Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2018 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy W.

przeciwko J. C. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej J. C. (1) na rzecz powodowej Gminy W. kwotę 97 013,70 zł (dziewięćdziesiąt siedem tysięcy trzynaście złotych 70/100) wraz z odsetkami, rozkładając należność na 5 rat, płatnych:

a)  pierwsza w kwocie 17.013,17 zł do dnia 31 grudnia 2018 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia płatności raty,

b)  druga w kwocie 20.000 zł do dnia 31 grudnia 2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia płatności raty,

c)  trzecia w kwocie 20.000 zł do dnia 31 grudnia 2020 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia płatności raty,

d)  czwarta w kwocie 20.000 zł do dnia 31 grudnia 2021 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia płatności raty,

e)  piąta w kwocie 20.000 zł do dnia 31 grudnia 2022 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia płatności raty;

II oddala powództwo w pozostałej części;

III zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5049,- zł tytułem zwrotu części

kosztów procesu.

Sygn. akt I C 323/18

UZASADNIENIE

W dniu 29 grudnia 2017 r. Gmina W. wniosła pozew przeciwko J. C. (1) o zapłatę kwoty 97.013,70 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 września 2017 r. do dnia zapłaty, nadto o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że strona powodowa zawarła z C. K. i Z. K. umowę sprzedaży prawa własności lokalu położonego we W. przy ulicy (...) i związanego z nim udziału w częściach wspólnych oraz prawa użytkowania wieczystego ułamkowej części działki. Cena sprzedaży wynosiła 20.700 zł i uwzględniała 90% bonifikatę. Następnie małżonkowie K. dokonali przesunięcia majątkowego z majątku wspólnego do majątku osobistego Z. K.. W dalszej kolejności Z. K. darował przedmiotową nieruchomość lokalową na rzecz swojej siostry J. C. (2). Kilka miesięcy później wymieniona dokonała darowizny na rzecz swojej córki pozwanej J. C. (1). W wyniku śmierci J. C. (2), spadek po niej w całości nabyła pozwana, w związku z tym na pozwaną przeszedł obowiązek zwrotu równowartości udzielonej bonifikaty w wysokości ½ jej części (k. 3-3a).

W odpowiedzi na pozew, pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych. Z „ostrożności procesowej” wniosła o rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty i nieobciążanie pozwanej kosztami postępowania.

W piśmie procesowym przyznała, że w drodze darowizny od swojej matki J. C. (2) nabyła lokal położony we W. przy ulicy (...). Darowizna została dokonana bliskiej, na cele mieszkalne i z uwzględnieniem służebności na rzecz Z. i C. K. będących pierwotnymi nabywcami mieszkania. W ocenie pozwanej, cel uzasadniający udzielenie bonifikaty jakim było ułatwienie zakupu lokalu przez najemców, dla których lokal ten stanowił centrum życiowe i zapewnienie ich potrzeb mieszkaniowych był nadal realizowany. Pozwana wskazała, że C. K. mieszkała ww. lokalu aż do swojej śmierci, zaś Z. K. do 2016 r. Przyczyny, dla których udzielono bonifikaty ustały dopiero po opuszczeniu lokalu przez Z. K. w 2016 r., ale istniały w dacie dokonywania przez J. C. (2) darowizny na rzecz pozwanej. Nadto pozwana zwróciła uwagę, że od dokonania darowizny w 2009 r. do żądania zwrotu bonifikaty upłynęło ponad 5 lat. Wskazała jednocześnie, że wszystkie transakcje dotyczące przedmiotowej nieruchomości były dokonywane przed tym samym notariuszem. Notariusz przy dokonywanych czynnościach nie informował o konieczności zwrotu bonifikaty. Dlatego w ocenie pozwanej z uwagi na zasady współżycia społecznego, obejmujące reguły zaufania do prawa, pewności obrotu prawnego i wzajemnego zaufania między osobami bliskimi, powództwo winno być oddalone (k. 38-44).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 stycznia 2008 r. przed notariuszem J. J. prowadzącą Kancelarię (...) we W. została zawarta pomiędzy Gminą W. reprezentowaną przez E. K. działającą w imieniu Gminy W. na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Prezydenta W., a C. i Z. K. umowa mocą której powodowa Gmina sprzedała dotychczasowym najemcom małżonkom K. lokal mieszkalny położony przy ulicy (...) we W. o powierzchni 40,82 m ^{( 2)}, składający się z dwóch pokoi, kuchni, łazienki z wc i przedpokoju wraz z udziałem wynoszącym (...) ((...)) części we wspólnych częściach i innych urządzeniach budynku oraz oddała wymienionym w użytkowanie wieczyste do dnia 11 marca 2103 r. ułamkową część działki nr (...) wynoszącą (...) ((...)) jej ogólnej powierzchni. C. i Z. małżonkowie K. nabycia dokonali do majątku wspólnego.

