. 1046 k.p.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik ma wydać nieruchomość lub pomieszczenie, a z tytułu wykonawczego nie wynika jego prawo do lokalu socjalnego, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu wskazania przez gminę pomieszczenia zastępczego, chyba, że dłużnik znajdzie takie pomieszczenie albo wskaże go wierzyciel.

(odpowiedź na pozew – k. 66-67, 264)

Pismem z dnia 16.03.2018r. powodowie wnieśli o wezwanie w charakterze pozwanych J. Ł., L. Ł. oraz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R., a także w przypadku niemożności ustalenia prawa do lokalu socjalnego wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 17.10.2016r. sygn. akt I Co 548/14 o przysądzeniu własności.

(pismo powodów z dnia 16.03.2018r. – k. 238)

Postanowieniem z dnia 30.03.2018r. Sąd Rejonowy w Giżycku na podstawie art. 194§1k.p.c. na wniosek powodów wezwał do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych J. Ł., L. Ł. oraz Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w R..

(postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 30.03.2018r. – k. 243)

Pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w R. w odpowiedzi na pozew wniosła o odrzucenie wniosku o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 17.10.2016r. sygn. akt I Co 548/14 o przysądzeniu własności. W uzasadnieniu wskazała, że powodowie na każdym etapie postępowania w sprawie o przysądzenie prawa własności do lokalu mieli możliwość wnoszenia uwag, składania wyjaśnień oraz odwoływania się od postanowień. Sprzedaż przedmiotowego mieszkania w drodze licytacji nastąpiła zgodnie z obowiązującym prawem z jednoczesnym zachowaniem wszystkich uprawnień powodów na każdym etapie postępowania.

(odpowiedź na pozew – k. 251)

Pozwani J. Ł. i L. Ł. wnieśli o oddalenie powództwa.

(protokół rozprawy z dnia 07.05.2018r. – k. 284)

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie A. P. (1), H. D., K. D. (1) i K. D. (2) mieszkają w lokalu położonym w R. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 60,5 m ², składającym się z trzech pokoi, kuchni, łazienki i WC. Spółdzielcze własnościowe prawo do przedmiotowego lokalu należało do powoda A. P. (1) oraz jego matki A. P. (2).

(okoliczność bezsporna)

Powód A. P. (1) i jego matka A. P. (2) utracili przysługujące im spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...) wskutek egzekucji sądowej wszczętej przez wierzyciela Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w R.. Postępowanie egzekucyjne prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Giżycku M. W. w sprawie o sygn. akt Km 719/14.

(dowód: zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z nieruchomości i wezwanie do zapłaty należności – k. 2, 8, 10 akt sprawy o sygn. akt I Co 548/14, obwieszczenie o licytacji nieruchomości – k. 11-12, 17-18 akt sprawy o sygn. akt I Co 548/14, protokół licytacji – k. 16, 20-21 akt sprawy o sygn. akt I Co 548/14)

Postanowieniem z dnia 27.02.2017r. w sprawie o sygn. akt I Co 548/14 Sąd Rejonowy w Giżycku przysądził spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w R. ul. (...) o powierzchni użytkowej 60,50 m ², do którego przynależy piwnica o powierzchni 7,92 m ², zapisanego w rejestrze lokali (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w R. na rzecz J. Ł. i jego żony L. Ł. na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej za cenę 76.460,00 zł, która w całości została zapłacona.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 27.02.2017r. sygn. akt I Co 548/14 – k. 167 akt sprawy o sygn. akt I Co 548/14 )

Przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Giżycku M. W. w sprawie o sygn. akt Km 1045/17 toczy się postępowanie egzekucyjne w oparciu o postanowienie z dnia 27.02.2017r. w sprawie o sygn. akt I Co 548/14 Sądu Rejonowego w Giżycku o przysądzeniu spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu mieszkalnego położonego w R. przy ul. (...), zmierzające do opróżnienia w/w lokalu przez powodów.

(dowód: wezwanie dłużnika do dobrowolnego opróżnienia lokalu z dnia 28.09.2017r. – k. 7)

Przedmiotowe postępowanie egzekucyjne postanowieniem Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 24.10.2017r. w sprawie o sygn. akt I C 1393/17 zostało zawieszone w trybie zabezpieczenia powództwa do czasu prawomocnego rozpoznania niniejszej sprawy.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 24.10.2017r. – k. 57)

Powód A. P. (1) jest osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym. Należy do Polskiego Związku Niewidomych O.- (...). Utrzymuje się z renty i dodatku pielęgnacyjnego, które po dokonaniu potrąceń komorniczych wynoszą 1.370, 49 zł.

(dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 31.08.2011r. ZON (...)-1/947/11 – k. 9, zaświadczenie lekarskie z dnia 14.02.2013r. – k. 10, legitymacja członkowska Polskiego Związku Niewidomych O.- (...) – k. 11, decyzja (...) Oddział w O. Inspektorat G. z dnia 08.03.2017r. (...) – k. 12, zaświadczenie Powiatowego Urzędu Pracy w G. z dnia 25.04.2017r. – k. 14)

Powódka H. D. jest osobą bezrobotną, ma na utrzymaniu dwóch małoletnich synów K. i K. D. (1), na których otrzymuje świadczenie alimentacyjne w łącznej kwocie 1.000,00 zł, zasiłek rodzinny w łącznej kwocie 248,00 zł oraz świadczenie 500+ w łącznej kwocie 1.000,00 zł.

(dowód: oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania – k. 42-49, decyzja administracyjna z dnia 20.09.2017r. nr (...) – k. 50, decyzja administracyjna z dnia 14.11.2016r. nr (...) – k. 51)

Powodowie nie posiadają tytułu prawnego do innej nieruchomości lub lokalu mieszkalnego. W związku z powyższym zwrócili się do Burmistrza Miasta i Gminy R. o przydzielenie im lokalu socjalnego powołując się na niepełnosprawność powoda A. P. (1), okoliczność sprawowania przez powódkę H. D. opieki nad małoletnimi powodami K. i K. D. (1), a także ciężką sytuację materialną powodów.

Burmistrz Miasta i Gminy R. w odpowiedzi na wniosek powodów poinformował ich, że nie spełniają kryterium dochodowego warunkującego otrzymanie lokalu socjalnego z mieszkaniowego zasobu Gminy R., który określony został w uchwale nr XXXII/249/13 Rady Miejskiej w R. z dnia 30.04.2013r. oraz w uchwale nr VII/51/15 Rady Miejskiej w R. z dnia 30.06.2015r.

(dowód: wniosek o przydział lokalu mieszkalnego z dnia 06.12.2016r. – k. 86-91, odpowiedź Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 08.02.2017r. – k. 96-97, wniosek o ponowne rozpatrzenie z dnia 21.02.2017r. – k. 99, odpowiedź Burmistrza Miasta i Gminy R. z dnia 17.03.2017r. – k. 100, uchwała nr XXXII/249/13 Rady Miejskiej w R. z dnia 30.04.2013r. – k. 170-173, uchwała nr VII/51/15 Rady Miejskiej w R. z dnia 30.06.2015r. – k. 205-210)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie mogło podlegać uwzględnieniu.

Na wstępie należy wskazać, iż ustalony w sprawie stan faktyczny był bezsporny. Strony były zgodne, iż na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku w sprawie o sygn. akt I Co 548/14 przysądzono spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położone w R. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 60,50 m ², w którym zamieszkują powodowie A. P. (1), H. D., K. D. (1) i K. D. (2), na rzecz pozwanych J. Ł. i L. Ł..

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy powodom przysługuje żądanie ustalenia prawa do lokalu socjalnego w związku z toczącym się postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym na podstawie postanowienia o przysądzeniu własności, zmierzającym do opróżnienia w/w lokalu mieszkalnego.

