Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2012r. w Katowicach

sprawy z odwołania M. M., A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym na podstawie umowy o pracę

na skutek apelacji M. M., A. M.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 25 października 2011r. sygn. akt X U 1317/11

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i ustala, że ubezpieczona A. M. od dnia 16 października 2010 r. podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w firmie (...).

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 270/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 kwietnia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. uznał, że ubezpieczona A. M. nie podlega od dnia
16 października 2010 roku ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
w firmie (...) M. M. w S..

Uzasadniając zajęte w sprawie stanowisko organ rentowy stwierdził, iż jego zdaniem zawarta pomiędzy stronami umowa o pracę nosiła znamiona czynności prawnej pozornej, o której mowa w art. 83 § 1 k.c. Według wydającego decyzję zawarcie umowy o pracę z ubezpieczoną A. M. miało na celu wyłącznie uzyskanie przez nią prawa do świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych (zasiłku chorobowego a następnie macierzyńskiego).

Odwołania od przedstawionej decyzji wnieśli ubezpieczona A. M. oraz płatnik M. M. (...) w S.. Odwołujący zarzucili zaskarżonej decyzji naruszenie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w zakresie gromadzenia materiału dowodowego oraz sposobu uzasadnienia wydanego rozstrzygnięcia oraz przepisów Konstytucji i Kodeksu cywilnego. Skarżący wskazali, że organ rentowy dopuścił się dyskryminacji pracodawcy i pracownicy ze względu na płeć, ciążę i powinowactwo. Wnieśli o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka: J. M., T. M. i J. B. na okoliczność wykonywania pracy przez ubezpieczoną, D. K. na okoliczność godzin powrotu ubezpieczonej do domu z pracy oraz I. G. na okoliczność, że w godzinach pracy ubezpieczonej opiekowała się jej córką (...). Odwołujący domagali się również przeprowadzenia dowodu z akt osobowych ubezpieczonej, listy obecności i listy wynagrodzeń na okoliczność, że umowa o pracę ubezpieczonej nie była pozorna i ubezpieczona ją wykonywała.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 25 października 2011 roku sygn. akt X U 1317/11 Sąd Okręgowy w Katowicach X Wydział Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Na podstawie zgromadzonej dokumentacji Sąd pierwszej instancji ustalił,
że ubezpieczona A. M. w dniu 16 października 2010 roku zawarła
z (...)
w S. umowę na czas nieokreślony. Z dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynika i ta okoliczność, że w umowie wskazano, że ubezpieczona zostaje zatrudniona
na stanowisku sprzątaczki w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem
1.317 zł brutto miesięcznie. Jak nadto ustalił Sąd I instancji ubezpieczona legitymuje się wykształceniem zawodowym - zawód wyuczony fryzjer i w okresie od dnia
8 października 2007 roku do dnia 15 października 2010 roku była zatrudniona
w Zakładzie (...) w P., przy czym od 2008 roku nie świadczyła tam pracy przebywając na urlopie wychowawczym z tytułu opieki nad córką (...) urodzoną dnia (...).

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd pierwszej instancji odmówił wiary zeznaniom świadków I. G., H. M., J. M. i T. M. w zakresie w jakim wskazywały one, że A. M. wykonywała pracę sprzątaczki w ramach spornej umowy o pracę. Według Sądu treść zeznań odwołujących i wskazanych świadków wynika ze starań o wykazanie zasadności objęcia A. M. ubezpieczeniami społecznymi z tego tytułu i w konsekwencji uzyskania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (zasiłku macierzyńskiego i chorobowego). Sąd argumentował, iż z kolei świadkowie w osobach J. B. i D. K. posiadają wiedzę na temat czynności wykonywanych przez ubezpieczoną uzyskaną od niej samej czy też od odwołującego się, nie wynikającą z własnych obserwacji.

Według Sądu I instancji niewiarygodne są zatem twierdzenia świadków
i odwołujących, iż w październiku i listopadzie ubezpieczona wykonywała w pełnym wymiarze czasu pracy pracę fizyczną przy sprzątaniu. Sąd podnosił również,
że u poprzedniego pracodawcy ubezpieczona nie wykonywała pracy od 2008 roku korzystając z uprawnień rodzicielskich a ciąża była ciążą zagrożoną. Sąd wskazywał również, że odwołujący M. M. ani przed dniem 16 października 2010 roku ani też w okresie przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniu lekarskim nie zatrudnił innej osoby na stanowisko sprzątaczki a prace porządkowo-czystościowe wykonywał i wykonuje sam przy pomocy żony oraz innych pracowników.

