Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 lipca 2017 r. (data prezentaty) powódka K. L. reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o zasądzenie od pozwanej V. Ż.Spółka Akcyjna V. I. G. z siedzibą w W. kwoty 4.000,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 21 marca 2017 r. do dnia zapłaty, a ponadto o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powódka wskazała, że zawarła z pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym ze składką regularną (...) potwierdzoną polisą o numerze (...). Początek okresu ubezpieczenia został wyznaczony na dzień 16 listopada 2006 r. Przedmiotowa umowa uległa rozwiązaniu w dniu 29 lutego 2016 r. Na dzień rozwiązania umowy wartość umowy wynosiła 7.917,63 zł. Pozwana w związku z rozwiązaniem umowy przed końcem jej trwania dokonała wypłaty Wartości Wykupu w kwocie 3.914,51 zł, potrącając sobie kwotę 4.000,12 zł.

Podstawą obliczenia Wartości Wykupu były postanowienia zawarte w OWU w § 25 oraz w załączniku nr 1 do OWU, które w ocenie powódki spełniają wszystkie przesłanki z art. 385 ¹ § 1 k.c. uznania ich za klauzule niedozwolone. Postanowienia przedmiotowej umowy nie zostały indywidualnie uzgodnione z powódką - konsumentem, powódka nie miała również możliwości negocjowania treści umowy ani nie została poinformowana o zasadach wypłaty i wysokości Wartości Wykupu. Ponadto postanowienia dotyczące Wartości Wykupu nie stanowią głównych świadczeń stron. Nie zostały również sformułowane w sposób jasny, powódka zawierając umowę z pozwaną nie wiedziała i nie była w stanie wyliczyć wysokości świadczenia wykupu w danym roku trwania umowy. Ponadto postanowienia te kształtowały prawa i obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Poza tym powódka podniosła, że postanowienia umowne będące przedmiotem tego postępowania są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych. Żądanie odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 21 marca 2017 r. wynikało z upływu terminu do zwrotu bezprawnie pobranej kwoty określonej w wezwaniu do zapłaty.

(pozew k. 1-16)

PozwanaV. Ż. Spółka Akcyjna V. G.z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 22 stycznia 2018 roku ( data prezentaty ) wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł..

Pozwana wskazała, że powódka miała wiedzę o warunkach umowy ubezpieczenia, w tym o wysokości Wartości Wykupu, bowiem otrzymała OWU, co potwierdzają oświadczenia powódki złożone we wniosku o zawarcie przedmiotowej umowy. Powódka miała możliwość odstąpić od umowy w terminie 30 dni, z czego nie skorzystała. W ocenie pozwanej powódka miała świadomość długoterminowego charakteru umowy i obowiązku zapłaty składek przez ten okres. Zdaniem pozwanej, kwestionowane przez powódkę postanowienie OWU nie może stanowić postanowienia niedozwolonego w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. z uwagi na fakt, że dotyczy świadczenia głównego pozwanej i jest sformułowane w sposób jednoznaczny. Co więcej, postanowienie to nie narusza interesów powódki jako konsumenta, tym bardziej nie narusza ich w sposób rażący, a poza tym postanowienie to jest zgodne z dobrymi obyczajami i nie stanowi opłaty likwidacyjnej. Pozwana podniosła także zarzut naruszenia art. 5 k.c.. W ocenie pozwanej roszczenie powódki narusza zasady współżycia społecznego oraz stanowi nadużycie prawa podmiotowego.

(odpowiedź na pozew k. 66-82)

Strony w toku postępowania podtrzymały swoje stanowisko w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka K. L. w dniu 16 listopada 2006 r. zawarła z pozwaną S. U. Spółka Akcyjna z siedzibą w W. Umowę (...) z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym o nr (...), której integralną część stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. S. o indeksie (...) wraz z załącznikiem nr 1 oraz Regulamin Ubezpieczeniowych Funduszy Kapitałowych zarządzanych przez S. U. S.A. oferowanych do umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Powódka własnoręcznym podpisem potwierdziła, że przed zawarciem umowy otrzymał OWU. Powódka zobowiązała się do uiszczania składki regularnej w wysokości 200 zł miesięcznie. Umowa została zawarta na okres 30 lat. Zawierając umowę powódka wiedziała, że rozwiązanie umowy przed upływem 5 lat wiąże się z konsekwencjami finansowymi. Powódka rozwiązała umowę, gdyż chciała usystematyzować oszczędności.