­ Powodowie domagali się ustalenia, iż przysługuje im prawo do lokalu socjalnego w oparciu o art. 189 k.p.c., który stanowi, iż powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Jak wielokrotnie wskazywał Sąd Najwyższy interes prawny, o którym mowa w tym przepisie, należy rozumieć jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powoda, którego prawa zostały lub mogą zostać zagrożone bądź też występuje stan niepewności co do istnienia lub treści tych praw. Interes prawny powinien być pojmowany szeroko jako potrzeba wprowadzenia pewności co do istnienia określonego stosunku prawnego lub prawa w celu zapewnienia powodowi pełnej ochrony prawnej w zakresie wszystkich możliwych skutków prawnych, jakie występują obecnie oraz jakie, obiektywnie rzecz biorąc, mogą wystąpić w przyszłości, jako następstwa spornego stosunku prawnego lub prawa. Ocena istnienia interesu prawnego wymaga zindywidualizowanych, elastycznych kryteriów uwzględniających celowościowe podstawy powództwa wytoczonego w oparciu o art. 189 k.p.c., a jednym z tych kryteriów jest znaczenie, jakie wyrok ustalający wywarłby na sytuację prawną powoda obecnie i w przyszłości. O interesie prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c. można zatem mówić wówczas, gdy występuje stan niepewności co do istnienia prawa lub stosunku prawnego, a wynik postępowania doprowadzi do usunięcia tej niejasności i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, definitywnie kończąc trwający spór albo prewencyjnie zapobiegając powstaniu takiego sporu w przyszłości. W grę wchodzi przy tym sytuacja, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej jedynie przez ustalenie istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, a nie w drodze innego powództwa lub wyroku. Biorąc zatem powyższe pod uwagę Sąd uznał, że z uwagi na niemożność znalezienia przez powodów innej drogi ochrony ich praw mają oni interes prawny w wytoczeniu powództwa w niniejszej sprawie.

W aktualnym stanie prawnym kwestie związane z przyznawaniem prawa do lokalu socjalnego osobom w stosunku, do których orzeczono obowiązek opróżnienia lokalu mieszkalnego reguluje kompleksowo ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (tekst jednolity Dz. U. 2014 r., poz. 1050 z późn. zm.).

Ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego może nastąpić tylko w dwóch przypadkach - określają je przepisy art. 14 i 35 ustawy o ochronie praw lokatorów. Pierwszy z tych przepisów odnosi się do obligatoryjnego (pozytywnego lub nie) orzeczenia o uprawnieniu do lokalu socjalnego w wyroku nakazującym eksmisję pozwanego. Przyjmuje się przy tym, ze późniejsze orzekanie w tym przedmiocie, czyli po zakończeniu postępowania egzekucyjnego skierowanego do lokalu mieszkalnego dłużnika, jest w ogóle niedopuszczalne.

Zważywszy, że nakazanie opróżnienia lokalu może mieć miejsce nie tylko w wyroku, ale także w postanowieniu wydawanym w trybie nieprocesowym, gdyż ochrona, jaką zapewnia ustawa rozciągać się musi także na te sprawy, w których dotychczasowy lokator traci swój status i zmuszony jest wydać lokal osobie uprawnionej uznał (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2003 r., sygn. akt III CZP 40/03). Wówczas w obu przypadkach tj. tak w wyroku, wydanym w postępowaniu procesowym, jak i w postanowieniu wydanym w postępowaniu nieprocesowym, nakazanie opróżnienia lokalu jest zawsze następstwem uznania prawa do rzeczy przysługującego (przyznanego) stronie przeciwnej i rozstrzygnięciem sporu w tym zakresie. Rozstrzygniecie tego rodzaju - co istotne - zapada więc w postępowaniu rozpoznawczym. Wówczas właśnie pojawia się problem ochrony przed bezdomnością osoby, co do której obowiązek wydania lokalu orzeczony został na podstawie przepisów prawa materialnego (zob. wyrok Sądu Rejonowego w T. z dnia 26.10.2016r., sygn. akt I C 1355/15).

