Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Ludmiła Tułaczko

protokolant: p.o. protokolanta sądowego Eryk Nersisyan, protokolant sądowy Renata Szczegot

przy udziale prokuratora Józefa Gacka oraz oskarżycielki posiłkowej A. S.

po rozpoznaniu dnia 13 lipca 2018 r. w Warszawie

sprawy K. C., córki K. i D., ur. (...)
w W.

oskarżonej o przestępstwo z art. 300 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionych przez pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej i obrońcę oskarżonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Legionowie

z dnia 29 sierpnia 2017 r. sygn. akt II K 162/16

zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że uniewinnia K. C. od popełnienia zarzucanego jej czynu, koszty sądowe w tej części przejmuje na rachunek Skarbu Państwa; zwalnia oskarżycielkę posiłkową A. S. od uiszczenia kosztów sądowych na nią przypadających w postępowaniu odwoławczym przejmując je na rachunek Skarbu Państwa; zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Legionowie na rzecz adw. K. P. kwotę 516,60 zł obejmującą wynagrodzenia za obronę z urzędu w drugiej instancji oraz podatek VAT.

Sygn. akt: VI KA 1479/17

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Legionowie wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2017r. po rozpoznaniu sprawy sygn. II K 162/16 K. C., uznał za winną tego, że :

w dniu 15 kwietnia 2015 roku w bliżej nieustalonym miejscu, a ujawnionym
w S., będąc właścicielem i Prezesem Spółki (...) w celu udaremnienia wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa–Praga w Warszawie z dnia 28.02.2012 r. sygn. akt I C 659/11 z rygorem natychmiastowej wykonalności, udaremniła zaspokojenie swojego wierzyciela - A. S. i W. S. w kwocie 120.000 , 00 zł. poprzez pozorne obciążenie na podstawie umowy dzierżawy na rzecz Spółki (...) z siedzibą w N. składników swojego mienia w postaci trzech nieruchomości - działek nr (...) położonych w miejscowości S. gmina J. na czas 25 lat do dnia 30 kwietnia 2040 r. na warunkach określonych w umowie dzierżawy, tj. przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. i za to na podstawie art.300 § 2 k.k. skazał ją na karę 10 (dziesięciu ) miesięcy pozbawienia wolności; na podstawie art.69 § 1 i 2 kk i art.70 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 (dwóch) lat próby; na podstawie art. 33 §2 i 3 k.k. wymierzył oskarżonej karę grzywny
w wymiarze 50 (pięćdziesiąt ) stawek dziennych przyjmując wysokość jednej stawki dziennej za równoważną kwocie 20 (dwadzieścia ) złotych; zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2.000 (dwóch tysięcy ) złotych tytułem częściowych kosztów postępowania w tym kwotę 180 (sto osiemdziesiąt ) złotych tytułem opłaty; zasądził ze Skarbu Państwa na rzecz adw. K. P. kwotę 1344 (jeden tysiąc trzysta czterdzieści cztery złote ) plus należny podatek VAT tytułem kosztów pomocy prawnej z urzędu.

Od powyższego wyroku obrońca oskarżonej oraz pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej A. S. wnieśli apelacje.

Obrońca oskarżonej na podstawie art. 444 i art. 425 § 1,2 i 3 k.p.k. wyrok zaskarżył w całości. W oparciu o art. 427 § 1 i 2 oraz art. 438 pkt 1 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 300 § 2 k.k. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż oskarżona swym czynem wypełniła znamiona tegoż przestępstwa, podczas gdy oskarżona nie działała z zamiarem udaremnienia wykonania wyroku sądowego i uniknięcia zaspokojenia wierzycielki — pokrzywdzonej a celem zawarcia przez nią umowy dzierżawy nieruchomości było wyłącznie osiągnięcie środków pieniężnych na zaspokojenie wierzycieli i zmniejszenie swoich zobowiązań;

