Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 czerwca 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Magdalena Bajor-Nadolska

Sędziowie: SSO Mariusz Broda

SSO Bartosz Pniewski (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Justyna Bińkowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2018 r. w K.

sprawy z wniosku A. P. (1)

z udziałem H. B., S. P., W. P. (1), Gminy K., S. S., J. P., A. P. (2), R. C., Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta K., (...) Spółki Akcyjnej w W., Z. P.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawcy od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 6 czerwca 2016 r., sygn. akt VIII Ns 831/11

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie w całości i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kielcach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 216/17

UZASADNIENIE

Postanowieniem wydanym w dniu 6 czerwca 2016 roku Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił wniosek A. P. (1) o stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 2000 r. prawo własności nieruchomości położonej we wsi D. stanowiącej działki o nr (...) oznaczonych na mapie sporządzonej przez biegłego S. W. (pkt I.); nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Rejonowy w Kielcach od A. P. (1) kwotę 2 986,13 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt II.); orzec, iż wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt III.)

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych.

W. P. (2) był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z J. P. miał troje dzieci: S. S., J. P. i A. P. (2). Małżonkowie mieszkali w gospodarstwie położonym w G. należącym do J. P., która zmarła w 1945 roku. W tym samym roku W. P. (2) zawarł związek małżeński z A. P. (3). Z drugiego małżeństwa z A. P. (3) miał sześcioro dzieci: B. P., S. P., A. P. (1), H. B., W. P. (1) i dziecko, które zmarło w wieku 5 lat. W latach 40-tvch XX wieku W. P. (2) na podstawie nieformalnej umowy sprzedaży nabył gospodarstwo rolne położone we wsi D.. W 1954 r. A. i W. małżonkowie P. zamieszkali wraz z dziećmi w drewniany domu tam posadowionym. Jedynie S. S. pozostała w gospodarstwie w G.. J. P. mieszkał w D. do 1960 r., potem zawarł związek małżeński i wyprowadził do Ł., następnie wybudował dom na nieruchomości w G.. Po śmierci W. P. (2) w 1967 r., nieruchomość położoną w G. podzielili między siebie S. S. J. P.. Natomiast gospodarstwo rolne położone w D. przejęła we władanie wdowa po W. P. (2) A. P. (3), która z pomocą synów wybudowała tam oborę.

W latach 70-tych XX wieku, A. P. (3) wydzieliła z gospodarstwa położonego w D.: działkę nr (...) dla A. P. (2), działkę nr (...) dla S. P., a działkę nr (...) dla H. B.. W 1967 r. A. P. (2) ożenił się i wyprowadził do G.. Od 1972 r. uprawiał darowaną mu działkę nr (...). Około 10 lat później na działce tej wybudował dom, w którym mieszka do dzisiaj. W 1970 r. H. B. zawarła związek małżeński, w 1973 r. wyprowadziła się razem z mężem do J.. W 1978 r. H. B. rozpoczęła na darowanej jej działce (...) budowę domu, do którego wprowadziła się wraz z mężem i dziećmi w 1983 r., działkę ogrodziła w 1987 r. H. B. nadal zamieszkuje w domu na tej działce. W 1972 r. S. P. ożenił się i wyprowadził do K.. W 1974 r. S. P. na działce nr (...) rozpoczął budowę domu, do którego wprowadził się wraz z żoną i w nim zamieszkuje do dziś. A. P. (1) zawarł związek małżeński w 1975 r. Około 1979 r. obok drewnianego domu rodzinnego A. P. (1) rozpoczął budowę domu murowanego, do którego przeprowadził się w 1985 r. W drewnianym domu pozostała A. P. (3) oraz jej synowie B. P. i W. P. (1). Do swojej śmierci w 1990 r. A. P. (3) zarządzała gospodarstwem, decydowała jak je uprawiać, hodowała żywy inwentarz, wynajmowała sprzęt rolniczy i ludzi do pracy. A. P. (3) pracowała w gospodarstwie głównie ze swoim synem A. P. (1). A. P. (1) również hodował w gospodarstwie inwentarz żywy oraz uprawiał pole. Po śmierci A. P. (3), gospodarstwo przejął syn A. P. (1). Do 2001 r. A. P. (1) uprawiał pole za budynkami mieszkalnymi, a potem przekazał je swoim dzieciom. Na pozostałej części nieruchomości urządził łąkę.

