Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N. odmówił P. F. umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego wraz z 5 % opłatą na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu w łącznej kwocie 22.509,81 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że sytuacja materialna wnioskodawcy jest trudna, nie stwierdzono jednak szczególnych okoliczności uzasadniających umorzenie zadłużenia. Wnioskodawca posiada stałe źródło dochodu umożliwiające spłatę zadłużenia w postaci wynagrodzenia za pracę. Po spłacie roszczeń alimentacyjnych uprzywilejowanych wierzycieli dochody wnioskodawcy mogą być przedmiotem skutecznej egzekucji na rzecz likwidowanego funduszu alimentacyjnego. Natomiast w razie ogłoszenia przez wnioskodawcę upadłości należności funduszu podlegają zgłoszeniu do masy upadłości i ich uwzględnieniu w planie podziału oraz w planie spłaty wierzycieli / decyzja k. 61-64 akt ZUS/.

W dniu 9 maja 2018 roku wnioskodawca złożył odwołanie od powyższej decyzji ZUS wnosząc o jej zmianę. Wskazał, że jego sytuacja materialna jest trudna. Podał, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z konkubiną i jej niepełnosprawnym synem / odwołanie k. 3/.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o jego oddalenie przytaczając argumentację jak w uzasadnieniu skarżonej decyzji /odpowiedź na odwołanie k. 6-7/.

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskiem z dnia 8 grudnia 2017 roku P. F. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o umorzenie zadłużenia wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego /wniosek k. 1-5 akt ZUS/.

Ogółem zaległości wnioskodawcy wobec funduszu alimentacyjnego wyniosły 22.509,81 zł z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego oraz z tytułu 5 % opłaty na pokrycie kosztów związanych z działalnością funduszu /besporne, decyzja k. 61-64 akt ZUS/.

P. F. ma 55 lat. Jest rozwiedziony. Nie ma nikogo na utrzymaniu. Jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy. Wysokość średniego wynagrodzenia uwzględniającego premie w okresie wrzesień – listopad 2017 roku wyniosła 4.240,83 zł brutto miesięcznie (po potrąceniach - 1.705,33 zł netto). Obecnie wysokość wynagrodzenia po potrąceniach wynosi ok. 1.300 zł miesięcznie /oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym k. 37-43 akt ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 45 akt ZUS, zeznania wnioskodawcy 00:15:52 w zw. z 00:01:23, 00:04:22 – płyta CD k. 37/

Wnioskodawca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z J. G., która z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na zastępstwo w pełnym wymiarze czasu pracy osiąga średni dochód w wysokości 2.715,82 zł brutto miesięcznie (ok. 1.800 zł netto). Jest rozwiedziona i ma na utrzymaniu 9-letniego niepełnosprawnego syna M. G., na rzecz którego orzeczono alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie oraz przyznano świadczenie opiekuńcze w wysokości 160 zł. Syn J. G. posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego na czas I etapu edukacji z uwagi na uszkodzenie słuchu / orzeczenie o niepełnosprawności k. 19 – 19 odw., orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego k. 20-21 odw., oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym k. 37-43 akt ZUS, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 47 akt ZUS, wyrok rozwodowy k. 49 – 50 akt ZUS, zeznania świadka J. G. 00:09:07 – płyta CD k. 37, zeznania wnioskodawcy 00:15:52 w zw. z 00:04:22 – płyta CD k. 37/

Wnioskodawca, J. G. i jej syn zajmują lokal o pow. 51,92 m kw. na podstawie umowy najmu lokalu mieszkalnego z poza zasobu mieszkaniowego gminy Ł. zawartej w dniu 25 września 2017 roku z Zarządem Lokali Miejskich w Ł. na czas nieoznaczony. Warunkiem zawarcia tej umowy była spłata zaległości czynszowych w kwocie ok. 5.000 zł, która została pokryta z pożyczki gotówkowej uzyskanej przez J. G. /umowa najmu lokalu k. 22-23 odw. oraz k. 15 akt ZUS, spłata zaległości k. 24, umowa pożyczki k. 27/