Cena nieruchomości lokalowej została ustalona na kwotę 203.000 zł, przy czym . nabywającym udzielono 90% bonifikaty. Cena sprzedaży po zastosowaniu bonifikaty ostatecznie została ustalona na kwotę 20.700 zł i jako taka zapłacona przez małżonków K..

Pełnomocnik Gminy oświadczył, że jeżeli nabywcy zbędą przedmiotowy lokal lub wykorzystają go na inne cele niż mieszkalne przed upływem 5-ciu lat, będą zobowiązani do zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji. Jednocześnie pouczono kupujących, że nie żąda się zwrotu bonifikaty w przypadku:

a)  zbycia mieszkania na rzecz osoby bliskiej w rozumieniu art. 4 pkt 13 ustawy o gospodarce nieruchomościami,

a)  zamiany mieszkania na inny lokal mieszkalny albo nieruchomość przeznaczoną lub wykorzystywaną na cele mieszkalne,

b)  sprzedaży mieszkania, jeżeli środki uzyskane z jego sprzedaży przeznaczone zostaną w ciągu 12 miesięcy na nabycie innego lokalu mieszkalnego albo nieruchomości przeznaczonej lub wykorzystanej na cele mieszkaniowe.

W umowie wskazano, że żądanie o zwrot bonifikaty kierowane jest również do osoby bliskiej, która zbyła lub wykorzystała lokal na inne cele niż mieszkalne przed upływem 5 lat licząc od dnia pierwotnego nabycia.

Dla przedmiotowej nieruchomości była urządzona księga wieczysta nr (...) prowadzona przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków, zaś udział we wspólnych częściach budynku i urządzeniach oraz prawo użytkowania wieczystego gruntu objęty był księgą wieczystą nr (...), wskazanego wyżej Sądu.

(dowód: umowa użytkowania wieczystego i sprzedaży Rep. A (...)k. 8-10)

W dniu 2 kwietnia 2009 r. przed notariuszem J. J. prowadzącą Kancelarię (...) we W., pomiędzy Z. K. i C. K. została zawarta umowa darowizny i ustanowienie służebności osobistej. Na mocy tej umowy małżonkowie K. dokonali przesunięcia majątkowego z majątku wspólnego do majątku osobistego jednego z nich, w ten sposób, że C. K. za zgodą męża Z. K. darowała mu nieruchomość położoną we W. przy ulicy (...) wraz ze wszystkimi prawami z nią związanymi. Z. K. darowiznę przyjął. Nadto wymieniony ustanowił na rzecz małżonki – C. K. dożywotnio i nieodpłatnie służebność osobistą na nabytej tym aktem nieruchomości lokalowej, polegającą na prawie bezpłatnego dożywotniego zamieszkiwania. Strony wspólnie ustaliły też, że nieruchomość przy ulicy (...) stanowić będzie majątek osobisty Z. K.. Wartość przedmiotu umowy została określona na kwotę 103.000 zł.

(dowód: akt notarialny Rep. A (...) k. 11-12,)

Kolejnym aktem notarialnym zawartym przed notariuszem J. J. prowadzącą Kancelarię (...)we W. została zawarta w dniu 14 maja 2009 r. pomiędzy Z. K., a J. C. (1) działającą jako pełnomocnik w imieniu i na rzecz J. C. (2) (siostry Z. K.) umowa darowizny i ustanowienie służebności osobistej. Mocą umowy Z. K. darował siostrze J. C. (2) lokal mieszkalny położony przy ulicy (...) we W. objętą księgą wieczystą nr (...) wraz z udziałem w częściach wspólnych budynku oraz prawie użytkowania wieczystego gruntu objętą księgą wieczystą nr (...). Przedmiot darowizny nadal obciążony był służebnością osobistą na rzecz C. K.. Pozwana działająca w imieniu J. C. (2) darowiznę przyjęła. Jednocześnie w zawartym akcie ustanowiono na rzecz darczyńcy – Z. K. dożywotnio i nieodpłatnie służebność osobistą polegającą na prawie bezpłatnego dożywotniego korzystania przez darczyńcę z przedmiotowego mieszkania w niezbędnym dla jego potrzeb zakresie. Z. K. na ustanowienie służebności we wskazanym zakresie wyraził zgodę. Wartość przedmiotu darowizny został określona na kwotę 206.000 zł.

(dowód: akt notarialny Rep. A (...) k. 13-14, zeznania pozwanej k. 83v)

Kilka miesięcy później, tj. w dniu 2 grudnia 2009 r. w domu prywatnym w R. przy ulicy (...), przed notariuszem J. C. (3) z Kancelarii (...) w G., pomiędzy J. C. (2), a pozwaną została zawarta kolejna umowa darowizny. Na mocy tej umowy J. C. (2) darowała swojej córce (pozwanej) własność stanowiącą odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ulicy (...) wraz z przynależnym udziałem wynoszącym (...) części w nieruchomości wspólnej stanowiącej prawo użytkowania wieczystego gruntu oraz części budynku i urządzeń, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali. Pozwana oświadczyła, że darowiznę przyjmuje do majątku osobistego. Jednocześnie oświadczyła, że znane jest jej obciążanie lokalu mieszkalnego służebnością osobistą na rzecz Z. K. i C. K.. Strony określiły wartość darowizny na kwotę 206.000 zł.

