Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2013 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa Z. Ż.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 20 czerwca 2012 roku, sygn. akt I C 1974/12

oddala apelację i zasądza od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda Z. Ż. kwotę 1.200 (jeden tysiąc dwieście ) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 575/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 20 czerwca 2012 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim, w sprawie z powództwa Z. Ż. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. o zadośćuczynienie, zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda Z. Ż. kwotę 30 000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 20.06.2013 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części, zniósł koszty procesu między stronami biorącymi w nim udział, nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1 500,00 zł tytułem części nieuiszczonej opłaty od pozwu, nie obciążył powoda Z. Ż. kwotą 700,00 zł części nieuiszczonej opłaty od pozwu, nakazał zwrócić pozwanemu ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 110,00 zł tytułem zwrotu części zaliczki.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 29 grudnia 1997 roku na drodze nr (...) w J. miał miejsce wypadek komunikacyjny, w wyniku którego zginęła córka powoda A. Ż.. Sprawcą wypadku był K. O.. Sprawca został skazany za ten czyn z art. 177 §1 i §2 kk prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia 12 września 2000 roku.

Pojazd sprawcy wypadku posiadał ubezpieczenie OC u pozwanego .

Córka powoda A. Ż. była jedną z jego córek bliźniaczek, w chwili śmierci miała 18 lat a powód miał wówczas 43 lata. Pozostawała w bardzo bliskich relacjach z rodzicami, mieszkała z powodem. Ze względu na to, iż zmarła córka była jedną z bliźniaczek to ciągle wszystko wraca do powoda. Po śmierci córki powód podupadł na zdrowiu, stał się zamknięty w sobie. Do dnia dzisiejszego powód nie może się pogodzić ze śmiercią córki. Ma problemy z ciśnieniem, przeszedł zawał, często chodzi na grób córki.

Śmierć córki spowodowała u powoda długotrwałe pogorszenie stanu psychicznego, znaczne cierpienia psychiczne pod postacią długotrwałych zaburzeń emocjonalnych z elementami zespołu stresu pourazowego. Zaburzenia emocjonalne związane ze śmiercią córki trwały u powoda przez okres 2 lat. U powoda wystąpiły długotrwałe zaburzenia w kontaktach z otoczeniem, co utrudniało mu funkcjonowanie w aspekcie psychologicznym. Zaburzenia emocjonalne u powoda wywołały u niego długotrwały uszczerbek na zdrowiu psychicznym.

Sąd Rejonowy uznał powództwo za zasadne, jednakże częściowo wygórowane co do wysokości.

Podstawą odpowiedzialności strony pozwanej za poniesioną przez powoda szkodę w wyniku wypadku komunikacyjnego jest przepis art. 822 k.c. Zgodnie z tym przepisem przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem, których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej reguluje natomiast ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i (...) (Dz. U. Nr 124, póz. 1152).

Zgodnie z art. 34 ust. 1 tej ustawy z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

W myśl art. 35 cytowanej ustawy ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.

Bezsporne w sprawie było, że sprawca wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła córka powoda, był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej. Jego odpowiedzialność za to zdarzenie została przesądzona w prawomocnym wyroku skazującym, który jest wiążący dla sądu cywilnego (art. 11 k.p.c).

Skoro sprawca ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c, to odpowiedzialność pozwanego (...)w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej - za sprawcę szkody - co do zasady nie ulega wątpliwości.

Wbrew temu co podnosiła strona pozwana w odpowiedzi na pozew, i to co było przyczyną odmowy wypłaty świadczenia, roszczenie dochodzone pozwem to roszczenie odszkodowawcze za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, której następstwem jest śmierć.

To spowodowanie śmierci przez posiadacza pojazdu ubezpieczonego u strony pozwanej w zakresie OC rodzi odpowiedzialność strony pozwanej na gruncie powołanego art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i (...). Śmierć jest szkodą, o której mowa w omawianym przepisie i która rodzi odpowiedzialność strony pozwanej.