Wnioskodawca i J. G. nie posiadają żadnych nieruchomości, wartościowych ruchomości ani oszczędności / oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym k. 37-43 akt ZUS, zeznania świadka J. G. 00:09:07 – płyta CD k. 37/

Wnioskodawca wraz z konkubiną ponoszą miesięczne koszty utrzymania mieszkania w kwocie 591,63 zł (czynsz, opłata za wodę, opłata za gospodarowanie odpadami). Do tego dochodzi opłata za energię elektryczną w kwocie 117,54 zł miesięcznie. Za okres październik 2017 roku – marzec 2018 roku uiszczono opłatę za energię w kwocie ok. 3.500 zł. Nadto ponoszone są wydatki na wyżywienie itp. /umowa najmu lokalu k. 22-23 odw., faktura VAT k. 25, zeznania świadka J. G. 00:09:07 – płyta CD k. 37, zeznania wnioskodawcy 00:15:52 w zw. z 00:04:22 – płyta CD k. 37/

J. G. spłaca raty pożyczek w kwocie 451 zł oraz 317 zł miesięcznie. Wydatkuje na zajęcia sportowe syna kwotę 300 zł miesięcznie. Planuje zakup aparatu słuchowego dla syna, którego szacowany koszt wynosi ok. 5.000 zł / umowy pożyczki k. 26-27, zeznania świadka J. G. 00:09:07 – płyta CD k. 37/

Wnioskodawca nie ma orzeczonego stopnia niepełnosprawności, nie ponosi żadnych kosztów leczenia /zeznania wnioskodawcy 00:15:52 w zw. z 00:04:22 – płyta CD k. 37/

Wnioskodawca obecnie nie korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. Figurował w rejestrze świadczeniobiorców do 2016 roku / pismo MOPS k. 53 akt ZUS, oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym k. 37-43 akt ZUS/

Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, postępowanie jest na etapie uzupełniania braków formalnych /zeznania wnioskodawcy 00:15:52 w zw. z 00:01:23 – płyta CD k. 37/

Oprócz zaległych zobowiązań na rzecz funduszu alimentacyjnego wnioskodawca posiada także zaległe zobowiązania alimentacyjne na rzecz innych niż ZUS, uprzywilejowanych wierzycieli, na rzecz których dokonywane jest potrącenie w wynagrodzenia za pracę wnioskodawcy /notatka służbowa k. 21 akt ZUS, wykaz z Krajowego Rejestru Długów k. 28-31/

Opisany powyżej stan faktyczny Sąd ustalił głównie w oparciu o dokumenty zawarte w załączonych aktach organu rentowego i załączone do akt sprawy, zeznania wnioskodawcy i świadka.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z art. 63 ust. 1 - 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych ( t.j. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1952 ze zm.) z dniem wejścia w życie tej ustawy fundusz alimentacyjny przeszedł w stan likwidacji, zaś aktywa i pasywa funduszu stały się aktywami i pasywami Skarbu Państwa. Likwidatorem funduszu został Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie spraw o świadczenia z funduszu, do których prawo powstało przed dniem wejścia w życie ustawy.

Jak stanowi art. 68 ust. 1 powołanej wyżej ustawy w szczególnie uzasadnionych przypadkach związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której jest prowadzona egzekucja alimentów, lub osoby zobowiązanej do zwrotu bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu, likwidator może umorzyć, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu.