(dowód: akt notarialny Rep. A. (...) k. 15-16)

Przed dokonaniem darowizny, jak również po jej dokonaniu J. C. (2) i pozwana partycypowała w kosztach utrzymania mieszkania Z. K.. Pozwana i jej matka (J. C. (2)) płaciły za mieszkanie, a także ponosiły koszty wynajęcia opiekunki dla Z. K..

(dowód: zeznania pozwanej k. 83v, dowody wpłat k. 78-80)

W dniu 1 grudnia 2011 r. zmarła J. C. (2) (matka pozwanej), a w 2014 r. zmarła żona Z. K.– C. K..

(bezsporne, a nadto dowód: postanowienie SR w Giżycku w sprawie I Ns 923/16 k. 28)

zeznania pozwanej k. 83v)

W dniu 24 lutego 2015 r. Prezydent W. wydał zarządzenie nr (...) w sprawie zwrotu bonifikaty udzielonej z tytułu nabycia lokalu mieszkalnego w związku z jego zbyciem przed upływem 5 lat. Załącznik do wskazanego wyżej zarządzenia wskazywał wykaz osób zobowiązanych do zwrotu bonifikaty. Byli to Z. K. i J. C. (2).

(dowód: zarządzenie (...) k. 21, załącznik do zarządzenia k. 22)

Pismem z dnia 2 marca 2015 r. K. F. działająca z upoważnienia Prezydenta wezwała J. C. (2) do zapłaty kwoty 97.013,70 zł z tytułu zwrotu bonifikaty udzielonej przez Gminę W. przy sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego przy ulicy (...) we W.. Zakreślono wymienionej termin do zwrotu bonifikaty wynoszący 30 dni od dnia doręczenia wezwania.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 25, zpo k. 26)

W odpowiedzi na powyższe, pozwana pismem z dnia 31 marca 2015 r. poinformowała Gminę W. o śmierci swojej matki, J. C. (2). Nadto wskazała, że żądanie zapłaty jest bezzasadne, albowiem aktualnie w nieruchomości przebywa pierwotny nabywca tj. Z. K..

(dowód: pismo pozwanej do Gminy k. 27)

W latach 2015-2016 r. pomiędzy stronami odbywała się korespondencyjna wymiana informacji w sprawie zapłaty zwrotu udzielonej bonifikaty bądź odstąpienia od niej.

(dowód: korespondencja k. 65-66, 67-68, 69-70)

Do 2016 r. w mieszkaniu przy ulicy (...) we W. przebywał Z. K. (wuj pozwanej, a brat J. C. (2)). Do tego momentu pozwana ponosiła koszty utrzymania lokalu. Następnie wuj pozwanej z uwagi na zaawansowany wiek i stan zdrowia dobrowolnie zamieszkał w (...).

(dowód: zeznania pozwanej k. 83v)

Mocą umowy sprzedaży zawartej w formie aktu notarialnego z dnia 10 maja 2016 r. pozwana sprzedała osobom trzecim wskazany wcześniej lokal mieszkalny wraz z przynależnymi do niego prawami oraz obciążeniami (służebnościami) za kwotę 210.000 zł.

Część otrzymanych środków pozwana przeznaczyła na opłatę dla pośrednika, a także dokonała spłaty kredytu i pożyczek u osób trzecich około 60.000 zł - 70.000 zł. Znaczną też część uzyskanych środków przeznaczyła na remont swojego mieszkania.

(dowód: Rep. A. (...)k. 17-20, zeznania pozwanej k. 83v)

Postanowieniem wydanym w sprawie I Ns 923/16 z dnia 25 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Giżycku stwierdził, że spadek po J. C. (2) na podstawie testamentu notarialnego z dnia 27 października 2008 r. nabyła jej córka J. C. (1) w całości.

(bezsporne, postanowienie SR w Giżycku k. 28)

W dniu 11 sierpnia 2017 r. Prezydent W. wydał zarządzenie nr (...) w sprawie zmiany zarządzenia nr (...) z dnia 24 lutego 2015 r. w sprawie zwrotu bonifikaty udzielonej z tytułu nabycia lokalu mieszkalnego w związku z jego zbyciem przed upływem 5 lat, w ten sposób, że w załączniku do zarządzenia nr(...) w pozycji (...)w kolumnie(...)w miejsce J. C. (2) wpisał imię i nazwisko pozwanej..