(polisa k. 20; wniosek k. 92-93; zeznania powódki k. 112 )

Jednym ze świadczeń objętym w/w umową była tzw. Wartość Wykupu – Wartość Polisy pomniejszona o opłatę likwidacyjną zgodnie z § 25 ( § 2 pkt. 30 OWU ).

Zgodnie z § 12 ust. 1 OWU umowa ubezpieczenia ulegała rozwiązaniu m.in.:

-

wskutek jej rozwiązania przez ubezpieczającego – z dniem doręczenia do siedziby ubezpieczyciela pisemnego oświadczenia ubezpieczającego o rozwiązaniu (pkt 2);

-

niezapłacenia przez ubezpieczającego składki regularnej – z upływem ostatniego dnia 45-dniowego okresu, za który składka była należna (pkt 3);

-

wypłaty Wartości Wykupu – z dniem złożenia wniosku o wypłatę Wartości Wykupu (pkt 6).

W przypadku rozwiązania umowy w sytuacji określonej w pkt. 2 i 3 ubezpieczyciel dokona wypłaty kwoty w wysokości Wartości Wykupu zgodnie z zasadami wypłaty określonymi w § 25, z zastrzeżeniem, że w pierwszych dwóch latach polisy pobierana jest opłata likwidacyjna w wysokości 100% wartości tej części środków wypłacanych z Rachunku Jednostek Funduszy, która stanowi wartość Jednostek Funduszy zakupionych ze Składki Regularnej po uwzględnieniu umorzeń Jednostek Funduszy związanych z pobranymi zgodnie z § 26 opłatami.

Zgodnie z § 25 ust. 3 OWU wysokość Wartości Wykupu na dany dzień była równa Wartości Polisy obliczonej według Cen Jednostek Funduszy z najbliższego Dnia Wyceny danego Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego, następującego najpóźniej po drugim dniu roboczym od dnia rozwiązania umowy, pomniejszonej o opłatę likwidacyjną pobraną od wartości tej części środków wypłacanych z Rachunku Jednostek Funduszy, która stanowi wartość Jednostek Funduszy zakupionych z opłaconej składki regularnej, należnej w okresie pierwszych pięciu Lat Polisy, po uwzględnieniu umorzeń Jednostek Funduszy. Zgodnie z § 25 ust. 5 stawka opłaty likwidacyjnej wskazana jest w załączniku nr 1 do OWU.

W ust. 10 Załącznika nr 1 do OWU wskazano, że stawka opłaty likwidacyjnej w pierwszych dwóch latach polisy wynosi – 100 %, a od trzeciego roku polisy w wysokości według wzoru:

100% - (96,7%) ^(K-T) gdzie

„T” – mniejszą z dwóch wielkości, to a) liczba pełnych Lat Polisy, za które została zapłacona Składka Regularna b) liczby pełnych Lat Polisy licząc od dnia zawarcia Umowy do dnia wystąpienie o wypłatę Wartości Wykupu’

„K” - oznacza okres Ubezpieczenia

W okresie Umowy Bezskładkowej wzór jest identyczny z tym, że litera „T” oznacza liczbę pełnych Lat Polisy licząc od dnia zawarcia Umowy do dnia wystąpienia o wypłatę Wartości Wykupu.

Z kolei z § 26 OWU wynikało, że z tytułu zawarcia i wykonywania umowy ubezpieczyciel pobiera następujące opłaty: opłatę wstępną, opłatę za udzielanie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, opłatę za ryzyko, opłatę administracyjną, opłatę za zarządzanie aktywami Rachunku Jednostek Funduszy, opłatę za zarządzanie aktywami Portfeli Modelowych, opłatę za konwersję, opłatę likwidacyjną oraz inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez Ubezpieczyciela związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach.