Na podstawie orzeczenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w K. z dnia 20 10 1959 r. znak (...) W. P. (2) stał się właścicielem nieruchomości położonej w N. oznaczonej jako działka m 25 o powierzchni 2,7100 ha, dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą nr (...). Obecnie działka ta odpowiada działkom położonym w K. przy ul. (...) oznaczonym m (...)Decyzją z dnia 9 grudnia 1977 r. znak (...) Naczelnik Gminy w S. orzekł o wywłaszczeniu na rzecz Państwa na potrzeby Wschodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w L. nieruchomości położonych w D. oznaczonych jako działki o nr (...) o powierzchni 1035 m ^{( 2)} objęte księga wieczystą nr (...) o powierzchni 155 m ^{( 2)} objęte księgą wieczysta nr (...) o powierzchni 863 m ^{( 2)}. Obecnie działki te odpowiadają działce nr (...) stanowiącej własność Skarbu Państwa, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...).

Ostatecznym aktem własności ziemi z dnia 30 września 1979 r. znak(...) Naczelnik Gminy w S. stwierdził, że H. B. stała się właścicielką w nieruchomości położonej w D. oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 0,44 ha. Obecnie działka nr (...) odpowiada działce położonej w K. przy ul. (...) oznaczonej nr (...) o powierzchni 0,4078 ha. Ostatecznym aktem własności ziemi z dnia 3 maja 1975 r. znak (...)

Powiatowe Biuro Geodezji i (...) w K. stwierdziło, że S. i Z. małżonkowie P. stali się właścicielami nieruchomości położonej w D. oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 0,41ha. Obecnie działka nr (...) odpowiada działce położonej w K. przy ul. (...) oznaczonej nr (...)

Aktem własności ziemi z dnia 13 maja 1975 r. znak (...) Naczelnik Gminy w S. stwierdził, że A. P. (1) stał się właścicielem nieruchomości położonej w D. oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 1,94 ha.

Decyzją Naczelnika Gminy w S. znak (...) wskazany akt własności ziemi z dnia 13 maja 1975 r. został uchylony.

