Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2018 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2018 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa D. D. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim

z dnia 27 lutego 2018 roku, sygn. akt I C 1550/16

1. oddala apelację,

2. zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki D. D. (1) kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSO Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Monika Cichocka

Sygn. akt II Ca 545/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Tomaszowie Maz. wyrokiem z dnia 27.02.2018 r. zasądził od pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powódki D. D. (1) kwotę 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29.08.2016 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 6.917 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a nadto nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 636 zł tytułem zwrotu wydatków pokrytych tymczasowo z zasobów Skarbu Państwa.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

W dniu 21.10. 2015 roku około godz. 6:45 na skrzyżowaniu ul. (...) i ul. (...) w T., M. S. kierująca samochodem osobowym marki P. o nr rej. (...) nieumyślnie naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym w ten sposób, że jadąc ulicą (...) nie ustąpiła pierwszeństwa pieszej i doprowadziła do potrącenia K. D., w wskutek odniesionych obrażeń z następowym wstrząsem poniosła śmierć. Wyrokiem Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim z dnia 6.04. 2016 roku uznał winną popełnienia czynu z art. 177 § 2 k.k. i skazał M. S. na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat. D. D. (1) bardzo przeżyła tragiczną śmierć babci. Była z nią bardzo zżyta, to babcia ją wychowywała, opiekowała się, miały wspólne sekrety. Była jedyną wnuczką, wiedziała o niej więcej niż jej matka, łączyła ich wyjątkowa więź, była dla niej jak matka. Babcia dokładała jej do mieszkania w L., dawała jedzenie. Kiedy wylatywała do pracy za granicę, babcia zawsze ją odwoziła na lotnisko, by jeszcze dłużej z nią pobyć. Babcia zaakceptowała narzeczonego, czekała na jej ślub. D. D. (1) była za granicą, kiedy babcia zmarła. O zdarzeniu dowiedziała się po powrocie. To był dla niej wielki szok. Nie mogła się pozbierać, miała bóle głowy, ucisk w klatce, ciągle płakała, zamknęła się w sobie, budziła się w nocy, babcia ciągle jej się śniła. Musiała zrobić przerwę w pracy, gdyż nie była w stanie pracować. Uczęszczała do psychologa, jednakże wizyty nie przyniosły żadnej poprawy. Po babci został tylko smutek i pierścionek, który nosi na pamiątkę. Wraz ze śmiercią babci „umarła część” D. D. (1). Śmierć babci stanowiła dla D. D. (1) sytuację traumatyzującą. Wystąpiły objawy obniżonego napędu, zaburzenia snu, codzienne reminiscencje dotyczące babci, przerwanie pracy i nauki. Największe nasilenie objawów depresyjnych miało miejsce po 4 miesiącach od śmierci babci. Ich długość przekroczyła normę fizjologicznej reakcji żałobnej. Obecnie u D. D. (1) występuje patologiczne przedłużenie procesu żałoby po śmierci babci. Nie może poprawnie funkcjonować w sytuacji, której się znalazła, ze względu na uwarunkowanie cechami osobowości, jednakże dzieje się to bez udziału jej woli. Wynika to przede wszystkim z wadliwych relacji emocjonalnych w rodzinie i przeniesieniu więzi emocjonalnych na zmarłą babcię K. D.. Pozostawienie w długotrwałym skutku, powoduje utrzymywanie się reakcji dezaptacyjnej wywołanej odległym zdarzenie. Obecnie obrazuje się to w obniżeniu nastroju, przymusie podtrzymywania więzi ze zmarła i nieakceptowanie straty. Do dziś utrzymują się lekkie objawy depresyjne, doświadczenia złości, gniewu, uporczywym nieakceptowaniu zaistniałej sytuacji oraz zaburzenia nerwicowe. Zaburzenia adaptacyjne miały związek ze śmiercią babci K. D.. W zakresie psychologicznym, powódka doznała 5-procentowego długotrwałego uszczerbku na zdrowiu zgodnie z pkt lOa. W następstwie zgłoszenia szkody, która została zarejestrowana pod nr akt 2000549064, ubezpieczyciel odmówił uznania zgłoszonego przez powódkę roszczenia.