(OWU k. 28-31)

Przedmiotowa umowa ubezpieczenia uległa rozwiązaniu z dniem 29 lutego 2016 r. w związku ze złożeniem przez powódkę wniosku o całkowitą wypłatę Wartości Wykupu.

(bezsporne; pismo pozwanej k. 26)

Pozwana rozliczyła polisę nr (...), wskazując, iż na dzień rozwiązania umowy tj. na dzień 29 lutego 2018 r. suma wpłaconych składek wyniosła 13 272,54 zł, a suma wypłat 0 zł, wartość rachunku jednostek funduszy wynosiła 7 914,62 zł. Wysokość opłaty likwidacyjnej została ustalona w kwocie 4000,12 zł, więc Wartość Wykupu wyniosła 3914,51 zł.

(rozliczenie z tytułu umowy k. 27)

Pismem z dnia 9 marca 2017 r., otrzymanym przez pozwaną dnia 17 marca 2017 r., powódka wezwała pozwaną do zapłaty w terminie 3 dni kwoty zatrzymanej w związku z rozwiązaniem umowy.

(wezwanie do zapłaty k. 21; pismo pozwanej k. 23-24 )

W dniu 21 października 2016 r. w rejestrze przedsiębiorców, który prowadzi Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, ujawniono zmianę firmy pozwanej (spółki wpisanej do rejestru przedsiębiorców pod numerem KRS (...)) ze „S. U. Spółka Akcyjna” na „V. (1) n. Ż. Spółka Akcyjna V. G.”.

(okoliczność bezsporna)

Dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie, Sąd oparł się przede wszystkim na twierdzeniach stron, które w znacznej mierze były spójne w zakresie dotyczącym stanu faktycznego, a także na dowodach z dokumentów przedstawionych przez obie strony, oraz na zeznaniach powoda, które Sąd ocenił jako wiarygodne, spójne i korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Odnośnie zeznań świadka D. S., nie wniosły one nic do sprawy, świadek nie pamiętał bowiem jak zawierał umowę z powódką i przedstawił jedynie ogólny schemat, jak zazwyczaj zawierał tego typu umowy.

Sąd oddalił wniosek pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego – aktuariusza jako zgłoszony na okoliczności, które nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. Spór dotyczył bowiem oceny abuzywności postanowień OWU w zakresie ustalenia w nich wysokości Wartości Wykupu wypłacanej na wypadek rozwiązania umowy przez powoda przed upływem okresu na jaki została zawarta umowa ubezpieczenia, a nie zgodności kalkulacji Wartości Wykupu z przyjętym przez pozwanego zasadami wyliczenia tej wartości.

W ocenie sądu pozostały materiał dowodowy pozwalał na dokonanie oceny w zakresie objętym sporem.

Sąd potraktował załączone przez pozwaną kopię opinii prawnej jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację strony postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie okolicznością bezsporną między stronami był fakt zawarcia i rozwiązania łączącej strony umowy ubezpieczenia na życie, jak również fakt wypłaty powodowi Wartości Wykupu w wysokości niemal 50% Wartości Polisy. Istota sporu sprowadzała się natomiast do zatrzymania przez pozwaną pozostałej części środków.

Na wstępie należy wskazać, że analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Nie ulega wątpliwości, że dominuje w niej aspekt kapitałowy polegający na alokowaniu składek wpłacanych przez ubezpieczonego na ubezpieczeniowe fundusze. Celem umowy było więc istnienie długotrwałego i stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowanie możliwie najlepszego wyniku ekonomicznego, co zapewniało również wymierne korzyści ubezpieczycielowi, który w związku z tym pozostawał zainteresowany jak najdłuższym uiszczaniem przez ubezpieczonego składek w celu ich dalszego inwestowania.

Integralną części wskazanej umowy stanowiły Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym ze Składką Regularną M. S./M. M. o indeksie (...) – wzorzec umowny ustalony przez ubezpieczyciela, który w świetle brzmienia art. 384 § 1 k.c. winien być doręczony powódce przed zawarciem umowy, by ją wiązał.

