Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

20 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bożena Czarnota (spr.)

Sędziowie: SO Grażyna Borzestowska

SO Renata Żywicka

Protokolant : st. sekr. sądowy Łukasz Szramke

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2013 r. w Elblągu

na rozprawie sprawy z powództwa H. W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o odszkodowanie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Ostródzie

z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. akt IV P 100/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok i oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IV Pa 59/13

UZASADNIENIE

Powód H. W. wniósł o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne.

W uzasadnieniu wywodził, że wypowiedzenie to jest dla niego krzywdzące, gdyż pozwana, powołując się na zwolnienia lekarskie, z których powód korzystał – chciała ukryć rzeczywiste przyczyny wypowiedzenia.

Pozwana (...) sp. z o.o. w P. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa. Swoje stanowisko pozwana uzasadniała mnogością zwolnień lekarskich, z których korzystał powód w okresie zatrudnienia, co powodowało dezorganizację pracy pozwanej spółki.

Wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013r. Sąd Rejonowy w Ostródzie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.800 zł tytułem odszkodowania, z ustawowymi odsetkami od dnia 25.03.2013r. do dnia zapłaty. Sąd wyrokowi w pkt I nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1.100 złotych. Nadto Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok wydany został w oparciu o następujący stan faktyczny i rozważania co do zastosowanego prawa:

Powód H. W. był zatrudniony w pozwanej spółce na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony od dnia 01.06.1972 roku. Pismem z dnia 19.03.2013 r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę o pracę w trybie ustawowym (3 miesięczny okres wypowiedzenia).

Sąd wskazał, że w aktach osobowych powoda znajduje się świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za okres od dnia 16.09.1996 r. do dnia 31.12.2005 r. – wystawione przez pozwaną i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Agencję (...) w O. z dnia 7 lipca 2011 r.

Pismem procesowym z dnia 15 kwietnia 2013 roku wstępujący do sprawy pełnomocnik powoda podniósł, iż strona pozwana wypowiadając powodowi umowę o pracę naruszyła przepis art. 39 k.p. zgodnie z którym pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

W ślad za tym pismem, strona pozwana przyznała, że faktycznie naruszony został artykuł 39 k.p. ale nie było to świadome naruszenie przepisu przez pracodawcę. W związku z faktem pojawienia się nowych okoliczności pozwana wycofała powodowi wypowiedzenie z dnia 19.03.2013 r. Poinformowała jednocześnie powoda o swoim stanowisku, oczekując pisemnego oświadczenia powoda czy wyraża on zgodę na wycofanie przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę.

Powód nie wyraził zgody na cofnięcie wypowiedzenia. Zmodyfikował swoje żądanie, wnosząc o zasądzenie odszkodowania.

Sąd Rejonowy w pierwszym rzędzie podkreślił, że stan faktyczny w przedmiotowej sprawie był bezsporny i spór nie dotyczył nawet interpretacji i zastosowania art. 39 k.p.

Zgodnie z art. 39 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Ochrona przewidziana w art. 39 k.p. dotyczy pracownika, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego w dniu wręczenia mu wypowiedzenia umowy o pracę. Niższy od powszechnego wiek emerytalny pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w okresie przed czterech lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego właściwego dla swojej kategorii zatrudnienia korzystają ze szczególnej ochrony prawnej przewidzianej w art. 39 k.p. ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., II PK 282/10).

Sąd Rejonowy wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę przewidzianej w art. 39 k.p. podlega pracownik, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego wskazanego w art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli z osiągnięciem tego wieku nabędzie prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie tego przepisu ( Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011 r., II PK 282/10, OSNP 2012/11-12/140). Podobnie w wyroku z dnia 9 marca 2009 r., I PK 180/08 Sąd Najwyższy stwierdził, iż „ochronie przed wypowiedzeniem umowy o pracę przewidzianej w art. 39 k.p. podlega pracownik, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego wskazanego w art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), jeżeli z osiągnięciem tego wieku nabędzie prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie tego przepisu.

Sąd Rejonowy odwołał się do przepisu art. 45 §1 k.p. który przewiduje dwie przesłanki uwzględnienia żądania pracownika: gdy wypowiedzenie jest nieuzasadnione lub gdy narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę.

