Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 października 2018 r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Gałkowska (spr.)

Protokolant: Justyna Szczap

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Zawierciu Zofii Zachariasz

po rozpoznaniu w dniu 9 października 2018r. sprawy

D. D. syna J. i A. ur. (...) O.

oskarżonego z art. 244 kk w zw. z art. 64§1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zawierciu

z dnia 6 listopada 2017 r. , sygn. akt II K 880/14

orzeka:

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zawierciu.

Sygn. akt VII Ka 805/18

UZASADNIENIE

D. D. został oskarżony o to, że:

w dniu 17 stycznia 2014 r. około godz. 12:00 na drodze publicznej w miejscowości U. dm. Ż. kierował samochodem marki C. (...) nr rej. (...) w okresie orzeczonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Olkuszu sygn. akt II K 122/09 – zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Miechowie z dnia 13.06.2006 r. sygn. akt II K 160/06 za czyny z art. 289 § 1 k.k. i art. 244 k.k. na karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania tytułem próby na 5 lat, której wykonanie zarządzono, a którą odbył w okresie od 22.08.2010 r. do 9.11.2011 r. warunkowo przedterminowo zwolniony;

tj. o czyn z art. 244 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2017 r. w sprawie II K 880/14 Sąd Rejonowy w Zawierciu:

1.  oskarżonego D. D. uznał za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu stanowiącego występek z art. 244 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i na podstawie art. 244 k.k. wymierzył mu karę 5 miesięcy pozbawienia wolności;

2.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych w niniejszej sprawie i obciążył nimi Skarb Państwa.

Apelację od wyroku wniósł osobiście D. D., który podniósł , że jest niewinny, a nadto wskazuje, że nie otrzymał uzasadnienia wyroku. Oskarżony wniósł o warunkowe umorzenie postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Nie przesądzając wyniku rozpoznawanej sprawy , zainicjowane apelacją oskarżonego postępowanie odwoławcze spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zawierciu. Zasadniczą przyczyną tegoż rozstrzygnięcia jest fakt niesporządzenia uzasadnienia zaskarżonego wyroku, co doprowadziło do niemożności dokonania kontroli prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu Pierwszej Instancji przez Sąd Odwoławczy, ale i pozbawiało stronę apelującą w sprawie możliwości przedstawienia konkretnych zarzutów pod adresem skarżonego orzeczenia.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Rejonowy orzekając w składzie jednoosobowym w dniu 6 listopada 2017 r. wydał wyrok, w którym uznał oskarżonego D. D. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 244 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. W ustawowym terminie oskarżony złożył wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem. ( k.227) Z uwagi na przedłużającą się nieobecność Sędziego orzekającego spowodowaną długotrwałą chorobą, a co za tym idzie brakiem możliwości sporządzenia przez niego uzasadnienia zaskarżonego wyroku- Przewodniczący II Wydziału Karnego w Z. zarządzeniem z dnia 5 czerwca 2018 r. ( k.235) zobowiązał powiadomić o zaistniałej sytuacji stronę postępowania, która złożyła w niniejszym postępowaniu wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem. Ponadto, nakazał poinformować, iż od dnia otrzymania w/w zawiadomienia rozpoczyna się bieg 14 dniowego terminu do wniesienia apelacji. W tym czasie oskarżony złożył środek odwoławczy. ( k.239)

