Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 stycznia 2018 roku Sąd Rejonowy w Skierniewicach, w sprawie z powództwa P. B. przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. o zapłatę kwoty 5.528,00 złotych, w pkt 1. zasądził od pozwanego (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz powoda P. B. kwotę 880,00 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2017 roku do dnia zapłaty, w pkt 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz w pkt 3. zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.626,29 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (wyrok – k. 115).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł powód, który zaskarżył wyrok w części, tj. w pkt 2 w zakresie, w jakim Sąd I instancji oddalił roszczenie powoda ponad kwotę 880,00 złotych oraz w pkt 3.

Zaskarżonemu wyrokowi skarżący zarzucił obrazę przepisów:

1.  postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego polegające na wyciągnięciu z opinii biegłego sądowego sprzecznych z jej ustaleniami wniosków i uznania, że poszkodowany nie może domagać się odszkodowania za najem pojazdu w stawce wyższej niż zaproponowana przez pozwanego, podczas gdy stawka najmu zastosowana przez powoda mieściła się w stawkach najmu występujących na rynku;

2.  postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę materiału dowodowego poprzez uznanie, iż zaproponowanie przez pozwanego najmu pojazdu zastępczego wraz z prawem do weryfikacji stawki jest wystarczające do uznania, iż pozwany wywiązał się ze swojego obowiązku, podczas gdy oferta pozwanego ograniczona była do wskazania stawki akceptowanej przez pozwanego oraz klasy pojazdu, co nie jest wystarczające do uznania, że pozwany przedstawił dokładne warunki najmu pojazdu zastępczego;

3.  prawa materialnego, tj. art. 354 § 2 k.c. poprzez uznanie, że brak skorzystania z oferty pozwanej rodzi ten skutek, że poszkodowany nie może domagać się odszkodowania za najem pojazdu w stawce wyższej niż zaproponowana przez zakład ubezpieczeń, podczas gdy poszkodowany skorzystał z przysługującego mu autonomicznego prawa wyboru przedsiębiorcy świadczącego usługi najmu pojazdów, zaś ekonomiczna racjonalność tego wyboru została wykazana w drodze opinii biegłego sądowego, który wskazał, że stawka czynszu najmu pojazdu zastępczego z segmentu C, do którego należał pojazd wynajmowany mieściła się w przedziale 100,45 złotych – 250,00 złotych netto;

4.  prawa materialnego, tj. art. 361 § 1 k.c., tj. poprzez nieuznanie zastosowanych przez powoda stawek najmu pojazdu zastępczego występujących na rynku, podczas gdy odszkodowanie należne powinno obejmować wszelkie straty, które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody stanowiące normalne zastępstwa, z którego szkoda wynikła;

5.  prawa materialnego, tj. art. 6 k.c. poprzez błędne uznanie, że powód powinien wykazać, iż poszkodowany nie naruszył zasady minimalizacji szkody, podczas gdy to na pozwanym ciąży obowiązek wykazania braku zasadności skorzystania z innej oferty wobec zarzutu naruszenia zasady minimalizacji szkody.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w niezasądzonej części oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania w I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa (apelacja - k. 129 – 131).

W odpowiedzi na apelację powoda pozwany wniósł o jej oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego (...) kosztów postępowania przed Sadem II instancji (odpowiedź na apelację – k. 138 - 140).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest niezasadna.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji nie naruszył dyspozycji przepisu art. 233 § 1 k.p.c., a ze zgromadzonego materiału dowodowego wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym.

Wywody apelacji w sprawie ograniczają się do polemiki z dokonaną w zaskarżonym wyroku oceną dowodów bez równoczesnego wykazania, by ocena ta była sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania lub z innych względów naruszała art. 233 § 1 k.p.c.

Zasada odpowiedzialności ubezpieczyciela za szkodę wyrządzoną osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność ponosi ubezpieczony (art. 822 § 1 k.c.) nie była w niniejszej sprawie kwestionowana. (...) spółka akcyjna w W. uznało swoją odpowiedzialność za naprawienie uszkodzeń samochodu poszkodowanego M. N. powstałych wskutek kolizji drogowej zaistniałej w dniu 18 maja 2016 roku. Nie była przedmiotem sporu kwota odszkodowania wypłacona z tytułu naprawy pojazdu, natomiast sporne było ustalenie wysokości odszkodowania obejmującego zwrot kosztów korzystania z pojazdu zastępczego przez okres od dnia 31 października – 28 listopada 2016 roku. Okoliczności faktyczne dotyczące dnia zdarzenia oraz dnia rozpoczęcia naprawy były bezsporne.

Zarzuty apelacji, tak w zakresie naruszenia prawa procesowego, jak i naruszenia prawa materialnego sprowadzały się w istocie do zakwestionowania przyjętej przez Sąd Rejonowy stawki najmu pojazdu zastępczego.