W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości otrzymanie przez powoda OWU przed zawarciem umowy, wprawdzie powódka nie pamiętała takiego dokumentu, ale jego otrzymanie przed jej zawarciem powódka potwierdziła własnoręcznym podpisem pod wnioskiem o zawarcie umowy.

W celu dokonania kontroli incydentalnej postanowień wzorca umownego pod kątem ich abuzywności, w pierwszej kolejności należy ustalić treść tych postanowień. Podstawą naliczenia opłaty likwidacyjnej na gruncie wersji OWU wykorzystanej przy zawarciu przedmiotowej w sprawie umowy były postanowienia § 5 OWU w zw. załącznikiem nr 1 OWU w zw. z § 25 ust. 3-5 i to te postanowienia umowne zostały poddane przez Sąd kontroli incydentalnej.

W dalszej kolejności, można zatem było dokonać wykładni powyższych postanowień OWU pod kątem art. 385 ¹ k.c. stanowiącego, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które nie zostały z nim indywidualnie uzgodnione nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to jedynie postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ustalenie zatem, że poszczególne postanowienia OWU są postanowieniami niedozwolonymi, ma znaczenie ze względu na skutki prawne jakie rodzi uznanie postanowienia umowy za abuzywne. Wówczas, zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c., zamieszczona w umowie klauzula abuzywna, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Z przytoczonego przepisu 385 ¹ k.c. wynika zatem, że możliwość uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowanie go z umowy zależy od spełnienia następujących przesłanek: postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, naruszając interesy konsumenta, nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia. Powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

W okolicznościach niniejszej sprawy bezspornym było, iż przedmiotowa umowa ubezpieczenia została zawarta przez przedsiębiorcę (pozwaną) z konsumentem (powódką) oraz że kwestionowane postanowienia nie zostały z powódką uzgodnione indywidualnie. Zostały one bowiem zawarte we wzorcu umownym jakim były Ogólne Warunki Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczającym Funduszem Kapitałowymi ze Składką Regularną M. S.. W konsekwencji, ponieważ postanowienia umowne będące przedmiotem analizy na gruncie rozpoznawanej sprawy stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwana nie wzruszyła.

W pierwszej kolejności należało zatem rozważyć, czy określone w powołanych postanowieniach Wartości Wykupu stanowi główne świadczenie stron.

W ocenie Sądu w omawianym przypadku nie budzi wątpliwości, że Wartość Wykupu nie jest świadczeniem głównym. Wprawdzie ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie główne świadczenia stron, ale należy przyjąć, że są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Innymi słowy chodzi o klauzule regulujące świadczenia typowe dla danego stosunku prawnego, stanowiące te jego elementy, które konstytuują istotę danego porozumienia. Sąd orzekający w pełni zgadza się z argumentacją zawartą w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., że brzmienie art. 385 ¹ k.c. nie pozwala na szeroką interpretację formuły postanowień określających główne świadczenia stron i z tego powodu postuluje się, aby sformułowanie to rozumieć wąsko i wszelkie wątpliwości należy rozstrzygać na rzecz objęcia klauzuli kontrolą merytoryczną (por. uchwała SN, sygn. akt 62/07 OSNC 2008/7-8/87, Prok.i Pr.-wkł. 2008/11/52, Biul.SN 2007/6/11).

Analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału. Niezależnie od tego, który komponent umowy uznać za przeważający stwierdzić należy, że wypłata Wartości Wykupu w razie zakończenia stosunku prawnego nie stanowi elementu, bez którego stosunek ten nie mógłby zaistnieć, bez względu na systematykę OWU. Na tle przedstawionego do oceny stosunku prawnego takimi postanowieniami są: ze strony pozwanej - świadczenie ochrony ubezpieczeniowej i spełnienie świadczenia w określonej wysokości w razie zajścia określonego w umowie zdarzenia zgodnie z § 4 OWU oraz inwestowanie zgromadzonych środków w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy inwestycyjnych oraz – ze strony powoda – zapłata ekwiwalentu za świadczone przez pozwaną usługi, tj. składki w wysokości 200 zł miesięcznie.

