Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że R. A. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym,
tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 27 marca 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku oraz od 9 kwietnia 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku jako zleceniobiorca u płatnika składek Teatr Wielki w Ł. i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w ramach kontroli prawidłowości
i rzetelności obliczania składek, do których pobierania zobowiązany jest ZUS przez płatnika składek Teatr Wielki w Ł., ustalił, że płatnik w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku zawierał umowy zlecenia, którym nadawał nazwę umów o dzieło.

Przedmiotem umowy zawartej z R. A. (1) był udział w występach
w charakterze aktora w spektaklach, udział w próbach i w występach w charakterze artysty chóru w spektaklach.

Organ rentowy uznał, że skoro umowa dotyczy wykonania zadania artystycznego,
to czynności nią objęte są wykonywane w wyniku i w celu realizacji zamówienia przez płatnika. Prace te, są zdaniem ZUS wykonywane w imieniu i na rzecz płatnika składek,
a w tej sytuacji nie można uznać, że ubezpieczony ponosi odpowiedzialność za istnienie wad fizycznych dzieła, w związku z czym umowy te nie mają charakteru umów o dzieło.

Zawarte przez płatnika składek umowy o dzieło mają zdaniem ZUS charakter umów zlecenia, gdyż są one nakierowane na podjęcie działań i dokonywanie określonych czynności przez osobę je realizującą. Czynności mają charakter powtarzający się i zostały ustalone przez zamawiającego. ZUS uznał, że elementem dodatkowym świadczącym o zawarciu umowy
o dzieło jest cykliczność zawierania umów na takie same czynności z tymi samymi wykonawcami, co stanowi argument za współpracą stron polegającą na świadczeniu stałej usługi. Ponadto dla umów o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy co do miejsca i czasu wykonania dzieła, a R. A. (1), w ocenie ZUS, wykonywał usługę w ściśle określonych miejscach i czasie.

(decyzja – k. 2 – 5 akta ZUS dot. R. A. (1))

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że B. P. (1) podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 21 sierpnia 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku jako zleceniobiorca u płatnika składek Teatr Wielki w Ł.
i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w ramach kontroli prawidłowości
i rzetelności obliczania składek, do których pobierania zobowiązany jest ZUS przez płatnika składek Teatr Wielki w Ł., ustalił, że płatnik w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku zawierał umowy zlecenia, którym nadawał nazwę umów o dzieło.

Przedmiotem umowy zawartej z B. P. (1) było przygotowanie oraz osobiste wykonanie zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach
w charakterze muzyka orkiestry w przedstawieniach.

Organ rentowy uznał, że skoro umowa dotyczy wykonania zadania artystycznego,
to czynności nią objęte są wykonywane w wyniku i w celu realizacji zamówienia przez płatnika. Prace te, są zdaniem ZUS wykonywane w imieniu i na rzecz płatnika składek,
a w tej sytuacji nie można uznać, że ubezpieczony ponosi odpowiedzialność za istnienie wad fizycznych dzieła, w związku z czym umowy te nie mają charakteru umów o dzieło.

Zawarte przez płatnika składek umowy o dzieło mają zdaniem ZUS charakter umów zlecenia, gdyż są one nakierowane na podjęcie działań i dokonywanie określonych czynności przez osobę je realizującą. Czynności mają charakter powtarzający się i zostały ustalone przez zamawiającego. ZUS uznał, że elementem dodatkowym świadczącym o zawarciu umowy
o dzieło jest cykliczność zawierania umów na takie same czynności z tymi samymi wykonawcami, co stanowi argument za współpracą stron polegającą na świadczeniu stałej usługi. Ponadto dla umów o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy co do miejsca i czasu wykonania dzieła, a B. P. (1), w ocenie ZUS, wykonywała usługę
w ściśle określonych miejscach i czasie.

(decyzja – k. 1 – 4 akta ZUS dot. B. P. (1))

Decyzją z dnia 22 lutego 2016 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że E. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym,
tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 2 stycznia 2013 roku do 5 kwietnia 2013 roku, 23 marca 2013 roku, 24 marca 2013 roku, 26 marca 2013 roku, od 6 kwietnia 2013 roku do 7 kwietnia 2013 roku, 9 kwietnia 2013 roku jako zleceniobiorca
u płatnika składek Teatr Wielki w Ł. i ustalił miesięczną podstawę wymiaru składek
z tego tytułu na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w ramach kontroli prawidłowości
i rzetelności obliczania składek, do których pobierania zobowiązany jest ZUS przez płatnika składek Teatr Wielki w Ł., ustalił, że płatnik w okresie od 1 stycznia 2013 roku do 31 grudnia 2013 roku zawierał umowy zlecenia, którym nadawał nazwę umów o dzieło.

Przedmiotem umów zawartych z S. E. było przygotowanie muzyczne spektaklu, występ w charakterze dyrygenta w spektaklach opery.

Organ rentowy uznał, że skoro umowy dotyczą wykonania zadania artystycznego,
to czynności nimi objęte są wykonywane w wyniku i w celu realizacji zamówienia przez płatnika. Prace te, są zdaniem ZUS wykonywane w imieniu i na rzecz płatnika składek,
a w tej sytuacji nie można uznać, że ubezpieczona ponosi odpowiedzialność za istnienie wad fizycznych dzieła, w związku z czym umowy te nie mają charakteru umów o dzieło.

Zawarte przez płatnika składek umowy o dzieło mają, zdaniem ZUS, charakter umów zlecenia, gdyż są one nakierowane na podjęcie działań i dokonywanie określonych czynności przez osobę je realizującą. Czynności mają charakter powtarzający się i zostały ustalone przez zamawiającego. ZUS uznał, że elementem dodatkowym świadczącym o zawarciu umowy
o dzieło jest cykliczność zawierania umów na takie same czynności z tymi samymi wykonawcami, co stanowi argument za współpracą stron polegającą na świadczeniu stałej usługi. Ponadto dla umów o dzieło charakterystyczna jest swoboda wykonawcy co do miejsca i czasu wykonania dzieła, a S. E. w ocenie ZUS, wykonywał usługę w ściśle określonych miejscach i czasie.

(decyzja – k. 13 – 16 akta ZUS dot. S. E.)

Odwołania od wyżej wymienionych decyzji złożył płatnik składek – Teatr Wielki
w Ł., reprezentowany przez radcę prawnego, wnosząc o ich zmianę poprzez ustalenie,
że R. A. (1), B. P. (1) i E. S. nie podlegają w spornych okresach objętych zaskarżonymi decyzjami obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako jego zleceniobiorcy. Ponadto Teatr Wielki wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Odwołujący się podniósł, że przedmiotem zawartych z wymienionymi osobami umów o dzieło są wykonania artystyczne. Rezultat świadczeń tych artystów ma charakter niestandardowy, niepowtarzalny, wypełniający kryteria indywidualnego dzieła artystycznego, a wykonanie występów artystycznych to rodzaj niematerialnego dzieła.

