Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Maciej Kowalski (spr.)

Sędzia SA – Agata Zając

Sędzia SO del. – Marcin Strobel

Protokolant: sekr. sądowy Katarzyna Kędzierska

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2013r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko G. F. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 16 listopada 2012 r., sygn. akt III C 1366/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od A. K. na rzecz G. F. (1) kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Powód A. K. domagał się zasądzenia od pozwanego G. F. (1) kwot 120 000 i 15117 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W dniu 20 września 2011 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie III Nc 187/11 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający żądania pozwu.

Pozwany G. F. (1) w sprzeciwie od nakazu zapłaty wnosił o oddalenie powództwa.

Powód wnosił o odrzucenie sprzeciwu od nakazu zapłaty jako wniesionego po terminie ewentualnie o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 16 listopada 2012 r. oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami procesu.

Sąd ten ustalił, że w dniu 23 lutego 2009 r. pomiędzy stronami w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi zawarta została umowa sprzedaży udziałów spółki (...) Sp. z o. o. w W.. Powód nabył od pozwanego 120 udziałów o wartości nominalnej 500 złotych każdy za łączną kwotę 60.000 złotych. Częścią integralną umowy był Aneks nr (...) z dnia 23 lutego 2009 r., do którego załączone zostało oświadczenie pozwanego, iż wszystkie operacje gospodarcze spółki (...) Sp. z o.o. zostały ujęte w księgach rachunkowych, a spółka nie posiada żadnych operacji gospodarczych, jak i zobowiązań, które nie byłyby zaksięgowane. W § 2 Aneksu strony ustaliły, że gdyby powyższe oświadczenie było niezgodne z prawdą, pozwany zapłaci powodowi karę umowną, stanowiącą sumę udokumentowanych różnic pomiędzy stanem rzeczywistym, a stanem nie wykazanym w oświadczeniu w zakresie zobowiązań, należności oraz stanu kasy i rachunków bankowych. Kara miała być powiększona o sumę wartości nieujawnionych w załączniku nr (...) umów, jakie zawarła spółka. Nadto strony w dniu 23 lutego 2009 r. złożyły oświadczenie o braku zobowiązań i zwolnieniu z długów przyszłych, z wyjątkiem roszczeń mogących wyniknąć z umowy sprzedaży udziałów z dnia 23 lutego 2009 r.

W dniu 29 listopada 2007 r. (...) Spółka Jawna wniosła pozew przeciwko spółce (...) Sp. z o. o. o wydanie nakazu zapłaty na kwotę 120.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 12 grudnia 2003 r. i kosztami procesu w kwocie 5117 złotych. Od wydanego w sprawie X GNc 287/07 nakazu zapłaty wniesiono zarzuty. Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie w dniu 15 czerwca 2009 r. wydał wyrok, na mocy którego, na skutek uznania powództwa przez spółkę (...) w nowym składzie - już bez udziału pozwanego G. F., zasądził od spółki (...) Sp. z o. o. na rzecz (...) S.j. kwotę 120.000 złotych z odsetkami od dnia 12 grudnia 2003 r. oraz koszty procesu w kwocie 5117 złotych. A. K. w postępowaniu tym został przesłuchany w charakterze świadka.

Powództwo w powyższej sprawie dotyczyło zadłużenia spółki (...) wynikającego z umowy o przelew wierzytelności, które oświadczeniem z dnia 1 grudnia 2005 r. zostało uznane przez A. K., pełniącego wówczas funkcję członka zarządu spółki (...). Oświadczenie z 1 grudnia 2005 r., zdaniem (...) s.j., spowodowało przerwanie biegu przedawnienia roszczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego oświadczenie z 23 lutego 2009 r. złożone zostało w celu zabezpieczenia powoda, jako kupującego udziały spółki (...) Sp. z o. o., przed skutkami istnienia nieznanych nabywcy, a utajnionych przez zbywcę zobowiązań, za które powód w przyszłości ponosiłby odpowiedzialność. Zobowiązanie spółki (...) wobec (...) S.j. było natomiast znane powodowi - powód sam oświadczeniem z 1 grudnia 2005 r. uznał to roszczenie, a następnie, już po ustąpieniu pozwanego z funkcji członka zarządu, co nastąpiło w dniu 23 lutego 2009 r., roszczenie to zostało uznane przez spółkę (...) w nowym składzie zarządu, co skutkowało wydaniem wyroku uwzględniającego powództwo. Pozwany reprezentując spółkę (...) w powyższym postępowaniu do czasu ustąpienia z funkcji prezesa zarządu, kwestionował roszczenie (...) s.j. W chwili sprzedaży udziałów umową z dnia 23 lutego 2009 r. powód wiedział więc, że takie potencjalne zobowiązanie istnieje. Powoływanie się w chwili obecnej na brak o nim informacji w oświadczeniu złożonym przez pozwanego przy podpisywaniu umowy, stanowi w ocenie Sądu nadużycie prawa. Z okoliczności sprawy wynika, iż nie umieszczenie tego zobowiązania w oświadczeniu nie było spowodowane złą wolą pozwanego lub chęcią jego zatajenia, tylko decyzją obu stron. Powyższe wynika również z zeznań świadka M..

