Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 lipca 2018 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa P. G.

przeciwko (...) BANK S.A. we W.

o pozbawienie wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 31 lipca 2017 r. sygn. akt IX GC 1125/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Izabella Dyka SSA Jan Kremer SSA Anna Kowacz-Braun

I AGa 179/18

UZASADNIENIE

Powód P. G. jako przedsiębiorca wniósł o pozbawienie tytułu wykonawczego jakim jest bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) pozwanego (...) Bank S.A. z dnia 15 listopada 2012 roku zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem SR dla K.w K. z dnia 8 stycznia 2013 roku sygn. akt I Co 4/13/P, w oparciu o który prowadzone było postępowanie egzekucyjne /sygn. akt Km 28171/15 / z wniosku pozwanego przez Komornika Sądowego przy SR dla W.. Roszczenie uzasadniał tym , że wraz ze wspólnikiem spółki cywilnej zawarł w dniu 19 maja 2008 roku umowę kredytu nominowanego do (...) nr (...). Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania i podniósł :

-nieważność postanowień umowy kredytu, które określają spread Banku;

-możliwość w jego ocenie jednostronnej zmiany oprocentowania przy zmianie jednego ze wskaźników szczegółowo określonych w umowie;

-zastrzeżenie odsetek wraz z klauzulą denominacyjną co według powoda może przekraczać odsetki maksymalne; a także okoliczność, że udzielenie kredytu nie nastąpiło w walucie (...).

Ponadto powołał się na okoliczność, że nastąpiła nadzwyczajna zmiana siły nabywczej franka, co powinno uzasadniać sądową zmianę wysokości świadczeń.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania . Jego zdaniem powód nie udowodnił zasadności swojego żądania oraz nie określił, czego dokładnie żąda. Także dowody, które zostały zgłoszone nie zmierzają do udowodnienia jego roszczeń. Nie wykazał, dlaczego kwoty podane w (...) miałyby być Bankowi nienależne, skoro nie wywiązał się z zaciągniętego zobowiązania, doszło do wypowiedzenia umowy kredytu i w dalszym ciągu powód wraz ze wspólnikiem nie spłacili zadłużenia. Według pozwanego nie doszło do zastosowania klauzul niedozwolonych, które miałyby skutkować częściową nieważnością umowy kredytu, jak sugeruje powód. Co więcej, nie wiadomo, jak ta częściowa nieważność według powoda , miałaby się z kolei przekładać na pozbawienie tytułu w całości.

Sąd Okręgowy oddalił powództwo po ustaleniu, że :

pozwany bank w dniu 19 maja 2008 r. zawarł z P. G. oraz P. K. umowę kredytu nominowanego do CHF nr(...);

bank udzielił im kredytu w kwocie 112 820,51 zł.;

pozwany zaakceptował udzielony kredyt nominowany do CHF i miał pełną świadomość ,że kwota kredytu była nominowana do waluty (...) wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu;

kredytu udzielono na okres 96 miesięcy (...) umowy); pozwany Bank zobowiązał się do uruchomienia kredytu w jednej transzy, która miała być wypłacona niezwłocznie nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy i co nastąpiło;

powód zobowiązał się do spłaty kredytu w 96 równych ratach kapitałowo- odsetkowych. Wysokość rat miała zostać ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na CHF stosownie do postanowień umowy (...) umowy). Raty kredytu płatne miały być w złotych w kwocie stanowiącej równowartość CHF

W związku z powstaniem zaległości i ziszczeniem się warunków przewidzianych w umowie Bank w dniu 15 listopada 2012r. wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny nr (...); bank uzyskał klauzulę wykonalności nadaną postanowieniem z dnia 8 stycznia

2013 r. Sądu Rejonowego dla K.w K., 1 Wydział Cywilny, sygn. akt I CO 4/13/P;

została wszczęta egzekucja i aktualnie prowadzona przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla W.we W.- R. R. pod sygnaturą akt KM 28171/15.