Aktem własności ziemi z dnia 26 listopada 1979 r. znak (...) Naczelnik Gminy w S. stwierdził, że A. P. (1) stał się właścicielem nieruchomości położonej w D. oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 1,65 ha. Akt nie jest ostateczny. Obecnie działki m (...) odpowiadają działkom położonym w K. przy ul. (...) oznaczonym nr(...)o łącznej powierzchni 1,4061 ha.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że wniosek nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy stwierdził, że o samoistnym posiadaniu przez A. P. (1) działek objętych wnioskiem można mówić dopiero od 1990 r.,tj. po śmierci jego matki A. P. (3). Sąd Rejonowy podkreślił, że jak wynika z zeznań uczestników i świadków, po śmierci W. P. (2) w 1967 r., to A. P. (3) przejęła we władanie gospodarstwo rolne położone we wsi D.. To matka wnioskodawcy zdecydowała o tym, że z nieruchomości mają zostać wydzielone działki dla dzieci: A. P. (2), S. P. i H. B.. A. P. (3) zarządzała gospodarstwem, decydowała o tym jakie i gdzie mają powstać uprawy, gdzie należy budować domy, hodowała żywy inwentarz, wynajmowała sprzęt rolniczy i ludzi do pracy w polu. Ponadto, A. P. (3) zamieszkiwała wraz z synami B., W. i A. w drewnianym domu na nieruchomości, po śmierci męża z pomocą synów postawiła tam oborę. Sąd Rejonowy podkreślił, że A. P. (1) rozpoczął budowę swojego domu m dopiero pod koniec lat 70-tych XX wieku, wprowadził się tam w 1985 r. Zdaniem Sądu Rejonowego jednakże nawet wtedy pomiędzy jego domem a domem matki nie było ogrodzenia, nieruchomość stanowiła jedną całość, nie można jednoznacznie wskazać którą jej część posiadał wyłącznie wnioskodawca, a którą jego matka. W ocenie Sądu pierwszej instancji, to że wnioskodawca pracował wspólnie z matką na nieruchomości, hodował żywy inwentarz i uprawiał ziemię, nie zmienia faktu, że głównym gospodarzem i decydentem była matka wnioskodawcy, który prowadził wspólnie z matką gospodarstwo, ale jedynie w sensie organizacyjnym. Najważniejsze decyzje dotyczące gospodarstwa i rozporządzani; i podejmowała do swojej śmierci A. P. (4), a zarówno wnioskodawca jak i uczestnicy licz się z jej zdaniem. A. P. (3) widziała w synu A. P. (1) swojego następcę, ponieważ najwięcej pracował w gospodarstwie, ale nie oznacza to jeszcze, że za swoje życia przekazała mu nieruchomość. Sąd wskazał, że być może A. P. (3) chciała, aby gospodarzem po jej śmierci został wnioskodawca, jednak nie uczyniła na jego rzecz stosowanej darowizny. Zdaniem Sądu Rejonowego A. P. (1) zamanifestował wobec swojego rodzeństwa wolę wyłącznego władania nieruchomością jak właściciel dopiero po śmierci matki. Wtedy przejął zarządzanie całym gospodarstwem, stał się jedynym gospodarzem.

Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca, zaskarżając je w całości. Zarzucił:

1)  naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez tego rodzaju subsumcję zebranego materiału dowodowego, która doprowadziła Sąd Rejonowy do błędnej ego oceny i nieprawidłowego tym samym nabrania przekonania, co do jego mocy, a to kolei w konsekwencji doprowadziło do oddalenia wniosku o zasiedzenie;

2)  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 176 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez nieprzyjęcie wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego poczynionym w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, iż wnioskodawca A. P. (1), winien nabyć nieruchomości objęte wnioskiem, gdyż był ich współposiadaczem razem ze swoją matką, która za życia przekazała mu jej w samoistne posiadanie, co z kolei implikuje, iż był on ich samoistnym posiadaczem przez co najmniej 30 łat, gdyż y mógł zgodnie z powołanymi przepisami doliczyć okres posiadania samoistnego przez A. P. (3) jak ustalił to Sąd Rejonowy w swym uzasadnieniu.

W oparciu o te zarzuty wnioskodawca wniósł o zmianę orzeczenia i stwierdzenie zasiedzenia na rzecz wnioskodawcy działek objętych wnioskiem ewentualnie uchylenie orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Kielcach.

Uczestnicy S. P. i H. B. wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, o ile doprowadziła do uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, pojęcie nierozpoznania istoty sprawy obejmuje sytuacje, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się tego, co było przedmiotem sprawy, bądź gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony (uczestnika), niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialnoprawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają zgłoszone roszczenie (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22 oraz z dnia 13 marca 2014 r., I CZ 10/14 i z dnia 6 sierpnia 2014 r., I CZ 48/14). Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi także w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej; w takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron (uczestników) wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, OSNC 2013, Nr 5, poz. 68 i z dnia 23 września 2016 r., II CZ 73/16).