Wartość Wykupu ma charakter świadczenia ubocznego. Jego celem, w zamyśle, jest zabezpieczenie interesów ubezpieczyciela, gdyby doszło do przedwczesnego, z jego punktu widzenia, zakończenia stosunku prawnego. Świadczenie takie, przewidziane na wypadek rozwiązania umowy w określonym czasie, nie może zatem zostać uznane za główny przedmiot stosunku umownego stron.

Ponadto, w ocenie Sądu, Wartość Wykupu pełni rolę analogiczną do opłaty likwidacyjnej, a jedyna różnica polega na tym, że opłata likwidacyjna to procent zgromadzonego kapitału, którego ubezpieczyciel nie wypłaca ubezpieczonemu, a wartość wykupu, to określony procent kapitału, który ubezpieczyciel wypłaca, pozostawiając sobie pozostałą część jako opłatę za to, że doszło do rozwiązania umowy przed upływem terminu na jaki umowa została zawarta.

Mając zatem na uwadze powyższe, kwestionowane postanowienia podlegały kontroli pod kątem ich abuzywności.

Na marginesie można tylko dostrzec, że nawet jeśliby przyjąć, iż Wartość Wykupu stanowi główne świadczenie stron, to postanowienie umowne je kształtujące musiałoby być sformułowane w sposób jednoznaczny, by nie podlegać tej kontroli. Trudno natomiast uznać, że definicja Wartości Wykupu zawarta w § 2 pkt 30 w zw. z § 25 ust 3-5 OWU w połączeniu z ust. 10 załącznika nr 1 i w oparciu o zawarty w załączniku nr 1 wzór matematyczny do obliczenia odwołujący się do licznych definicji wskazanych w § 2 OWU jest zdefiniowana w sposób jednoznaczny i nieskomplikowany.

Zdaniem Sądu postanowienia § 5 ust. 1 w zw. z § 25 ust. 3-5 OWU ustalające wysokość Wartości Wykupu kształtują obowiązki powódki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że interes konsumenta należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, ale też każdy inny nawet niewymierny interes. Natomiast ocena zachowań w świetle dobrych obyczajów następuje najczęściej poprzez odwołanie się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Zatem postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację tych wartości uznawane są za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Tak również kwalifikowane są wszelkie postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Brak równowagi kontraktowej jest bowiem jednym z podstawowych przejawów naruszenia dobrych obyczajów.

W świetle powyższego Sąd uznał przedmiotowe postanowienia za niezgodne z dobrymi obyczajami, gdyż naruszały one zasadę lojalności przedsiębiorcy wobec konsumenta wymagającą konstruowania jasnych i przejrzystych postanowień umownych. Wskazane postanowienia umowne prowadzą również do zachwiania równowagi kontraktowej stron poprzez nierówne rozłożenie obowiązków, powodując zatrzymanie przez pozwaną części środków zgromadzonych na rachunku i wypłaty jedynie części tych środków jako Wartości Wykupu.

W przypadku powódki Wartość Wykupu wyniosła 3914,51 zł, mimo że powódka wpłaciła tytułem składek kwotę 13 272,54 zł, a wartość jednostek funduszy na dzień rozwiązania umowy 7 914,62 zł. Wskazać ponadto należy, że takie ukształtowanie wysokości Wartości Wykupu a tym samym zatrzymania części Wartości Polisy przez pozwaną leży wyłącznie w interesie strony pozwanej i nie przewiduje tożsamej „sankcji” w sytuacji rozwiązania umowy przez stronę pozwaną, tym samym brak jest równości w kształtowaniu uprawnień i obowiązków wynikających z umowy dla obu jej stron. Takie brzmienie wskazanych postanowień nie uwzględnia i nie zabezpiecza interesu powódki, jako słabszej strony umowy, co nie znajduje żadnego uzasadnienia i prowadzi do ukształtowania stosunku zobowiązaniowego w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny.

