Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Elżbieta Zalewska-Statuch

Sędziowie SSO Joanna Składowska

SSR (del.) Beata Witkowska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie sprawy

z wniosku R. W.

z udziałem M. W. (1)

o podział majątku dorobkowego i zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 12 stycznia 2018 roku, sygnatura akt I Ns 1139/16

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 4 w ten tylko sposób, że zasadzoną w nim kwotę 220976,15 złotych podwyższyć do 351126,14 (trzysta pięćdziesiąt jeden tysięcy sto dwadzieścia sześć 14/100) złotych;

II.  oddalić apelację w pozostałej części;

III.  ustalić, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania apelacyjnego w zakresie sum przez siebie wydatkowanych.

Sygn. akt I Ca 208/18

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z 12 stycznia 2018 r., wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 1139/16, Sąd Rejonowy w Wieluniu ustalił, iż w skład majątku dorobkowego zainteresowanych R. W. i M. W. (1) wchodzi:

a)  udział wynoszący 1/2 części w prawie własności nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działki nr (...) położonej w W. przy ul. (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta nr (...);

b)  nakłady na nieruchomość obejmującą działkę nr (...) położoną w W., przy ul. (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta nr (...) (pkt 1);

a udziały zainteresowanych w majątku wspólnym są równe (pkt 2) i dokonał podziału tego majątku oraz zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w pkt. 1 a) w ten sposób, iż przyznał na wyłączną własność na rzecz wnioskodawcy R. W. składniki majątku opisane w pkt. 1 a) i 1 b) (pkt 3 ); zasądzając od wnioskodawcy R. W. na rzecz uczestniczki M. W. (1) kwotę 220 976,15 złotych, płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności (pkt 4); nakazując M. W. (1) wydać wnioskodawcy R. W. w terminie 9 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia nieruchomość położoną w W. przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu prowadzona jest księga wieczysta nr (...) (pkt 5) i nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Wieluniu tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych: od wnioskodawcy kwotę 4 790,20 złotych (pkt 7), a od uczestniczki 5 590,20 złotych (pkt 8); ustalając, że pozostałe koszty sądowe ponoszą zainteresowani w zakresie dotychczas przez siebie wydatkowanym (pkt 9). Rozstrzygnięcie zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach: R. W. i M. W. (1) w dniu 7 października 1995 r. zawarli związek małżeński. Z tego związku posiadają dwoje dzieci.

Po zawarciu małżeństwa małżonkowie wyjechali do Australii, do rodziców wnioskodawcy - T. i J. W., którzy mieszkali tam od ok. 18 lat. Po około pół roku wrócili do Polski. T. i J. małżonkowie W. sprzedali dwa domy w Australii i również wrócili do krajuW dniu 19 czerwca 1996 r. R. i M. małżonkowie W. oraz T. i J. małżonkowie W. nabyli do swoich majątków małżeńskich udziały wynoszące po 1/2 części prawa własności w nieruchomości zabudowanej murowanym domem mieszkalnym oraz budynkiem gospodarczym składającym się z dwóch pomieszczeń, użytkowanych na szwalnię i cele gastronomiczne, położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej jako działka (...). Dla wskazanej nieruchomości Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Pieniądze na zakup obu udziałów w nieruchomości przy ul. (...) wyłożyli T. i J. W.. Zakup ten stanowił darowiznę od teściów dla R. i M. W. (1).

Po powrocie z Australii małżonkowie M. i R. W. oraz T. i J. W. zamieszkali w domu przy ul. (...) w W.. T. W. przeprowadziła remont domu mieszkalnego przy ul (...): wymieniła okna, CO, balustrady. T. W. przerobiła również lokal gastronomiczny na dwa lokale: bar i sklep monopolowy. Szwalnie przerobiła na lokale mieszkalne, w których przez kilka lat mieszkali R. i M. W. (2). W 2005 r. do zaś domu jednorodzinnego dobudowała budynek handlowy o powierzchni 128,21 m ² , składający się z pomieszczenia handlowo - usługowego.