Ustawa nie wskazuje, nawet przykładowo sytuacji, w których umorzenie może nastąpić, dając tym samym możliwość indywidualnej oceny każdej konkretnej sprawy. Pewną wskazówką jest użycie przez ustawodawcę sformułowania „szczególnie uzasadniony przypadek”, co wskazuje, że umorzenie należności z tytułu wypłaconych świadczeń może mieć miejsce jedynie wyjątkowo, gdy sytuacja rodzinna i majątkowa osoby zobowiązanej jest na tyle trudna, że nie jest ona w stanie spłacić tych należności, a zwrot określonych kwot byłby trudny do sprostania, także dla przeciętnego obywatela.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego, jako przypadki szczególnie uzasadnione, związane z sytuacją zdrowotną lub rodzinną zobowiązanego, które umożliwiają poddane kontroli sądowej umorzenie należności zlikwidowanego funduszu alimentacyjnego, uznaje się niezależne od zobowiązanego alimentacyjnie, sytuacje losowe lub nadzwyczajne, które sprawiają, że nie jest on w stanie na bieżąco, ani w dającej się przewidzieć perspektywie, regulować obarczających go zaległości alimentacyjnych, bez uszczerbku dla jego zdrowia oraz naruszenia innych istotnych dóbr najbliższych członków jego rodziny /por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r. sygn. I UK 119/10, opubl. LEX nr 686798/.

Do przyjęcia, że zachodzi "szczególnie uzasadniony przypadek" pozwalający na umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego nie wystarcza przy tym ustalenie, że zobowiązany aktualnie nie posiada środków utrzymania, ale konieczna jest także ocena, że przy uwzględnieniu jego wieku, stanu rodzinnego, kwalifikacji zawodowych oraz rokowań zdrowotnych nie będzie on w stanie - również w przyszłości - spłacać tych należności, bez narażania siebie i swojej rodziny na pozbawienie możliwości zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2007 r. sygn. III AUa 336/06, opubl. LEX nr 446757, Biul.SAKa (...)/.

Zatem nawet trudna sytuacja materialna lub zdrowotna osoby ubiegającej się o umorzenie należności alimentacyjnych nie może być samoistną podstawą do wydania decyzji uwzględniającej wniosek, gdyż nie chodzi tutaj o przypadki "uzasadnione", ale "szczególnie uzasadnione", a więc takie, które mają charakter wyjątkowy, losowy, nietypowy. Są to więc sytuacje nadzwyczajne, powstałe w wyniku zdarzenia niezależnego od zobowiązanego, w następstwie którego jego sytuacja uległa takiemu pogorszeniu, że nie jest on w stanie na bieżąco spłacać swoich należności, a nadto nie ma perspektywy poprawy i zmiany tej sytuacji .wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 grudnia 2015 roku, sygn. akt AUa 472/15/.

Przesłanki do umorzenia należności na rzecz funduszu nie wyczerpuje fakt, że zadłużenie jest większe niż możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego do alimentacji. Nawet brak stałych dochodów i związana z tym trudna sytuacja materialna, nie jest jeszcze okolicznością kwalifikującą do umorzenia zadłużenia alimentacyjnego, gdyż uruchomienie wypłat z funduszu następowało właśnie wówczas, gdy dłużnik nie posiadał majątku ani dochodów podlegających egzekucji. Decyzja o umorzeniu zaległości nie może także działać zachęcająco w stosunku do osób zobowiązanych do alimentacji, do korzystania z instytucji umorzenia zaległości wobec likwidowanego funduszu w miejsce osobistych starań o zaspokojenie obowiązku alimentacyjnego przez wiele lat /wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w sprawie III AUa 1285/13/.

Brak stałych dochodów i związana z tym trudna sytuacja materialna jest niewątpliwie okolicznością dotyczącą wszystkich dłużników alimentacyjnych, gdyż uruchomienie funduszu alimentacyjnego następuje tylko wówczas, gdy dłużnik nie ma majątku ani dochodów podlegających egzekucji. Ale ta okoliczność nie może premiować umorzeniem należności, nie można bowiem z wyjątku, o jakim mowa w art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, czynić zasady.