Płatnik podniósł również, że zgodnym zamiarem stron było zawarcie umowy, której rezultatem będzie stworzenie określonego rodzaju artystycznego wykonania przez artystę, natomiast celem umowy było uzyskanie skonkretyzowanego rezultatu w postaci występu scenicznego określonego artysty (artystycznego wykonania), wykonanego według wcześniej ustalonych przez Teatr założeń realizatorskich. Przedmiot umów został wykonany poprzez osiągnięcie określonego, z góry założonego rezultatu, jakim było nie samo podjęcie
i wykonywanie określonych czynności, lecz oznaczony w umowie ich wynik odpowiednio
w postaci wystawienia widowiska, składającego się z poszczególnych artystycznych wykonań, odpowiadającego pewnym z góry ustalonym warunkom i założeniom. W ramach zawartych umów artyści, których dotyczy niniejsze postępowanie, mieli wykonać z góry
i ściśle określone zadania artystyczne w konkretnym spektaklu wskazanym w umowie za pomocą tytułu. Miejscem realizacji umowy była prywatna pracownia artystyczna wykonawcy, w której wykonywał pracę indywidualną nad artystycznym wyrazem wykonywanej partii spektaklu, pokoje pracy artystów oraz scena Teatru Wielkiego w Ł.. Płatnik podniósł, ze nie jest przy tym niczym specyficznym, że wykonawca wykonuje dzieło w siedzibie zamawiającego.

Każdy pojedynczy występ artystyczny stanowi zdaniem płatnika indywidualne wykonanie artystyczne, które dodatkowo wraz z innymi wykonaniami może składać się na całe widowisko sceniczne. Poszczególne występy sceniczne mają charakter jednorazowy
i niepowtarzalny w szczególnym sensie, zaś każde kolejne artystyczne wykonanie tej samej partii artystycznej nawet przez tego samego artystę w sposób zauważalny dla odbiorcy będzie różniło się od poprzednich wykonań. Dzieło zamawiane przez Teatr każdorazowo,
w zależności od rodzaju dzieła, musiało odpowiadać osobistym wymaganiom co do elementów obiektywnych, takich jak: jakość wykonania i prezentowane przez artystę umiejętności artystyczne, jak również elementów subiektywnych, takich jak: indywidualny
i właściwy dla każdego artysty artystyczny wyraz, interpretacja utworu czy ekspresja sceniczna.

Warunkiem uzyskania oczekiwanego przez Teatr rezultatu miał być rodzaj szczególnych umiejętności, które posiada artysta, przy czym oczekiwany przez Teatr rezultat występu scenicznego w pewnym stopniu opiera się na wiedzy zdobytej przez artystę w toku jego edukacji, jednakże przede wszystkim zależy od szczególnych i w dużej mierze subiektywnie weryfikowalnych umiejętności i właściwości artysty, takich jak np. ekspresja sceniczna, siła wyrazu, talent, kreatywność wizji artystycznych, umiejętności interpretacyjne. Płatnik podniósł, że każdy artysta musi posiadać określone obiektywnie weryfikowalne umiejętności.

Odbiór dzieła miał następować każdorazowo poprzez raport inspicjenta, który stwierdzał wykonanie dzieła przez poszczególnych artystów, jak również poprzez opisy sporządzane przez pracowników merytorycznych Teatru, którzy przed zapłatą wynagrodzenia artyście każdorazowo potwierdzają merytoryczną zgodność wykonanego dzieła i osiągniętego rezultatu z treścią zawartej umowy. Płatnik zastrzegł również, że potencjalna możliwość występowania wad fizycznych dzieła nie jest jego cechą definicyjną, a sam kodeks cywilny, w tym np. art. 636 i nast. Kodeksu cywilnego absolutnie nie uzasadnia takiego twierdzenia.

(odwołania: k. 2 – 7, k. 2 – 7 załączonych akt VIII U 869/16, k. 2 – 7 załączonych akt VIII U 865/16)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonych decyzjach i wniósł o oddalenie odwołań.

(odpowiedzi na odwołania: k. 13 – 15, k. 13 – 15 załączonych akt VIII U 869/16, k. 13 – 15 załączonych akt VIII U 865/16)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2016 roku w sprawie o sygn. akt VIII U 869/16 Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 219 k. p. c., połączył sprawę o sygn. akt VIII U 869/16 ze sprawą o sygn. akt VIII U 846/16 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 846/16.

( postanowienie – k. 18 załączonych akt VIII U 869/16)

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2016 roku w sprawie o sygn. akt VIII U 865/16 Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 219 k. p. c., połączył sprawę o sygn. akt VIII U 865/16 ze sprawą o sygn. akt VIII U 846/16 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VIII U 846/16.

(postanowienie – k. 18 załączonych akt VIII U 865/16)

Na rozprawie z dnia 18 lipca 2017 roku zainteresowana B. P. (1) poparła odwołanie.

(stanowisko zainteresowanej – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku – 00:04:36 – 00:08:19 – k. 223, płyta CD)

Na rozprawie z dnia 9 listopada 2017 roku R. A. (1) poparł odwołanie.

(stanowisko zainteresowanego – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:03:42 – 00:04:38 – k. 254, płyta CD)

Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku pełnomocnik wnioskodawcy wniósł
o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego przy uwzględnieniu, że wartość przedmiotu sporu dla E. S. wyniosła 18450,58 zł, dla B. P. (1) wyniosła 4971,96 zł, natomiast dla R. A. (1) wyniosła poniżej 500 zł.

(stanowiska stron – e – protokół rozprawy z dnia 20 września 2018 roku – 00:25:03 – 00:31:18 – k. 351, płyta CD, wyliczenie wartości przedmiotu sporu organu rentowego –
k. 348)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny

R. A. (1) w okresie od 1 kwietnia 1975 roku do 31 sierpnia 2004 roku był zatrudniony w Teatrze Wielkim w Ł. jako artysta chóru. Stosunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron ze względu na przejście tego zainteresowanego na emeryturę. Strony ponownie zawarły umowę o pracę od 2 września 2004 roku. R. A. (1) został zatrudniony w charakterze artysty chóru. Stosunek pracy został rozwiązany 18 września 2010 roku za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę.

(świadectwa pracy, umowy o pracę – k. 204, akta osobowe R. A. (1))

W dniu 27 marca 2013 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a R. A. (1) zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”. Zgodnie z zapisami umowy Teatr powierza wykonanie, a Wykonawca zobowiązuje się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonaniu zadania artystycznego, którym będzie udział
w występach w charakterze aktora w spektaklach (...) w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspicjenta. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie 27 marca 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku. Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązuje się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez teatr, związanych z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii
w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadcza, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez teatr i zobowiązuje się do ich przestrzegania. Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca jest zobowiązany do zapłacenia teatrowi każdorazowo kary umownej
w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy. Wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustala się w wysokości: 300,00 zł brutto za udział w każdym występie.