2.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 300 § 2 k.k. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż oskarżona swym czynem wypełniła znamiona tegoż przestępstwa, podczas gdy obciążenie nieruchomości umową dzierżawy nie miało realnego wypływu na skuteczność egzekucji z tejże nieruchomości, bowiem działanie oskarżonej należało ocenić z punktu widzenia przepisów określających prowadzenie tejże egzekucji, tj. m.in. art. 930 § 4 k.p.c. i 1000 § 1 k.p.c., z których wprost wynika, iż jakiekolwiek obciążenia nieruchomości dokonane przez oskarżoną po jej zajęciu są bezskuteczne;

3.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 300 § 2 k.k. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, iż oskarżona swym czynem wypełniła znamiona tegoż przestępstwa, podczas gdy brak jest bezpośredniego związku przyczynowego pomiędzy umorzeniem egzekucji dnia 6 kwietnia 2017 roku a obciążeniem przez oskarżoną nieruchomości umową dzierżawy, a pokrzywdzona może złożyć ponowny wniosek egzekucyjny dot. nieruchomości, co może skutkować wyegzekwowaniem roszczenia a zatem oskarżona nie udaremniła ani nawet nie uszczupliła zaspokojenia wierzyciela, skoro wierzyciel nadał może wyegzekwować swoje roszczenie w całości;

Mając na uwadze powyższe zarzuty, na podstawie art. 427 § 1 i art. 437 § 2 k.p.k., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzucanego jej czynu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Legionowie do ponownego rozpoznania.

Na zasadzie art. 444 i art. 425 § 1-3 k.p.k. pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej A. S., zaskarżyła wyżej wymieniony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze, na niekorzyść oskarżonej K. C..

Na zasadzie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 4 k.p.k. zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła niesłuszne niezastosowanie środka karnego w postaci zobowiązania oskarżonej do wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa- Praga
w Warszawie z dnia 28.02.2012 r. sygn. akt I C 659/11 pomimo skazania jej za czyn
z art. 300 § 2 k.k. podczas gdy nałożenie na oskarżoną obowiązku w postaci zobowiązania jej do wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa- Praga
w Warszawie z dnia 28.02.2012 r. sygn. akt IC 659/11 czyniło by zadość zasadom prewencji indywidualnej i generalnej.

Podnosząc powyższy zarzut na podstawie art. 427 § 1 i 437 § 2 k.p.k. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze przez orzeczenie wobec oskarżonej obowiązku wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 28.02.2012 r. sygn. akt IC 659/11 tj. zapłaty na rzecz A. S. i W. S. kwoty 120.000 zł w okresie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia na zasadzie art. 72 § 1 pkt. 8.k.k.

Sad okręgowy zważył, co następuje:

