Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lipca 2018 r.

Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie w V Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSR Rafał Pawliczak

Protokolant: Patrycja Zielińska

bez udziału prokuratora

po rozpoznaniu w dniach: 3.01.2018r., 6.02.2018r., 8.05.2018r., 5.06.2018r., 26.06.2018r., 10.07.2018r., 13.07.2018 r. sprawy K. P.

córki B. i A.

urodzonej (...) w G.

oskarżonej o to, że:

w skierowanym do Sądu Okręgowego w Szczecinie, I Wydział Cywilny, piśmie z dnia 02 listopada 2016 r. przedstawiła szereg nieprawdziwych informacji dotyczących pani A. L., które mogą poniżyć ją w opinii publicznej

tj. o czyn z art. 212 § 1 kk

I.  uznaje oskarżoną K. P. za winna tego, że w dniu 2 listopada 2016r. w S. w piśmie skierowanym do Sądu Okręgowego w Szczecinie w związku ze sprawą I Ns 269/13 pomówiła A. L. o to, że nie wywiązywała się z zawartej umowy dożywocia wskutek czego opiekę nad dożywotnikiem musiała przejąć opieka społeczna, a nadto o to, że bardzo często prowadzi samochód pod wpływem alkoholu tj. o takie postępowanie, które mogło poniżyć ją w opinii publicznej oraz narazić na utratę zaufania potrzebnego do sprawowania funkcji doradcy tymczasowego bądź opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej tj. popełnienia czynu z art. 212 § 1 kk i za jego popełnienie, na podstawie art. 212 § 1 kk, wymierza jej karę 70 (siedemdziesięciu) stawek dziennych grzywny po 10 (dziesięć) zł,

II.  na podstawie art. 627 kpk zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, w tym, na podstawie art.3 ust. 1 Ustawy z 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. , Nr 49 poz. 223 ze zm.), opłatę w kwocie 70 (siedemdziesięciu) zł.

sygn. akt V K 1076/17

UZASADNIENIE

Przed Sądem Okręgowym w Szczecinie toczyła się sprawa o ubezwłasnowolnienie R. L. zainicjowana wnioskiem A. L. z dnia 8 sierpnia 2013 r. (sygn. akt I Ns 269/13).

W toku wskazanego postępowania uczestnicy zostali zobowiązani przez Sąd do ustosunkowania się do opinii biegłej I. M. z dnia 24 września 2016 r. sporządzonej w celu ustalenia czy R. L. dotknięty jest chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym czy innego rodzaju zaburzeniami psychicznymi oraz czy potrafi samodzielnie kierować swoim postępowaniem, a także czy posiada rozeznanie odpowiadające osobie poniżej 12 lat, osobie w wieku między 13 a 18 –tym rokiem życia czy też osobie powyżej 18 roku życia.

Dowód:

- zeznania A. L. k. 100 – 103,

- wyjaśnienia oskarżonej k. 50 -52,

- wniosek o ubezwłasnowolnienie k. 109-112,

- opinia sądowo – psychiatryczna z dnia 24 września 2016 r., k. 113-118.

W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu Okręgowego w Szczecinie K. P. w piśmie z dnia 2 listopada 2016 r. wskazała, że chęć A. L. o ubezwłasnowolnienie ojca wynika tylko i wyłącznie z powodów majątkowych. Stwierdziła, że A. L. jest całkowicie nieodpowiedzialną osobą czego przykładem był fakt, że miała powierzoną opiekę nad swoją babcią – I. L.- ponieważ podopieczna zapisała jej mieszkanie w zamian za opiekę, której A. L. nie pełniła. Ponadto A. L. bardzo często siada za kierownicę po piciu alkoholu. Stwierdziła, że nie może dopuścić aby jakąkolwiek opiekę nad R. L. przejęła jego córka, ponieważ jego dalsze życie również znalazłoby się w objęciach opieki społecznej lub w jakimś ośrodku bez możliwości powrotu do domu.

Dowód:

- odpowiedź na opinię biegłego k. 119 -120.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny między stronami i został ustalony na podstawie wskazanych dokumentów urzędowych oraz wyjaśnień oskarżonej oraz zeznań oskarżycielki prywatnej.