Zasiedzenie jest szczególnym sposobem pierwotnego nabycia własności wskutek wieloletniego posiadania samoistnego rzeczy (art. 172 i nast. k.c.). W sprawie o stwierdzenie nabycia własności w drodze zasiedzenia sąd ma obowiązek ocenić, czy zostały spełnione przesłanki powodujące, że w określonej dacie nastąpił skutek w postaci nabycia własności przez posiadacza. Nabycie własności następuje z mocy prawa, a orzeczenie sądu ma jedynie charakter deklaratywny. Orzeczenie sądu nie kształtuje zatem nowego stanu prawnego rzeczy, a jedynie deklaruje, że określony stan uległ zmianie (zmieniła się osoba właściciela) w pewnej dacie. Obowiązkiem sądu rozpoznającego wniosek o stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie, należącym do istoty tego postępowania jest więc ustalenie, a następnie określenie w orzeczeniu przedmiotu nabycia, osoby, która nabyła własność, a jeżeli tych osób jest więcej – także ich udziałów oraz - ze względu na bezpieczeństwo obrotu - dokładnej i rzeczywistej daty, z upływem której doszło do nabycia prawa. Postępowanie w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia służy realizacji indywidualnych interesów poszczególnych podmiotów prawa cywilnego, dlatego jest ono wszczynane tylko na wniosek, do zgłoszenia którego uprawniony jest zainteresowany, czyli każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania (art. 609 § 1 k.p.c. w związku z art. 510 § 1 k.p.c.) Wniosek powinien czynić zadość przepisom o pozwie, z tą zmianą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych (art. 511 § 1 k.p.c.) Przepisy o pozwie, a więc art. 187 k.p.c. w związku z art. 126 § 1 i 2 k.p.c. należy przy tym stosować odpowiednio, z uwzględnieniem specyfiki postępowania nieprocesowego (art. 13 § 2 k.p.c.). Wniosek powinien zatem zawierać dokładnie oznaczone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających to żądanie. Oznaczenie żądania powinno natomiast zawierać określenie przedmiotu zasiedzenia oraz osoby lub osób będących nabywcami prawa, a określenie przedmiotu zasiedzenia - wskazanie rodzaju prawa, którego nabycia domaga się wnioskodawca, i dokładny opis rzeczy, której nabycie ma dotyczyć. Tak określone żądanie może być przez wnioskodawcę zmienione. Przepisy dotyczące postępowania w sprawach o zasiedzenie prawa nie wprowadzają żadnych wymogów, co do określenia nieruchomości, której wniosek dotyczy. Jedyną definicję nieruchomości obowiązującą w całym systemie prawa cywilnego zawiera art. 46 § 1 k.c., zgodnie z którym nieruchomością gruntową (o taką chodzi w niniejszej sprawie) jest część powierzchni ziemskiej, stanowiąca odrębny przedmiot własności. Odnosi się ona także do ksiąg wieczystych, które prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości (art. 1 ust. 1 u.k.w.h.). W myśl art. 24 ust. 1 u.k.w.h. dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą (chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej), która w dziale pierwszym zawiera oznaczenie nieruchomości (art. 25 ust. 1 pkt 1 u.k.w.h.), którego elementem jest jej obszar (§ 31 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów - Dz. U. 2001 Nr 102, poz. 1122 z późn. zm.), a którego ustalenie następuje na podstawie katastru nieruchomości (ewidencji gruntów i budynków, art. 26 ust. 1u.k.w.h.). Księga wieczysta wyodrębnia zatem nieruchomość gruntową w rozumieniu art. 46 § 1 k.c. konkretyzując jej przedmiotowy zakres oraz właściciela wydzielonego obszaru, dla którego dana księga jest prowadzona (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 października 2003 r., IV CK 114/02, OSNC 2004/12/201). Jeżeli zatem wniosek o stwierdzenie nabycia własności (udziału we współwłasności) nieruchomości przez zasiedzenie odwołuje się do urządzonej dla tej nieruchomości księgi wieczystej, nie ma potrzeby podawania obszaru nieruchomości, ani też składania jej mapy sporządzonej według zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych. Mapa taka jest niezbędna w przypadku wniosku o zasiedzenie własności części nieruchomości. Powyższe potwierdza także unormowanie § 155 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 grudnia 2015 r. regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. 2015, poz. 2036) zgodnie z którym, jeżeli nieruchomość ma urządzoną księgę wieczystą lub zbiór dokumentów, a przedmiotem nabycia jest cała nieruchomość, wystarcza określenie nieruchomości według oznaczenia księgi lub zbioru.