Odnosząc się do powyżej przedstawionej sytuacji procesowej w pierwszej kolejności należy podkreślić, iż akt oskarżenia przeciwko D. D. wpłynął do Sądu w dniu 8 sierpnia 2014 r. W dniu 1.07.2015r. weszły zaś w życie przepisy znowelizowane ustawą z dnia 27.09.2013r. o zmianie ustawy kodeks postępowania karnego i oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z dnia 25 października 2013r.) , oraz ustawą z dnia 20.02.2015r. o zmianie ustawy kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, które odmiennie kształtowały uprawnienia Sądu odwoławczego do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Otóż zgodnie z art. 437§2k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1.07.2015r. uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach art. 439§1, art. 454 lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Nie mniej jednak zgodnie z art. 36 powołanej wyżej ustawy z dnia 27.09.2013r. w sprawach , w których przed dniem wejścia w życie tej ustawy wniesiono do sądu akt oskarżenia nie stosuje się do czasu prawomocnego zakończenia postępowania m.in. przepisu art. 437§2k.p.k.. Ma to tyle istotne znaczenie, iż uwzględniwszy aktualna regulację art. 437§2k.p.k. brak uzasadnienia nie mógłby skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania wobec niezachodzenia w sprawie żadnej z przyczyn ustawowo określonych a pozwalających na takie rozstrzygnięcie przez sąd odwoławczy. Art. 437§2k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do dnia 30.06.2015r. stanowił zaś, iż jeżeli pozwalają na to zebrane dowody, sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, orzekając odmiennie co do istoty, lub uchyla je i umarza postępowanie; w innych wypadkach uchyla orzeczenie i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Nadto wskazać należy, iż począwszy od dnia 1.07.2015r. wskutek zmian regulacji kodeksu postępowania karnego wprowadzonych ustawą z dnia 20 lutego 2015r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 20 marca 2015r) dodano art. 455ak.p.k., zgodnie z którym nie ma możliwości uchylenia wyroku z tego powodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w art. 424 k.p.k. Ustawa kodeksu postępowania karnego nie przewiduje zaś sytuacji, gdy w ogóle nie zostaje sporządzone uzasadnienie zaskarżonego wyroku i konsekwencji jego braku. Reasumując, koniecznym jest ocena jaki skutek ma fakt braku uzasadnienia do skarżonego wyroku, w szczególności, czy należy go oceniać przez pryzmat naruszenia przepisów postępowania o którym mowa w art. 438pkt.2 k.p.k., a zatem czy owo naruszenie przepisów postępowania karnego może stać się podstawa do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Pierwszej Instancji zgodnie z treścią art. 437§2k.p.k. w brzmieniu przepisów tej ustawy obowiązującym do dnia 30.06.2015r., a zwłaszcza czy brak uzasadnienia stanowi tego rodzaju uchybienie procesowe, które mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. W tym kontekście rozważenia wymaga przede wszystkim jakie znaczenie dla prawidłowości samego wyrok, jak i możliwości poddania go kontroli instancyjnej, miało zaistnienie tej szczególnej sytuacji procesowej. Niewątpliwym pozostaje, że sporządzenie uzasadnienia wyroku przy zachowaniu wymogów z art. 424 k.p.k. ma znaczenie z punktu widzenia środka odwoławczego oraz kontroli instancyjnej, dokonywanej przez sąd drugiej instancji. Aby bowiem strona mogła podnieść właściwe zarzuty, uzasadnienie powinno odpowiadać wymogom formalnym. Podobnie także, aby sąd odwoławczy mógł dokonać rzetelnej kontroli instancyjnej zaskarżonego wyroku, uzasadnienie powinno odpowiadać wymaganiom przepisu art. 424 k.p.k. Wymaga podkreślenia, iż w obowiązującym poprzednio stanie prawnym, brak było regulacji nakazującej, iż w przypadku braku uzasadnienia wyroku należy podjąć decyzję o charakterze kasatoryjnym wobec zaskarżonego orzeczenia. Z jednej strony Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 31 marca 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II KK 265/10 stwierdził, że w przypadku orzekania wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia (…) jest czynnością wobec orzekania wtórną, następującą w określonych ustawowo przypadkach już po wydaniu wyroku. Z drugiej jednak strony Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 26 października 2011 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II AKa 165/11 uznał, że brak pisemnych motywów wyroku praktycznie w każdym przypadku skutkuje koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku do ponownego rozpoznania, gdyż Sąd odwoławczy nie ma możliwości dokonania kontroli instancyjnej zasadności oceny dowodów dokonanej przez Sąd pierwszej instancji. Podobnie wypowiedział się zresztą Sąd Apelacyjny w Katowicach gdzie w wyroku z dnia 7 marca 2013 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II AKa 556/12 stwierdził, że brak uzasadnienia orzeczenia nie tylko utrudnia jego kontrolę w postępowaniu odwoławczym, ale przede wszystkim narusza konstytucyjną zasadę materialnego prawa do obrony (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP oraz art. 6 k.p.k.) i uchylił sprawę do ponownego rozpoznania.