Uzasadniając zajęte stanowisko z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa, Sąd Okręgowy powołał się na przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia
13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity
Dz. U. z 2009 roku Nr 205 poz. 1585 ze zm.), zgodnie z którym obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Sąd podniósł również, iż w myśl art. 11 i 12 ustawy systemowej osoby te podlegają także obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Sąd I instancji zwrócił również uwagę na orzecznictwo a mianowicie wyrok Sądu Najwyższego z dnia
19 października 2007 roku (sygn. akt II UK 56/07 LEX 376433) gdzie wskazano,
że podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia a nie
z samego zawarcia umowy o pracę.

Podsumowując zdaniem Sądu pierwszej instancji strony zawarły umowę
o pracę w sposób pozorny. Sąd Okręgowy argumentował, że celem stron było umożliwienie ubezpieczonej uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Następnie Sąd I instancji zaznaczył, iż stanowisko pracy, na którym ubezpieczona została zatrudniona utworzono w momencie podpisania umowy o pracę między odwołującymi, wcześniej firma nie zatrudniała sprzątaczki.

Podkreślono, iż po upływie półtora miesiąca od nawiązania stosunku pracy ubezpieczona stała się niezdolna do pracy a w firmie nie została zatrudniona na stanowisku sprzątaczki inna osoba i stan taki trwał przez cały okres przebywania przez ubezpieczoną na zwolnieniu lekarskim. Zaznaczono, że ubezpieczona uzyskała orzeczenie o dopuszczeniu do pracy na stanowisku sprzątaczki od lekarza medycyny pracy, zatajając przed nim fakt orzeczenia u niej przez lekarza ginekologa niezdolności do pracy wobec zagrożonej ciąży.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od wskazanego rozstrzygnięcia wnieśli M. M.
i A. M..

Wnoszący środek odwoławczy zaskarżyli opisane rozstrzygnięcie zarzucając mu naruszenie art. 83 i art. 6 Kodeksu cywilnego. Zdaniem skarżących to organ rentowy jako wywodzący skutki prawne z pozorności umowy powinien wykazać jej nieważność. Według apelujących w niniejszej sprawie doszło również do naruszenia przepisów postępowania a mianowicie art. 328 § 2 k.p.c. W zaskarżonym wyroku brak bowiem wskazania przyczyn z jakich Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej załączonej do akt sprawy dokumentacji pracowniczej A. M., listom obecności, ewidencji czasu pracy. Zdaniem skarżących Sąd Okręgowy dopuścił się również naruszenia art. 223 i wyrażonej w nim zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd nie wskazał dlaczego nie uznał zeznań D. K. w zakresie powrotów A. M. do domu o określonej porze. W ocenie apelujących odmowa wiarygodności zeznaniom świadków z powodu pokrewieństwa lub powinowactwa z A. M. jest dyskryminowaniem świadków. Nadto odnosząc się do wyroku Sądu Apelacyjnego
w Poznaniu z dnia 16 listopada 2005 roku sygn. akt I ACa 447/05 skarżący podnieśli, iż ich zdaniem w niniejszym postępowaniu zachodzi dysharmonia pomiędzy materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie a konkluzją do jakiej doszedł Sąd na jego podstawie. Nadto według apelujących, Sąd pierwszej instancji naruszył przepisy postępowania poprzez błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyrokowania, polegający na niewłaściwej ocenie zebranych dowodów. Uzasadniono, że w praktyce funkcjonowania wielu niewielkich przedsiębiorstw rodzinnych zatrudniane są osoby spokrewnione lub spowinowacone ze sobą. W takiej sytuacji uniemożliwienie co do zasady dowodzenia w postępowaniu zeznaniami osób spokrewnionych i spowinowaconych z pracownikami uniemożliwiałoby korzystanie
z praw przysługujących tym pracownikom. Skarżący podnieśli, iż w sprawie pojawiły się nowe fakty i dowody z których strona nie mogła powołać w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Nowy dowód w ocenie skarżących stanowi fakt, że A. M. świadczy pracę na rzecz M. M.. Stosunek pracy trwa nadal, pomimo, że A. M. nie otrzyma z ZUS świadczenia chorobowego ani zasiłku macierzyńskiego. Nadto według apelujących Sąd pominął fakt mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy a mianowicie okoliczność, iż odprowadzano składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy o pracę zawartej pomiędzy A. M. a przedsiębiorcą M. M..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego należało zmienić w ten sposób, że ustalono, iż ubezpieczona A. M. od dnia
16 października 2010 roku podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w firmie (...).