Sąd Rejonowy stwierdził, iż podstawę prawną żądania zasądzenia zadośćuczynienia stanowił przepis art. 446 § 4 k.c., zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego w wyniku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, w następstwie czynu niedozwolonego, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przepis art. 446 § 4 k.c. ma na celu zadośćuczynienie najbliższym członkom rodziny osoby zmarłej w wyniku czynu niedozwolonego doznanej przez nich krzywdy, a więc naprawienie szkody niemajątkowej. Zadośćuczynienie to zrekompensować ma krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie, poczucie osamotnienia oraz ból spowodowany utratą najbliższej osoby. Unormowanie zawarte w omawianym przepisie stanowi wyjątek od zasady, że roszczenia odszkodowawcze służą jedynie osobom, przeciwko którym był skierowany czyn niedozwolony, reguluje ono bowiem zakres świadczeń, które przysługują osobom pośrednio poszkodowanym. Ustalenie wysokości zadośćuczynienia przewidzianego w art. 446 § 4 k.c. winno nastąpić według kryteriów branych pod uwagę przy zasądzaniu zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c.). z uwzględnieniem ciężaru gatunkowego naruszonego dobra. Jak podkreśla się w orzecznictwie, już samo użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie "odpowiednia suma" wskazuje na niemożność ścisłego ustalenia wysokości zadośćuczynienia, ze względu na istotę krzywdy. Dlatego przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda oceniana jest przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. Wysokość zadośćuczynienia nie powinna mieć charakteru symbolicznego, lecz stanowić ma odczuwalny ekonomicznie wymiar dla tego, kto doznał krzywdy. Przy określeniu wysokości tego świadczenia trzeba mieć na względzie okoliczności konkretnej sprawy, w tym indywidualne cechy pokrzywdzonego i jego zdolności do powrotu do równowagi psychicznej po upływie określonego czasu, a także poziom jego dotychczasowego życia, który będzie rzutował na rodzaj wydatków konsumpcyjnych minimalizujących doznane cierpienia. Zadośćuczynienie jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, która nie jest uzależniona od statusu materialnego pokrzywdzonego. Wysokość zadośćuczynienia może odnosić się do stopy życiowej społeczeństwa i pośrednio rzutować na jego umiarkowany wymiar, bez względu na status społeczny i materialny pokrzywdzonego z tym jednak zastrzeżeniem, że przesłanka stopy życiowej społeczeństwa ma charakter uzupełniający i z założenia ograniczać ma wielkość zadośćuczynienia w taki sposób, by jego przyznanie nie prowadziło do wzbogacenia osoby uprawnionej. Przepis art. 446 § 4 kc nie wymienia kryteriów, którymi powinien kierować się sąd ustalając wysokość takiego zadośćuczynienia. Ustawodawca wskazał tylko, że ma to być „odpowiednia” suma (kwota). Kryteria te zostały wypracowane w orzecznictwie oraz w piśmiennictwie. Sąd Rejonowy wymienił następujące kryteria (przesłanki) oceny rozmiaru krzywdy, które sąd powinien wziąć pod uwagę: charakter więzów rodzinnych i stopień pokrewieństwa między zmarłym a osobą występująca z roszczeniem, rolę jaką w rodzinie pełniła osoba zmarła, osobisty żal, ból, poczucie osamotnienia i pustki po śmierci osoby najbliższej, dramatyzm doznań osoby bliskiej zmarłemu, która występuje z roszczeniem, wiek zmarłego oraz wiek osoby bliskiej i jej sytuacja życiowa, stopień, w jakim pokrzywdzony (osoba występująca z roszczeniem) będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, skorzystanie z fachowej pomocy w czasie radzenia sobie w trudnej sytuacji i proces leczenia doznanej traumy, brak wsparcia i opieki członka rodziny, stany depresyjne i zaburzenia adaptacyjne, aktualna sytuacja rodzinna pokrzywdzonego, który dochodzi roszczenia. Wysokość zadośćuczynienia powinna uwzględniać aktualne warunki i stopę życiową społeczeństwa, wśród którego mieszka