Sąd ustalił także, że pozwany bank wobec stwierdzenia zadłużenia uprawniającego Bank do wypowiedzenia umowy kredytu (§ (...)umowy kredytu), wysłał do kredytobiorców wypowiedzenie umowy z daty 13 sierpnia 2012 roku. Zgodnie z § (...) Regulaminu stanowiącego integralną część umowy kredytu, nieodebrana korespondencja kierowana na ostatni podany przez kredytobiorcę adres, zostaje skutecznie doręczona z dniem jej zwrotu do Banku. Z kolei zgodnie z par(...)regulaminu powód był zobowiązany do niezwłocznego powiadamiania Banku o każdej zmianie nazwiska, adresu zamieszkania, adresu do korespondencji (§ (...) Regulaminu). Sąd uznał, że bank w kontekście zapisów regulaminu dokonał skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu z dniem 3 października 2012 r., czyli na dzień przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego.

W związku z powstaniem zaległości i ziszczeniem się warunków przewidzianych w umowie Bank w dniu 15 listopada 2012 r. wystawił Bankowy Tytuł Egzekucyjny nr (...). Postanowieniem z dnia 8 stycznia 2013 r., SR dla K.w K. z dnia 8 stycznia 2013 roku sygn. akt I Co 4/13/P, nadał (...) klauzulę wykonalności . Została wszczęta egzekucja i aktualnie prowadzona jest przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla W.we W.- R. R. pod sygnaturą akt KM 28171/15.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powód twierdzi, że pozwany Bank zastosował w umowie klauzule niedozwolone dotyczące przewalutowania, co ma skutkować nieważnością (...). Zdaniem sądu roszczenie podlega oddaleniu. Przepisy regulujące powództwa przeciwegzekucyjne mają charakter głównie materialnoprawny. Powód oświadczył, że swoje powództwo nie opiera na art. 840 par. l pkt.2 k.p.c. , bo nie wystąpiło takie zdarzenie po wydaniu tytułu wykonawczego , które skutkowałoby wygaśnięciem zobowiązania . Powołał się na art. 840 par. l pkt 1 k.p.c. odwołując się do stanowiska SN zawartego w postanowieniu z dnia 4 lipca 2013 roku sygn. akt I Cz 68/13. Wystąpienie z powództwem przewidzianym w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. nakłada na powoda będącego dłużnikiem według tytułu wykonawczego, obowiązek wykazania, że nie wystąpiły zdarzenia, które były podstawą nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, w tym bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Do zdarzeń tych należy także kwestionowanie istnienia lub zakresu obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym. W stosunku do kredytu udzielonego przez bank, może odnosić się do obowiązku zwrotu sumy głównej, odsetek, opłat czy prowizji.

Podkreślenia wymaga, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 r., P45/12 (OTK-A 2015, nr 4, poz. 46) orzekł, że art. 96 ust. 1 i art. 97 ust. 1 Pr. Bank są niezgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji i utracą moc obowiązującą z dniem 1 sierpnia 2016 r.

Przepisy te zostały uchylone ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1854), która weszła w życie z dniem 27 listopada 2015 r. Z art. 11 ust. 3 tej ustawy wynika, że bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych zachowuje moc tytułu wykonawczego także po wejściu w życie ustawy. Tym samym wydany przez pozwanego w dniu 15 listopada 2012 roku bankowy tytuł egzekucyjny, któremu została nadana klauzula wykonalności w dniu 8 stycznia 2013 roku , mógł stanowić uprawnienie do prowadzenia egzekucji. Pozostaje sporny rozmiar zobowiązania powoda .

Bank udzielił kredytu w kwocie 112 820,51 zł. z obowiązującej wówczas oferty pozwanego (kredyty w PLN, kredyty w EUR, kredyty w CHF), pozwany ze wspólnikiem wybrał kredyt nominowany do CHF, kwota kredytu była nominowana do waluty CHF wg kursu kupna walut dla (...) obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu. Kredytu udzielono na okres 96 miesięcy (...) umowy). Bank zobowiązał się do uruchomienia kredytu w jednej transzy, która miała być wypłacona niezwłocznie nie później niż 30 dni od dnia zawarcia umowy. Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu w 96 równych ratach kapitałowo- odsetkowych. Wysokość rat miała zostać ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na CHF stosownie do postanowień umowy (...) umowy). Raty kredytu płatne miały być w złotych w kwocie stanowiącej równowartość CHF. Strony w §(...) umowy kredytu określiły oprocentowanie kredytu jako zmienne, co na dzień zawarcia umowy wynosiło 9,99 % w stosunku rocznym (p.a.), określając przy tym warunki i wysokość zmiany stopy oprocentowania, zależną od zmiany jednego lub kilku z określonych w umowie czynników, przy czym zmiana oprocentowania nie mogła przekroczyć (odpowiednio) najwyższej zmiany wymienionych w umowie wskaźników, które miały wpływ na zmianę stopy procentowej. Zmiana mogła nastąpić poprzez zwiększenie oprocentowania lub poprzez jego zmniejszenie w zależności od zmiany jednego lub wielu z czynników, np. stopy procentowej kredytu lombardowego czy też takich wskaźników jak (...),(...)czy też wskaźników określonych przez GUS (§ (...) umowy kredytu).