T. i J. W. posiadali pieniądze na remont budynków ze sprzedaży swoich nieruchomości w Australii oraz oszczędności zgromadzonych na lokatach.

R. i M. W. (2) do 2010 r. utrzymywali się z prowadzenia baru i sklepu monopolowego, mieszczących się w lokalach przy ul. (...). Nie płacili teściom żadnego czynszu z tytułu korzystania ze wspólnego lokalu, nie dzielili się pożytkami. Dochody jakie uzyskiwali przeznaczali na bieżące utrzymanie rodziny i budowę domu na działce położonej w W. przy ul. (...).

W 2010 r. R. i M. W. (1) zakończyli prowadzenie działalności gospodarczej przy ul. (...). M. W. (1) poszła do pracy. R. W. nie pracował. Następnie M. i R. W. przez okres kilku lat prowadzili bar w lokalu użytkowym położnym przy ul. (...).

W 2010 r. T. W. przeprowadziła w budynku gospodarczym przy ul. (...) generalny remont na wskutek którego powstały dwa pomieszczenia mieszkalne na poddaszu budynku oraz na parterze jeden lokal mieszkalny i dwa lokale usługowe. Następnie wynajmowała lokale uzyskując czynsz, którym nie dzieliła się z pozostałymi współwłaścicielami.

T. W. ponosiła koszty związane z utrzymaniem nieruchomości przy ul. (...).

R. W. przed zawarciem małżeństwa z uczestniczką M. W. (1), w dniu 20 września 1993 r. nabył na własność nieruchomość oznaczoną jako działka nr (...), położoną w W. przy ul. (...). Dla wskazanej nieruchomości Sąd Rejonowy Wieluniu prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W 2001 - 2002 r. M. i R. W. rozpoczęli budowę domu jednorodzinnego na działce przy ul. (...) w W.. T. i J. W. pomagali finansowo M. i R. W. w urządzeniu domu.

W dniu 9 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu rozwiązał przez rozwód bez orzekania o winie małżeństwo R. i M. W. (1). Wyrok wydany w sprawie I1 C 748/11 uprawomocnił się w dniu 31 lipca 2012 r.

W dniu 4 stycznia 2016 r. zmarła uczestniczka T. W..

W dniu 12 maja 2016 r. zmarł uczestnik J. W..

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Wieluniu z dnia 21 czerwca 2016 r. wydanego w sprawie I Ns 744/16 spadek po T. W. odziedziczył w całości maż J. W., a spadek po J. W. odziedziczył w całości syn R. W..

Na budowę domu położonego przy ul. (...) zaciągnął w (...) Bank (...) S.A. kredyt w wysokości 100 000 złotych. Od dnia uprawomocnienia wyroku rozwodowego kredyt spłacała T. W., a po jej śmierci R. W.. Od dnia orzeczenia rozwodu do dnia wyrokowania spłacono kredyt w wysokości 33 960 złotych. Na dzień wyrokowania do spłaty pozostało 47 113,31 złotych.

R. W. ma 51 lat, z zawodu jest operatorem maszyn. Mieszka w domu przy ul. (...) w W.. Utrzymuje się z czynszu z lokali położonych przy ul. (...) i przy ul. (...). Z tego tytułu osiąga dochody miesięcznie ok. 4 000,00 złotych.

Uczestniczka M. W. (1) ma 43 lata, z zawodu jest kucharzem - kelnerem. Mieszka obecnie w nieruchomości przy ul. (...) w W.. Uczestniczka pracuje dorywczo, okresowo wyjeżdża do pracy za granice. Osiąga dochody w wysokości ok. 1 500 - 2 000 złotych miesięcznie.

W skład majątku dorobkowego zainteresowanych wchodzą:

-

udział wynoszący ½ w prawie własności nieruchomości zabudowanej położonej w W. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...), objętej księgą wieczystą nr (...);

-

nakłady na nieruchomość stanowiącą własność R. W. położoną w W. przy ul. (...) oznaczonej jako działka nr (...), objętej księga wieczysta nr (...) w postaci budynku mieszkalnego.