Nie sposób również podzielić poglądu, że wypłata Wartości Wykupu w przewidzianej w załączniku do OWU wysokości usprawiedliwiona jest znacznymi kosztami zawarcia umowy ponoszonymi przez Towarzystwo (...). Należy wskazać na brzmienie § 26 OWU, z którego wynika, że pozwana pobiera w trakcie trwania umowy opłaty o różnym charakterze, które mają za zadanie rekompensować koszty dystrybucji danej umowy. Pozwana pobiera bowiem opłatę wstępną, za udzielenie tymczasowej ochrony ubezpieczeniowej, za ryzyko, administracyjną, za zarządzanie aktywami rachunku jednostek funduszy, za zarządzanie aktywami portfeli modelowych, opłatę za konwersję oraz inne opłaty z tytułu dodatkowych usług oferowanych przez Ubezpieczyciela związanych z Ubezpieczeniowymi Funduszami Kapitałowymi, określone w szczegółowych regulaminach.

Należy zwrócić uwagę, że koszty, w tym koszty prowizji agenta ubezpieczeniowego, są kosztami jakie pozwana poniosła w związku z tym, że powódka dała się przekonać do oferowanego produktu. Koszty te więc nie są w istocie kosztami wykonania umowy i świadczonej usługi, lecz kosztami poniesionym przez pozwaną, by przekonać powódkę do zawarcia umowy. Tak więc nie jest to koszt związany ani z ryzykiem ubezpieczeniowym, ani z zarządzaniem jednostkami uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, co stanowi świadczenie pozwanej, lecz koszt prowadzący do zawarcia umowy. W ocenie Sądu tak wysoki koszt może świadczyć albo o tym, że pozwana w ogóle nie racjonalizuje swoich wydatków związanych z zawarciem umowy, oferując wysokie wynagrodzenia agentom, uznając iż ostatecznie koszt ten obciąży ubezpieczonego, bądź też wysokość wynagrodzenia agentów jest jednak ściśle powiązana z rzeczywistym czasem trwania umowy i agent w wypadku wcześniejszego jej rozwiązania obowiązany jest zwrócić ubezpieczycielowi część wypłaconego wynagrodzenia. W obu sytuacjach, w ocenie Sądu, nie ma podstawy, by takimi kosztami była obciążona powódka.

Sąd, dokonując zatem kontroli incydentalnej, uwzględniając wszelkie okoliczności niniejszej sprawy, nie miał wątpliwości, że zakwestionowane postanowienia umowne, które uprawniły ubezpieczyciela w związku z rozwiązaniem umowy przed terminem do zatrzymania części Wartości Polisy, stanowią klauzule abuzywne.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że takie ukształtowanie praw i obowiązków ubezpieczonego powódki, jak w sprawie niniejszej, narusza też w sposób oczywisty art. 830 § 1 k.c., zgodnie z którym przy ubezpieczeniu osobowym ubezpieczający może wypowiedzieć umowę w każdym czasie z zachowaniem terminu określonego w umowie lub ogólnych warunkach ubezpieczenia, a w razie jego braku - ze skutkiem natychmiastowym. Zatrzymanie, jak w sprawie niniejszej, ponad 50% zgromadzonych przez powódkę środków, stanowi istotną barierę w swobodzie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia, czyniąc je tylko pozorną.

Należy także wskazać, że brak jest jurydycznych przesłanek do relatywizowania stosowania art. 385 ¹ k.c. w zależności od stopnia świadomości konsumenta, umiejętności oceny skutków zawartych we wzorcach postanowień, a nawet korzystania przez niego z profesjonalnej pomocy przy wyborze umowy ubezpieczenia. Art. 385 ¹ k.c. na takie różnicowanie konsumentów nie pozwala, czemu dał wyraz Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie I ACa 1209/13 (niepubl.), stwierdzając „To, że część członków grupy korzysta z pomocy profesjonalnych, przeszkolonych pośredników finansowych nie może wpłynąć na wykładnię art. 385 ¹ i n. k.c. Wskazane przepisy nie różnicują sytuacji konsumentów korzystających z profesjonalnej pomocy od sytuacji innych konsumentów. Także w procesie sądowego stosowania prawa nie ma podstaw do różnicowania tych osób. Mogłoby to stanowić punkt wyjścia do nadużyć, w ramach których korzystanie z pomocy jakiegokolwiek profesjonalisty pozbawiałoby konsumentów ochrony przewidzianej przez przepisy prawa”.