Wskaźniki określone w § (...) nie są ustalane przez Bank, ale przez zewnętrzne instytucje jak Prezesa GUS lub R.’a

Odsetki pieniężne w relacjach kontraktowych mogą występować jako odsetki kapitałowe lub jako odsetki za opóźnienie. Te pierwsze występują typowo w umowach kredytowych i depozytowych, gdzie wola stron pełni rolę kluczową, gdyż stanowi podstawę obowiązku ich zapłaty. Strony mogą co do zasady, decydować o wysokości odsetek za opóźnienie określając ich stopę w umowie. Możliwość umownego kształtowania wysokości odsetek pozostaje w zgodzie z fundamentalną dla prawa cywilnego zasadą swobody kontraktowania, wyrażoną w art. 353' k.c.

Nie ulega wątpliwości, że wskazanie wysokości odsetek, stanowi jeden z elementów „ułożenia stosunku prawnego" o którym mowa w powołanym przepisie, i że strony mogą to uczynić „według własnego uznania" w granicach swobody umów mieści się też możliwość następczego określenia wysokości odsetek . O ile restrykcyjne reguły ograniczające wysokość odsetek mogą mieć uzasadnienie w odniesieniu do obrotu z udziałem dłużników niebędących przedsiębiorcami (zwłaszcza konsumentów), o tyle nie brak podstaw do tak poważnego ograniczania warunków obrotu z udziałem profesjonalistów. Stanowiłoby to, zdaniem sądu , nieuzasadnione naruszenie autonomii woli stron w zakresie ustalania wysokości odsetek. Powód i jego wspólnik w chwili zawierania umowy byli przedsiębiorcami i zawierali umowę związaną z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą. Powód zapoznał się z Regulaminem i wzorem umowy - /oświadczenie powoda k-7 akt sygn. .I Co 4/13/P/ SR dla K.wK./. W tej sytuacji nie sposób uznać , że nie orientowali się na jakich warunkach zawierają umowę kredytu i ,że jest to kredyt nominowany do CHF. Zdaniem sądu w par 3 umowy kredytu nominowanego jasno określono warunki spłaty kredytu. Stan prawny obowiązujący zarówno w dniu udzielenia kredytu jak i obecnie, dopuszcza kredyty denominowane do waluty obcej. Na dzień zawierania umowy spłata kredytu w CHF była korzystniejsza niż kredyt w złotówkach .

Kredyty indeksowane na przestrzeni lat 2008-2012 były znacznie korzystniej oprocentowane w porównaniu do kredytów w złotych polskich. Bank dochował ciążących na nim obowiązków w zakresie udzielenia powodom wyczerpujących informacji na temat oferowanego przez siebie produktu kredytowego. Informacji nie można mylić z doradztwem , które w określonej sytuacji mogłoby rzutować na odpowiedzialność banku .

Zgodnie z par.(...)umowy zastrzeżono , że kwota zadłużenia z tytułu zawartej umowy zostanie przeliczona na PLN według kursu sprzedaży waluty CHF obowiązującego w Banku w tym dniu .