Biegły z zakresu szacowania nieruchomości M. M. (2) wycenił wartość rynkową zabudowanej nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę o nr (...) na kwotę 477 000 złotych, przy czym wartość rynkowa gruntu została określona na kwotę 212 000,00 złotych, a wartość rynkowa nakładów na nieruchomość na kwotę 265 000,00 złotych. Wartość rynkowa nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę nr (...) wynosi zaś wg opinii biegłego, według stanu na dzień zakupu 601 000 złotych, a według stanu na dzień 31 lipca 2014 r. i 14 października 2014 r. -1 121 600,00 złotych, zatem wartość nakładów na w/w nieruchomość to 520 600 złotych. Wartość rynkowa rocznego czynszu netto możliwego do uzyskania z najmu części mieszkalnej wynosi 21 510,00 złotych, a części usługowej 39 088,00 złotych. Łączna wysokość czynszu możliwego do uzyskania z najmu części mieszkalnej i usługowej z nieruchomości przy ul. (...) w W. wyniosła w 2009 r. 55 551 złotych i w kolejnych latach od 2010 do 2015 r. po 60 601,00 złotych.

Biegły z zakresu rachunkowości K. G. w swojej opinii wydanej na okoliczność ustalenia wartości wydatków poniesionych przez T. W. na nieruchomość położoną w W. przy ul. (...) w latach 2006 - 2011 określił na kwotę 69 356,79 złotych.

Biegły sądowy geodeta P. M. w swojej opinii stwierdził, iż jest możliwy fizyczny podział działki nr (...) położonej w W. przy ul. (...) i dokonał podziału w/w działki na dwie nieruchomości oznaczone nr 103/2 i 103/3.

Jak zauważył Sad pierwszej instancji, w sprawie przedmiotowej należało rozpoznać wniosek o podział majątku wspólnego między byłymi małżonkami R. i M. W. (1), wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej położonej w W. przy ul. (...) objętej księgą wieczystą nr (...) W/ nr SR1 (...), należącej w udziałach po 1/2 części do T. i J. małżonków W. i do byłych małżonków R. i M. W. (1) oraz wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu rozliczenia pożytków oraz z tytułu kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej położonej przy ul. (...). Z uwagi na okoliczność, iż w trakcie niniejszego postępowania, uczestnicy T. i J. W. zmarli, a spadek po nich nabył w całości syn R. W., udziały T. i J. W. w nieruchomości wspólnej przy ul. (...) oraz ich roszczenia związane z tą nieruchomością przypadły na rzecz wnioskodawcy. W konsekwencji R. W. dysponuje udziałem w nieruchomości wspólnej przy ul. (...) w W. w wysokości ¾, a M. W. (1) udziałem w wysokości ¼. To samo należało odnieść do rozliczeń z tytułu pożytków oraz kosztów utrzymania nieruchomości wspólnej orazostatecznego rozliczenia spłat, dopłat z tytułu podziału majątku wspólnego i zniesienia współwłasności.

R. W. wystąpił z wnioskiem o ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. W ocenie Sądu Rejonowego wniosek ten nie zasługiwał na uwzględnienie. Za przyjęciem równych udziałów przemawia to, że zainteresowani razem czynili nakłady na wspólne gospodarstwo domowe. W czasie gdy wnioskodawca pracował jako ustawiacz maszyn, uczestniczka była w ciąży. Niezależnie od powyższego, małżonkowie wspólnie prowadzili działalność gospodarczą w postaci baru i sklepu monopolowego, a środki finansowe uzyskane z działalności przeznaczali wspólnie na bieżące potrzeby rodziny oraz budowę domu jednorodzinnego na działce przy ul. (...). Kiedy nie prowadzili działalności gospodarczej, uczestniczka poszła do pracy, a wnioskodawca zajmował się domem i rodziną.