Sąd Okręgowy wskazał, że celem składania oświadczeń takich jak z dnia 23 lutego 2009 r., z punktu widzenia zasad doświadczenia życiowego i obrotu gospodarczego jest ochrona kupującego przed odpowiedzialnością za roszczenia nieznane bądź utajnione. Na podstawie materiału zebranego w aktach sprawy należy wnioskować, iż odpowiedzialność pozwanego miała dotyczyć jedynie zobowiązań nieznanych powodowi, przed którymi chciał się zabezpieczyć.

Ponadto Sąd Okręgowy zauważył, że w sytuacji gdy przedmiotowe zobowiązanie wymagalne było już, jak twierdzi powód, w 2003 r. to niezrozumiałym jest jego zarzut nieumieszczenia go przez pozwanego w dokumentach rachunkowo-księgowych spółki. Powód będąc w 2003 r. prezesem zarządu spółki (...), sam takiego wpisu nie dokonał, uczestniczył we wszystkich spotkaniach stron dotyczących sprzedaży udziałów przez powoda pozwanemu i podczas tych negocjacji poruszana była kwestia wierzytelności spółki (...) wobec (...) s.j., co do której powód miał świadomość, iż nie jest ona wpisana w księgi rachunkowe spółki.

W ocenie Sądu Okręgowego właściwym w sprawie było zarządzenie dokonania ponownego doręczenia odpisu nakazu zapłaty pozwanemu na prawidłowo wskazany adres i termin do wniesienia sprzeciwu od nakazu zapłaty rozpoczął bieg w dniu 19 listopada 2011 r.

W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił nieważność postępowania spowodowaną tym, iż sprawa ta już została prawomocnie osądzona i wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania względnie odrzucenie sprzeciwu pozwanego od nakazu zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obydwie instancje, z wyodrębnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W przypadku uznania zarzutu nieważności postępowania za nieuzasadniony, zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w całości, zarzucając mu:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

1.  art. 5 k.c. w zw. z art. 483 § 1 k.c., a to w skutek uznania, że powód nadużył prawa powołując się na brak informacji o zobowiązaniu spółki (...) Sp. z o.o. wobec spółki (...) sp. j. w oświadczeniu złożonym przez pozwanego, chociaż Sąd nie podjął próby skonkretyzowania jaka zasada współżycia społecznego została naruszona, ani w jaki sposób doszło do naruszenia społecznego gospodarczego uprawnienia powoda wynikającego z zastrzeżonej kary umownej,

2.  art. 65 § 1 k.c., a to w skutek dokonania błędnej wykładni oświadczenia woli złożonego przez pozwanego, poprzez przyjęcie, że zastrzeżenie dotyczące kary umownej dotyczyło tylko zobowiązań spółki (...). z o.o., o których powód nie wiedział,

II.  naruszenie przepisów postępowania:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nadużycie zasady swobodnej oceny dowodów i nierozważenie w sposób wszechstronny całego zebranego materiału dowodowego, a w szczególności:

- niewłaściwą ocenę przeprowadzonych w sprawie dowodów i w konsekwencji błędne ustalenie, że zastrzeżenie dotyczące kary umownej dotyczyło tylko zobowiązań spółki (...). z o.o., o których powód nie wiedział,

- błędną ocenę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie i w konsekwencji błędne uznanie, że nie umieszczenie informacji o zobowiązaniu spółki (...) Sp. z o.o. wobec spółki (...) sp. j. w oświadczeniu złożonym przez pozwanego, było decyzją powoda oraz pozwanego,

- pominięcie, że pozwany miał nieskrępowaną możliwość kształtowania treści swojego oświadczenia o zobowiązaniach spółki (...) Sp. z o.o.,