Na uwzględnienie nie zasługuje także zarzut naruszenia art. 5 k.c. Podkreślić należy, że przepis art. 5 k.c. jest klauzulą generalną i jedynie w wyjątkowych sytuacjach może stanowić podstawę oddalenia powództwa. Jak wskazał Sąd Najwyższy dla zastosowania art. 5 k.c. konieczne jest wystąpienie trzech podstawowych przesłanek: istnienie prawa, które zostaje nadużyte, czynienie z niego użytku oraz sprzeczność tego użytku z kryteriami nadużycia prawa (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2004 r., I CK 279/04, Lex nr 277859). Ponadto, jak wskazał też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 sierpnia 2011 r. (II CSK 640/10) istotą prawa cywilnego jest strzeżenie praw podmiotowych, a zatem wszelkie rozstrzygnięcia prowadzące do redukcji bądź unicestwienia tych praw mają charakter wyjątkowy. Odmowa udzielenia ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c. z uwagi na jego wyjątkowy - w powyższym ujęciu, charakter musi być uzasadniona istnieniem okoliczności rażących i nieakceptowanych w świetle powszechnie uznawanych w społeczeństwie wartości. Zasadniczą podstawę stwierdzenia o wystąpieniu nadużycia prawa stanowić powinna analiza zachowania uprawnionego. Jego negatywna ocena może wynikać m.in. z faktu, że zajście zostało przez niego sprowokowane albo też z faktu wykorzystania położenia drugiej strony (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09, Lex nr 560607). W okolicznościach niniejszej sprawy samo wykonywanie przez powódkę prawa do żądania zapłaty środków zgromadzonych na rachunku nie daje podstaw do stwierdzenia, że wykonywanie tego prawa jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego lub społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, zwłaszcza w okolicznościach, w których ustalono, że postanowienia łączącej strony umowy, a umożliwiające pozwanej zatrzymanie części wpłaconych przez powoda środków - są abuzywne, a zatem niewiążące strony.

W związku zatem z uznaniem wskazanych postanowień za abuzywne wypłacie winna podlegać pełna wartość umowy. W niniejszej sprawie wartość polisy wynosiła 7 914,62 zł. W konsekwencji ponieważ pozwana zatrzymała kwotę 4000,12 zł na podstawie postanowień umowy uznanych za abuzywne, to skoro odpadła podstawa prawna dla takiego działania, należało zasądzić zatrzymaną nienależnie kwotę od pozwanej na rzecz powódki.

W zakresie żądania zasądzenia odsetek od świadczenia głównego, roszczenie powoda znajduje swoją podstawę prawną w art. 481 § 1 i 2 k.c. Przy ocenie zasadności zgłoszonego żądania zapłaty odsetek należy wskazać, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zatem termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez wierzyciela (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 roku, sygn. I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z dnia 3 lutego 2006 roku, sygn. I CSK 17/05). W oparciu o powołany przepis, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 21 marca 2017 r., a zatem od dnia następnego po upływie 3-dniowego terminu wyznaczonego przez powoda pozwanej w wezwaniu do zapłaty, pozwana bowiem odebrała wezwanie do zapłaty w dniu 17 marca 2017 r.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. nakładając na pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu. Mając na względzie ostateczny wynik sprawy, Sąd uznał, że zasadnym będzie obciążenie pozwanej kosztami procesu poniesionymi przez powoda, stąd zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 1017 zł, na którą złożyły się: a) opłata od pozwu w wysokości 100 zł, b) opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, c) wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika powoda – r. pr. w stawce minimalnej w wysokości 900 zł, ustalonej zgodnie z przepisem § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015, poz. 1804).

Mając to wszystko na względzie, Sąd orzekł jak w sentencji.

SSR Agnieszka Kamińska-Urbańska

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi pozwanej

SSR Agnieszka Kamińska-Urbańska