Przedmiotem żądania wniosku było pierwotnie stwierdzenie nabycia przez A. P. (1) własności nieruchomości stanowiącej działki o numerach (...) (aktualnie działka (...)) i (...) (aktualnie działka (...)), dla których w Sądzie Rejonowym w Kielcach prowadzona jest księga wieczysta (...). Ewentualne uwzględnienie w całości tak sformułowanego wniosku nie wymagało zatem sporządzania mapy spełniającej wymogi do dokonania wpisu do księgi wieczystej, ani też bliższego precyzowania zakresu żądania odnośnie granic przestrzennych nieruchomości objętych tym wnioskiem. W toku postępowania wnioskodawca zmienił jednak żądanie wniosku, najpierw wnosząc o stwierdzenia nabycia nieruchomości stanowiących działki o numerach ewidencyjnych (...) w granicach szczegółowo opisanych we piśmie złożonym w dniu 6 listopada 2013 roku, nawiązującym do szkicu z oględzin tej nieruchomości sporządzonego przez biegłego geodetę S. W. (k. 426), a następnie w piśmie złożonym w dniu 17 września 2015 roku domagał się stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie działek o numerach (...) przedstawionych na mapie sporządzonej przez tego biegłego (k. 776), jak można przypuszczać opracowanej na podstawie tego szkicu. Sąd Rejonowy wydając zaskarżone postanowienie oddalił wniosek o stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie nieruchomości składającej się z działek o numerach (...), uznając że wnioskodawca nie był przez okres co najmniej 30 lat samoistnym posiadaczem tych nieruchomości, ponieważ do śmierci matki wnioskodawcy A. P. (3) w 1990 roku to ją należało traktować jako osobę dokonującą czynności odpowiadających czynnościom właściciela. Przy tak postawionej tezie i podanych dla jej uzasadnienia argumentach zbędne było dokładne ustalanie przez Sąd Rejonowy zakresu przedmiotu objętego żądaniem wniosku. W postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy na podstawie zaświadczenia wydanego przez Prezydenta Miasta K. w dniu 22 marca 2018 roku w sprawie (...).6620.33.161.2017 ustalił jednak, że akt własności ziemi o numerze (...) wydany w dniu 26 listopada 1979 roku przez Naczelnika Gminy S. na rzecz A. P. (1) na nieruchomości położone w D. oznaczone jako działki o numerach (...) jest ostateczny. Oznacza to, że A. P. (1) z dniem 4 listopada 1971 roku stał się z mocy prawa właścicielem nieruchomości położonej w D., stanowiącej obecnie działki o numerach ewidencyjnych (...). Wnioskodawca nie mógł zatem nabyć przez zasiedzenie własności nieruchomości, których właścicielem już był, nawet jeśli pozostawał w subiektywnym przekonaniu, że nie posiada do niej tytułu prawnego i że włada rzeczą cudzą bez podstawy prawnej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia17 grudnia 2015 roku, I CSK 921/14). Okoliczność ta nie powoduje jednak, że żądanie wniosku w całości podlega oddaleniu i w związku z tym również apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Żądanie stwierdzenia nabycia dotyczyło wprawdzie działek o numerach ewidencyjnych (...), ale w ściśle określonych granicach. Nie było przedmiotem dociekań Sądu Rejonowego dokładne określenie tych granic i odniesienia ich do zakresu przestrzennego prawa własności już przysługującego A. P. (1) w związku z jej nabyciem na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250). Nabycie to miało charakter pierwotnego nabycia z mocy prawa i następowało w granicach wyznaczonych stanem posiadania w dniu 4 listopada 1971 roku (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1992 roku, III CZP 42/91, OSNC 1993/1-2/13, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 1987 roku, III CZP 64/87, OSNC 64/87). O ile zatem, gdyby wnioskodawcy nie przysługiwał tytuł do tych nieruchomości i żądaniem mogły być objęte w całości nieruchomości w granicach wskazanych przez wnioskodawcę, to w sytuacji, gdy wnioskodawca posiada już tytuł do tych nieruchomości, przedmiotem skutecznie dochodzonego zasiedzenia mogą być jedynie przyległe części nieruchomości sąsiednich tworzące pewną całość gospodarczą z nieruchomościami wnioskodawcy. Prawidłowe rozstrzygnięcie o żądaniu wniosku wymagało zatem przede wszystkim precyzyjnego określenia tego żądania, a następnie odniesienie do niego zakresu już przysługującego wnioskodawcy prawa wynikającego z posiadanego przez niego tytułu, do czego niezbędne było ustalenie stanu jego władania na dzień 4 listopada 1971 roku. Dopiero to pozwoliłoby na ustalenie, czy wnioskodawca ma już tytuł do nieruchomości (a ściślej jej części), której nabycia w drodze zasiedzenia się domaga i tym samym umożliwiłoby ustalenie, czy w stosunku do tej nieruchomości spełnione są określone w art. 172 § 1 k.c. przesłanki nabycia własności. Jakkolwiek z treści nieprecyzyjnego żądania wnioskodawcy dotyczącego działek o numerach (...), potwierdzonego na terminie rozprawy apelacyjnej, zdaje się wynikać, że intencją wnioskodawcy jest nabycie tych nieruchomości w granicach obejmujących przygraniczne pasy sąsiednich nieruchomości, a na chwilę zamknięcia rozprawy przez Sąd Okręgowy ustalono, że wnioskodawcy z pewnością przysługuje prawo własności tych nieruchomości w graniach wynikających ze stanu posiadania na dzień 4 listopada 1971 roku, to tak określonego żądania nie można uznać za zmierzające wyłącznie do ustalenia granic tych nieruchomości w postępowaniu rozgraniczeniowym. O zakwalifikowaniu danej sprawy jako sprawy o zasiedzenie nieruchomości lub jej części decyduje sformułowane żądanie rozstrzygnięcia sprawy cywilnej oraz wskazane na jego uzasadnienie fakty. Jeżeli wnioskodawca - kierując sprawę do sądu powszechnego - nie identyfikuje swojej ochrony prawnej z przebiegiem granicy między jego nieruchomością a nieruchomością sąsiednią w oparciu o istniejące dokumenty, lecz wywodzi swoje prawo z faktu długoletniego posiadania i w sposób wyraźny wskazuje, że realizuje swoje roszczenie na podstawie przepisów regulujących zasiedzenie, przytaczając okoliczności adekwatne do przesłanek wymaganych dla tej instytucji (art. 172 k.c.), bez znaczenia pozostaje okoliczność, że żądane stwierdzenie zasiedzenia dotyczy przygranicznego pasa gruntu. Nie jest zatem wyłączona możliwość domagania się zasiedzenia części nieruchomości i to niezależnie od tego, jakie jest jej położenie w stosunku do nieruchomości wnioskodawcy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2016 r., IV CSK 220/15, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2017 r. III CZP 25/17). Sąd Rejonowy zaniechał dokonania wskazanych czynności i tym samym nie rozpoznał istoty sprawy.