Odrębne zagadnienie to odwołanie się przez powoda do art. 357 k.c. Zdaniem sądu zmiana kursu franka szwajcarskiego, nie stanowi „nadzwyczajnej zmiany stosunków” w rozumieniu art. 357 k.c. Według powoda w chwili zawierania umowy średni kurs franka wynosił w NBP 2,0772 PLN/CHF. W Chwili nadania (...) wynosił 3,4044 PLN/CHF. Zmiana kursu waluty, co do zasady mieści się w ryzyku kontraktowym. Jest faktem powszechnie znanym, że kurs waluty nie jest wartością stałą, lecz zmienną, zależną od bardzo wielu czynników w gospodarce i polityce. Umowa kredytowa zawarta została przez powodów na okres 96 miesięcy . Jest to tak długi przedział czasowy, że każdy oceniający sprawę z dołożeniem należytej staranności a przecież powód jest przedsiębiorca , którego obowiązują podwyższone standardy ,winien mieć świadomość, iż prawdopodobieństwo, aby sytuacja gospodarcza w Polsce, Europie i na świecie ,determinująca relacje walutowe, była przez cały czas jednakowa jest niemożliwe. Zastosowanie zaś art. 357 k.c. zależy od tego, by przy dołożeniu należytej staranności nie dało się przewidzieć zmiany stosunków. Niezasadnym jest by po 9 latach od zawarcia umowy kredytu sąd dokonywał konstytutywnej zmiany łączącej strony umowy.

Zmiana kursu franka szwajcarskiego, jaka miała miejsce na przestrzeni ostatnich lat, w szczególności lat 2007 - 2009 w kontekście okoliczności w przedmiotowej sprawie nie stanowi nadzwyczajnej zmiany stosunków w rozumieniu art. 357 § 1 k.c. Poza tym nie kwestionowane jest w zasadzie twierdzenie, że nie można wytoczyć powództwa z art. 357 k.c. po tym, jak istniejące pomiędzy stronami zobowiązanie wygasło. Sąd przyjmuje jako zasadę, że złożenie powództwa z art. 357 k.c. możliwe jest tylko wtedy, gdy zobowiązanie łączące strony nadal istnieje, a zatem istnieje jeszcze przedmiot ewentualnej ingerencji sądu. W chwili jednak, w której zostaje złożone powództwo oparte na art. 357 k.c. sąd otrzymuje kompetencję do modyfikacji stosunku zobowiązaniowego. Wiąże się to z przeświadczeniem wierzyciela, iż powinien otrzymać świadczenie inne od umówionego.

Bank z chwilą stwierdzenia zadłużenia uprawniającego Bank do wypowiedzenia umowy kredytu (§ 5 umowy kredytu), wysłał do kredytobiorców wypowiedzenie umowy. Zgodnie z § (...) Regulaminu stanowiącego integralną część umowy kredytu, nieodebrana korespondencja kierowana na ostatni podany przez Kredytobiorcę adres, zostaje skutecznie doręczona z dniem jej zwrotu do Banku. Jednocześnie powód zobowiązał się do niezwłocznego powiadamiania Banku o każdej zmianie nazwiska, adresu zamieszkania, adresu do korespondencji (§ (...) Regulaminu). W kontekście powyższego Bank dokonał skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu z dniem 3 października 2012 r., czyli na dzień przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego. W tym zakresie sąd odwołuje się do umowa nr (...), Regulaminu udzielania kredytów, wypowiedzenia umowy kredytu wraz z potwierdzeniem nadania; zrzutu z ekranu systemu o zmianie adresu.

Zdaniem sądu nie doszło do naruszenia art. 69 ust. 2 pkt 4a, art. 69 ust. 3 i art. 75b Prawa bankowego w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984, dalej: „ustawa nowelizująca”), która weszła w życie z dniem 26 sierpnia 2011 r. Zmiana przepisów dotyczyła umów wiążących banki i kredytobiorców/pożyczkobiorców. W dalszym ciągu mogą być zawierane umowy przewidujące indeksację kwoty objętej kredytem miernikiem waluty obcej, z tym, że bank powinien określić szczegółowe zasady ustalania sposobów i terminów kursu wymiany walut. Bank tych warunków dotrzymał .

O kosztach procesu Sąd orzekł, w myśl zasady zawartej w art. 98 § 1 i § 3 k.p.c., zgodnie z którymi strona przegrywająca sprawę zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), a także, iż do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach.. Na koszty procesu złożyły się koszty opłaty od pozwu w kwocie 3.700 zł , koszty opłaty od zażalenia 200 zł ,oraz koszty zastępstwa procesowego 3.600,00 złotych oraz koszty pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym kwota 1.800,00 zł wraz z opłatą skarbową za pełnomocnictwo 17,00 złotych .