Powód domagał się zadośćuczynienia w oparciu o art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. Te właśnie przepisy stanowią podstawę dochodzenia roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek śmierci osoby najbliższej na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed nowelizacją art. 446 k.c, dokonaną ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) — por. uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, opubl: www.sn.pl).

W świetle powołanej uchwały do otwartego katalogu dóbr osobistych określonego w art. 23 k.c. należą także więzi rodzinne. Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.). Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c. jest kult pamięci osoby zmarłej, to może nim być także więź miedzy osobami żyjącymi. Nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 k.c. i 24 k.c. Prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 k.c. i 24 k.c.

Także w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r., (IV CK 307/09, OSNC -ZD 2010/3/91) Sąd Najwyższy uznał, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Sad Rejonowy w całości podzielił argumentację powołaną w cytowanych wyżej orzeczeniach. Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c, rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania.

Pozostała, więc jedynie do rozstrzygnięcia kwestia wysokości zadośćuczynienia.

Ustalenie odpowiedniej sumy pieniężnej powinno nastąpić przy uwzględnieniu wszelkich okoliczności mających wpływ na rozmiar krzywdy dotyczących: rodzaju chronionego dobra, rozmiaru doznanego uszczerbku, charakteru następstw naruszenia, wieku poszkodowanego, rodzaju i stopnia winy sprawcy, odczuwania jej przez poszkodowanego, stosunków majątkowych poszkodowanego i zobowiązanego.

Zadośćuczynienie ma za zadanie kompensację doznanej krzywdy. Roszczenie to nie ma na celu wyrównywać straty poniesionej przez członków najbliższej rodziny zmarłego, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzić cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć, aby w ten sposób przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Przy uwzględnianiu naruszenia dobra osobistego wskutek śmierci osoby bliskiej jako szkody niemajątkowej winny być brane pod uwagę: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłego, poczucie osamotnienia i odczuwanej pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej. Przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy uwzględnić, jaką rolę w rodzinie pełniła osoba zmarłego, do jakich doszło zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, kolejną przesłanką powinno być określenie, w jakim stopniu pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy.

Wskutek śmierci córki, doszło do bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda w postaci więzi rodzinnych łączących go ze zmarłą. Skutkiem tego była krzywda powoda.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia Sąd Rejonowy miał na względzie przede wszystkim to, że powód jest ojcem zmarłej, czyli osobą najbliższą, w chwili śmierci A. Ż. miała 18 lat. Jednak powoda z córką łączyła bardzo silna więź emocjonalna, jaka powstaje wyłącznie między ojcem a dzieckiem. Nie ma większej tragedii dla rodzica niż pochowanie własnego dziecka. Sąd wziął również pod uwagę znaczny upływ czasu od śmierci córki powódki, wypadek miał miejsce 15 lat temu.

W tych okolicznościach odpowiednią kwotą z tytułu zadośćuczynienia w ocenie Sądu Rejonowego jest kwota 30.000 złotych.

Mając na uwadze powyższe rozważania i powołane powyżej przepisy Sąd zasądził na podstawie art. 448 kc w związku z art. 24 § 1 kc, dla powoda kwotę 30.000 złotych tytułem zadośćuczynienia oddalając żądanie pozwu w pozostałym zakresie jako zbyt wygórowane.

Kwota ta będzie stanowiła dla powoda pewną odczuwalną wartość i wynagrodzi doznane cierpienia psychiczne, jednocześnie kwota ta jest umiarkowana. Jest zbliżona do zadośćuczynień przyznawanych w podobnych sprawach.