Tę ocenę należy również odnieść do żądania zasiedzenia nieruchomości stanowiącej działkę o numerze (...), która nie została geodezyjnie wyodrębniona przez biegłego S. W., a stanowi jedynie określenie zawarte w piśmie wnioskodawcy złożonym 17 września 2015 roku dla oznaczenia zakresu żądania stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie części nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), której właścicielem jest uczestniczka postępowania H. B.. Żądanie to w sposób nieprecyzyjny i nie pozwalający na jego rozpoznanie zostało określone poprzez naniesienie przez wnioskodawcę linii na mapie sporządzonej przez S. W.. Sąd Rejonowy wydając zaskarżone postanowienie rozstrzygające o takim wniosku nie rozpoznał istoty sprawy, a więc nie odniósł się do tego, co jest przedmiotem postępowania, będącego cyklem sformalizowanych, uporządkowanych i celowych czynności prowadzących sprawnie i możliwie szybko, na podstawie maksymalnie skoncentrowanego materiału procesowego, do ostatecznego rozstrzygnięcia sporu. Realizacja celu tego postępowania wymagała od wnioskodawcy dokładnego określenia żądania (art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c.) przy uwzględnieniu wcześniejszych uwag dotyczących oznaczenia przedmiotu, co do którego ma zostać stwierdzone zasiedzenie. Żądanie stwierdzenia nabycia działki o numerze (...) nie spełniało tych wymagań, a Sąd Rejonowy nie dokonał ustaleń dotyczących tego, czy wnioskodawca korzystał z części nieruchomości stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...), a jeżeli tak to w jakim zakresie to czynił, na czym polegało wykonywania przez niego władztwa, jaki miało ono charakter i jak długo trwało.