2. art. 328 § 2 k.p.c., a to poprzez nie zawarcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy prawnej wyroku wraz z przytoczeniem przepisów prawa, a także poprzez nie wskazanie dlaczego dowodom z przesłuchania stron odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, skoro oparł się wyłącznie na zeznaniach świadka J. M. sprzecznych z zeznaniami stron.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem powoda i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obydwie instancje, z wyodrębnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zarzutu nieważności postępowania wskazał, że sprzeciw od nakazu zapłaty został wniesiony przez pozwanego po terminie, a tym samym nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Warszawie w dniu 20 września 2011 roku nie stracił mocy i ma skutki prawomocnego wyroku. W dniu 17 października 2011 roku nastąpiło bowiem zastępcze doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty wraz z pozwem. Określony w art. 502 § 1 k.p.c. termin do wniesienia sprzeciwu upływał zatem w dniu 31 października 2011 r. Brak było podstaw uznania tego doręczenia za nieskuteczne albowiem, jak wynika z odpowiedzi udzielonej przez operatora pocztowego na pytanie Sądu Okręgowego z dnia 2 lipca 2012 roku, przesyłka sądowa z dnia 26 września 2011 roku wraz z nakazem zapłaty oraz pozwem adresowana do pozwanego, była awizowana w dniu 30 września 2011 roku pod adresem zamieszkania pozwanego wskazanym w pozwie tj. C., ul. (...). Nie zaszły zatem żadne błędy w doręczeniu tej przesyłki.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Podnoszony w apelacji zarzut nieważności postępowania nie jest uzasadniony. Brak jest podstaw do uznania, że nastąpiło zastępcze doręczenie pozwanemu odpisu nakazu zapłaty z dnia 20 września 2011 r. wysłanego w dniu 26 września 2011 r. Niezależnie bowiem od nieprawidłowego zaadresowania przesyłki nie mogła być ona załączona do akt ze skutkiem doręczenia z uwagi na niezachowanie przez operatora pocztowego wymogu § 7 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 października 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczenia pism sądowych w postępowaniu cywilnym. Przepis ten przewiduje, że po pozostawieniu zawiadomienia o możliwości odbioru przesyłki, oddanie przesyłki do właściwej placówki pocztowej operatora winno być potwierdzone przez umieszczenie na przesyłce odcisku datownika i podpisu przyjmującego pracownika. Tymczasem oddanie przesyłki do placówki operatora nie zostało potwierdzane podpisem pracownika. Znajduje się na niej jedynie adnotacja doręczyciela „Awizowano 30.09.2011” opatrzona podpisem doręczyciela. Przy odcisku datownika (30.09.2011 r.) brak jest natomiast podpisu przyjmującego pracownika.

Zgodnie z ukształtowaną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, której wyrazem jest m.in. postanowienie z dnia 3 lipca 2008 r. wydane w sprawie IV CZ 51/08 dotkliwe skutki procesowe doręczenia zastępczego wymagają rygorystycznego przestrzegania wymogów przewidzianych w art. 139 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości określającego szczegółowy tryb i sposób doręczenia pism sądowych. Naruszenie tych wymogów czyni doręczenie nieskutecznym.

Z powyższego względu prawidłowo zarządzeniem z 3 listopada 2011 r. w sprawie nakazano ponowne doręczenie odpisu nakazu zapłaty. Doręczenie nastąpiło w dniu 18 listopada 2011 r. Sprzeciw od nakazu zapłaty został natomiast wniesiony 1 grudnia 2011 r. a zatem z zachowaniem ustawowego terminu.

Również pozostałe zarzuty apelacji nie zasługują na uwzględnienie.

Zobowiązanie wynikające z § 2 Aneksu Nr (...) do umowy sprzedaży udziałów z 23 lutego 2009 r. nie ma charakteru kary umownej (nie określano jej wysokości ani kwotowo ani procentowo oraz nie dotyczy ono niewykonania lub nienależytego wykazania zobowiązania) lecz jest dodatkowym zobowiązaniem umownym o charakterze gwarancyjnym. Tego rodzaju zastrzeżenie nie podlegają wykładni rozszerzającej.

Nie ulega wątpliwości, że zgodnie z art. 65 § 1 i 2 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają z względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu Wprawdzie podstawową rolę przy dokonywaniu wykładni oświadczeń woli złożonych w formie pisemnej stanowi dokument, w którym nadano określone brzmienie interpretowanym oświadczeniom woli, jednakże odwołanie się do reguł językowych nie może stanowić wyłącznej podstawy ustalenia sensu złożonych przez strony oświadczeń woli. Wykładnia umowy wymaga bowiem analizy zgodnego zamiaru stron i celu umowy, której dokonuje się z uwzględnieniem całego kontekst oświadczeń badanego w aspekcie treści, jak i okoliczności w których zostały złożone (zob. m.in. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2009, sygn. akt IV CSK 558/08, publ. Biul. SN 2009, Nr 7, poz. 11; z dnia 1 października 2003 r., sygn. akt II CK 104/02; z dnia 14 listopada 2008 r., sygn. akt V CSK 174/08; z dnia 13 stycznia 200 r.. sygn. akt IV CK 448/04).