Zdaniem Sądu Rejonowego zgodnie z cytowanym wyżej artykułem pracownik, który uważa, że wypowiedzenie mu umowy o pracę na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu tych umów, może domagać się przed sądem pracy orzeczenia o bezskuteczności wypowiedzenia wówczas, gdy okres wypowiedzenia jeszcze biegnie i nie doszło do rozwiązania umowy lub, gdy umowa uległa rozwiązaniu – przywrócenia do pracy na dotychczasowych warunkach. Pracownikowi przysługuje też alternatywnie żądanie przyznania odszkodowania za nieuzasadnione, lub naruszające przepisy o wypowiadaniu, wypowiedzenie takiej umowy. O rodzaju roszczenia decyduje przede wszystkim sam pracownik. Prawo do odszkodowania nie jest uwarunkowane poniesieniem przez pracownika jakiejkolwiek szkody. Wysokość odszkodowania określa art. 47 ¹ k.p. – „Odszkodowanie, o którym mowa w art. 45 k.p., przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia”. W przypadku powoda jest to okres 3- miesięczny.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.800 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 25.03.2013r. do dnia zapłaty. Wyrokowi w pkt I Sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 1.100 złotych stosownie do art. 477 ² §1 k.p.c.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł zgodnie z § 6 pkt 4 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszonych przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego – ustanowionego z urzędu Dz. U. Nr163, poz. 1349 ze zm.

Z orzeczeniem nie zgodziła się strona pozwana, która w apelacji, zaskarżając wyrok w całości, wniosła o jego uchylenie i obciążenie powoda kosztami procesu lub uchylenie wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W ocenie strony pozwanej Sąd I instancji nieprawidłowo ustalił fakty bowiem w aktach osobowych powoda nie było świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez (...) w O.. Tym samym pozwany nie miał podstawy do wyliczenia powodowi okresu, w którym powód osiągał ochronny wiek emerytalny. Pozwany nie negował, że w aktach osobowych powoda było jedno świadectwo ale okres pracy ujęty w tym świadectwie nie uprawniał powoda do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Zdaniem pozwanego w tej sytuacji Sąd bezpodstawnie zastosował art. 39 k.p.

W konsekwencji pozwany wskazywał, że cała sytuacja nie wystąpiła z winy pozwanego, ale powoda, gdyż to on nie poinformował pracodawcy o nabyciu prawa do wcześniejszej emerytury. Pozwany uznał, że działał w błędzie, składając oświadczenie woli, cofnął to oświadczenie, na które powód nie wyraził zgody, modyfikując swoje żądanie, wnosząc o odszkodowanie za szkody nie wyrządzone przez pozwanego.

W odpowiedzi na apelację strona powodowa wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej spółki na rzecz powoda kosztów procesu. Strona powołała przepis art. 45§1 k.p. wskazując, że Sąd stosownie do żądania pracownika orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa rozwiązaniu – o przywróceniu do pracy albo o odszkodowaniu. Zdaniem powoda przepis art. 84 §1i 2 k.c. nie ma zastosowania bowiem błąd pozwanego nie został wywołany przez powoda. Nadto powód wyjaśnił, że nie wystąpił o odszkodowanie za szkody ale o zapłatę odszkodowania z art. 45 §1 k.p.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności Sąd podzielił zasadność zarzutu pozwanej spółki w przedmiocie nieprawidłowego ustalenia przez sąd I instancji stanu faktycznego.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie można się było zgodzić z Sądem I instancji, że w aktach osobowych znajdowały się świadectwa pracy w szczególnych warunkach wystawione przez stronę pozwaną jak i Agencję (...). Nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że świadectwo pracy w szczególnych warunkach wystawione przez Agencję zostało przedłożone przez powoda dopiero w postępowaniu sądowym. W tym miejscu Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, że powód w pozwie także nie powoływał się na wcześniejsze uprawnienia emerytalne na podstawie świadectwa wystawionego przez Agencję (...), a powództwo opierał na niezasadnym wypowiedzeniu. Dla przypomnienia powód kwestionował przyczynę wypowiedzenia, podnosząc, że rzeczywistym powodem wypowiedzenia są przyczyny ekonomiczne leżące po stronie pracodawcy, a nie wskazane w wypowiedzeniu.

Sąd Okręgowy pragnie przy tym zauważyć, że w postępowaniu przed Sądem I instancji powód nie wykazał i nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie swojego stanowiska w przedmiocie nierzeczywistej przyczyny wypowiedzenia, a jedynie w toku procesu, przedkładając świadectwo wystawione przez Agencję, wskazywał na naruszenie art. 39 k.p. Przy czym – zdaniem Sądu okręgowego - nie można było zgodzić z Sądem I instancji, że spór nie dotyczył zastosowania art. 39 k.p.