(umowa – k. 6 akta ZUS dot. R. A. (1))

Na podstawie rachunku z dnia 2 maja 2013 roku wynagrodzenie za wykonanie dzieła miało wynieść 600,00 zł brutto. Natomiast na podstawie rachunku z dnia 1 czerwca 2013 roku wynagrodzenie za wykonanie dzieła miało wynieść 600,00 zł brutto.

(rachunki – k. 8, 11 akta ZUS dot. R. A. (1))

W dniu 4 kwietnia 2013 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a R. A. (1) zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”. Zgodnie z zapisami umowy Teatr powierza wykonanie, a Wykonawca zobowiązuje się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonaniu zadania artystycznego, którym będzie udział
w występach w charakterze artysty chóru w spektaklach (...) w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspicjenta. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie 9 kwietnia 2013 roku do 30 czerwca 2013 roku. Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązuje się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez teatr, związanych
z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadcza, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez teatr
i zobowiązuje się do ich przestrzegania. Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca jest zobowiązany do zapłacenia teatrowi każdorazowo kary umownej w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia
w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy. Wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustala się w wysokości: 150,00 zł brutto za udział w każdym występie i 50,00 zł brutto za udział w każdej próbie.

(umowa – k. 7 akta ZUS dot. R. A. (1))

Na podstawie rachunku z dnia 2 maja 2013 roku wynagrodzenie za wykonanie dzieła miało wynieść 700,00 zł brutto. Natomiast na podstawie rachunku z dnia 1 czerwca 2013 roku wynagrodzenie za wykonanie dzieła miało wynieść 450,00 zł brutto.

(rachunek – k. 9 – 10 akta ZUS dot. R. A. (1))

Na podstawie zawartych umów o dzieło R. A. (1):

- w kwietniu 2013 roku uczestniczył łącznie w 8 próbach i 4 spektaklach;

- w maju 2013 roku uczestniczył łącznie w 1 próbie i 4 spektaklach;

- w czerwcu 2013 roku uczestniczył łącznie w 1 próbie i 4 spektaklach.

(wykaz – k. 198 – 200)

B. P. (1) w okresie 1 lutego 1973 roku do 30 września 2010 roku pracowała w Teatrze Wielkim w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku muzyka – II skrzypce. Stosunek pracy został rozwiązany z dniem 30 września 2010 roku za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. B. P. (1) od 1 listopada 2004 roku posiada przyznane prawo do emerytury.

(świadectwo pracy – k. 204, akta osobowe B. P. (1))

W dniu 21 sierpnia 2012 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a B. P. (1) zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”. Zgodnie z zapisami umowy Teatr powierza wykonanie, a Wykonawca zobowiązuje się wykonać dzieło polegające na przygotowaniu oraz osobistym wykonaniu zadania artystycznego, którym będzie udział w próbach i występach w charakterze muzyka orkiestry w przedstawieniach: (...), (...), (...), (...), „ŁUCJA
Z (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), „VA, (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), „ORATORIUM NA BOŻE NARODZENIE” – w partii skrzypiec w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspicjenta. Dzieło miało być zgodnie z umową wykonane w terminie od 21 sierpnia 2012 roku do 30 czerwca 2013 roku. Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązuje się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru, w tym reżysera, dyrygenta oraz innych osób wskazanych przez teatr, związanych z przygotowaniem spektaklu i pracą nad jego wyrazem artystycznym oraz wykonaniem wyznaczonej partii w występie, na najwyższym poziomie artystycznym. Wykonawca oświadcza, że znane mu są zasady wykonywania zadań powierzonych przez teatr i zobowiązuje się do ich przestrzegania. Stosownie zaś do § 7 pkt 1 umowy w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca jest zobowiązany do zapłacenia teatrowi każdorazowo kary umownej
w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy. Wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustala się w wysokości: 240,00 zł brutto za udział w każdym występie i 50,00 zł brutto za udział w każdej próbie.

(umowa - k. 9 akta ZUS dot. B. P. (1))

Na podstawie zawartej umowy o dzieło B. P. (1):

- w sierpniu 2012 roku uczestniczyła łącznie w 8 próbach;

- we wrześniu 2012 roku uczestniczyła łącznie w 12 próbach i 2 spektaklach;

- w październiku 2012 roku uczestniczyła łącznie w 16 próbach i 6 spektaklach;

- w listopadzie 2012 roku uczestniczyła łącznie w 16 próbach i 4 spektaklach;

- w grudniu 2012 roku uczestniczyła łącznie w 11 próbach i 5 spektaklach;

- w styczniu 2013 roku uczestniczyła łącznie w 9 próbach i 6 spektaklach;

- w lutym 2013 roku uczestniczyła łącznie w 10 próbach i 4 spektaklach;

- w marcu 2013 roku uczestniczyła łącznie w 13 próbach i 3 spektaklach;

- w kwietniu 2013 roku uczestniczyła łącznie w 20 próbach i 9 spektaklach;

- w maju 2013 roku uczestniczyła łącznie w 9 próbach i 7 spektaklach;

- w czerwcu 2013 roku uczestniczyła łącznie w 13 próbach i 8 spektaklach.

(wykaz – k. 187 – 197)

W dniu 21 marca 2013 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a E. S. zawarta została umowa - nazwana „umową o dzieło”. Zgodnie z zapisami umowy Teatr powierza wykonanie, a Wykonawca zobowiązuje się wykonać dzieło polegające na występie w charakterze dyrygenta w spektaklach opery (...). D.: (...) w terminach premiery, tj. 23, 24 i 26 marca 2013 roku. Zgodnie z § 2 umowy w celu wykonania zadania artystycznego wykonawca zobowiązuje się do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń teatru związanych z przygotowaniem spektaklu. Wykonawca przenosi na Teatr prawa pokrewne do nieograniczonego w czasie i przestrzeni korzystania w całości lub we fragmentach z jego artystycznego wykonania. Stosownie zaś do § 8 pkt 1 umowy
w przypadku niewykonania umowy przez wykonawcę, wykonawca jest zobowiązany do zapłacenia teatrowi każdorazowo kary umownej w wysokości 50 % umówionego wynagrodzenia w terminie do 30 dni od dnia naruszenia postanowień umowy. Wynagrodzenie Wykonawcy za wykonanie dzieła i za przeniesienie na Teatr praw pokrewnych ustala się w wysokości: 5000,00 zł brutto za każdy spektakl.