O odsetkach orzeczono w oparciu o przepis art. 481 § 1 kc, który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przeważa pogląd, że w razie ustalenia wysokości zadośćuczynienia według stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy uzasadnione jest przyznanie odsetek dopiero od chwili wyrokowania (np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 1997 r., I CKN 361/97, nie publ., z dnia 9 stycznia 1998 r., III CKN 301/97, nie publ., z dnia 20 marca 1998 r., II CKN 650/97, nie publ., z dnia 4 września 1998 r., II CKN 875/97, nie publ., czy z dnia 9 września 1999 r., II CKN 477/98, nie publ.).

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził odsetki ustawowe od zasądzonej kwoty zadośćuczynienia od dnia 20 czerwca 2013 r., czyli od daty zasądzenia zadośćuczynienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 100 kpc stosując zasadę zniesienia kosztów procesu pomiędzy stronami biorącymi w nim udział, w szczególności wyniku postępowania oraz poniesionych kosztów przez strony.

Na podstawie art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) Sąd rozstrzygnął o nieuiszczonej opłacie od pozwu, od ponoszenia której powód był częściowo zwolniony. Z uwagi na nadpłaconą część zaliczki przez pozwanego Sąd nakazał jej zwrot pozwanemu na podstawie art.84 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.)

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył pełnomocnik pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. w zakresie pkt. 1 wyroku - w całości. Pozwany zarzucił zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego, to jest przepisu art.448 k.c. w związku z art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że powodowi przysługuje zadośćuczynienie tytułu naruszenia dóbr osobistych tj. więzi rodzinnych między członkami rodziny oraz przepisu art.34 ust.l ustawy z dnia 22.05.2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, poprzez przyjęcie, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą za naruszenie dóbr osobistych innych niż życie i zdrowie.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie roszczenia o zadośćuczynienie w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu, zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy w pełni podziela argumentację powołaną w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego Izby Cywilnej z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, opubl Biuletyn Sądu Najwyższego 2010/10/11). W świetle powołanej uchwały do otwartego katalogu dóbr osobistych określonego w art. 23 k.c. należą także więzi rodzinne. Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r.o.). Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c.jest kult pamięci osoby zmarłej, to może nim być także więź miedzy osobami żyjącymi. Nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. Prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 k i 24 k.c.

Zgodzić się natomiast należy z pełnomocnikiem pozwanego, iż art.34 ust.l ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i (...)(Dz. U. Nr 124, póz. 1152) nie może stanowić podstawy prawnej dla przyjęcia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za naruszenie dóbr osobistych innych niż życie i zdrowie.

Zdarzenie wywołujące szkodę miało miejsce 29 grudnia 1997 roku. Odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej w dacie powstania szkody regulowało rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów z dnia 9 grudnia 1992 r. (Dz.U. Nr 96, poz. 475 z późn. zmianami). Mając na uwadze zasadę lex retro non agit Sąd Rejonowy winien w uzasadnieniu podstawy prawnej uwzględnionego powództwa powołać się na przepisy powołanego rozporządzenia. Zmiany aktu:

Zgodnie z §10 rozporządzenia z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są zobowiązani - na podstawie prawa - do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. W myśl ust. §10 ust. 3 cytowanego rozporządzenia ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu.

Bezsporne w sprawie było, że sprawca wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła córka powoda był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej. Skoro sprawca ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c., to odpowiedzialność pozwanego(...)w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej za sprawcę szkody nie ulega wątpliwości.

Spowodowanie śmierci przez posiadacza pojazdu ubezpieczonego u strony pozwanej w zakresie OC rodzi odpowiedzialność strony pozwanej na gruncie powołanego §10 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów z dnia 9 grudnia 1992 r. Śmierć jest szkodą, o której mowa w omawianym przepisie i która rodzi odpowiedzialność strony pozwanej.

Wysokość zadośćuczynienia została ustalona przez Sąd Rejonowy na niewygórowanym poziomie i znajduje uzasadnienie w zgromadzonym przez ten Sąd materiale dowodowym.

Z powyższych względów, na podstawie art. 385 k.p.c. apelacja podlegała oddaleniu.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Na oryginale właściwe podpisy