Nieskuteczne było natomiast dokonane dopiero na terminie rozprawy apelacyjnej rozszerzenie żądania wniosku, w którym wnioskodawca domagał się stwierdzenia nabycia również działki o numerze (...) określonej w sposób tożsamy jak działka o numerze (...) w piśmie złożonym w dniu 17 września 2015 roku. Zgłoszenie takiego żądania dopiero w postępowaniu apelacyjnym narusza przepis art. 383 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania, na podstawie przepisu art. 108 § 2 k.p.c. pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy, mając na uwadze że wnioskodawcy przysługuje już tytuł do nieruchomości stanowiących działki o numerach (...) powinien wezwać wnioskodawcę do sprecyzowania żądania wniosku poprzez precyzyjne określenie zakresu przestrzennego przygranicznych pasów gruntu nieruchomości sąsiednich oraz „działki (...)”, których nabycia domaga się wnioskodawca, co może wymagać wyznaczenia terminu oględzin z udziałem biegłego z zakresu geodezji celem sporządzenia szkicu zawierającego w tym zakresie wskazania wnioskodawcy. Sprecyzowanie żądania powinno przy tym nastąpić w piśmie procesowym przy zachowaniu warunków określonych w przepisach art. art. 187 § 1 k.p.c. w zw. z art. 511 k.p.c. Następnie Sąd Rejonowy przeprowadzi postępowanie dowodowe pozwalające na odniesienie zakresu już przysługującego wnioskodawcy prawa wynikającego z posiadanego przez niego tytułu, do czego niezbędne jest ustalenie stanu jego władania na dzień 4 listopada 1971 roku i dopiero wówczas ustali, czy wnioskodawca ma już tytuł nieruchomości, której nabycia w drodze zasiedzenia się domaga. Dopiero po wykonaniu tych czynności po przeprowadzeniu postępowania dowodowego możliwe będzie dokonanie oceny, czy zostały spełnione określone w art. 172 § 1 k.c. przesłanki nabycia przez wnioskodawcę własności nieruchomości, do których nie ma tytułu na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250). Rolą Sądu Rejonowego będzie również ustalenie na podstawie już przeprowadzonych dowodów i dowodów zaoferowanych przez wnioskodawcę i uczestników postępowania, czy wnioskodawca nabył w drodze część nieruchomości stanowiącej działkę o numerze (...) w granicach wyznaczonych sprecyzowanym przez niego żądaniem wniosku.

SSO Bartosz Pniewski SSO Magdalena Bajor – Nadolska SSO Mariusz Broda

ZARZĄDZENIE

(...)