Niewątpliwie do kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony strony reprezentowanej przez radcę prawnego podlega zaliczeniu wydatek poniesiony przez nią w związku z koniecznością uiszczenia opłaty skarbowej od dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika (vide: uchwała SN z dnia 12 marca 2003 roku, sygn. III CZP 2/03, opubl: OSNC rok 2003, Nr 12, poz. 161), a skoro w przedmiotowym postępowaniu strona powodowa takowy wydatek poniosła, to Sąd uwzględnił także tę kwotę, przy obliczaniu kosztów procesu. Ostatecznie zdaniem sądu powód winien zapłacić

na rzecz pozwanego kwotę 9.317,00 zł.

Wyrok ten w całości zaskarżył apelacją powód wnosząc o zmianę wyroku i pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w całości; zarzucił naruszenie prawa materialnego a to art. 353 ¹ k.c. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że w granicach wyznaczonych przez zasadę swobody umów mieści się ukształtowanie postanowień umowy stron w ten sposób, że : kontrahent banku będzie zobowiązany do zwrotu bankowi w złotych polskich równowartości przeliczonej na walutę polską według kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego u pozwanego w dniu wpływu środków na rachunek banku, 96 równych rat stanowiących w sumie równowartość we frankach szwajcarskich kwoty kredytu w wysokości 112 820,15 zł przeliczonej na walutę obcą według kursu kupna franka szwajcarskiego obowiązującego u pozwanego w dniu uruchomienia kredytu, co po pierwsze stanowi niedopuszczalną waloryzację kwoty kapitału kredytu, a po drugie nie stanowi o określeniu rozmiaru świadczenia kontrahenta banku, lecz oznacza przyznanie bankowi dowolności w określeniu rozmiaru świadczenia kontrahenta banku; analogiczną argumentację przedstawił powód odnośnie odsetek w wysokości zmiennej określonej na 9,99%, mogącej ulegać zmianie na podstawie jednego lub kilku wskaźników podanych w umowie, przy czym o ich zmianie decydować będzie pozwany; art. 69 ust. 1 i 2 ustawy prawo bankowe przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na zakwalifikowaniu umowy datowanej na dzień 19 maja 2008 r. jako umowy kredytu bankowego pomimo że postanowienia umowy kredytu nominowanego do CHF nie odpowiadają essentialia negotii umowy kredytu bankowego także w zakresie celu , przeznaczenia kredytu; art. 61 § 1 k.c.. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu że wysłane przez pozwanego wypowiedzenie umowy kredytu doszło do pozwanego taki sposób, że mógł się z nim zapoznać, podczas gdy przesyłka z jednostronnym prawno kształtującym oświadczeniem została zwrócona jako nie podjęta w terminie w sytuacji wysłania jej na adres inny niż powoda a w/w przepis ma charakter bezwzględnie obowiązujący; ponadto zarzucił naruszenie przepisów postępowania , a to art. 98 § 1 k.p.c. przez błędne zaliczenie do wydatków pozwanego kwot poniesionych przez powoda. W obszernym uzasadnieniu apelacji rozwinął zarzuty, przedstawiając także rozliczenie kosztów.

Strona pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o jej oddalenie podnosząc, że powód nie przytoczył w pozwie wszystkich zarzutów jakie mógł podnieść w tym czasie, co skutkuje ich utratą na podstawie art. 843 § 3 k.p.c., odwołał się do poglądów orzecznictwa dotyczących kredytów indeksowanych do waluty obcej, a ponadto wskazał, że umowa zawarta została z przedsiębiorcą, wskazane przepisy nie zostały naruszone. Podkreślił, ze strony zawarły umowę kredytu, a przepisy art. 61 k.c. i art. 353 ¹ k.c. nie zostały naruszone z odwołaniem się do literatury i orzecznictwa.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje: Apelacja powoda nie była zasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne i wywody prawne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne. Przed przystąpieniem do rozpoznania zarzutów apelacji Sąd wskazuje na stanowisko komentatorów i orzecznictwo dotyczące granic rozpoznania powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności. Powód, co wynika z rozpoznania sprawy przez Sąd I instancji spełnił warunki dla rozpoznania podniesionych zarzutów dotyczących tytułu wykonawczego, jednak przepis w § 3 art. 843 k.p.c. wprowadza prekluzję zarzutów, jakie składają się na podstawy powództw przeciw egzekucyjnych. „Co do zasady, pod rygorem utraty prawa korzystania z tych zarzutów w dalszym postępowaniu, zarzuty, które mogą być zgłoszone przez powoda w chwili wytoczenia powództwa, powód musi zgłosić w pozwie. Powołanie nowych zarzutów w ramach powołanej w pozwie podstawy powództwa jest dopuszczalne, jeżeli powód nie mógł się na nie powołać w chwili wniesienia pozwu. W takiej sytuacji dopuszczalne jest również powołanie zarzutu opartego na nowej podstawie powództwa (zob. uwagi do art. 840), polegającej na złożeniu oświadczenia o potrąceniu z wierzytelnością egzekwowaną powstałej dopiero w toku procesu wierzytelności wzajemnej, także wówczas, gdy zgłoszony w pozwie zarzut potrącenia okazał się bezskuteczny (por. uchwała SN z 25 listopada 2010 r., III CZP 91/10, OSNC 2011, nr 6, poz. 68)” ( A. Adamczuk, Komentarz do art. 843 k.p.c. 2015 r. – LEX ). W związku z tym podniesione w apelacji zarzuty podlegają ocenie spełnienia warunków z art. 843 k.p.c. i podniesione zarzuty wykraczają poza zakres wywodzony z okoliczności faktycznych przedstawionych w pozwie. Sąd Apelacyjny oodnosi się pomimo to do całości zarzutów.