Prowadząc przewód sądowy Sąd kierował się zasadą, że dowód prawdy ciąży na oskarżonym o popełnienie przestępstwa zniesławienia. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby bowiem do konieczności dowodzenia przez oskarżyciela okoliczności negatywnych (np. że nie jest złodziejem). Trafnie wskazuje się, że: "Byłoby to zarówno absurdalne, jak i sprzeczne z prawem, oskarżyciel bowiem, co najmniej w takiej samej mierze co i oskarżony, korzysta z domniemania niewinności" ( J. Waszczyński (w:) System prawa karnego..., s. 96). Należy zatem przyjąć, że ustawowy wymóg dowodzenia prawdziwości zarzutu "(...) siłą rzeczy wskazuje na oskarżonego jako na stronę obciążoną ciężarem dowodu" ( L. Gardocki, Dowód prawdy..., s. 1620 oraz Komentarz do art. 213 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Komentarz do art. 117-277 k.k., Zakamycze, 2006, wyd. II). Odnośnie do znamienia "nieprawdziwości zarzutu" występuje domniemanie dobrego imienia pokrzywdzonego, tj. domniemanie, że zarzut jest nieprawdziwy. To domniemanie oskarżony o zniesławienie może obalić przez dowód prawdy ( op. cit. Komentarz do art. 213 kodeksu karnego (Dz.U.97.88.553), [w:] A. BarczakOplustil).

Stosownie do powyższego K. P. została pouczona na posiedzeniu pojednawczym, że w toku rozprawy będzie spoczywał na niej ciężar dowodu, w tym znaczeniu, że powinna wykazać, że podniesione przez nią zarzuty są prawdziwe, sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, jeżeli oskarżona nie wskaże wcześniej okoliczności na podstawie których była przeświadczona, że podniesione przez nią zarzuty są prawdziwe (k. 47).

K. P. potwierdziła, że sporządziła pismo, o którym mowa w zarzucie oskarżenia. Składając wyjaśnienia (k. 50-52) jako okoliczność, na podstawie której była przeświadczona, że podniesiony przez nią zarzut tego, że A. L. nie wywiązywała się z zawartej umowy dożywocia wskutek czego opiekę nad I. L. musiała przejąć opieka społeczna wskazała, że sąsiedzi I. L. dzwonili do niej, że uprawniona chodzi po korytarzu i mówi że jest głodna. Ponadto oskarżona dostawała telefony od opiekunek I. L., że uprawniona potrzebuje całodobowej opieki. Zdarzało się również że do mieszkania I. L. wzywana była Policja, gdyż kobieta wychodziła na balkon.

Odpowiadając na pytanie dotyczące tego czy ma dowody na to, że A. L. siada po alkoholu za kierownicę oskarżona odpowiedziała, że wielokrotnie widziała A. L. podczas organizowanych tzw. „grillów”, że oskarżycielka prywatna piła alkohol „nie oszczędzając” się w tym. Świadkiem zdarzeń siadania za kierownicę po alkoholu miała być również E. B., która była kilkukrotnie świadkiem takich sytuacji. Ponadto oskarżona wyjaśniła, że oskarżycielka prywatna tłumaczyła się polskiej policji, że prawo jazdy zostawiła w Belgii natomiast belgijskiej policji, że w Polsce. Poza wskazanymi sytuacjami A. L. chciała również częstować R. L. alkoholem, kiedy ten był już po wypadku i przyjmował dużo leków.