(dowód: zarządzenie nr (...) k. 29)

Pismem z dnia 21 sierpnia 2017 r. A. H. działająca z upoważnienia Prezydenta W., wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 97.013,70 zł tytułem zwrotu stosownej części zwaloryzowanej bonifikaty udzielonej przez Gminę W. przy sprzedaży spornego mieszkania, do czego się pozwana nie zastosowała

(dowód: wezwanie k. 31, zpo k. 32)

Pozwana jest emerytką. Nie ma nikogo na utrzymaniu. Otrzymuje miesięcznie świadczenie emerytalne w wysokości 1.343,20 zł netto. Łącznie na utrzymanie wydaje 600 zł miesięcznie. Choruje na nadciśnienie, kręgosłup i tarczycę. Na leki wydaje od 60 do 80 zł miesięcznie. Spłaca raty zakupu laptopa w wysokości 134 zł miesięcznie oraz raty kredytu w wysokości 400 zł miesięcznie do listopada 2019 r. Nadto korzysta z pomocy rzeczowej, której udzielają pozwanej jej dzieci.

(dowód: decyzja o waloryzacji emerytury k. 71-72, zeznania pozwanej k.83v, umowa kredytu gotówkowego k. 73-77)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Przed dalszymi rozważaniami na wstępie i dla porządku przy tym stwierdzić należy, że wszystkie okoliczności sprawy dotyczące faktu zawarcia kolejnych umów oraz relacji rodzinnych oraz innych, łączących strony tych umów były bezsporne. Bezsporny pozostawał również zakres kwotowy udzielonej bonifikaty i sposób wyliczenia jej waloryzacji przez powodową Gminę.

Podejmując przy tym w sprawie obronę procesową pozwana pierwszej kolejności zarzuciła bezzasadność wytoczonego przeciwko niej powództwa z uwagi na fakt, iż zbycie lokalu przez matkę pozwanej na rzecz pozwanej nastąpiło w drodze umowy darowizny, a nie sprzedaży. Nadto podniosła, iż przedmiotowa umowa uwzględniała cel mieszkalny i służebność osobistą na rzecz Z. K. i C. K., będących pierwszymi nabywcami mieszkania. W ocenie pozwanej, pomimo przeniesienia prawa własności, cel uzasadniający udzielenie bonifikaty w dalszym ciągu był realizowany, gdyż małżonkowie K. nadal faktycznie zamieszkiwali w lokalu przy(...)we W.. Nadto wskazała, iż z uwagi na brak poinformowania jej oraz jej matki o konsekwencjach zbycia nieruchomości pierwotnie nabytej przy uwzględnieniu bonifikaty żądanie winno być oddalone w oparciu o przepis art. 5 k.c. Pozwana twierdzi bowiem, że była przekonana o uprawnieniu jej matki do dokonania nieodpłatnego zbycie nieruchomości na rzecz pozwanej bez konieczności zwrotu bonifikaty (notariusz przed którą była zawierana umowa z dnia 2 grudnia 2009 r. nie dostrzegała prawnych przeciwskazań do zawarcia umowy – tak zeznania pozwanej k. 83v).

W ocenie Sądu tak zajęte stanowisko w ustalonych okolicznościach sprawy nie mogło jednak prowadzić wprost do definitywnego oddalenia powództwa.

Podstawą prawną niniejszego powództwa stanowi art. 68 ustawy o gospodarce nieruchomościami, przy czym wykładnia art. 68 ust. 2b u.g.n. prowadzi do jednoznacznego wniosku, że obowiązek zwrotu przez osobę bliską kwoty równej zwaloryzowanej bonifikacie powstaje z chwilą zbycia przez osobę bliską nieruchomości - niezależnie od celu takiego zbycia oraz osoby nabywcy - lub wykorzystania przez nią nieruchomości na inny cel niż cel uzasadniający udzielenie bonifikaty. Obowiązek zwrotu powstaje oczywiście tylko w sytuacji, gdy zbycie lub wykorzystanie nieruchomości na inny cel niż cel na jaki została udzielona bonifikata, nastąpiło przed upływem 10 lat, a w przypadku nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny przed upływem lat 5, licząc od dnia pierwotnego nabycia (art. 68 ust. 2b u.g.n.). W stosunku do osoby bliskiej, zobowiązanej na podstawie art. 68 ust. 2 w zw. z art. 68 ust. 2b u.g.n. do zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji, nie ma zastosowania art. 68 ust. 2a u.g.n. Wykładnia art. 68 u.g.n prowadzi bowiem do wniosku, że enumeratywne przesłanki zwolnienia od obowiązku zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji (art. 68 ust. 2a u.g.n.) znajdują zastosowanie wyłącznie do pierwotnych nabywców nieruchomości wskazanych w art. 68 ust. 2 u.g.n., a nie do osób im bliskich (art. 68 ust. 2b u.g.n.), na rzecz których zbyły nieruchomość. Z art. 68 ust. 2b u.g.n. wynika bowiem nakaz odpowiedniego stosowania wyłącznie art. 68 ust. 2 u.g.n., a nie także art. 68 ust. 2a u.g.n.