W całości należy uznać za słuszną apelację obrońcy oskarżonej oraz zawarty w niej wniosek o uniewinnienie K. C. od popełnienia zarzucanego jej czynu z art. 300 § 2 k.k. Przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. należy do kategorii przestępstw skutkowych, co oznacza, iż penalizowane są w świetle tego przepisu, tylko te postacie udaremnienia egzekucji, które prowadzą do określonego skutku - udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela. O tym, czy taki skutek nastąpił należy oceniać na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego dotyczącego egzekucji z nieruchomości. W realiach tej sprawy znalazły zastosowanie przepisy art. 930 § 4 k.p.c. i art. 1000 § 1 k.p.c. Na mocy tych przepisów oddanie zajętej nieruchomości w użyczenie, leasing, najem lub dzierżawę jest bezskuteczne wobec nabywcy nieruchomości w egzekucji oraz z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności wygasają wszelkie prawa i skutki ujawnienia praw i roszczeń osobistych ciążące na nieruchomości. Tak więc umowa dzierżawy nieruchomości, którą zawarła oskarżona, nie miała wpływu na sprzedaż w wyniku egzekucji komorniczej. Nowy właściciel nieruchomości nie był związany umową dzierżawy i miał prawo wypowiedzenia tej umowy. Dotychczasowy dzierżawca mógł także przystąpić do licytacji dzierżawionej nieruchomości. Nieruchomość mogła także przejąć oskarżycielka posiłkowa A. S.. Trudno jest uznać za zasadny argument oskarżycielki posiłkowej A. S., że umowa dzierżawy spowodowała, iż kupcy zaineresowani nieruchomością odstąpili od jej nabycia a także, że umowa dzierżawy spowodowała obniżenie wartości nieruchomości położonych w miejscowości S.. Należy zaznaczyć, że przedmiotowe nieruchomości zostały obciążone hipoteką na rzecz banku i z uwagi na wysokość zabezpieczonej kwoty ten właśnie aspekt mógł skutecznie zniechęcić potencjalnych kupców od ich nabycia, nie zaś umowa dzierżawy, która nie wiązała nowego nabywcy nieruchomości. Z tych powodów nie doszło do realnego obciążenia nieruchomości, którego skutkiem było udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia roszczenia A. S.. Sąd Rejonowy nie rozważył zachowania oskarżonej pod kątem przepisów postępowania cywilnego i bezpodstawnie doszedł do wniosku, że skutek w postaci udaremnienia zaspokojenia wierzyciela miał miejsce gdyż egzekucja w postaci sprzedaży nieruchomości została umorzona w dniu 6.04. 2017 roku. Tymczasem, zasadnie argumentuje obrońca w apelacji, że egzekucja
z nieruchomości ma swoją specyfikę a jej bezskuteczność często wynika z np. z braku popytu na rynku na tego rodzaju nieruchomości. Nadto, pomimo tego, iż egzekucja została umorzona, nie oznacza to, iż oskarżycielka posiłkowa w okresie późniejszym nie będzie mogła złożyć kolejnego wniosku egzekucyjnego z nieruchomości, który zakończy się sprzedażą licytacyjną i wyegzekwowaniem należnej kwoty. Sąd I instancji przypisując oskarżonej popełnienie przestępstwa udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzycielki nie rozważył, że poprzez zawarcie umowy dzierżawy nieruchomości oskarżona miała możliwość osiągania dochodów na spłatę zadłużenia. Nie można czynić w tym zakresie zarzutu oskarżonej, iż chciała pozyskać środki na spłatę wierzycieli, przy czym nie kolidowało to z możliwością zaspokojenia wierzycielki – A. S.. Należy za zasadny uznać zarzut obrońcy, że poprzez złożenie wniosku o egzekucję środków pieniężnych uzyskiwanych przez oskarżoną
z umowy dzierżawy oskarżycielka posiłkowa mogła także uzyskać przynajmniej
w części zwrot należnej jej kwoty. Tymczasem A. S. złożyła wniosek egzekucyjny wyłącznie w zakresie egzekucji z nieruchomości stanowiących własność oskarżonej. Ewentualne środki pieniężne uzyskane z dzierżawy nie zostały przeznaczone na zaspokojenie roszczenia pokrzywdzonej. Wobec tego, bez wpływu na możliwość zaspokojenia się pokrzywdzonej z majątku oskarżonej, pozostawał fakt osiągania przez K. C. środków pieniężnych
z tytułu umowy dzierżawy, nawet w sytuacji gdyby umowa ta była pozorna. Wysokość dochodów oskarżonej z umowy dzierżawy, nie ma realnego przełożenia na możliwość zaspokojenia wierzytelności A. S.. Dlatego, również w tym aspekcie nie można było przypisać oskarżonej działania celem pokrzywdzenia wierzycielki. Słusznie argumentuje obrońca w apelacji, że warunkiem sine qua non odpowiedzialności karnej na podstawie art. 300 § 2 k.k. jest ustalenie szczególnej więzi między zachowaniem się dłużnika a udaremnieniem lub uszczupleniem zaspokojenia wierzyciela, pozwalającej na obiektywne przypisanie dłużnikowi tego skutku. Obrońca powołuje się na liczne orzeczenia sądów dotyczące zasad odpowiedzialności za przestępstwo z art. 300 § 2 k.k. W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się, że nie każda czynność rozporządzająca majątkiem dłużnika w toku egzekucji lub w sytuacji zagrożenia egzekucją prowadzi do odpowiedzialności karnej z art. 300 § 2 k.k. Uzasadniają ją takie tylko rozporządzenia składnikami majątku, które mają realny wpływ na udaremnienie lub ograniczenie zaspokojenia wierzyciela ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2002 r. sygn. V KKN 83/00. LEX nr 53056 i postanowienie tego Sądu z dnia 4 listopada 2002 r. sygn. III KK 283/02. OSNKW 2003. nr 3-4. poz, 34). Ustalenie, że udaremnianie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzyciela nastąpiło in concreto w rezultacie rozporządzenia przez oskarżonego tym składnikiem majątku, który był zajęty lub zagrożony zajęciem, należy do istoty przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., a stwierdzenie tej okoliczności w opisie czynu jest warunkiem uznania, że sprawca wypełnił swym zachowaniem odnośne znamię ustawowe. Do istoty przestępstwa z art. 300 § 2 k.k. należy rzeczywiste wyrządzenie szkody. W wypadku, gdy czynność polegająca na rozporządzeniu majątkiem nie miała rzeczywistego wpływu na zaspokojenie wierzyciela, to wobec braku znamienia skutku w postaci udaremnienia zaspokojenia wierzyciela, nie dochodzi do popełnienia przestępstwa
z art. 300 § 2 k.k. (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 czerwca 2014 roku, sygn. akt II AKa 59/14.) Wobec tego, że dokonane przez oskarżoną obciążenia składników majątkowych były bezskuteczne, nie sposób uznać, iż zawarcie umowy dzierżawy miało realny wpływ na możliwość zaspokojenia wierzycielki A. S.. Oskarżona nie wypełniła więc znamion przestępstwa z art. 300 § 2 k.k., co skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnieniem od popełnienia zarzucanego jej czynu. Pokrzywdzona może złożyć ponowny wniosek egzekucyjny dotyczący nieruchomości, co może skutkować wyegzekwowaniem roszczenia a zatem oskarżona nie udaremniła ani nawet nie uszczupliła zaspokojenia wierzyciela, skoro wierzyciel nadal może wyegzekwować swoje roszczenie w całości.

Uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzucanego jej czynu powoduje, że zarzuty apelacji pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej A. S. stały się bezprzedmiotowe. Nałożenie obowiązku naprawienia szkody jest możliwe tylko
w przypadku skazania za przestępstwo, w wyniku którego powstała szkoda.

Należy podkreślić, że w realiach niniejszej sprawy nałożenie na oskarżoną obowiązku naprawienia szkody nie byłoby możliwe nawet w wypadku uznania jej winy z uwagi na klauzulę antykumulacyjną, na co zasadnie zwrócił uwagę sąd I instancji. Jest to pogląd prawny ugruntowany w orzecznictwie, o czym świadczą także aktualne orzeczenia np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - II Wydział Karny z dnia 15 września 2017 r. II AKa 279/17 stwierdzający, że:

„ Ze zdania drugiego art. 415 § 1 KPK wynika kategoryczny zakaz rozstrzygania
w różnych postępowaniach o tej samej szkodzie, a co za tym idzie kumulowania tytułów egzekucyjnych wynikających z różnych orzeczeń. Jeżeli zatem roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo
o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, to nie jest możliwe orzekanie o obowiązku naprawienia szkody, i to niezależnie od tego, czy zasądzone w postępowaniu cywilnym roszczenie zostało wyegzekwowane”.

Nałożenie na oskarżoną obowiązku wykonania orzeczenia Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 28.02.2012 r. sygn. akt IC 659/11 tj. zapłaty na rzecz A. S. kwoty 120.000 zł w okresie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia na zasadzie art. 72 § 1 pkt. 8.k.k. o co wnosiła w apelacji pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej, stanowiłoby w istocie obejście klauzuli antykumulacyjnej
z art. 415 § 1 k.p.k.

Mając powyższe na uwadze sąd odwoławczy orzekł jak w wyroku. Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k.