Oznacza to, że sąd kierując się wynikającymi z art. 65 k.c. dyrektywami wykładni umowy, powinien brać pod uwagę nie tylko postanowienie spornego fragmentu umowy, lecz również uwzględniać inne związane z nim postanowieni umowy, a także kontekst faktyczny, w którym projekt umowy uzgodniono i z uwzględnieniem którego ją zawierano (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2004 r., sygn. akt IV CK 582/03).

Z zeznań świadka J. M. wynikało, że w toku negocjacji prowadzonych przez strony przed zawarciem umowy oraz aneksu do umowy problem wierzytelności, której dotyczył spór w niniejszej sprawie był podniesiony - „było mówione, że ta wierzytelność nie istnieje w księgach i że Pan K. bierze to na siebie”.

Zeznania świadka w powyższym zakresie w pełni korespondują z zeznaniami pozwanego przesłuchanego w charakterze strony, który zeznał, iż na pytanie co z tą wierzytelnością powód oświadczył, że to on kupuje udziały i jest to jego sprawa, którą „bierze na siebie”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie stan faktyczny został zatem ustalony przez Sąd pierwszej instancji prawidłowo, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, która wymaga, aby sąd oceniał materiał dowodowy w sposób logiczny, spójny i zgodny z zasadami doświadczenia życiowego. Należy podzielić utrwalony w orzecznictwie pogląd, że do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (por. m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego dnia 16 maja 2005 r., sygn. III CK 314/05, Lex nr 172176).

Dlatego skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, iż ten uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie, niż ocena sądu (por. m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 r., sygn. I ACa 1303/05, Lex nr 214251). Tymczasem powód w apelacji ograniczył się do polemiki z ocenami Sądu pierwszej instancji, nie stawiając im żadnych konkretnych zarzutów mogących stać się podstawą uznania rozumowania Sądu Okręgowego za nielogiczne bądź niezgodne z zasadami doświadczenia życiowego, a przez to wadliwe.

Okoliczność, że świadek M. jest teściem pozwanego nie oznacza, że jego zeznania nie zasługują na wiarę. Wiarygodność zeznań świadka nie przekreśla również wskazywane w apelacji, wynikające z błędnego przekonania zeznanie świadka dotyczące zawarcia umowy cesji.

Podnoszone w apelacji zarzuty naruszenia artykułu 233 k.p.c. nie zasługują zatem na uwzględnienie, podobnie jak zarzut naruszenia art. 65 k.c.

Oświadczenie pozwanego z dnia 23 lutego 2009 r. odnosiło się do zobowiązań podlegających księgowaniu w księgach rachunkowych. Zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości poprzez zobowiązanie rozumie się wynikający z przeszłych zdarzeń obowiązek wykonania świadczeń o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki.

Prawidłowo Sąd Okręgowy wskazał, że w sytuacji gdy zobowiązanie wobec (...) s.j. było, według twierdzeń powoda, wymagalne już w 2003 r. to niezrozumiały jest jego zarzut dotyczący nieumieszczenia zobowiązania w dokumentach rachunkowo-księgowych spółki w sytuacji gdy w spółce (...) w 2003 r. to powód był Prezesem Zarządu.

Prawidłowo Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku wskazał, że powoływanie się przez powoda na brak informacji o zobowiązaniu w oświadczeniu złożonym przez pozwanego stanowi nadużycie prawa w sytuacji gdy posiadał on informacje o jego istnieniu i świadomy był stanowiska pozwanego, który konsekwentnie zobowiązanie to uważał za niewiarygodne a w konsekwencji nie podlegające księgowaniu. Takie postępowanie podlega negatywnej ocenie na podstawie norm pozaprawnych regulujących zasady moralne funkcjonujące również w obrocie gospodarczym.

Nie można też uznać za zasadny zarzutu skarżącego dotyczącego naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 328 § 2 poprzez niewskazanie podstawy prawnej rozstrzygnięcia i przytoczenie przepisów prawa materialnego. Wskazany przepis prawa procesowego określa wymagania stawiane uzasadnieniu wyroku, a w jego ramach przewiduje konieczność wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że obraza art. 328 § 2 k.p.c. może być uznana za skuteczną podstawę apelacji tylko wtedy gdy uzasadnienie z uwagi na swoje braki nie może być poddane kontroli instancyjnej. Tego rodzaju okoliczność w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznając, że wniesiona apelacja nie zawiera uzasadnionych podstaw działając na zasadzie art. 387 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzeczono po myśli art. 98 § 1 k.p.c. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. wzwz§6 pkt 6, § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

bk