W niniejszej sprawie prawnym przywilejem zwolnienia od obowiązku zwrotu bonifikaty obdarzeni byli jedynie małżonkowie K., albowiem to oni byli pierwotnymi nabywcami nieruchomości w rozumieniu art. 68 ust. 2 u.g.n. Następnie Z. K. będący po pierwszym przesunięciu w majątkach osobistych małżonków K., jedynym właścicielem lokalu przy ulicy (...), darował lokal swojej siostrze (matce pozwanej) J. C. (2), przy czym co do części ½ udziału czynił to jako nabywca pierwotny, wobec czego to nie był obowiązany do zwrotu bonifikaty w tym zakresie, w pozostałym zaś zakresie tj. co do drugiej ½ części udziału był już nabywcą wtórnym. Brakiem obowiązku zwrotu bonifikaty co do tej osoby objęte było zatem zbycie udziału nabytego pierwotnie i w tej też części wzmiankowany wcześnie przywilej w postaci braku obowiązku zwrotu w świetle poczynionych wcześniej uwag nie przeszedł na jego nabywczynię J. C. (2). Ona też to w tym właśnie zakresie w przypadku dalszego zbycia lokalu podpadała pod omawiany przepis art. 68 ust 2 b Ustawy. Argumentacja pozwanej zaś, że pomimo zbycia nieruchomości w dalszym ciągu w lokalu tym zamieszkiwał Z. K. do 2016 r. nie mogła odnieść oczekiwanego rezultatu, albowiem obowiązek zwrotu powstaje niezależnie od celu takiego zbycia oraz osoby nabywcy lub wykorzystania przez nią nieruchomości na inną cel niż cel uzasadniający udzielenie bonifikaty. Nadto, gdyby intencją ustawodawcy było także objęcie zwolnieniem osób bliskich pierwotnemu nabywcy, ustawodawca zawarłby w przepisie art. 68 ust. 2b u.g.n. wyraźne i jednoznaczne odwołanie do art. 2a u.g.n., który reguluje właśnie zwolnienie od tego obowiązku. Skoro zatem powołany przepis zawiera odwołanie tylko do ust. 2, brak jest w ocenie Sądu podstaw do dokonywania w tej mierze wykładni rozszerzającej, zgodnie z ogólnymi zasadami wykładni językowej, funkcjonalnej i celowościowej.

Właśnie wykładnia językowa przepisu art. 68 ust. 2b u.g.n. mającego charakter odsyłający, zezwala jedynie na odpowiednie zastosowanie ust. 2.

Wobec powyższego należało też w dalszej kolejności odnieść się do zwrotu użytego przez ustawodawcę, a mianowicie „kwoty równej udzielonej bonifikaty po jej zwaloryzowaniu”. Określenie to w przeciwieństwie do wyrażenia „zwrot bonifikaty” może dotyczyć innej osoby niż pierwotny nabywca, gdyż taka osoba bonifikaty po prostu nie uzyskała. Tym samym, oznacza to, że stosunek zwrotu bonifikaty jest odrębny od stosunku sprzedaży lokalu, jaki powstał pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego, a najemną lokalu, a źródłem zobowiązania, którego jest przepis cytowanej wyżej ustawy.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego i sądów powszechnych między innymi w uchwale SN z dnia 27 czerwca 2013 r., III CZP 30/13, wyroku SN z dnia 12 lutego 2014 r., IV CSK 274/13, SA w Szczecinie z dnia 19 stycznia 2017 r., I ACa 653/16, SA w Warszawie z dnia 4 września 2014 r. I ACa 241/14. Wynika z nich, że obowiązek zwrotu kwoty równej bonifikacie udzielonej pierwotnemu lokalu mieszkalnego, po jej waloryzacji obciąża na podstawie art. 68 ust. 2 b w zw. z art. 2 i 2a pkt 1 u.g.n. - osobę bliską, która nabyła i zbyła lokal.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzuty pozwanej o braku odpowiedniego pouczenia przez notariusza w zakresie ewentualnych roszczeń przysługujących powodowej Gminie. Strona pozwana podstawę oddalenia powództwa w tej mierze upatrywała w braku poinformowania przez notariusza o skutkach dalszego zbycia lokalu, co do którego wcześniej była udzielona bonifikata.