(umowa – k. 2 – 3 akta ZUS dot. E. S.)

W dniu 28 grudnia 2012 roku pomiędzy Teatrem Wielkim w Ł. a E. S. zawarta została umowa - nazwana umową o autorskie przygotowanie utworu muzycznego
i korzystanie z autorskich praw majątkowych. Zgodnie z zapisami umowy Teatr powierza wykonanie dzieła polegającego na przygotowaniu muzycznym spektaklu (...)
G. D.. Jako termin rozpoczęcia prób określono 2 stycznia 2013 roku. Zgodnie z § 2 umowy do obowiązków dyrygenta należy w szczególności opracowanie koncepcji muzycznej spektaklu zgodnie z ustaleniami inscenizacyjnymi dokonanymi wspólnie z kierownikiem chóru, reżyserem i choreografem, wspólne ustalenie harmonogramu prac odnośnie faz spektaklu oraz współpraca z artystami, prowadzenie prób, zapewnienie pełnego bezpieczeństwa pracy podczas prób, omówienie muzyczne dzieła z korepetytorami przed przystąpieniem do lekcji, uczestniczenie we wszelkich formach promocji lub reklamy spektaklu. Za opracowanie, nadzór autorski i korzystanie na czas nieoznaczony z autorskich praw majątkowych Teatr zobowiązuje się zapłacić dyrygentowi 45000,00 zł brutto po uprzednim przyjęciu dzieła przez Teatr, przy czym 25 % wynagrodzenia wypłacono po rozpoczęciu prób, a pozostałe 75 % po premierze.

(umowa – k. 4 – 6 akta ZUS dot. E. S.)

Zgodnie z aneksem nr (...) z dnia 18 marca 2013 roku wskazano, że Dyrygent zobowiązuje się zakończyć obowiązki najpóźniej do dnia 5 kwietnia 2013 roku. Natomiast wysokość wynagrodzenia miała wynieść 47.500,00 zł brutto.

(aneks do umowy – k. 7 akta ZUS dot. E. S.)

Na podstawie zawartych umów o dzieło E. S. w okresie od stycznia do kwietnia 2013 roku uczestniczył łącznie w 86 próbach i 3 spektaklach.

(wykaz – k. 201 – 203)

R. A. (1) był zaangażowany do spektaklu (...) w charakterze artysty chóru oraz solisty – aktora. R. A. (1) podlegał reżyserowi i asystentowi reżysera, choreografowi jak również dyrygentowi i kierownikowi chóru. Swoją rolę R. A. (1) musiał wykonać zgodnie z librettem. Nie było możliwości improwizacji. Artysta nie miał również możliwości zaprezentowania własnej interpretacji. Dla osób, które występują również jako soliści a jednocześnie są członkami chóru czy baletu była zwiększona stawka wynagrodzenia.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka R. A. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:06:59 – 01:00:38 – k. 254, płyta CD, zeznania świadka W. N. – e – protokół rozprawy z dnia 22 maja 2018 roku – 00:11:42 – 00:39:56 – k. 319, płyta CD)

E. S. jest dyrygentem. Jego zadaniem było przygotowanie muzyczne nowych tytułów (...) G. V. i (...) G. D. albo dyrygowanie w czasie spektaklu na bieżąco. Wynagrodzenie było wypłacane za każdy spektakl, w którym dyrygował oraz kwota zryczałtowana wypłacana w dwóch albo trzech transzach w zależności od etapu prac nad spektaklem. Pierwsza transza została wypłacona po rozpoczęciu prób. E. S. miał za zadanie uczestniczyć w próbach i pracować z solistami. Jako dyrygent sprawował m.in. kierownictwo muzyczne nad spektaklem (...) oraz dyrygował w czasie spektaklu i sprawował nadzór nad zespołem. Nie można było w momencie zawarcia umów z zainteresowanymi określić ilości prób gdyż ustalana ona jest na bieżąco.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD)

B. P. (1) jest muzykiem, gra na skrzypach. Była angażowana przez Teatr Wielki do pracy w orkiestrze. Zawarta umowa o dzieło obejmowała kilka tytułów
z repertuaru Teatru Wielkiego i określała sposób wykonania tego zadania. Umowa zobowiązywała do występu w spektaklu i udziału w próbach poprzedzających.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD)

W przypadku muzyków orkiestry znają oni założenia spektaklu w sferze działań artystycznych. Osobą odpowiedzialną za oczekiwania artystyczne jest kierownik muzyczny bądź dyrygent. Orkiestra składa się w zależności od kompozytora i tytułu od 5 do 6 osób przy występach kameralnych do ponad 60 muzyków.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD)

Warunkiem pracy artysty jest dostosowanie się do terminów i przedziałów czasowych narzuconych przez Teatr Muzyczny. Plany pracy są ogłaszane z 2 tygodniowym wyprzedzeniem. Zdarzało się, że artyści dowiadywali się o próbach także z dnia na dzień. Terminy prób były wyznaczane przez D. Pracy Artystycznej. Mimo faktu, iż w umowie
o dzieło B. P. (1) wymienionych było więcej tytułów brała ona udział
w mniejszej ilości spektakli. Oznacza to, że nie została wyznaczona przez dyrygenta lub kierownika muzycznego. Skład osobowy muzyków w danym spektaklu może się zmieniać. Inspektor orkiestry zajmował się nadzorem nad tym kto jest na próbie oraz kto gra w danym dniu.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka B. P. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku – 00:56:28 – 01:13:18 – k. 223, płyta CD, zeznania świadka R. A. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:06:59 – 01:00:38 – k. 254, płyta CD)

Każdy z artystów (muzyków) otrzymuje materiał nutowy i musi go wykonać czyli zrealizować. Dyrygent może wydawać polecenie jakie ma być tempo czy dynamika. Muzycy podlegają dyrygentowi. Muzycy za każdym razem muszą dostosować się do rodzaju głosu danego śpiewaka – to samo dotyczy baletu. Ważne są w tym przypadku akordy. Muzyka musi być dostosowana do tego co aktualnie dzieje się na scenie.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka B. P. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku – 00:56:28 – 01:13:18 – k. 223, płyta CD)

Teatr Wielki nie jest w stanie przewidzieć jaka ilość prób jest niezbędna. Ilość prób jest wyznaczana w harmonogramie pracy wszystkich zespołów na bieżąco. Nie było to również określone w treści umowy o dzieło, ponieważ zależy to od wielu czynników,
tj. trudność spektaklu czy zaangażowanie aktorów. W przypadku nowego spektaklu nie było możliwe określenie z góry jaka ilość prób będzie konieczna do przygotowania spektaklu.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD)

Każda próba jest odnotowywana. Zaznacza się również kto brał w niej udział. Dyrygent zawsze podpisuje taką listę. Nie ma również możliwości, aby aktor czy artysta wszedł na scenę bez próby. Poza stwierdzeniem obecności na próbie oceniano również zakres przygotowania. Spektakl jest utrwalany, ale nagrania nie są dostępne szerszej publiczności, gdyż nagrywane są w celu krytycznej analizy spektaklu.