Przy rozpoznaniu apelacji należało uwzględnić zmiany stanu prawnego jakie nastąpiły pomiędzy zawarciem umowy, nadaniem klauzuli wykonalności a rozpoznaniem apelacji, z tym, że nie wpłynęły one na skuteczność nadania klauzuli wykonalności a tym samym podstawę powództwa. T. Ereciński w komentarzu do art. 840 k.p.c. ( LEX 2016 r.) wskazuje, że „dłużnik banku mógł wytoczyć przeciwko bankowi powództwo przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840. W powództwie takim dłużnik banku mógł podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed wydaniem klauzuli wykonalności i po jej wydaniu. W grę mogły wchodzić np. zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w mniejszej wysokości niż to ujęte w tytule, nienastąpienia wymagalności roszczenia (mimo umieszczenia w bankowym tytule egzekucyjnym oświadczenia banku innej treści). Nie można również wykluczyć zarzutu naruszenia prawa ( art. 5 k.c.). Nie oznacza to jednak, że art. 5 k.c. mógłby stać się samoistną podstawą powództwa przeciw egzekucyjnego z art. 840 k.p.c.”; a także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 r. III CZP 78/03 ( Prokuratura i prawo 2004 /6 /34 ).

Ponadto powód jest osobą prowadzącą działalność gospodarczą niewątpliwie w dacie zawarcia umowy z bankiem.

W związku z tym ewentualne stwierdzenie nieważności poszczególnych uznanych za niedozwolone postanowień umownych nie prowadziłoby do nieważności umowy. ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2013 r. I CSK 408/12 odnoszący się do sytuacji konsumenta, a nie przedsiębiorcy : „Wyłączenie z umowy postanowień uznanych za niedozwolone (art. 385 ³ k.c.) nie powoduje nieważności całej umowy, nawet wtedy, gdy bez tych postanowień umowa nie zostałaby zawarta”; „ Eliminacja ze stosunku prawnego postanowień uznanych za abuzywne nie prowadzi do zniweczenia całego stosunku prawnego, nawet gdyby z okoliczności sprawy wynikało, że bez tych postanowień umowa nie zostałaby zawarta. Wynika to z relacji między art. 58 § 3 k.c. a art. 3851 § 2 k.c., który jako przepis późniejszy i szczególny w stosunku do art. 58 § 3 k.c. eliminuje jego zastosowanie, ustanawiając w sytuacji określonej w jego § 1 zasadę zachowania mocy wiążącej umowy. LEX nr 1350221, OSNC 2013/11/127 ).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 marca 2017 r. V CSK 449/16 odniósł się do zasady walutowości i orzekł między innymi, że „Uchylenie zasady walutowości przewidzianej w dawnym art. 358 k.c. oznacza, iż wierzyciel może obecnie żądać wykonania zobowiązania pieniężnego z każdego tytułu w dowolnej walucie, natomiast dłużnik może wykazać, że żądanie przez wierzyciela zapłaty w walucie obcej jest sprzeczne z treścią zobowiązania, jego celem społeczno-gospodarczym, zasadami współżycia społecznego lub ustalonymi zwyczajami (art. 354 § 1 k.c.)” ( LEX nr 2297428 ).