Rozstrzygając o sposobie podziału majątku dorobkowego zainteresowanych Sąd kierował się ogólnie w doktrynie i judykaturze przyjętą regułą, iż w takiej sytuacji mają istotne znaczenie okoliczności istniejące w chwili podziału tego majątku. Dlatego też ocena, co do tego, jaki sposób podziału najlepiej odpowiadałby usprawiedliwionym interesom każdego z małżonków, wymagała rozważenia sytuacji osobistej, majątkowej i rodzinnej małżonków.

Wnioskodawca od orzeczenia rozwodu w 2012 r. zamieszkuje w nieruchomości przy ul. (...) w W.. Ta nieruchomość stanowi dla niego centrum życiowe i w chwili obecnej jest bardziej przywiązany do tej nieruchomości niż uczestniczka, co wiąże się z zawartymi z pewnością znajomościami sąsiedzkimi, znajomością usytuowania wszelkich obiektów usługowych itp. Kryterium decydującym o przyznaniu całości nieruchomości przy ul. (...) na rzecz wnioskodawcy był fakt posiadania przez niego udziałów w przedmiotowej nieruchomości w ¾ c zęści.

Sąd Rejonowy nie dokonał fizycznego podziału nieruchomości przy ul. (...) albowiem w ocenie Sądu zainteresowani pozostają w długotrwałym konflikcie, a podział nieruchomości i przyznanie zainteresowanym sąsiadujących ze sobą nieruchomości, z punktu zasad współżycia społecznego, byłby nieprawidłowy.

Sąd pierwszej instancji zauważył, że w judykaturze Sądu Najwyższego przesądzono, że w sytuacji, w której w czasie trwania małżeństwa ze środków majątku wspólnego wzniesiony został na nieruchomości stanowiącej majątek odrębny jednego z małżonków budynek, drugi z małżonków może żądać przeniesienia na swoją rzecz własności tej nieruchomości w części odpowiadającej jego udziałowi w majątku wspólnym i że roszczenie o wykup może realizować także w postępowaniu o podział majątku wspólnego jako sposób rozliczenia nakładów.

Z przepisu art. 231 § 1 k.c. wynika, że samoistny posiadacz w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni albo pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Sąd nie znalazł jednak uzasadnionych okolicznościami sprawy powodów uwzględnienia wniosku uczestniczki rozliczenia nakładu z majątku wspólnego na majątek odrębny wnioskodawcy przez realizację roszczenia o wykup za wynagrodzeniem z uwagi na fakt, iż R. W. sprzeciwił się takiemu sposobowi rozliczenia nakładów, a uczestniczka przebywa w domu przy ul. (...) okresowo, co jest związane z jej wyjazdami za granice do pracy. Ponadto, w przypadku przyznania nakładów na rzecz uczestniczki wraz z orzeczeniem przeniesienia własności działki na jej rzecz na podstawie art. 231 k.c, M. W. (1) zobowiązana byłaby do spłaty na rzecz R. W. w kwocie ok. 208 460,55 złotych. Biorąc pod uwagę jej nie najlepszą sytuację majątkową - co zostało przez nią wskazane w oświadczeniu majątkowym - M. W. (1) nie daje należytej gwarancji spłaty wnioskodawcy. Z kolei zasądzona od wnioskodawcy spłata na rzecz M. W. (1) w wysokości 220 976,15 złotych pozwoli jej na zakup mieszkania; tym samym jej potrzeby mieszkaniowe zostaną w całości zaspokojone.

Podsumowując, Sąd Rejonowy wskazał, że na wartość majątku dorobkowego zainteresowanych składa się: kwota 300 500,00 złotych stanowiąca wartość ½ udziału w gruncie działki położnej przy ul. (...); (w całości grunt na ul. (...) został wyceniony na kwotę 601 000,00 złotych, z czego wartość ¼ udziału stanowi kwotę 150 250,00 złotych) oraz kwota 265 000,00 złotych tytułem nakładów na grunt przy ul. (...). W przypadku nakładów na działkę przy ul. (...) należało mieć na względzie fakt kredytu pozostałego do spłaty w wysokości 47 113,31 złotych. O kwotę pozostałego do spłaty kredytu należało więc pomniejszyć wartość nakładów przy ul. (...) co daje kwotę 217 886,69 złotych.