Odnosząc się do pierwszego zarzutu, stwierdzić należy, że wzajemne prawa i obowiązki uczestników umowy o dożywocia, na zasadzie swobody umów (art. 353 ¹ kc) mogą być kształtowane odmiennie niż wynika to wprost z art. 908 kc. Obowiązkiem nabywcy nieruchomości jest bowiem spełnienie takich świadczeń na rzecz dożywotnika, które zaspokoją jego potrzeby (por. wyrok SN z 9 maja 2008 r., sygn. akt III CSK 359/07, LEX nr 45312). Zatem ocena tego czy A. L. wypełniała swoje zobowiązania zgodnie z umową i oczekiwaniami uprawnionej nie leży w gestii Sądu karnego. Nie mniej jednak stwierdzić należy, że zarzut dotyczący tego, że wskutek nie wywiązywania się A. L. z umowy dożywocia opiekę nad I. L. musiał przejąć opieka społeczna nie jest prawdziwy i mógł wzbudzić u oskarżycielki prywatnej poczucie krzywdy. Nie można bowiem utożsamiać przyznania przez (...) pomocy w formie usług opiekuńczych z przejęciem opieki nad uprawnioną przez daną instytucję. Zauważać należy, że koszty tej opieki ponosiła A. L.. Co prawda z zeznań E. D. (k. 103) wynika, iż miał miejsce incydent, w kiedy I. L. chodziła po sąsiadach twierdząc, że jest głodna. Z uwagi jednak na chorobę I. L. – demencje starcze – nie można uznać, że zachowanie to było świadome i zgodne z rzeczywistością. Co więcej z zeznań innych świadków wynika, że I. L. nie wyglądała na osobę zaniedbaną (zeznania M. M. k. 202), a A. L. zajmowała się swoja babcią (zeznania J. W. k. 202v - 203).

Oskarżona nie przedstawiła również okoliczności mogących potwierdzić zarzut jakoby A. L. często siadała za kierownicę po alkoholu. Oskarżona wyjaśniła, że wielokrotnie widywała A. L. na spożywaniu alkoholu podczas tzw. „grillów”. Stwierdzenie to nie zostało uznane przez Sąd za wiarygodne, gdyż jak wynika z dalszych wyjaśnień oskarżonej strony pozostają od dłuższego czasu w konflikcie i unikają wspólnych spotkań i imprez rodzinnych. Ponadto w toku rozprawy oskarżona na poparcie swojego twierdzenia opisała sytuację z 2012 r. która nie miała nic wspólnego z ewentualną jazdą samochodem oskarżycielki posiłkowej pod wpływem alkoholu. Co więcej oskarżona wyjaśniła, że świadkiem zdarzeń siadania za kierownicę po alkoholu miała być również E. B., która była kilkukrotnie świadkiem takich sytuacji. Tymczasem z zeznań E. B. (k. 197 - 199) nie wynika, aby oskarżycielka posiłkowa „bardzo często” siadała za kierownicę pod wpływem alkoholu. Świadek opisała jedno, niepotwierdzone zdarzenie mające mieć miejsce w hotelu (...), gdzie kelnerowała. Pozostałe zdarzenia, których zdaniem oskarżonej E. B. miała być świadkiem opierają się wyłącznie o domysły świadka i zasłyszanych historii. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż świadek pozostaje w koleżeńskich stosunkach z oskarżoną. W żaden sposób oskarżona nie wykazał również, że A. L. kiedykolwiek był karana za jazdę pod wpływem alkoholu.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że oskarżona nie przedstawiła okoliczności, które mogłyby uzasadniać powzięcie przez nią przeświadczenia, że podniesione przez nią zarzuty są prawdziwe.