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że powód dochodził od pozwanego różnicy pomiędzy poniesioną kwotą z tytułu wynajmu pojazdu zastępczego, a kwotą wypłaconą przez pozwanego jako ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody. Sąd Rejonowy ustalił przy tym, że w trakcie telefonicznego zgłoszenia szkody w dniu 29 października 2016 roku konsultant ze strony pozwanej poinformował poszkodowanego, że na wypadek konieczności skorzystania z pojazdu zastępczego należy się skontaktować z infolinią pozwanej. Poszkodowany został poinformowany o akceptowalnej stawce 80 zł brutto, która w przypadku przekroczenia może zostać zweryfikowana. Poszkodowany oświadczył, że „już ma pojazd zastępczy”. Rzeczywiste koszty poniesione przez poszkodowanego wyniosły 6.888,00 zł netto (28 dób po 200 złotych), zatem powód jako cesjonariusz poszkodowanego w niniejszym procesie dochodził różnicy pomiędzy tą kwotą, a kwotą wypłaconą przez pozwanego (28 x 80 zł = 2.240 zł – 1.360 zł), czyli 5.528 zł. Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest zasadne tylko w zakresie kwoty 880 zł, tj. uzasadniony czaj najmu – 28 dni x 80 zł brutto = 2.240 zł brutto. Kwota ta, pomniejszona o kwotę wypłaconego odszkodowania – 1360 zł, daje właśnie kwotę 880 zł, zasądzoną przez Sąd pierwszej instancji.

Zdaniem Sądu Okręgowego wyroku Sądu Rejonowego jest prawidłowy, zaś zarzuty apelacji nieuzasadnione.

Przede wszystkim należy powołać się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2017 roku, w sprawie III CZP 20/17, opubl. Legalis zgodnie z którą wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że nie mogą być uznane za celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki, które nie są konieczne do wyeliminowania negatywnego następstwa majątkowego w postaci utraty możliwości korzystania z uszkodzonego (zniszczonego) pojazdu, gdy następstwo to może być wyeliminowane – bez uszczerbku dla godnych ochrony interesów poszkodowanego – w inny, mniej uciążliwy dla dłużnika sposób. Jeżeli zatem ubezpieczyciel proponuje poszkodowanemu – we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów – skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu albo zniszczonemu (zwłaszcza co do klasy i stanu pojazdu), zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany decyduje się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te – w zakresie nadwyżki – będą podlegały indemnizacji tylko wtedy, gdy wykaże szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione”. W tym kontekście istotne znaczenie ma nie tylko równorzędność samego pojazdu, ale także dodatkowych warunków umowy, takich jak np. czas i miejsce udostępnienia oraz zwrotu pojazdu zastępczego czy też obowiązek wpłaty kaucji. Jeżeli istotne warunki wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela (we współpracy z przedsiębiorcą wynajmującym pojazdy) czynią zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego, nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym, które mogą wiązać się np. z koniecznością nieznacznie dłuższego oczekiwania na podstawienie pojazdu zastępczego proponowanego przez ubezpieczyciela. Z uwagi na ciążący na ubezpieczycielu obowiązek szczególnej, podwyższonej staranności nie można też przypisać decydującego znaczenia czynnikowi w postaci szczególnego zaufania, jakie poszkodowany ma do kontrahenta, z którego usług chciałby skorzystać. Poniesienia wyższych kosztów nie uzasadnia również sama przez się prostota skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawczy, w którym uszkodzony pojazd ma być naprawiany. Konieczność dodatkowego kontaktu z ubezpieczycielem – w praktyce zwykle telefonicznego – nie może być uznana za niedogodność, która uzasadnia poniesienie wyższych kosztów najmu. Co więcej, należy uznać, że w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem (ubezpieczycielem) mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu (zniszczonemu). Nie ma to nic wspólnego z koniecznością poszukiwania przez poszkodowanego najtańszej oferty rynkowej najmu, nie jest bowiem istotne to, czy propozycja ubezpieczyciela jest najtańsza, lecz to, że jest przez niego akceptowana.