Tymczasem w postępowaniu egzekucyjnym utrata przez egzekwowanego dłużnika prawa do lokalu nie jest następstwem rozstrzygnięcia przez sąd sporu o lokal pomiędzy uprawnionym a nieuprawnionym, nie jest to bowiem postępowanie rozpoznawcze. Sąd egzekucyjny po przeprowadzeniu licytacji prawa do lokalu mieszkalnego i udzieleniu przybicia na rzecz licytanta oferującego najwyższą cenę dokonuje przysądzenia własności na jego rzecz i to w zasadzie bez żadnych obciążeń. Wydane przez Sąd postanowienie o przysądzeniu własności nie musi zawierać nakazu opróżnienia danego lokalu mieszkalnego przez dłużnika, albowiem z mocy prawa w oparciu o treść powstaje skutek prawny w postaci uzyskania przez nabywcę uprawnienia do wprowadzenia go w posiadanie oraz obowiązku dłużnika do opuszczenia lokalu bez potrzeby uzyskania przeciwko niemu odrębnego orzeczenia sądowego. W sensie prawnym, utrata prawa do lokalu przez dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym, postrzegana być winna jako wybrany przez niego sposób zapłaty długu. Jakkolwiek postępowanie egzekucyjne jest oczywiście postępowaniem przymusowym, to jednak od woli dłużnika zależy, czy zostanie ono wszczęte, czy też dobrowolnie uiści on dług. Nie jest też tu stosowane prawo materialne w celu nakazania dłużnikowi wydania rzeczy. Utrata dłużnika prawa do lokalu na skutek przysądzenia własności nie jest bowiem następstwem rozstrzygnięcia przez sąd sporu o lokal pomiędzy uprawnionym a nieuprawnionym, gdyż nie jest to w żadnej mierze postępowanie rozpoznawcze. Mocą nowelizacji, która weszła w życie dnia 3 maja 2012 r. z dniem uprawomocnienia postanowienie Sądu o przysądzeniu własności staje się tytułem, który rodzi dwojakie skutki. Z jednej strony uprawnia do ujawnienia na rzecz nabywcy prawa własności danej nieruchomości w katastrze nieruchomości. Z drugiej strony stanowi tytuł pozwalający na wprowadzenie nabywcy w posiadanie nieruchomości oraz opróżnienie znajdujących się na nieruchomości pomieszczeń na zasadach wynikających z odpowiednio stosowanego art. 791 k.p.c. Postanowienia o przysądzeniu własności w postępowaniach mających za przedmiot ich wykonanie wszczętych po dniu 3 maja 2012 r. są skuteczne nie tylko wobec dłużnika, lecz także wobec osób trzecich w granicach rozszerzonej skuteczności z tego tytułu wynikającej z nowego brzmienia art. 791 k.p.c.

Drugi przypadek, gdzie w postępowaniu rozpoznawczym może nastąpić ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego przewiduje art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Jest to szczególne powództwo o ustalenie prawa do lokalu socjalnego. Zgodnie bowiem z przepisem art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego osobie, o której mowa w art. 14 ust. 4 przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego, jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy została objęta orzeczeniem sądowym, chociażby nieprawomocnym, nakazującym opróżnienie lokalu, lub ostateczną decyzją administracyjną, o której mowa w art. 34, a orzeczenie to lub decyzja nie zostały wykonane przed dniem wejścia w życie ustawy. Na żądanie osoby, o której mowa w ust. 1, o uprawnieniu do lokalu socjalnego orzeka sąd w sprawie przeciwko gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Roszczenie to wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu sześciu miesięcy od zawiadomienia uprawnionego przez komornika lub organ, o którym mowa w art. 34, o przysługującym uprawnieniu. W stanie prawnym sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego przepisy nie przewidywały bowiem przypadków obligatoryjnego przyznania lokalu socjalnego. Obowiązująca poprzednio ustawa o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych w art. 36 ust. 1 w pierwotnym brzmieniu przewidywała jedynie, że sąd „może w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu orzec o uprawnieniu najemcy do otrzymania lokalu socjalnego”. Począwszy od wejścia w życie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego tj. od 10 lipca 2001 r. obowiązkiem sądu stało się w każdym przypadku badanie i przesądzenie, pozytywne lub negatywne, w sentencji wyroku eksmisyjnego czy byłemu lokatorowi przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego. W odniesieniu do określonych kategorii osób, wskazanych w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego przyznanie lokalu socjalnego stało się obligatoryjne. Mając na uwadze, że w momencie wejścia w życie nowej ustawy w obiegu funkcjonowało szereg niewykonanych jeszcze wyroków eksmisyjnych, w których pominięto orzeczenie o lokalu socjalnym, a które dotyczyły m.in. takich osób, które w nowym stanie prawnym byłyby uprawnione do otrzymania lokalu socjalnego, ustawodawca rozciągnął jej funkcję gwarancyjną także na te osoby (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Goleniowie z dnia 29.06.2016r., sygn. akt I C 594/16, wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 20.11.2009r., sygn. akt II Ca 749/09)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że postanowienie w przedmiocie przysądzenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położnego w R. przy ul. (...) wydane zostało w dniu 27.02.2017r ., a więc już po wejściu w życie aktualnie obowiązującej ustawy. Wykładnia przytoczonej regulacji nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, że obejmuje ona wyłącznie wyroki eksmisyjne zapadłe pod rządami poprzednich przepisów. Mechanizm przewidziany w art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego jest instytucją szczególną, zatem jego wykładnia powinna być ścisła, wykluczająca interpretację zmierzającą do udzielenia ochrony prawnej poza wypadkami wyraźnie w ustawie przewidzianymi. Art. 35 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego nie rozszerza kategorii uprzywilejowanych osób, lecz jest jedynie instrumentem realizacji ochrony osób określonych w art. 35 ust. 1.