Przy takim ustaleniu, wartość majątku dorobkowego byłych małżonków wynosi 518 386,69 złotych. (217 886,69 złotych + 300 500,00 złotych = 518 386,69 złotych). A zatem zgodnie z regułą wyrażoną w art. 43 § 1 k. r. i o. zainteresowani powinni otrzymać majątek o wartości równej połowie tej kwoty, czyli po 259 193,34 złote lub, w razie otrzymania składników o mniejszej wartości, winni otrzymać stosowną dopłatę. Skoro wnioskodawca otrzymał większość składników majątku dorobkowego, uczestniczka w zamian winna otrzymać spłatę w wysokości polowy wartości tegoż majątku, a zatem w kwocie 259 193,34 złotych. Wskazaną kwotę należało natomiast pomniejszyć o połowę wartości spłaconego kredytu w Banku (...) S.A. - 16 980 złotych.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji, w myśl art. 207 k.c. współwłaścicielom przypadają pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej, a także obciążają ich wydatki i inne ciężary związane z tą rzeczą w stosunku do wielkości udziałów. Pobranie przez jednego z nich pożytków i innych przychodów ponad przysługujący mu udział rodzi obowiązek zwrotu lub stosownego rozliczenia. Podobnie jest z wydatkami i innymi ciężarami poniesionymi ponad przysługujący udział.

Wyłącznie T. W. partycypowała w kosztach utrzymania nieruchomości wspólnej położnej przy ul. (...) w W.. Z opinii biegłego z zakresu rachunkowości wynika, iż koszt utrzymania tej nieruchomości w latach 2006 - 2011 wyniósł 69 356,79 złotych. Biorąc pod uwagę udział przysługujący M. W. (1) w tej nieruchomości – ¼ części, to zobowiązana jest ona do spłaty na rzecz R. W. jako następcy T. W. kwoty 17 339,20 złotych. Ponadto T. i J. małżonkowie W. poczynili na nieruchomości przy ul. (...) nakłady o łącznej wartości 520 600złotych. Uczestniczka M. W. (1) stosownie więc do swojego udziału wynoszącego ¼ części winna oddać R. W. jako następcy T. i J. W. kwotę 130 150 złotych.

T. W. od września 2009 r., a po jej śmierci R. W. do końca 2017 r. wynajmowali lokale użytkowe i mieszkalne mieszczące się na nieruchomości przy ul. (...). Czynsz możliwy do uzyskania za w/w lokale miesięcznie stanowi kwotę 5 050 złotych. Biorąc pod uwagę wskazaną stawkę czynszu 5 050 złotych x 12 miesięcy x 8 lat (od 2010 r. do 2017 r.), daje kwotę 484 808 złotych + kwota 20 200 złotych (4 miesiące za 2009 r. x 5 050,00 złotych). Łącznie pożytki tytułem czynszu najmu lokali mieszkalnych i użytkowych wyniosły 505 008 złotych. Z kwoty tej ¼ części należy się uczestniczce M. W. (1), tj. 126 252 złote. O kwotę tę należało zatem powiększyć ustalona wcześniej spłatę (94 724,14 złotych + 126 252 złotych = 220 976,15 złotych).

Ostatecznie więc uczestniczce należy się spłata od wnioskodawcy w wysokości 220 976,15 złotych, płatna w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności, o czym Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 46 k. r. i o. w zw. z art. 688 k.p.c. i w zw. z art. 623 k.p.c.

W następstwie przyznania na rzecz wnioskodawcy nakładów na nieruchomości przy ul. (...) w postaci domu jednorodzinnego, które aktualnie są w posiadaniu uczestniczki postępowania, Sąd nakazał ich wydanie na podstawie art. 46 k.r.o. i art. 624 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i w zw. z 320 k.p.c.