(zeznania świadka B. P. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku – 00:56:28 – 01:13:18 – k. 223, płyta CD, zeznania świadka W. N. – e – protokół rozprawy z dnia 22 maja 2018 roku – 00:11:42 – 00:39:56 –
k. 319, płyta CD)

Praca artystów zatrudnionych na podstawie umowy o dzieło musiała zazębiać się
z pracą artystów etatowych, jeżeli chodzi o miejsce i godziny pracy. Umowy o dzieło były zawierane na konkretny tytuł z całością zespołu.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka W. N. – e – protokół rozprawy z dnia 22 maja 2018 roku – 00:11:42 – 00:39:56 – k. 319, płyta CD)

Część artystów, w tym R. A. (1) i B. P. (1), była zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Przy wykonywaniu umowy o pracę wykonywano dokładnie te same czynności co wskazane w przedmiotowych umowach.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka R. A. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:06:59 – 01:00:38 – k. 254, płyta CD)

R. A. (1) jako artysta chóru oraz solista uczestniczył w spektaklach na podstawie umowy nazwanej umową o dzieło, ponieważ tylko takie umowy były z nim zawierane. W 2013 roku nie był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w Teatrze Wielkim. Od 2011 roku do 2014 roku był zatrudniony na podstawie umowy o dzieło jako śpiewak, solista oraz artysta chóru. Po 2011 roku, tj. po zakończeniu stosunku pracy, z R. A. (1) zawierane były umowy nazwane umowami o dzieło. Podczas pracy na podstawie umowy o pracę zainteresowany R. A. (1) śpiewał w chórze oraz wykonywał także większe partie solowe, a po zakończeniu umowy o pracę wykonywał w większości partie solowe, ale nadal był także członkiem chóru. R. A. (1) był zobligowany do uczestnictwa w chórze przy wykonywaniu umowy o pracę i umowy nazwanej umową o dzieło.

(zeznania świadka R. A. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:06:59 – 01:00:38 – k. 254, płyta CD)

Stawka była określona odrębnie za udział w próbie oraz w spektaklu. Określono także przedział czasowy oraz tytuły spektakli. Wynagrodzenie było wypłacane w miesięcznych okresach rozliczeniowych, na koniec miesiąca – po uzyskaniu raportu z wszystkich prób
i spektakli. Na podstawie raportu dokonuje się zliczenia i wypłaty wynagrodzenia do 10 dnia następnego miesiąca.

(zeznania świadka R. D. – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku - 00:10:13 - 00:54:54 - k. 223, płyta CD, zeznania świadka B. P. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 18 lipca 2017 roku – 00:56:28 – 01:13:18 – k. 223, płyta CD)

Artyści występowali wielokrotnie w spektaklach oraz uczestniczyli w próbach ciągle wykonując to samo zadanie w dokładnie ten sam sposób.

(zeznania świadka R. A. (1) – e – protokół rozprawy z dnia 9 listopada 2017 roku – 00:06:59 – 01:00:38 – k. 254, płyta CD)

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie powołanych dowodów w postaci zeznań świadka R. D. (koordynatora prac artystycznych), zainteresowanych B. P. (1) i R. A. (1) oraz świadka W. N., ówczesnego dyrektora teatru. Należy podkreślić, iż strona odwołująca się zrezygnowała z dowodu w postaci przesłuchania dyrektora Teatru Wielkiego w charakterze strony.

Na podstawie tych zeznań Sąd ustalił zakres zadań wykonywanych w spornym okresie przez zainteresowanych na podstawie umów cywilnoprawnych i wcześniej na podstawie umów o pracę. Zainteresowani w przypadku R. A. i B. P., którzy uprzednio byli zatrudnieni przez płatnika składek na podstawie umowy o pracę wykonywali natomiast czynności które na podstawie spornych umów, nie różniły się od tych, które wykonywali w czasie zatrudnienia w Teatrze Wielkim na podstawie umowy o pracę. Sąd uwzględnił zakres prac tych osób w czasie zatrudnienia na umowy o pracę również w oparciu o ich akta osobowe przedstawione przez stronę odwołującą się.

Złożone zeznania były spójne i pozwoliły na ustalenie specyfiki funkcjonowania Teatru Wielkiego w Ł. w zakresie współpracy z artystami, tworzenia obsady spektakli, charakteru obowiązków artystów i zasad, którymi kierują się dyrektor, reżyser i dyrygent przy wyborze muzyków, śpiewaków i aktorów oraz reguł wynagradzania artystów współpracujących z teatrem.

Zgromadzonemu w sprawie materiałowi dowodowemu nie można było odmówić wiarygodności. Ich wartości dowodowej nie kwestionował również organ rentowy. Sporna była bowiem w istocie ocena prawna charakteru umów cywilnoprawnych zawieranych przez Teatr Wielki w Ł. z B. P. (1), R. A. (1) i E. S.. Organ rentowy twierdził bowiem, że sporne umowy są umowami zlecenia, w związku z czym wymienieni artyści podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako zleceniobiorcy teatru. Przesłuchani w sprawie świadkowie i zainteresowani podkreślali, że każdy artysta miał wpływ na rezultat w postaci dzieła, jakim był spektakl. Należy jednak podkreślić, że zeznania tych świadków i zainteresowanych w tym zakresie nie były poparte obiektywnymi argumentami lecz odnosiły się wyłącznie do ich subiektywnych opinii i odczuć dlatego nie mogą stanowić podstawy ustaleń faktycznych w sprawie. Tym bardziej, że jak zaznaczono powyżej, spór w niniejszej sprawie dotyczy prawnomaterialnej oceny zawartych z artystami umów i rozstrzygnięcia czy są one w istocie umowami o dzieło czy stanowią rodzaj umowy zlecenia czy umowy o świadczenie usług.

Sąd z uwagi na niestawiennictwo prawidłowo wezwanego zainteresowanego: E. S. pod rygorem pominięcia dowodu z jego zeznań nie przeprowadził dowodu z jego zeznań. Uznać należy jednak, że zgromadzony materiał dowodowy w sprawie pozwala jednak na pominięcie tego dowodu, ponieważ złożone dotychczas zeznania świadków i obecnych na rozprawie zainteresowanych wyczerpująco wyjaśniły wszystkie okoliczności sporne w niniejszej sprawie i pozwoliły na dokonanie niewątpliwych ustaleń dotyczących charakteru umów cywilnoprawnych zawieranych w spornym okresie przez Teatr Wielki w Ł. z zainteresowanymi w tym także z E. S..