W rozpoznawanej sprawie Sąd ustalił, że wnioskodawca, lat 55, zobowiązany był do zapłaty alimentów, które w spornym okresie pokrywał Zakład Ubezpieczeń Społecznych ze środków funduszu alimentacyjnego, skutkiem czego wnioskodawca stał się dłużnikiem tego funduszu. Egzekucja należności alimentacyjnych na dzień wydania skarżonej decyzji była okresowo bezskuteczna, wyegzekwowane kwoty z wynagrodzenia za pracę wnioskodawcy przekazywane były bowiem na rzecz innych niż ZUS uprzywilejowanych wierzycieli. Na dzień wydania decyzji ZUS z dnia 5 marca 2018 roku odmawiającej umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego zaległość wnioskodawcy z tego tytułu wynosiła 22.509,81 zł.

Jak ustalono wnioskodawca jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Wysokość wynagrodzenia za pracę uwzględniająca premie wg stanu na koniec 2017 roku wynosi 4.240,83 zł brutto miesięcznie. Po dokonaniu z dochodu wnioskodawcy potrąceń komorniczych do wypłaty przekazywana jest miesięcznie kwota 1.705,33 zł netto, zaś obecnie bez uwzględnienia premii kwota ok. 1.300 zł netto. Konkubina wnioskodawcy utrzymuje się również z wynagrodzenia za pracę w wysokości 2.715,82 zł brutto miesięcznie (ok. 1.800 zł netto), nadto ma na utrzymaniu 9-letniego niepełnosprawnego syna M. G., na rzecz którego orzeczono alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie oraz przyznano świadczenie opiekuńcze w wysokości 160 zł. J. G. posiada także zadłużenie z tytułu pożyczek gotówkowych zaciągniętych na potrzeby mieszkaniowe, wysokość miesięcznych rat wynosi łącznie około 770 zł. Nadto pokrywa ona koszty związane z rehabilitacją syna. Wnioskodawca zamieszkuje wspólnie z konkubiną i jej synem w wynajmowanym mieszkaniu. Ponoszone przez wnioskodawcę oraz jego konkubinę stałe opłaty związane z utrzymaniem mieszkania (czynsz, energia, woda, gospodarowanie odpadami) wyrażają się łącznie kwotą około 710 zł miesięcznie. Ustalono także, że wnioskodawca nie ponosi żadnych kosztów związanych ze swoją sytuacją zdrowotną. Pozostała kwota pozostaje domownikom do dyspozycji na zaspokojenie własnych potrzeb.

Ustalona w niniejszym postępowaniu sytuacja osobista wnioskodawcy jest więc faktycznie trudna, należy jednakże zgodzić się z oceną organu rentowego, że sytuacja ta nie może zostać zakwalifikowana jako szczególnie uzasadniona. Przede wszystkim sytuacja wnioskodawcy nie ma charakteru trwałego i uniemożliwiającego spłatę zadłużenia wobec funduszu w przyszłości. Wnioskodawca posiada źródło dochodów w postaci wynagrodzenia za pracę a wobec tego nie utracił możliwości spłaty zadłużenia. Ponadto nie utracił on całkowicie i trwale zdolności do wykonywania pracy zarobkowej, nie posiada orzeczonego stopnia niepełnosprawności. Nie korzysta obecnie ze świadczeń pomocy społecznej (korzystał do 2016 roku). Wreszcie wnioskodawca nie posiada nikogo na utrzymaniu. Po spłacie roszczeń alimentacyjnych uprzywilejowanych wierzycieli dochody wnioskodawcy mogą być przedmiotem skutecznej egzekucji na rzecz likwidowanego funduszu alimentacyjnego. Natomiast w razie ogłoszenia przez wnioskodawcę upadłości należności funduszu podlegają zgłoszeniu do masy upadłości i ich uwzględnieniu w planie podziału oraz w planie spłaty wierzycieli.

Tym samym, uznając, iż organ rentowy zasadnie odmówił wnioskodawcy umorzenia należności wobec funduszu alimentacyjnego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc odwołanie oddalił.