Sąd Najwyższy podkreślił, że proponowana wykładnia nie eliminuje ani nie ogranicza przysługującej poszkodowanemu swobody wyboru kontrahenta, od którego najmie pojazd. Sprawia jedynie - ze względu na obowiązek zapobiegania zwiększeniu rozmiarów szkody - że zawierając umowę na mniej korzystnych warunkach od proponowanych przez ubezpieczyciela, poszkodowany będzie zmuszony ponieść część związanych z tym kosztów. Przeciwko przedstawionemu stanowisku nie przemawia wystarczająco silnie przyjmowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że odpowiedzialnością ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej objęte są - jako „niezbędne i ekonomicznie uzasadnione” - koszty naprawy pojazdu ustalone według cen, którymi posługuje się swobodnie wybrany przez poszkodowanego warsztat naprawczy dokonujący naprawy samochodu, choćby odbiegały (były wyższe) od cen przeciętnych, jeżeli tylko odpowiadają cenom stosowanym przez usługodawców na lokalnym rynku (por. zwłaszcza uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2003 roku, III CZP 32/03, OSNC 2004, nr 4, poz. 51 i postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2006 roku, III CZP 91/05, nie publ.). Trzeba zwrócić uwagę, że w przypadku kosztów naprawy pojazdu służących bezpośrednio wyeliminowaniu już istniejącej szkody majątkowej interes poszkodowanego podlega intensywniejszej ochronie niż w przypadku wydatków na najem pojazdu zastępczego, które nie służą wyrównaniu szkody - utrata możliwości korzystania z rzeczy nie jest szkodą - lecz jedynie wyeliminowaniu negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu (por. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 roku, III CZP 5/11, opubl. Legalis). W konsekwencji wymagania dotyczące pokrycia obu kategorii kosztów różnią się. O ile celowość i ekonomiczność wydatków służących bezpośrednio restytucji (naprawie pojazdu) jest kontrolowana co do zasady tylko w wąskich granicach określonych w art. 363 § 1 zd. 2 k.c., o tyle w przypadku kosztów służących wyeliminowaniu negatywnych następstw majątkowych - jest samoistną, podstawową przesłanką warunkującą zakwalifikowanie tych wydatków jako szkodę. Znaczenie tej różnicy uwidacznia się także w tym, że zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów z dnia 17 listopada 2011 roku, w sprawie sygn. akt III CZP 5/11, opubl. Legalis kompensacie podlegają jedynie rzeczywiście poniesione wydatki na najem pojazdu zastępczego, podczas gdy koszty naprawy pojazdu mogą być - zgodnie z utrwalonym orzecznictwem - dochodzone jeszcze przed ich poniesieniem (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 68/01, OSNC 2002, nr 6, poz. 74, z dnia 13 czerwca 2003 r., III CZP 32/03 i z dnia 17 maja 2007 r., III CZP 150/06, OSNC 2007, nr 10, poz. 144 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 czerwca 1988 r., I CR 151/88, "Biuletyn SN" 1988, nr 6, s. 16; z dnia 11 czerwca 2001 r., V CKN 266/00, OSP 2002, nr 3, poz. 40, z dnia 20 lutego 2002 r., V CK 908/00, nie publ., z dnia 11 czerwca 2001 r., V CKN 226/00, OSP 2002, z. 3, poz. 40, z dnia 7 sierpnia 2003 r., IV CKN 387/01, nie publ., z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 707/12, OSNC 2014, nr 4, poz. 48).

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego podziela w całości Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszą sprawę. W związku z tym stwierdzić należy, że to na powodzie spoczywał ciężar wykazania, że poniesienie przez poszkodowanego wydatków na najem pojazdu zastępczego w zakresie przekraczającym koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu, było celowe i ekonomicznie uzasadnione. Tymczasem powód tych okoliczności nie wykazał i nie udowodnił. Byłoby to zresztą trudne, skoro poszkodowany nie próbował nawet skorzystać z oferty zaproponowanej przez ubezpieczyciela. W konsekwencji nie mógłby nawet wskazać jakie z warunków wynajmu proponowanego przez ubezpieczyciela były dla niego nie do zaakceptowania i w związku z tym konieczny był wynajem pojazdu we własnym zakresie, w kwocie kilkakrotnie przewyższającej stawki refundowane przez ubezpieczyciela. Dodać trzeba na marginesie, że z kolei pozwany udowodnił ponoszone przez siebie koszty wynajmu pojazdów, poprzez załączenie umowy nr (...) oraz załączników do umowy o współpracy z wypożyczalnią – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółką komandytową z siedzibą w K. posiadającą oddziały także w innych miastach (uwierzytelniona umowa wraz z załącznikami – k. 52 - 55).

W konsekwencji prawidłowo poczynionych ustaleń nie doszło do naruszenia wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego. Sąd Rejonowy prawidłowo bowiem zastosował wskazane przepisy prawa materialnego dotyczące wymiaru obowiązku odszkodowawczego ubezpieczyciela, uwzględniając, że w jego zakresie mieszczą się jedynie niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty najmu pojazdu zastępczego. Skarżący nie wywiązał się z ciążącego na nim ciężaru udowodnienia, że w tym konkretnym przypadku celowa i ekonomicznie uzasadniona stawka najmu pojazdu zastępczego wynosiła 200,00 złotych. Zasądzona przez Sąd Rejonowy kwota wraz z wypłaconą przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego, wyrównała uszczerbek w majątku poszkodowanego powstały na skutek kolizji w zakresie uzasadnionych kosztów najmu pojazdu zastępczego (art. 363 § 1 k.c. i art. 824 ¹ § 1 k.c.).

Sąd Okręgowy nie dostrzegł uchybień zaskarżonego wyroku, które winny być uwzględnione w toku kontroli instancyjnej z urzędu.

W tym stanie rzeczy, wobec bezzasadności wskazanych zarzutów sformułowanych przez apelującego Sąd II instancji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. uznając, iż pozwany przegrał apelację w całości. Sąd Odwoławczy zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę stanowiącą wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego będącego adwokatem w kwocie 450,00 złotych. Wynagrodzenie pełnomocnika zostało ustalone zgodnie z § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2018 roku, poz. 1800 z późn. zm.).

Krzysztof Wójcik Mariola Szczepańska Jarosław Pawlak