Sąd oddalił wniosek uczestniczki o zwolnienie od kosztów sądowych, albowiem okoliczność, iż uczestniczka postępowania ma do spłaty zobowiązania kredytowe nie jest okolicznością uzasadniającą ponoszenia kosztów przez Skarb Państwa, tym bardzie iż w wyniku dokonanego podziału majątku uczestniczce przypadnie spłata w wysokości 220 976,15 złotych.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Uczestniczka postępowania wniosła apelację od postanowienia Sądu Rejonowego, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art 45 k.r.o. w związku z art. 231 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie tego ostatniego pomimo wystąpienia ku temu przesłanek;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 210 § 1 k.c. i 211 k.c. poprzez nieprawidłowe ich zastosowanie i nieuwzględnienie wniosku o dokonanie podziału fizycznego nieruchomości, który to podział ma charakter priorytetowy, pomimo , iż jak wynika z akt sprawy nie byłby sprzeczny z przepisami ustawy, społeczno - gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, nie pociągałby za sobą istotnej zmiany rzeczy ani też nie zmniejszyłby jej wartości;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.46 k.r.o., art. 1035 k.c. i nast. oraz art. 1042 § 2 k.c. poprzez nietrafne przyjęcie , iż wartość przedmiotu działu może odzwierciedlać tylko wartość gruntu z pominięciem dokonanych na niej przed ustaniem wspólności ustawowej naniesień;

4.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 § 1 k.r.o. w zw. art. 118 k.c. poprzez uwzględnienie wniosku o zwrot nakładów poczynionych przez T. W. pomimo ich przedawnienia;

5.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 623 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przy podziale majątku wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno - gospodarczym stron , co skutkowało nieuwzględnieniem wniosku uczestniczki postępowania o dokonanie rozliczenia nakładów w oparciu o przepis art 231 § 1 k.c, przy jednoczesnym przyznaniu wnioskodawcy nieruchomości stanowiącej wcześniej współwłasność stron, co doprowadziło do pozbawienia uczestniczki i małoletniej córki stron miejsca zamieszkania.

W oparciu o powyższe zarzuty skarżąca wniosła o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie żądania uczestniczki o dokonanie rozliczenia nakładów w oparciu o art. 231 § 1 k.c. i zasądzenie od wnioskodawcy na jej rzecz dopłaty w kwocie 108 613złotych;

2. zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Wnioskodawca domagał się oddalenia apelacji na koszt skarżącej:

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania zasługiwała na uwzględnieni jedynie w części.

Oczywiście zgodzić należy się ze skarżącą, że powszechnie w judykaturze przyjmuje się, że małżonek, który wspólnie ze swym współmałżonkiem dokonał budowy na gruncie stanowiącym majątek odrębny tego współmałżonka, może w postępowaniu o podział majątku dorobkowego żądać przeniesienia własności udziału w tej nieruchomości na swoją rzecz, na podstawie przepisu art. 231 § 1 k.c. Taki pogląd został także wyrażony przez Sąd pierwszej instancji. Tym niemniej, w każdy przypadku nie wystarczy jedynie zgłoszenie stosownego żądania. Koniecznej jest spełnienie przesłanek wskazanego przepisu, który wymaga, aby wartość budynku przenosiła znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Ustawodawca wymaga zatem nie jakiejkolwiek, lecz istotnej dysproporcji między wartością budynku (czy innego urządzenia) a wartością gruntu. Wskazane pojęcie jest niedookreślone i w związku z tym nie da się sformułować jednej tezy ogólnej, odpowiadającej na pytanie, kiedy mamy do czynienia z wymienionym przepis „przenoszeniem wartości". Zależy to od konkretnych okoliczności sprawy. Warto natomiast zaznaczyć, że dla oceny, czy wartość budynku znacznie przekracza wartość gruntu, decydujący jest stan z czasu realizacji przez posiadacza prawa wykupu, a nie stan z lat poprzednich.