Rzeczywiście tutaj, w przedłożonych do sprawy aktach notarialnych z dnia 14 maja 2009 r. i 2 grudnia 2009 r. nie zawarto informacji o pouczeniu w trybie art. 68 u.g.n. Niemniej jednak brak pouczenia, lub jak twierdzi pozwana błędne pouczenie (por. zeznania pozwanej k. 83 v) nie mogą mieć znaczenia kluczowego i przesądzającego o braku obowiązku zwrotu udzielonej bonifikaty w jej zwaloryzowanej wysokości. Przedstawiona sytuacja może mieć jedynie przełożenie ewentualne (czego w żadnym wypadku na tle niniejsze sprawy Sąd nie przesądza) na roszczenia odszkodowawcze pozwanej, a nie na jej odpowiedzialność względem powódki. Nieznajomość prawa, czy błędne przeświadczenie co do dalszych skutków dokonanej czynności prawnej, nie mogło w ocenie Sądu niweczyć praw podmiotowych wierzyciela. Powódka jako jednostka samorządu terytorialnego jest zobowiązana do przestrzegania dyscypliny finansów publicznych i ma obowiązek dochodzenia przysługujących jej z różnych tytułów praw i należności, w tym jak w niniejszej sprawie zwrotu bonifikaty zgodnie z art. 68 ust. 2 u.g.n.

Podsumowując tę część rozważań, stwierdzić należało, że poprzednik prawny pozwanej – jej matka, z chwilą zawarcia umowy darowizny z dnia 2 grudnia 2009 r. w zakresie w jakim była nabywcą wtórnym lokalu tj. co do ½ części nabytej od Z. K. jako pierwotnego nabywcy, stała się osobą obciążaną obowiązkiem zwrotu zwaloryzowanej bonifikaty właśnie w tejże części, zgodnie z art. 68 ust. 2b w zw. z art. 68 ust. 2 u.g.n.

Konsekwentnie potwierdza to zarządzenie nr (...) Prezydenta W. z dnia 24 lutego 2015 r. na mocy której zarządzono wystąpienie z żądaniem zwrotu bonifikaty z uwagi na zbycie lokalu przed upływem 5 lat od daty nabycia (por. k. 21-24).

Dalszym prawnym następstwem tegoż obowiązku było jego przejście na pozwaną z chwilą z materialnoprawnego punktu widzenia z chwilą otwarcia spadku art. 922 w zw. z art. 924 kc, z formalnego zaś z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po J. C. (2), mocą którego to pozwana nabyła spadek po swojej matce w całości. Spadek ten, co należy nadmienić pozwana nabyła wprost, co skutkuje brakiem ograniczeń odpowiedzialności za długi spadkowe.

W tym miejscu należy wskazać, że pozwana w bezczynności Gminy w latach 2009-2017 tj. od nabycia nieruchomości przez matkę pozwanej do chwili wytoczenia powództwa, upatrywała podstawę do nieobciążania J. C. (4) zwrotem kosztów równych udzielonej bonifikaty. Jednakże taka argumentacja nie może odnieść oczekiwanego rezultatu. Podmiot uprawniony do dochodzenia roszczenia (powodowa Gmina) może żądać określonego zapłaty w określonym czasie. Zgodnie z ustawą z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2018.1104 z dnia 8 czerwca 2018 r.) obejmującą wprowadzenie nowych terminów biegu przedawnienia, stanowi, jeżeli przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie ustawy (tj. 9 lipca 2018 r.), nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu. To oznacza, że termin 10-letni zachowuje w niniejszej sprawie swą aktualność, a powódka legitymowana czynnie wytoczyła skutecznie powództwo przed jego upływem.

Jak wynika z przedłożonego aktu notarialnego Rep. A. (...) (k. 8 -10) na zakup nieruchomości we W. powodowa Gmina pierwotnym nabywcom udzieliła bonifikaty w wysokości 182.300 zł. Biorąc pod uwagę, że nabywcami byli oboje małżonkowie K., udział Z. K. wynosił ½ tej kwoty tj. 91.150 zł.

W związku z tym, że kwota dodatkowa wynikła z waloryzacji nie była między stronami sporna, Sąd uznał, że dochodzona kwota w wysokości 97.013,70 zł jest w pełni uzasadniona.

W związku z powyższym wobec udowodnienia roszczenia, Sąd na podstawie
art. 68 ust. 2b u.g.n. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodowej Gminy tę właśnie kwotę.

Sąd oczywiście w zaistniałych warunkach, w szczególności w kontekście stanowiska pozwanej, obowiązany był rozważyć kwestię zastosowania innych przepisów, które pozwalają w wyjątkowych sytuacjach załagodzić zbyt surowe skutki prawne ( w tym finansowe) nałożone na podmioty zobowiązane do realizacji dochodzonych przed sądem praw podmiotowych w tym przywołane przez pozwaną klauzule generalne (art. 5 kc).

Tu jednakże na wstępie stwierdzić należy, że w przypadku roszczeń o zwrot bonifikaty możliwość zastosowania art. 5 k.c. jest znacznie ograniczona. Jak bowiem zauważył Sąd Najwyższy w jednym ze swych orzeczeń, uprawnienie z tytułu udzielenia przy kupnie lokalu (nieruchomości) bonifikaty, jeśli nabywcy nie dotrzymują warunku nie sprzedawania lokalu w określonym przez ustawę czasie i sprzedają go z zyskiem, sami pozostając w niezgodzie z zasadami współżycia społecznego, nie mogą skutecznie zwalczać prawa do dochodzenia zwrotu udzielonej im bonifikaty zarzucając naruszenie art. 5 k.c. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CSK 640/10, Lex nr 964496).