Zgodnie z art. 39 k.p. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Zdaniem Sądu Okręgowego, pomimo takiego brzmienia przepisu, nie można było bowiem zarzucić pozwanej, że naruszyła przesłanki art. 39 k.p. w sytuacji jaka zaistniała w przedmiotowej sprawie. Należy bowiem zauważyć, że strona pozwana w chwili wręczania powodowi pisma o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem nie dysponowała przedmiotowym świadectwem pracy wystawionym przez Agencję (...) i tym samym nie miała wiedzy, że powód osiągnął ochronny wiek emerytalny. Natomiast zachowanie powoda, który nie wyraził zgody na cofnięcie przez pozwaną wypowiedzenia musi być ocenione z punktu zaistnienia przesłanek art. 8 k.p. Wprawdzie pozwana w apelacji nie powoływała się bezpośrednio na ten przepis, niemniej jednak -w ocenie Sądu Okręgowego- z kontekstu uzasadnienia jednoznacznie wynikało, że w apelacja winna być rozpatrywana pod kątem zaistnienia przesłanek z art. 8 k.p.

Zgodnie z art. 8 k.p. nie można czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Przepis ten, tak samo jak art. 5 k.c., określa granice wykonywania praw podmiotowych przez pracownika i pracodawcę. Działanie lub zaniechanie stron stosunku pracy, mimo że są zgodne z przysługującymi im uprawnieniami, stanowi nadużycie prawa, jeżeli są sprzeczne z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. Te dwie klauzule generalne umożliwiają uniknięcie sytuacji, w których stosowanie prawa doprowadziłoby do skutków niemożliwych do zaakceptowania z uwagi na cel regulacji lub normy moralne.

Zdaniem Sądu Okręgowego, brak zgody powoda na cofnięcie wypowiedzenia i przekształcenie żądania w oparciu o przepis art. 39 k.p. i dochodzenie odszkodowania należy ocenić właśnie kontekście przepisu art. 8 k.p.

W orzecznictwie dominuje pogląd, że nie może powoływać się na naruszenie tych zasad ten, kto sam je narusza. Należy jednakże – z aprobatą – wskazać na pogląd SN przedstawiony w wyroku z 20 stycznia 2011 r., I PK 135/10, LEX nr 794776. Stwierdzono w nim, że naruszenie zasad współżycia społecznego przez stronę stosunku prawnego żądającą udzielenia jej ochrony na podstawie art. 8 k.p. nie usprawiedliwia zaniechania przez sąd rozpoznający sprawę dokładnego ustalenia wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz porównania, rozważenia i ocenienia zachowania się obu stron i wyprowadzenia stąd wniosków co do zasadności postawienia przez stronę zarzutu nadużycia prawa podmiotowego wynikającego z naruszenia zasad współżycia społecznego przez drugą z nich.

Sąd Okręgowy w pełni akceptuje stanowisko SN wyrażone w wyroku z 3 sierpnia 2007r. I PK 82/07, w którym to SN wskazał, że stosowanie klauzuli art. 8 k.p. nie może być ograniczone tylko do ciężkiego naruszania obowiązków pracowniczych przez pracownika. Przyjęcie, że klauzula z art. 8 k.p. może mieć zastosowanie tylko do sytuacji, w której można by stwierdzić, że powód w sposób ciężki naruszył obowiązki pracownicze, stanowiłoby nieuzasadnione zawężenie stosowania tej klauzuli. Jej stosowanie wynika z niemożności czynienia ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie znaczenie klauzuli potwierdził Trybunał Konstytucyjny na tle sprawy dotyczącej ochrony stosunku pracy ( wyrok Trybunału z 23.10.2006r.).

W konsekwencji, w ocenie Sądu Okręgowego, należało uznać, że żądanie przez powoda odszkodowania stanowi nadużycie prawa w rozumieniu art. 8 k.p. Powód przed wytoczeniem powództwa nie poinformował pozwanej spółki o swoich uprawnieniach emerytalnych, wykorzystał więc okoliczność, że pozwany nie dysponował wiedzą o okresie ochronnym powoda, nie wyraził zgody na cofnięcie wypowiedzenia i doprowadził do procesu sądowego.

Zdaniem Sądu takie zachowanie powoda nie może być chronione. A wręcz powinno być negatywnie ocenione w kontekście nadużycia prawa i zasad współżycia społecznego. Dlatego też Sąd zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo stosownie do art. 386 § 1. k.p.c. w zw. z art. 45 k.p. a contrario i art. 8 k.p.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 108 k.p.c., 98, 99 k.p.c.