W Wyroku z dnia 28 września 2017 r. Sądu Apelacyjnego w Szczecinie wydanego w sprawie II AKa 129/17 ( LEX nr 2376936) Sąd ten podkreślił zaś, iż brak uzasadnienia orzeczenia nie jest ani faktyczną, ani prawną przeszkodą do kontroli tegoż orzeczenia w postępowaniach zainicjowanych nadzwyczajnymi środkami odwoławczymi. Ów brak, w wypadku przewidzianym w art. 435 k.p.k., nie jest również przeszkodą do uchylenia lub zmiany orzeczenia na korzyść współoskarżonych, którzy nie wnieśli środka odwoławczego. Sąd Apelacyjny zauważył równocześnie, iż powołane wyżej sytuacje zostały przewidziane przez ustawodawcę. Nie mniej jednak w ocenie tegoż Sądu, s koro jednak wadliwie sporządzone uzasadnienie wyroku utrudnia bądź uniemożliwia jego instancyjną kontrolę, to tym bardziej brak uzasadnienia wyroku powoduje, że przeprowadzenie owej kontroli nie jest możliwe i w konsekwencji pozbawia ten sąd możliwości ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w apelacji. Tego rodzaju uchybienie powoduje zaś konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Wyrażając ten pogląd Sąd Apelacyjny zauważył nadto, że pozbawienie oskarżonego możliwości zapoznania się z motywami zapadłego wyroku, w efekcie odbiera mu sposobność do realizacji fundamentalnego prawa jakim jest prawo do obrony.

Podzielając powyżej wyrażone poglądy Sądów Apelacyjnych Sąd Okręgowy wskazuje, iż również w niniejszym postepowaniu, brak uzasadnienia zaskarżonego wyroku uniemożliwia wyjaśnienia przyczyn, z powodu których Sąd Meriti wydał orzeczenie, wręcz uniemożliwiając merytoryczną kontrolę zaskarżonego wyroku. Kontrola prawidłowości orzeczenia, którą dokonuje sąd w toku postępowania odwoławczego nie może opierać się o domniemania co do motywów, które powodowały Sądem Meriti wydającym wyrok, lecz winna odnosić się in conreto do poszczególnych zarzutów postawionych przez apelującego wobec równie klarownych rozstrzygnięć.

Tym bardziej brak uzasadnienia pozbawił oskarżonego możliwości odniesienia się do dokonanej przez Sąd Rejonowy oceny dowodów i merytoryczne odniesienie się do argumentów jakie legły u podstaw zapadłego rozstrzygnięcia. Co istotne w niniejszym postępowaniu dowody zgromadzone w toku postępowania nie są jednoznaczne, a nadto oskarżony w toku procesu kwestionował stawiany mu zarzut, konsekwentnie nie przyznając się do jego popełnienia. Również w treści apelacji skarżący kwestionuje postawiony mu zarzut w dalszym ciągu nie przyznając się do popełnienia zarzucanego mu czynu. W tych okolicznościach oczywistym jest, iż Sąd Pierwszej Instancji wydając wyrok w sprawie, ustalający sprawstwo i zawinienie oskarżonego, musiał dokonać oceny wiarygodności całego materiału dowodowego. Niestety, z uwagi na niesporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, choć z przyczyn niezawinionych ze strony Sądu, nie sposób jest się zapoznać z oceną dokonaną przez Sąd I Instancji, która legła u podstaw zaskarżonego wyroku. Tok rozumowania Sądu, który doprowadził do uznania za wiarygodne jednych dowodów, przy jednoczesnym odmówieniu tego przymiotu innym dowodom pozostaje nieznany, tak dla stron postępowania, jak i dla Sądu Odwoławczego. Powyższe w zasadniczym stopniu ogranicza prawo oskarżonego do obrony, czyniąc wręcz niemożliwym sporządzenie w sposób prawidłowy środka odwoławczego. Niezbędne w tym świetle jest zaprezentowanie przez Sąd I instancji swojego toku rozumowania, a tym samym umożliwienie zarówno stronie, jak i Sądowi Odwoławczemu, zapoznanie się z pisemnymi motywami rozstrzygnięcia, w celu dokonania prawidłowej i kompleksowej kontroli instancyjnej.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę oskarżonego przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Pierwszej Instancji .

Podstawę prawną wydanego przez Sad Okręgowy orzeczenia stanowi przepis art. 437 § 2 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1.07.2015r. , art. 438pkt.2k.p.k.