W prywatnym akcie oskarżenia A. L. wskazała również, że krzywdzące i poniżające były w jej opinii również stwierdzenia oskarżonej jakoby chęć oskarżycielki prywatnej ubezwłasnowolnienia R. L. wynika tylko i wyłącznie z powodów majątkowych oraz że jest ona całkowicie nieodpowiedzialna. Sąd nie uznał jednak, że przytoczona część wypowiedzi K. P. wyczerpywał znamiona przestępstwa z art. 212 § 1 kk. Sam fakt zawarcia określonych stwierdzeń w pismach procesowych kierowanych do Sądu, nie wyłącza bezprawność działania strony. Przy ocenie, czy rzeczowa obrona interesów w toczącym się postępowaniu uzasadnia określoną wypowiedź strony, decydujące znaczenie ma charakter sprawy, który w znacznym stopniu determinuje celowość i potrzebę danej wypowiedzi. Realizując swoje uprawnienia strony mogą wskazywać na określone fakty, czy też formułować wobec przeciwnika opinie i oceny negatywne, których treści przeciwnik nie akceptuje. O ile działania takie służą wykazaniu słuszności stanowiska strony w procesie, nie mogą być uznane za działania bezprawne, nawet jeśli naruszają dobra osobiste przeciwnika. Egzoneracja oparta na braku bezprawności z powodu działania w ramach porządku prawnego nie wchodzi w rachubę tylko wówczas, gdy wykracza poza granice, jakie porządek ten zakreśla. ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2016 r., sygn. akt VI ACa 946/15). Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że wyżej wskazane wypowiedzi oskarżonej jakoby chęć ubezwłasnowolnienia ojca wynikała jedynie z motywów majątkowych oraz że A. L. jest całkowicie nieodpowiedzialna stanowią subiektywną oceną cech oskarżycielki prywatnej, które oskarżona będąca uczestnikiem w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie R. L. podniosła w celu obrony swych praw i realizacji obrony interesów. Stwierdzenia te, mimo iż zawierały surową ocenę cech oskarżycielki prywatnej nie stanowiły zniesławienia w rozumieniu art. 212 kk.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że w dniu 2 listopada 2016 r., w piśmie skierowanym do Sądu Okręgowego w Szczecinie w związku ze sprawą I Ns 269/13 pomówiła A. L. o to, że nie wywiązywała się z zawartej umowy dożywocia wskutek czego opiekę nad uprawnioną musiała przejąć opieka społeczna, a nadto o to, że bardzo często prowadzi samochód pod wpływem alkoholu tj. o postepowanie, które mogło narazić ją na utratę zaufania niezbędnego Oczywiste jest, że osoba, która dopuszcza się prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości (a zatem dopuszcza się przestępstwa z art. 178a kk) oraz nie sprawuje należytej opieki nad podopieczną nie jest osobą, której można powierzyć role doradcy tymczasowego bądź opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej. K. P. nie działała w warunkach kontratypu dozwolonej krytyki opisanego w art. 213 kk, albowiem nie udowodniła że stawiane przez nią zarzutu są prawdziwe. Swoim zachowaniem oskarżona wyczerpała znamiona występku z art. 212 § 1 kk.

Twierdzenia zawarte w omawianym piśmie nie mogły jednak, jak wskazano w akcie oskarżenia, poniżyć oskarżycielki w opinii publicznej. Pismo zostało złożone jedynie sądowi, a jego przekazanie do opinii publicznej byłoby sprzeczne z zasadami postępowania sądowego.

Stopień społecznej szkodliwości czynu oskarżonego uznać należy za wyższy niż nieznaczy w szczególności z uwagi na fakt, iż do zniesławienia doszło w piśmie kierowanym do Sądu Okręgowego w Szczecinie, przed którym toczy się sprawa o ubezwłasnowolnienie R. L., a oskarżycielka prywatna stara się bądź starała się o ustanowienie jej doradcą tymczasowym i była uczestnikiem tego postępowania.

W tych okolicznościach sąd uznał, iż kara 1000 zł grzywny będzie odpowiednia dla osiągnięcia celów kary. Jest ona zdaniem sądu adekwatna do okoliczności popełnionego czynu, a w szczególności do stopnia winy oskarżonej i szkodliwości społecznej zachowania. Wymiar kary jest na tyle dotkliwy, iż uzmysłowi oskarżonej naganność zachowania, z drugiej strony nie będzie stanowił nadmiernego ciężaru dla codziennej egzystencji.

Decyzja o zasadności i celowości orzeczenia nawiązki w trybie art. 212 § 3 kk należy wyłącznie do decyzji Sądu, albowiem środek ten na gruncie wskazanego przepisu ma charakter fakultatywny. Mając na uwadze okoliczność, iż oskarżona działała niepublicznie Sąd nie orzekł wnioskowanej przez oskarżycielkę nawiązki na rzecz Polskiego Czerwonego Krzyża w wysokości 10.000 zł przyjmując, iż wyżej opisana kara grzywny wystarczająco spełni swoje cele.

Orzeczenie o kosztach sądowych wydano w oparciu o przepisy wskazane w wyroku.