Sąd pominął również dowód ze złożonych decyzji Narodowego Funduszu Zdrowia,
na okoliczność nie podlegania zainteresowanych ubezpieczeniom, ponieważ nie mają one znaczenia w rozpoznawanej sprawie, zostały wydane w odrębnym postępowaniu i nie wpływają na przeprowadzoną przez Sąd ocenę prawną spornych zagadnień.

Sąd na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego uznał,
że rzeczywistym zgodnym zamiarem stron tych umów nie było w istocie zawieranie umów o dzieło, a zatem nazwa umów nie odpowiada rzeczywistemu charakterowi stosunku prawnego łączącego ich strony.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołania Teatru Wielkiego wniesione od zaskarżonych decyzji nie są zasadne i jako takie podlegają oddaleniu.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 w zw. z art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t. j. Dz. U. z 2017 roku,
poz. 1778) obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Osoby te podlegają obowiązkowo wymienionym ubezpieczeniom od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy.

W myśl art. 9 ust. 4a ustawy systemowej osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenie mające ustalone prawo do emerytury lub renty podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b.

W świetle art. 18 ust. 1 cytowanej ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3
i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo,
w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie (ust. 3).

Stosownie do treści art. 20 ust. l ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe
i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Na podstawie zaś art. 66 ust. 1 pkt. 1e Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 roku (t. j. Dz. U. z 2018 roku, poz. 1510) obowiązującej od dnia 1 października 2004 roku osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego.

Stosownie do art. 36 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych.

Obowiązkiem płatnika składek zgodnie z treścią art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych – jest obliczanie, rozliczanie i opłacanie należnych składek za każdy miesiąc kalendarzowy oraz przesyłanie w wyznaczonym terminie deklaracji rozliczeniowej, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacanie składek za dany miesiąc.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył kwalifikacji prawnej umów nazwanych „umową o dzieło”, jakie płatnik Teatr Wielki w Ł. zawarł z R. A. (1), B. P. (1) i E. S.. Kwestią sporną było, czy strony istotnie zawarły umowę o dzieło nierodzącą obowiązku ubezpieczenia społecznego, czy też zawarły umowę zlecenia, która stanowi tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.

Pamiętać należy, że ocena charakteru umowy zależy nie od jej nazwy, ale od rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron (art. 65 § 2 k. c.) (tak też SN w wyroku
z dnia 25 listopada 2010 roku, w sprawie o sygn. akt I CSK 703/09, LEX nr 724984; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 czerwca 2013 r. sygn. III AUa 13/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2013 r. sygn. III CSK 216/12).

Prawidłowe ustalenie, czy dana umowa jest umową o dzieło czy też umową zlecenia, wymaga określenia na podstawie jej treści istoty obowiązków umownych, jakie jedna ze stron przyjmuje do wykonania.

Zgodnie z art. 627 k. c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem tej umowy jest zatem zobowiązanie do wykonania określonego dzieła, a umowa ta jest umową rezultatu.

Z kolei art. 734 § 1 k. c. stanowi, że przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Przedmiotem tej umowy jest dokonanie określonej czynności faktycznej, która nie musi prowadzić do osiągnięcia indywidualnie oznaczonego rezultatu. Chodzi tu zatem o umowy zobowiązujące do dokonania jednej lub wielu czynności faktycznych (także stałego ich dokonywania). Jest to w przeciwieństwie do umowy o dzieło umowa starannego działania.

W myśl art. 738 § 1 k. c. przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy, a w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy.

Nie ulega wątpliwości, że przepisy o zleceniu nie mają zastosowania do czynności będących przedmiotem umowy o dzieło, bowiem wykonanie dzieła, zgodnie
z prezentowanym w doktrynie poglądem, nie mieści się w pojęciu usługi w rozumieniu art.750 k. c., zgodnie z którym do umów o świadczenie usług, które nie są regulowane innymi przepisami stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.

W odróżnieniu od umowy zlecenia, umowa o dzieło wymaga, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu. Tymczasem umowa zlecenia takiego rezultatu - jako koniecznego do osiągnięcia - nie akcentuje. Elementem wyróżniającym dla umowy zlecenia nie jest zatem wynik, lecz starania podejmowane w celu osiągnięcia tego wyniku (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 21 grudnia 1993 r. sygn. III AUr 357/93, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 1994, Nr 6, poz. 49, str. 63; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie
z 26 stycznia 2006 r. sygn. III AUa 1700/05, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych rok 2008, Nr 3, poz. 5, str. 55; wyrok Sądu Najwyższego z 13 marca 1967 r. sygn. I CR 500/66; opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i (...) rok 1968, Nr 1, poz. 5).

Dokonując kwalifikacji konkretnej umowy należy w pierwszej kolejności badać, czy świadczenie będące przedmiotem zobowiązania ma cechy dzieła. Dzieło stanowi zawsze zjawisko przyszłe, jest czymś, co w chwili zawarcia umowy nie istnieje, lecz ma dopiero powstać w jakiejś określonej przyszłości. Rezultat, na jaki umawiają się strony, musi być
z góry określony i może przyjmować zarówno postać materialną jak i niematerialną. Cechą konstytutywną umowy o dzieło jest, aby rezultat ten był obiektywnie osiągalny
i w konkretnych warunkach pewny.

W umowie o dzieło chodzi zawsze o osiągnięcie umówionego rezultatu, niezależnie od rodzaju i intensywności świadczonej w tym celu pracy i staranności. Tymczasem umowa
o świadczenie usług jest umową starannego działania, jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu.

Kolejną cechą umowy o dzieło jest brak stosunku zależności lub podporządkowania pomiędzy zamawiającym a przyjmującym zamówienie. Sposób wykonania dzieła pozostawiony jest w zasadzie swobodnemu uznaniu przyjmującego zamówienie. Ważne jest, aby dzieło miało przymioty ustalone w umowie lub wynikające z charakteru danego dzieła. Przyjmujący zamówienie nie ma także, co do zasady, obowiązku osobistego wykonania dzieła, chyba że wynika to z umowy lub charakteru dzieła (np. dzieło artystyczne). Ryzyko nieosiągnięcia rezultatu zawsze obciąża przyjmującego zamówienie. Przy czym odpowiedzialność przyjmującego zamówienie w wypadku nieosiągnięcia celu umowy jest odpowiedzialnością za nieosiągnięcie określonego rezultatu, a nie za brak należytej staranności.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, przyznać należy rację organowi rentowemu, że sporne umowy nie stanowią umów o dzieło, a rzeczywistą wolą stron w istocie nie było ukształtowanie stosunku prawnego w sposób charakterystyczny dla takiej umowy.