Co prawda stanowisko to zostało częściowo zmodyfikowane w jednym z orzeczeń sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 21 stycznia 2015 r. - I A Ca 695/14 gdzie uznano, iż ustawodawca nie wyłączył możliwości zgłoszenia zarzutu z art. 5 k.c. do stosunków prawnych dotyczących regulacji z art. 68 u.g.n. baza orz. LEX nr 1734670), to jednak orzeczenie zapadłe na tle stanu faktycznego powołanej sprawy dotyczyło nowelizacji tego przepisu w 2007 roku wyłączającej prawo dochodzenia zwrotu bonifikaty w sytuacji, jaka stanowiła podstawę żądania, co oczywiście nie przystaje do stanu faktycznego w sprawie niniejszej.

W rezultacie powoływana przez pozwaną okoliczność dotycząca nieodpłatnego zbycia lokalu przez matkę nie mogła być skutecznie przeciwstawiona żądaniu powodowej Gminy, o czym szczegółowo będzie mowa niżej.

W pierwszej kolejności warto wskazać, iż nie sposób w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego uznać, by czynność zbycia lokalu przez poprzednika prawnego pozwanej faktycznie prowadzić by miało do zaspokojenia jej potrzeb mieszkaniowych, przynajmniej w rozumieniu celów jakie przyświecały wprowadzeniu i przyświecają treści wzmiankowanych wcześniej przepisów.

Jest bowiem oczywistym, co zostało już powiedziane, iż bonifikata jest formą pomocy publicznej służącej określonemu celowi, mianowicie zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, co jest rzeczą oczywistą.

Owo zaspokojenie jednakże jako pomoc przybiera tu konkretną formę i ściśle ukierunkowany cel, mianowicie stanowi dla nabywcy lokalu swego rodzaju przysporzenie majątkowe (poprzez efektywne pomniejszenie ceny nabycia) prowadzące do uzyskania własności posiadanego w ramach najmu lokalu. Pomoc ma tu zatem konkretną postać tj. umożliwienia swoistego uwłaszczenia się na lokalu będącego przedmiotem najmu.

Oznacza to, że celem jej zasadniczym jest nabycie własności (skoro potrzeby mieszkaniowe najemcy przed wykupem lokalu również z założenia są zaspokojone).

Stąd nie sposób uznać, by sam fakt istnienia ustanowionej dożywotniej służebności mieszkania na rzecz nabywców pierwotnych kreowałoby czy realizowałoby (choćby pojmowaną odpowiednio) pomoc i jej konkretny cel przewidziany art. 68 Ustawy.

Zaważyć przy tym należy, iż ani matka pozwanej ani pozwana nie zamieszkiwali w ogóle w przedmiotowym lokalu.

Darowizna zatem na rzecz matki pozwanej jak i dalsza darowizna na rzecz pozwanej również nie zaspokajała potrzeb jako osoby bliskiej, zarówno samej pozwanej jak i matki pozwanej, skoro osoby te miały swoje odrębne miejsca zamieszkania.

Nie sposób też uznać (o czym wcześniej po części była mowa), by brak wiedzy , czy błąd co do przyszłych skutków dokonanej czynności same przez się miałyby przesądzić o braku podstaw dla zwrotu bonifikaty.

Nieznajomość prawa, czy błędne co do jego treści i skutków przekonanie, nawet jeśli przyczyniły się do tego stanu osoby trzecie, nie może bowiem w ocenie Sądu niweczyć praw podmiotowych wierzyciela.

Ten bowiem nie przyczynił się do zaistniałej sytuacji ewentualnego błędu i trudno, by tym samym uznać, iż nadużył czy nadużywał swego prawa podmiotowego.

Warto tu jedynie ubocznie wskazać, iż generalnie zastosowanie art. 5 kc nie może doprowadzić do nabycia ani trwałej utraty prawa podmiotowego (wyrok SN z 7 grudnia 1965 r., III CR 278/65, LexisNexis nr 314843, OSNCP 1966, nr 7, poz. 130, oraz wyrok SN z 8 listopada 1985 r., III CRN 343/85, LexisNexis nr 302018, OSNCP 1986, nr 10, poz. 161, z komentarzem S. Grzybowskiego, Przegląd orzecznictwa i piśmiennictwa z zakresu prawa spółdzielczego 1986, poz. 57, oraz z omówieniem E. Łętowskiej, NP 1987, nr 7-8, s. 87 i 90)

Co prawda Sąd Najwyższy w niektórych wyjątkowych sytuacjach uznawał za dopuszczalne oddalenie powództwa ze względu na okoliczności, które mają charakter trwały, a tym samym dopuścił trwałe wyłączenie możliwości realizacji roszczenia pieniężnego, co prowadzi faktycznie do utraty prawa – por. wyrok SN z 13 kwietnia 2005 r., IV CK 663/2004, LexisNexis nr 377162), jednakże to ostatnie może mieć miejsce w sytuacjach skrajnie wyjątkowych, co z przyczyn wyłożonych wyżej nie zachodzi.