Przy ocenie granic swobody umów należy zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2015 r. IV CSK 804/14 w którym orzekł, że „Umowa obiektywnie niekorzystna dla jednej strony może być uznana za czynność prawną sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, jeżeli do jej ukształtowania doszło w sposób wyraźnie krzywdzący pod presją faktycznej przewagi konkurenta”. ( OSNC-ZD 2017/2/32 ).

Dodatkowo Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące co prawda wystawienia opcji walutowej, jednak tym bardziej zawarty w nim pogląd ma zastosowanie do umowy kredytu udzielonego przedsiębiorcy w którym stwierdzono, że „Bankowa umowa o wystawienie opcji walutowej nie chroni kontrahenta banku przed poniesieniem uszczerbku wynikającego ze zmiany kursów walut objętych tą umową.”; a także „Nieważności transakcji opcyjnych nie może uzasadniać wskazywanie oczywistej przewagi banku jako kontrahenta w wielu płaszczyznach. Problem staranności zawodowej banku odnosi się do kwestii oceny wykonywania określonych obowiązków kontraktowych lub możliwości przypisania bankowi odpowiedzialności odszkodowawczej poza kontraktowej (art. 355 § 2 k.c.). Wprawdzie nawiązuje się do tzw. obowiązków ogólnych banku, które niekoniecznie muszą wynikać z umowy z bankiem (np. obowiązek lojalności, informacji), nie sposób jednak łączyć w sposób ogólny z naruszeniem takich obowiązków konsekwencji w postaci nieważności umowy zawartej (i wykonanej) z bankiem.”, (wyrok z dnia 9 listopada 2012 r. IV CSK 284/12 OSNC 2013/6/77).

Odnosząc się do zarzutów apelacji to powód zarzucił naruszenie prawa materialnego, a to art. 353 ¹ k.c., który to przepis stanowi, że” strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. Ponadto należy przypomnieć, że powód zawierał umowę jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, strona pozwana spełniła świadczenie w 2008 r. a powód realizował umowne obowiązki do marca 2012 r. Spłata kredytu rozłożona była na 96 rat, a więc 8 lat. Kredyt został zaciągnięty na zakup samochodu . Nie kwestionowane ustalenia Sądu I instancji prowadzi do wniosku, że nie doszło do naruszenia zasady swobody umów.

Z przedstawionych powyżej stanowisk prawnych wynika, że zarzuty apelacji dotyczące sposobu przeliczania kwoty kredytu na walutę obcą było dopuszczalne i w obowiązującym w dacie umowy stanie prawnym takie ukształtowanie umowy było prawnie dopuszczalne. Zarzuty dotyczące daty ustalenia kwoty kredytu na dzień jego wypłaty stanowi pochodną decyzji zawarcia umowy o kredyt nominowany w walucie obcej, ustalenie kursu z daty czynności. Warunki ustalenie tej kwoty zawarto w umowie stron. Także zarzut związany z wysokością oprocentowania nie był uzasadniony. W dacie umowy ustalono je na 9,99% i poza krótkim okresem podwyższenia o 1 % , wynosiły one 9,99% w szczególności w dacie zaprzestania spłaty kredytu. Powód nie podważył twierdzenia, że oprocentowanie to do 2012 r. było korzystniejsze niż oprocentowanie kredytów udzielanych w złotych. Strona pozwana nie stosowała odsetek przekraczających odsetki maksymalne, a mechanizm ustalania ich wysokości odwołujące się do różnych wskaźników pozwalał na weryfikację zasadności ewentualnej zmiany ich wysokości. Podsumowując, powód jako przedsiębiorca zdecydował o zawarciu umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i nawet gdyby, co w sprawie nie ma miejsca, uznać że prowadziłoby to do nieważności tych postanowień to nie prowadziłoby to jednocześnie do nieważności umowy. Odrębnym zagadnieniem jest ocena trafności decyzji o zaciągnięciu kredytu tak ukształtowanego z perspektywy historycznej, ale nie może prowadzić to do stwierdzenia jej nieważności, Podjęcie decyzji ocenianej jako niekorzystna nie skutkuje nieważnością umowy. Na marginesie zaproponowane warunki umowy były analogiczne jak kredytów denominowanych, indeksowanych do innych walut i umowy w których związano kwotę kredytu z inną walutą nie są kwestionowane.