Ponadto podkreślenia wymaga, że ustawę o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego stosuje się do stosunków prawnych uprawniających lokatora do używania lokalu mieszkalnego. Lokatorem, w myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy jest jedynie najemca lokalu lub osoba używająca lokalu na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Ta szeroka definicja, odnosząca się także - w zakresie orzekania o eksmisji i prawie do lokalu socjalnego - do dotychczasowych lokatorów, tj. osób, które utraciły przysługujący im tytuł do lokalu (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2001 r., sygn. akt III CZP 66/01) obejmuje zarówno osoby, które korzystają (lub korzystały) z prawa do lokalu na podstawie umowy użyczenia (lub stosunków prawnorodzinnych), jak i te, które mają (lub miały) status quasi-właścicielski, jak w przypadku spółdzielczych własnościowych praw do lokali mieszkalnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r., sygn. akt II CSK 484/07).

Uprawnienie do lokalu socjalnego, nie może się natomiast odnosić do osoby, która zbyła przysługujące jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i w ten sposób przestała być lokatorem. Sąd, wydając postanowienie o przysądzeniu własności nie orzeka o uprawnieniu dłużnika do lokalu socjalnego. Co do zasady, takie uprawnienie dłużnikowi nie przysługuje, gdyż – jak wyżej wskazano - nie jest on lokatorem w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Dotyczy to również osoby dłużnika, któremu służyło spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2009 r., sygn. akt IV CSK 238/09, Manowska Małgorzata (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom II, Art. 506-1217, wyd. III).

Nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w drodze egzekucji komorniczej ma charakter pierwotny, zaś postanowienie o przysądzeniu jest orzeczeniem konstytutywnym. Poprzedni podmiot, któremu przysługiwało spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu traci przymiot lokatora w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów. Przymiotu lokatora nie mają także osoby zajmujące lokal jako jego domownicy, bowiem ich prawo do lokalu jest prawem pochodnym i wynika z umowy użyczenia zawartej w sposób dorozumiany. Skoro zatem jest to prawo pochodne to gdy uprawniony traci spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu to prawa pochodne także przestają obowiązywać (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.11.2009r., sygn. akt IV CSK 238/09, wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 30.08.2017r., sygn. akt IV Ca 448/17, wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 09.03.2017r., sygn. akt II Ca 41/17).

Skoro ustawa o ochronie praw lokatorów w zakresie dotyczącym prawa do lokalu socjalnego nie ma w sprawie zastosowania, ochronę powodom zapewnia przepis art. 1046 § 4 k.p.c. Nadmienić przy tym trzeba, że także w takim przypadku ustawodawca zrealizował wynikający z art. 71 Konstytucji nakaz ochrony przez bezdomnością. W szczególności przepis art. 1046 k.p.c. stanowi, że jeżeli dłużnik ma wydać nieruchomość lub pomieszczenie, a z tytułu wykonawczego nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego, komornik wstrzyma się z dokonaniem czynności do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie zastępcze lub dłużnik znajdzie takie pomieszczenie, chyba że pomieszczenie zastępcze wskaże wierzyciel (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 15.04.2015r., sygn. akt I C 93/15).

Na marginesie wskazać nadto należy, że w przedmiotowej sprawie brak jest również podstaw do pozbawienia wykonalności postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku w sprawie o sygn. akt I Co 548/14 o przysądzeniu spółdzielczego własnościowego prawo do lokalu mieszkalnego. Podstawy takiej nie stanowi przytaczany art. 1046 k.p.c. Ponadto, powodom nie przysługuje prawo skuteczne wobec wierzyciela w rozumieniu art. 791§3 k.p.c, do których z przyczyn powołanych we wcześniejszych wywodach nie stosuje się ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.

Biorąc pod uwagę powyższe powództwo nie mogło być uwzględnione, przez co konieczne było jego oddalenie, o czym orzeczono w pkt 1 wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 102 k.p.c., zgodnie z którym w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące poza nim. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, w tym subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony. W niniejszej sprawie za szczególną okoliczność uzasadniającą zastosowanie powyższej zasady Sąd uznał fakt, że powodowie w niniejszym procesie upatrywali jedynego sposobu wyjaśnienia ich sytuacji prawnej oraz pozostają w trudnej sytuacji finansowej.