W sprawie przedmiotowej aktualna wartość budynku mieszkalnego przy ul. (...) w W. wynosi 265 000 złotych, natomiast gruntu - 212 000 złotych. Różnica stanowi zatem zaledwie 20%. W ocenie Sądu Okręgowego, takiej dysproporcji w wartości nie sposób ocenić jako znacznej, a tym samym przesłanki roszczenia o przeniesienie własności nieruchomości nie zostały spełnione.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 211 k.c. wskazać należy, że oczywiście konflikt osobisty istniejący między współwłaścicielami nie stanowi samodzielnej przesłanki uzasadniającej odmowę zniesienia współwłasności przez fizyczny podział z powołaniem się na społeczno-gospodarcze przeznaczenie rzeczy, ale czynnik ten może i powinien być rozważany w aspekcie zgodności podziału rzeczy ze społeczno - gospodarczym jej przeznaczeniem i faktu, że z powodu poważnego skonfliktowania współwłaścicieli, rzecz nie będzie mogła być po podziale wykorzystywana w sposób odpowiadający jej przeznaczeniu. Uwzględnienie całokształtu okoliczności faktycznych występujących w konkretnym przypadku, może uzasadniać odstąpienie przez sąd od fizycznego podziału na rzecz przyznania rzeczy jednemu ze współwłaścicieli, z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego współwłaściciela (por. postanowienie Sądu Najwyższego, z dnia 29 czerwca 2011 r., IV CSK 519/10, LEX nr 1050471 oraz z dnia 19 października 2011 r., II CSK 50/11, LEX nr 1147738).

Nadto, dokonując zniesienia współwłasności nieruchomości przez jej podział fizyczny, Sąd powinien rozważyć m.in., czy możliwe będzie prawidłowe korzystanie z nieruchomości przydzielonej jednemu dotychczasowemu współwłaścicielowi ze względu na jej usytuowanie wobec nieruchomości przyznanej innemu dotychczasowemu współwłaścicielowi. Aby ocenić, jaki sposób podziału najlepiej odpowiada usprawiedliwionym interesom każdego z uprawnionych rozważenia wymaga ich sytuacja osobista, majątkowa i rodzinna istniejąca w chwili dokonywania podziału. Przesłance „społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości" nie czyni zadość podzielenie nieruchomości na działki znikomej wielkości, pozbawione wszelkiego funkcjonalnego znaczenia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2000r., V CKN 543/00, LEX nr 536948, z dnia 24 maja 1974r., III CRN 373/73,1 PUG 1/75, s. 24, z dnia 4 grudnia 1973r., III CRN 290/73, OSP 1974, z. 12, poz. 259 oraz z dnia 15 lipca 1998 r., I CKN 88/98 „Wokanda" 1999, z. 10, poz. 9).

W świetle powyższych uwag, a wbrew zarzutom apelacji, dokonana przez Sąd Rejonowy ocena przesłanek zastosowanego sposobu wyjścia ze współwłasności, dokonana została prawidłowo, zgodnie z kryteriami art. 211 k.c.

Przeciwko zastosowaniu preferowanego fizycznego podziału nieruchomości przy ul. (...) w W. przemawia bowiem w sprawie niniejszej szereg okoliczności. Po pierwsze, głęboki konflikt między zainteresowanymi, mogący mieć niewątpliwie wpływ na niezakłócone korzystanie z nieruchomości, w szczególności w połączeniu z sytuacją, kiedy wydzielone nieruchomości nie posiadałyby odrębnego i niezależnego wyposażenia w infrastrukturę techniczną - własnego przyłącza wodociągowego i energetycznego oraz kanalizacji sanitarnej (opinia biegłego z zakresu geodezji - k. 579). Przebieg dotychczasowych relacji między byłymi małżonkami pozwala zakładać, że realizacja tych zadań mogłaby napotykać w przyszłości trudności.

Ponadto, wydzielone działki miałaby bardzo małą powierzchnię - ok. 0,0650 ha, podczas gdy Plan Miejscowy dla zabudowy wolnostojącej przewiduje minimalną powietrznie działek (...) ha, co znacznie ograniczałoby możliwości jej racjonalnego wykorzystania i atrakcyjność rynkową.