Podejmując rozważania prawne w niniejszej sprawie, na wstępie należy zaznaczyć, iż tytułem obowiązkowego ubezpieczenia, zarówno emerytalnego jak
i rentowego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku
o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku
Nr 205 poz. 1585 ze zm.) jest pozostawanie w stosunku pracy. Na podstawie art. 13 ust. 1 wskazanej ustawy systemowej ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku pracy. W realiach faktycznych niniejszej sprawy wymagane zatem było ustalenie czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek został nawiązany stosunek pracy w rozumieniu art. 22 k.p. Zwrócić trzeba uwagę na wskazany już w uzasadnieniu Sądu pierwszej instancji wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 19 października 2007 roku sygn. akt II UK 56/07, zgodnie z którym podleganie ubezpieczeniu społecznemu wynika z prawdziwego zatrudnienia, a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Dokument w postaci umowy o pracę nie jest niepodważalnym dowodem na to, że osoby podpisujące go, jako strony umowy faktycznie złożyły oświadczenie woli o treści zapisanej w dokumencie
(LEX nr 376433). Z punktu widzenia istotnych okoliczności niniejszego postępowania należy również zwrócić uwagę na wskazany w złożonym środku odwoławczym wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 16 listopada 2005 roku I ACa 447/05
(LEX nr 177024), zgodnie z którym zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu
z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego tylko wówczas może wzruszyć zaskarżony wyrok gdy istnieje dysharmonia między materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, a konkluzją do jakiej doszedł Sąd na jego podstawie.

Wskazując jeszcze raz dla porządku, iż spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia czy pomiędzy ubezpieczoną a płatnikiem składek został nawiązany stosunek pracy w rozumieniu art. 22 Kodeksu pracy, Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku,
iż zgromadzony w postępowaniu materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że taki stosunek pracy w niniejszym postępowaniu został nawiązany.

Wbrew stanowisku Sądu pierwszej instancji należy stwierdzić, iż cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawę do zajęcia takiego stanowiska. Szczególną uwagę należy przy tym zwrócić na zeznania świadków: I. G. (k. 62-63 akt sądowych), H. M. (k. 63-64 akt sądowych), J. M. (k. 64-65 akt sądowych), T. M. (k. 65-66 akt sądowych), J. B. (k. 66-67 akt sądowych), oraz D. K. (k. 84 akt sądowych), oraz samej A. M. (k. 86 akt sądowych), czy też D. M. (k. 87 akt sądowych), pozwalają one bowiem na jednoznaczne ustalenie, że ubezpieczona i płatnik składek nawiązali stosunek pracy. Wbrew ustaleniom Sądu pierwszej instancji należy stwierdzić, iż był to stosunek pracy w rozumieniu art. 22 Kodeksu pracy. Ubezpieczona wykonywała polecenia swojego przełożonego pracując jako sprzątaczka. Świadkowie spójnie i logicznie przedstawili okoliczności dotyczące jej zatrudnienia i wykonywanej pracy i trudno doszukać się między nimi sprzeczności.

Nie należy zapominać, iż Sąd Apelacyjny przeprowadził dowody z akt osobowych ubezpieczonej A. M. m.in. tych dotyczących ubiegania się o pracę w firmie (...), z których jasno wynika, że ubezpieczona przeszła szkolenie wstępne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, sporządzony został dla niej zakres czynności, gdzie np. należało do niej wycieranie kurzu z parapetów okiennych
i mebli biurowych, czyszczenie podłóg w tym zamiatanie i mycie na mokro, mycie korytarza i schodów i inne czynności szczegółowo wymienione w zakresie jej obowiązków.

Skoro zatem cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zarówno
w postaci dokumentów z zeznań świadków jak i dokumentów w postaci akt osobowych ubezpieczonej, czy też innych znajdujących się w niniejszej sprawie dokumentów przemawia za uznaniem, że doszło do nawiązania stosunku pracy na podstawie art. 22 Kodeksu pracy, trudno odmawiać zawartej przez strony umowie waloru ważności.

Należy zaznaczyć, iż istotnie w myśl art. 83 §1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru, jednakże w realiach faktycznych niniejszej sprawy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przemawia za uznaniem, że z taką sytuacją nie mamy do czynienia.

Skoro tak, to należało ustalić, że ubezpieczona A. M. od dnia
16 października 2010 roku podlega ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w firmie (...) w rozumieniu
art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (obecnie tekst jednolity Dz. U. z 2009 roku Nr 205 poz. 1585 ze zm.).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

/-/ SSA J. Pietrzak /-/ SSA I. Goik /-/ SSA M. Żurecki

Sędzia Przewodniczący Sędzia

ek