Niemniej jednak poza kwestią zasadności i wysokości dochodzonego roszczenia, należało rozważyć alternatywny wniosek pozwanej dotyczący rozłożenia dochodzonego pozwem roszczenia na raty.

W ocenie Sądu w całokształcie sytuacji ekonomicznej, w której znalazła się pozwana można doszukać się uzasadnionego wypadku, o którym mowa w art. 320 k.p.c., na podstawie którego możliwe jest rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty albo wyznaczenia odpowiedniego terminu do spełnienia świadczenia. Uznać należy, że jednorazowa spłata ze względu na stan majątkowy i rodzinny byłaby dla pozwanej zbyt dużym obciążeniem i jednocześnie narażałaby ją i jej bliskich na niepowetowane szkody. Istnieje bowiem wysokie, jeśli nie graniczące z pewnością prawdopodobieństwo, iż konieczność uiszczenia przez pozwaną – obciążoną kredytem (kopia okazana na rozprawie –k. 84) , pożyczką, koniecznością zakupu leków na występujące u pozwanej choroby, a także na koniecznością swojego samodzielnego utrzymania – cała zasądzona wprost przez Sąd kwota w sposób nader dolegliwy skutkowałaby utratą jej płynności finansowej, a w konsekwencji wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Co należy podkreślić byłaby to utrata płynności niezawinioną w najmniejszym nawet stopniu.

Byłoby to w tym kontekście nie do przyjęcia, skoro spełnienie świadczenie w sposób jednorazowy byłoby dla pozwanej zbyt dotkliwe i uciążliwe. Po opłaceniu kredytu, pożyczki, leków, mediów, zakupu opału na utrzymanie pozwanej pozostaje kwota od 146 do 126 zł miesięcznie [1.340 zł (emerytura)– 400 zł kredyt, - 134 zł pożyczka, - 600 zł media i opał – 60-80 zł leki]. Nie można przy tym przeoczyć tego, że priorytetem są wydatki związane z utrzymaniem mieszkania i utrzymaniem siebie, tym bardziej, że pozwana jest osobą bardzo chorą. Dlatego należało dojść do przekonania, że istnieje procesowa możliwość, a nawet uzasadniona okolicznościami sprawy konieczność, udzielenia pozwanej przez Sąd swoistej ulgi, czy też odciążenia w natychmiastowej realizacji orzeczenia.

Dlatego, Sąd uznał, że istnieją podstawy do rozłożenia zasądzonej kwoty na pięć rat, jak w pkt. I wyroku.

Rozłożenie na raty miało też wpływ na rozstrzygnięcie o należnych powódce odsetkach. Jeśli bowiem chodzi o wstrzymanie biegu odsetek od kwoty rozłożonego na raty świadczenia, tu Sąd miał na uwadze treść uchwały Sądu Najwyższego z dna 15 grudnia 2006r. wydanej sprawie III CZP 126/06 (publ. OSNC 2007/10/147), gdzie ponownie dano wyraz poglądowi, iż rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty na podstawie art. 320 k.p.c. ma ten skutek - wskazany w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1970 r., III PZP 11/70 (publ. OSNCP 1971, nr 4, poz. 61) - że wierzycielowi nie przysługują odsetki od ratalnych świadczeń za okres od daty wyroku do daty płatności poszczególnych rat. Co do odsetek zaś od dnia wymagalności do dnia wyrokowania – tu Sąd miał na uwadze stanowisko strony powodowej wyrażone na rozprawie (k 83), jednocześnie też fakt, iż pozwana cały czas negocjowała z powodową Gminą odstąpienie od obciążenia jej bonifikatą i w tym zakresie miała uzasadnione podstawy dla uznania, iż taka możliwość co do jej osoby jest dalece i realnie rozważana, co pozwalało, przy posiłkowym zastosowaniu art. 5 kc na częściowe odstąpienie od zasądzenia tychże odsetek

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z którym strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

W niniejszym postępowaniu strona powodowa poniosła następujące koszty procesu: opłatę od pozwu w wysokości 4.851 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 5.400 zł. Niemniej jednak w ocenie Sądu zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności do obciążenia strony pozwanej jedynie częściowymi kosztami.

Spowodowane jest to w szczególności podeszłym wiekiem pozwanej i aktualnym stanem jej zdrowia, brakiem majątku, oraz praktyczną nieegzekwowalność orzeczonej z tego tytułu kwoty.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 5049 zł tytułem częściowego jedynie zwrotu kosztów procesu.