Istota zarzutu dotyczy zmiany kursu franka szwajcarskiego w znacznym stopniu, okoliczność ta nie może jednak wpływać na treść orzeczenia, ponownie Sąd zauważa, że inne waluty zmieniły kurs w mniejszym stopniu, a regulacje umowne, może rzadziej stosowane, były analogicznie konstruowane. Zmiana wartości pieniądza w czasie jest elementem ryzyka kredytowego i wnioskowanie o kredyt w walucie obcej, bądź z taką walutą powiązany zawsze związany jest z ryzykiem kursowym, którego zakres nie jest przewidywalny w dacie zawierania umowy, stąd Sąd Apelacyjny nawiązał do orzeczeń związanych z opcjami walutowymi.

Strony zawarły umowę w 2008 r. a więc w czasie gdy obowiązywał art. 69 ustawy prawo bankowe o treści „Art. 69. 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

2. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1)strony umowy,

2)kwotę i walutę kredytu,

3)cel, na który kredyt został udzielony,

4)zasady i termin spłaty kredytu,

5)wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6)sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7)zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8)terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9)wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10)warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.”

Przepis ten w 2012 r. uległ zmianie przez dodanie w ustępie (...)punktu (...) oraz ustępu (...)które stanowiły (...) przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu”; (...) W przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.” Z powyższego wynika, że w dacie zawierania umowy spełnione były przesłanki z art. 69 prawa bankowego, w umowie wskazano cel na jako udzielany jest kredyt – zakup opisanego samochodu, a także regulację dotycząca waluty. Z późniejszej zmiany przepisu przez dodanie wskazanych regulacji nie wynika, że przed tą datą umowy nie były zgodne z prawem.

Sąd Apelacyjny wskazuje przy tym zarzucie na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2015 r. IV CSK 362/14 o treści „Brak jest podstaw do uznania, że art. 69 ust. 2 pkt 4a p. b. jest przepisem dyspozytywnym (a ściślej normą o takim charakterze). Główna funkcja takiej normy polega na uzupełnieniu treści stosunku prawnego w zakresie nieuregulowanym przez strony.

Charakteryzuje się specyficzną techniką legislacyjną w postaci zwrotów: "w braku odmiennego zastrzeżenia", "w braku odmiennej umowy", "chyba, że umowa stanowi inaczej". Nadto norma taka uzupełniając stosunek prawny wprowadza konkretne rozwiązanie. Tymczasem po pierwsze art. 69 ust. 2 pkt 4a p. b. nie stwarza stronom możliwości innego rozwiązania, ponieważ w przypadku kredytów denominowanych lub indeksowanych określenie jasnych zasad dokonywania przeliczeń stanowi element przedmiotowo istotny umowy. Po drugie norma ta zawiera tylko obowiązek zamieszczenia tego postanowienia nie statuując jego treści. (LEX nr 1663827 ), oraz tezę kolejną, „Kredytobiorca nie ma interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie, że

niedozwolone są postanowienia umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, zawartej przed wejściem w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984) - niezawierające szczegółowych zasad określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.” ( Biul.SN 2015/5/18, OSNC-ZD 2016/3/49 ).

Podniesiony w uzasadnieniu apelacji argument o niespójności celu kredytu, zakup samochodu, ze sposobem zabezpieczenia i spadku wartości samochodu, a więc przedmiotu zabezpieczenia nie ma wpływu na ważność umowy. Mieści się w granicach swobody umów i stanowi ewentualny problem banku, a nie powoda którego poziom zabezpieczenia według tej argumentacji maleje i na pewno nie wpływa na ważność umowy.

Podsumowując, umowa stron stanowiła umowę kredytu bankowego i dlatego mogła stanowić podstawę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego.

Odnosząc się do naruszenia art. 61 k.c. to powód Sąd I instancji prawidłowo ustalił obowiązek powoda wykazania zawiadomienia o zmianie adresu, a powód nie wykazał że prawidłowy był inny adres, nie zarzucił także błędności ustaleń Sądu I instancji. W konsekwencji apelacja w całości jako nieuzasadniona uległa oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.

SSA Anna Kowacz Braun SSA Jan Kremer SSA Izabela Dyka