Warto również podkreślić, że uczestniczka domagała się wydzielenia nieruchomości będącej rezultatem realizacji inwestycji byłych współwłaścicieli J. i T. W. -rodziców wnioskodawcy, stanowiącej obecnie jego źródło dochodu.

Ze wskazanych przyczyn, podział fizyczny wskazanej nieruchomości nie był uzasadniony.

Nie znajduje również podstaw zarzut, iż jeśli chodzi o wartość nieruchomości przy ul. (...) do rozliczenia zainteresowanych przyjął jedynie wartość gruntu (wbrew literalnemu zapisowi zawartemu w uzasadnieniu orzeczenia). Uwzględniając fakt, że po zakupie jedynymi współwłaścicielami, którzy dokonywali na nieruchomości nakładów zwiększających jej wartość byli rodzice wnioskodawcy, w oparciu o stosowną opinię biegłego, Sąd Rejonowy przyjął za punkt wyjścia stan nieruchomości z daty zakupu i ustalił jej wartość wg tego stanu a cen aktualnych. W ten sposób otrzymał kwotę 601 000 złotych. Wg stanu na dzień dzisiejszy nieruchomości ma wartość 1 121 600 złotych, a różnica 1 121 600 - 601 000 złotych = 520 600 złotych określa wartość nakładów dokonanych przez T. i J. W..

Natomiast błędem Sądu przy przyjęciu tej koncepcji i obliczeniu udziału byłych małżonków od wartości 601 000 złotych (300 500 złotych), co uzasadniało spłatę dla uczestniczki z tego składnika majątku, w związku z przyznaniem nieruchomości na wyłączną własność wnioskodawcy, w wysokości 150 250 złotych, a nie 280 400 złotych (1 121 600/4), było następnie ponowne odjęcie od niej !4 wartości nakładów w wysokości 520 600 złotych, czyli 130 150 złotych. Inaczej rzecz ujmując, skoro nakłady te całości w naturze zostały przyznane R. W. i nieuwzględnione przy obliczaniu należnej skarżącej spłaty, nakazywanie M. W. (1) zwrotu ich części powoduje bezpodstawne wzbogacenie wnioskodawcy, który uzyskuje majątek o wartości 1 121 600 złotych w naturze plus 130 150 złotych, pomniejszony jedynie o spłatę w wysokości 20 100 złotych (150 250 złotych - 130 150 złotych), czyli łącznie 1 261 650 złotych.

Jeśli chodzi natomiast o zarzut rozliczenia nakładów pomimo przedawnienia roszczenia, należy w pierwszym rzędzie zaznaczyć, że zgodnie z art. 117 § 2 k.c. uwzględnienie upływu terminu przedawniania wymaga zgłoszenia stosownego zarzutu przez zobowiązanego, co w sprawie przedmiotowej nie miało miejsca. Po wtóre, zgodnie z art. 118 k.c, w brzmieniu obowiązującym do 2018 r., co do zasady termin przedawnienia wynosił lat dziesięć, a jedynie dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Wg zeznań T. W. prowadziła ona działalność gospodarczą dopiero od 2008 r. Skarżąca nie przedstawiła dowodu, który podważałby to stwierdzenie.

Zasadnicze nakłady zostały dokonane w 2005 r. - budowa budynku oraz w 2010 r., zaś 24 stycznia 2013 r. T. i J. W. złożyli wniosek o zniesienie współwłasności zawierający żądanie rozliczenia nakładów, co doprowadziło do przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c.

Z powyższych przyczyn, na zasadzie art. 386 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie w punkcie 4 w ten tylko sposób, że zasadzoną w nim kwotę 220 976,15 złotych podwyższył o niezasadnie odjętą przez Sąd Rejonowy wartość nakładów - 130 150, czyli do 351 126,14 złotych. W pozostałym zakresie zaś apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c, ustalając, że zainteresowani ponoszą je w zakresie sum przez siebie wydatkowanych.