Przedmiotem zawieranych z artystami umów cywilnoprawnych było przygotowanie, udział w próbach oraz osobiste wykonywanie zadania artystycznego w charakterze dyrygenta, aktora, artysty chóru oraz muzyka orkiestry oraz autorskie przygotowanie utworu muzycznego w wymienionych w umowie spektaklach w terminach wyznaczonych przez Dyrektora Teatru, rozliczanych na podstawie raportów inspektora orkiestry i dyrygenta.

Podkreślić należy w tym miejscu, że istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie określonego, zindywidualizowanego rezultatu, który może mieć postać materialną
i niematerialną. Rozróżnienie to ma szczególne znaczenie w kontekście tzw. umów o dzieło autorskie, które są wypadkową regulacji kodeksowej i prawa autorskiego. Rezultaty materialne mogą zostać uchwycone w materialnym przedmiocie, ale nie musi się tak stać. Taki charakter ma utwór.

W art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t. j. Dz. U. z 2018 r., poz. 1191) wskazano, że przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony
w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Natomiast zgodnie z art. 85 powołanej ustawy każde artystyczne wykonanie utworu lub dzieła sztuki ludowej pozostaje pod ochroną niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (ust. 1). Artystycznymi wykonaniami, w rozumieniu ust. 1, są w szczególności: działania aktorów, recytatorów, dyrygentów, instrumentalistów, wokalistów, tancerzy
i mimów oraz innych osób w sposób twórczy przyczyniających się do powstania wykonania (ust. 2).

W rozpoznawanej sprawie zainteresowani byli jednymi z wielu odtwórców, którzy brali udział w danym spektaklu. Wykonanie partii muzycznej lub partii chóru było podporządkowane dyrygentowi, reżyserowi i dyrektorowi teatru. Sąd nie kwestionuje,
że wykonanie każdego z artystów musiało mieć swój indywidualny rys, co jednak nie oznaczało, że wykonanie któregokolwiek z zainteresowanych nadawało całej kompozycji muzycznej czy spektaklowi indywidualnej interpretacji.

Odwołując się w tym miejscu do definicji utworu w rozumieniu prawa autorskiego, wskazać należy, że nie można uznać, że wykonanie przez zainteresowanych utworu muzycznego miało niestandardowy, niepowtarzalny, indywidualny, twórczy charakter dzieła. Uwzględniając oczywiście ich osobiste umiejętności, talent i specyficzną wrażliwość, trzeba jednak przyjąć, że działania zainteresowanych miały charakter odtwórczy jako aktora, chórzysty, muzyka w orkiestrze czy dyrygenta.

Znamienny jest również fakt, że artyści, tj. śpiewak i członek chóru, aktor oraz członek orkiestry, nie mieli żadnego wpływu na kształt spektaklu, ponieważ byli zobowiązani do stosowania się do wskazań kierownika chóru, kierownika muzycznego, reżysera i zaleceń dyrygenta. Nie było możliwości autorskiego wykonania określonej partii przy uwzględnieniu własnej interpretacji. Przemawia to więc za uznaniem, że łącząca strony umowa była w rzeczywistości umową o świadczenie usług, do której mają zastosowanie przepisy Kodeksu Cywilnego dotyczące umowy zlecenia.

Ponadto, artyści byli zobowiązani do uczestnictwa w próbach, których było nawet kilkadziesiąt, a ich obecność była odnotowywana na odpowiednich listach. Powtarzalność zawieranych umów oraz wykonywanych czynności, tj. uczestnictwo w próbach i spektaklach, świadczy o tym, że zainteresowani zobowiązani byli do starannego działania. Dodatkowo, nie mieli oni również wpływu na to w jaki sposób trwały prace nad mający powstać spektaklem, ponieważ zarówno terminy prób jak i spektakli były odgórnie narzucone.

Zauważyć należy też, że w samych przedmiotowych umowach nie określono żadnych cech indywidualnych utworu, czy też zamówionego dzieła. Tymczasem zobowiązanie, o którym mowa w art. 627 k. c. polega na realizacji ściśle oznaczonego dzieła. Oznaczenie to następuje poprzez odpowiednie sformułowanie postanowień umownych. To w umowie zlecenia czy umowie o świadczenie usług nacisk kładzie się na określenie rodzaju czynności prawnych, które mają podlegać wykonaniu. Umowa o dzieło natomiast precyzuje efekt, rezultat pracy. W rozpoznawanej sprawie natomiast zainteresowanym zlecono w istocie wykonanie określonych czynności - udział w próbach i spektaklach, które sprowadzały się do starannego wykonania powierzonego zadania. Zainteresowanym nie zlecono wykonania konkretnego dzieła.

Przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do weryfikowalnego i jednoznacznego rezultatu zdefiniowanego przez zamawiającego w momencie zawierania umowy. Dzieło jest wytworem, który w momencie zawierania umowy nie istnieje, jednak jest w niej z góry przewidziany i określony w sposób wskazujący na jego indywidualne cechy. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2004 r. I CK 329/03, opubl. w LEX nr 599732 i z dnia 14 listopada 2013 r. II UK 115/13, opubl. w LEX nr 1396411). W umowach tych nie wskazano o jaki konkretnie rezultat chodziło zamawiającemu poza tym, żeby wykonawca wziął udział w próbach i występach zgodnie z podanym mu przez kierownictwo Teatru grafikiem. Sprawdzian na istnienie wad dzieła w niniejszej sprawie jest niemożliwy, gdyż strony w przedmiotowych umowach nie określały cech i parametrów indywidualizujących dzieło.

Na uwzględnienie nie zasługuje również argumentacja wnioskodawcy,
że zainteresowany E. S. miał wykonać niepowtarzalne dzieło artystyczne w postaci nowej interpretacji spektaklu (...) skoro rzeczywisty wkład zainteresowanego polegał na regularnym prowadzeniu prób oraz dyrygowaniu w spektaklu. Nie ulega wątpliwości, że E. S., jako jednocześnie kierownik artystyczny projektu, miał ogromny wpływ na wrażenia artystyczne widzów spektaklu przez narzucenie artystom określonej interpretacji utworu jednakże nie stanowi to samoistnego dzieła. Działania zainteresowanego E. S. nie doprowadziły bowiem do powstania odrębnego dzieła, które może bez problemu samodzielnie funkcjonować w obrocie lecz polegały na koordynowaniu prac zespołu artystów przez co zawarta umowa polegała na starannym działaniu a nie osiągnięciu określonego rezultatu. Nawet jeżeli wkład w finalny kształt spektaklu w pewien sposób go indywidualizuje i podnosi jego wartość artystyczną to nie przesądza to jeszcze o uznaniu, że w wyniku zawartej umowy powstało dzieło. Tym bardziej, że strony nie określiły w sposób precyzyjny cech mającego powstać dzieła a efekt końcowy
w postaci spektaklu zależny był od wyniku pracy zespołu artystów teatru pod kierownictwem między innymi zainteresowanego E. S., ale także kierownika chóru, reżysera czy choreografa. Był on zobowiązany podobnie jak pozostali zainteresowani do uwzględnienia i stosowania się do wszelkich uwag i zaleceń dyrekcji Teatru Wielkiego, a także do zaleceń reżysera i innych osób wskazanych przez odwołującego.

Niewątpliwe przy realizacji spektakli teatralnych na ostateczny kształt widiwiska scenicznego duży wpływ ma reżyser, kierownik muzyczny, kierownik chóru, choreograf i dyrygent. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, iż strona odwołująca się nie udowodniła w toku procesu, iż rezultat pracy dyrygenta E. S. był dziełem. Strona odwołująca się nie przedstawiła na tą okoliczność dowodów, np. partytur a także zainteresowany E. S. nie złożył bezpośrednio przed Sądem swoich zeznań mimo otrzymania wezwań do osobistego stawiennictwa pod rygorem pominięcia dowodu z zeznań składając jedynie wyjaśnienie na piśmie.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 stycznia 2017 roku (sygn. akt III UK 53/16, opublikowano w LEX nr 2188651) zapadłego na gruncie analogicznego stanu faktycznego wskazywał na określone czynniki weryfikujące charakter prawny zawartej umowy i również podkreślał odtwórczy charakter pracy artystów, którzy samodzielnie nie tworzyli przecież spektaklu, a byli jedynie jednymi z kilkudziesięcioosobowej grupy wspólnie biorącej udział w danym wydarzeniu artystycznym. Rezultatem ich pracy nie jest nowy byt, nieistniejący w chwili zawarcia umowy, a jedynie odtworzenie dzieła, jakim jest dany utwór. Tym bardziej nie można przyjąć, że odrębne dzieło tworzy każdy z występujących muzyków czy chórzystów.

Skoro wykonania zainteresowanych nie mają cech dzieła, nie podlegają ochronie prawa autorskiego. Choć zawierane z zainteresowanymi umowy przewidują wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich na Teatr, to jednak w istocie są to jedynie stawki za udział
w próbach i występach. Wysokość wynagrodzenie była zatem zależna od ilości wykonanej pracy, a sposób ustalania wynagrodzenia był podobny do wynagrodzenia określonego
w stawce godzinowej. Uzależnienie wynagrodzenia od ilości czasu poświęconego na wykonanie dzieła jest sprzeczne z istotą umowy o dzieło, która jest ze swej natury umową rezultatu.

Przy umowie zlecenia, czy przy umowie o świadczenie usług zlecający również zmierza do osiągnięcia określonego celu, jednak elementem istotnym jest tutaj sama czynność i jej dokonanie. Uwagę zwrócił na to również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku z dnia 10 stycznia 2017 roku (sygn. akt III UK 53/16).

Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu przesądza o tym, że z umowy, której wykonanie polegać ma na przygotowaniu i wykonaniu koncertu, nie można jednoznacznie wywieść szczegółowych parametrów oceny umówionego rezultatu. Słusznie wskazuje,
że podporządkowanie wykonawców dyrygentowi nie pozwala na przyjęcie, że mają oni wpływ na kształt zindywidualizowanego dzieła.

W toku procesu ustalono również, że praca zainteresowanych R. A. (1) i B. P. (1) na podstawie stosunku pracy oraz umowy o świadczenie usług była tożsama. Nie było różnic w zakresie pełnionych czynności. Inna jest ilość pracy oraz sposób wynagradzania, ale sam system pracy, przygotowania się do spektakli pozostał w istocie bez zmian. Artyści byli rozliczani z uczestnictwa w próbach odbywających się w ściśle określonym miejscu i czasie. Wszyscy wspólnie przygotowywali się do spektakli. Trudno przyjąć, aby wykonywanie tych samych czynności tylko na innej podstawie prawnej prowadziło do powstania dzieła.

Teatr zawierał kolejne umowy cywilnoprawne z zainteresowanymi R. A. (1) i B. P. (1) od czasu zakończenia stosunku pracy. Słusznie organ rentowy zwraca uwagę na okresowość charakteru zawieranych umów. Były one zawierane na czas sezonu artystycznego, podczas gdy z charakteru umowy o dzieło wynika jej terminowość, a Kodeks cywilny przewiduje określone konsekwencje nieukończenia dzieł w umówionym terminie (art. 635 - 636 k. c.)

Sporne umowy nie precyzują dzieła, jakie na ich podstawie ma zostać wykonane,
a nawet czasu, kiedy ma być realizowane. W chwili ich zawierania nieznane były daty prób
i spektakli. Co więcej niektóre z nich szeroko określały zakres przedstawień, a nie we wszystkich z nich - jak w przypadku B. P. (1) - artyści ostatecznie brali udział. Rodzi to dodatkowe pytanie o weryfikację wykonania tak określonego dzieła.

Istotą umowy o dzieło jest stworzenie dzieła, które w chwili zawierania umowy jeszcze nie istnieje. Tymczasem zawarte z zainteresowanymi umowy zobowiązują do udziału w próbach i spektaklach, a więc do wykonywania powtarzalnych czynności, które jak już wcześniej ustalono do stworzenia dzieła przez te tylko osoby wcale nie prowadzą. Wbrew twierdzeniom płatnika udziału w próbach nie można w żaden sposób uznać za dzieło. To umowa zlecenia, a nie umowa o dzieło jest umową starannego działania.

W orzecznictwie przyjmuje się, że umowa o dzieło to umowa o określony rezultat pracy i umiejętności ludzkich (art. 627 k. c.), niezbędne jest zatem, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, z góry określonego, mającego samoistny byt oraz obiektywnie osiągalnego i pewnego (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2012 r., II UK 187/11, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 115; postanowienie SN z dnia 10 października 2013 roku, II UK 235/13).

Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. Analiza rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron spornych umów zawieranych
z zainteresowanymi przez Teatr Wielki w Ł. prowadzi do ustalenia, że umowy te były w istocie umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o umowie zlecenia.

Mając powyższe na względzie, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołania, orzekając jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Mając na uwadze wynik postępowania Sąd o kosztach procesu orzekł na podstawie art. 98 k. p. c. w zw. z § 2 pkt 1, pkt 3 i pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1804) i zasądził od Teatru Wielkiego w Ł. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. łączną kwotę 6120,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.). Sąd Najwyższy nadał uchwale moc zasady prawnej oraz ustalił, że przedstawiona wykładnia wiąże od dnia podjęcia uchwały. (zob. Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów - zasada prawna z dnia 20 lipca 2016 r. III UZP 2/16, opublikowana w OSNP 2017/1/6 )

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

K. J.