poszkodowany. Bez znaczenia jest natomiast status społeczny i materialny poszkodowanego. Celem zadośćuczynienia jest kompensacja doznanej krzywdy, czyli „złagodzenie cierpienia wywołanego śmiercią osoby bliskiej oraz pomoc osobie pokrzywdzonej w dostosowaniu się do zmienionej w związku z tym rzeczywistości ”, natomiast na sam „rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego z zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego ”, przy czym „ każdy przypadek powinien być indywidualizowany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy. ” W ocenie Sądu niewątpliwym jest, że strata bliskiej osoby, szczególnie nagła i dramatyczna jest zazwyczaj źródłem wielkiej traumy, a co za tym idzie bólu i cierpienia wpływających destrukcyjnie na życie dotkniętej nimi osoby. Jeśli w sposób nagły i zupełnie niespodziewany tracimy kogoś naprawdę bliskiego, to ból jest ogromny. Nadto całą tą traumatyczną sytuację dla powódki potęgowała rola jaką babcia odgrywała w życiu D. D. (2). To właśnie babcia przejęła rolę matki powódki, wychowywała ją, to ona znała wszelkie sekrety, dopingowała w pracy, wyczekiwała ślubu. Powódka do dziś nie potrafi zrozumieć, iż babcia przeżyła wojnę, a zginęła w takich okolicznościach. Utrata tak bliskiej osoby zachwiała dotychczasową egzystencję powódki i spowodowała obecnie przedłużoną reakcją żałobną. Konsekwencją reakcji adaptacyjnej przekraczający czas fizjologiczny był długotrwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5% zgodnie z pkt lOa obowiązującego załącznika rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społeczne z 18.12.2002r. Biorąc pod uwagę wszystkie opisane wyżej okoliczności, wynikające z zeznań świadków, jak również z treści opinii biegłych, a także kierując się zasadami doświadczenia życiowego, Sąd uznał, iż zasadnym będzie zasądzenie na rzecz powódki kwotę zadośćuczynienia w wysokości 30.000 zł. W ocenie Sądu Rejonowego kwota przyznanego zadośćuczynienia, stanowić będzie uzasadnioną rekompensatę krzywdy, jaką doznała powódka w związku z tragiczną śmiercią K. D.. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 kc w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych. Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003r., nr 124 poz. 1152). O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 98 kpc w zw. z art. § 8 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2015 r., poz. 1801 ). Zgodnie z wynikiem sprawy, którą pozwany na tym etapie przegrał w całości, obowiązany jest zwrócić powódce koszty procesu w kwocie 6.917 zł. Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 roku ( Dz. U. Nr 2016, poz. 623 ) w zw. z art. 98 k.p.c. nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Tomaszowie Mazowieckim kwotę 636 zł tytułem zaliczek wyłożonych przez Skarb Państwa na opinię biegłego i należności świadka.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w części, tj. w pkt. I. w zakresie zasądzającym na rzecz powódki kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29.08.2016 r. do dnia zapłaty, a także w pkt II i III tj. w części rozstrzygającej o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego - art. 446 § 4 k.c. - poprzez przyjęcie, iż kwoty odpowiednie do rozmiaru krzywdy doznanej przez powódkę wskutek śmieci babci powódki podczas zdarzenia z dnia 21.10.2015 r. stanowi kwota 30.000 zł, podczas gdy jest to kwota rażąco wygórowana względem rozmiaru krzywdy doznanej przez powódkę w związku z tym zdarzeniem, jak również znacząco odbiegają od kwot przyznawanych w tego typu sprawach; naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i błędne ustalenie, iż powódka wskutek zdarzenia z dnia 21.10.2015 r. doznała krzywdy w rozmiarach uzasadniających przyznanie zadośćuczynienia w kwotach zasądzonych w pkt. I wyroku, pomimo że z okoliczności wynikających zebranego w sprawie materiału dowodowego nie pozwalają na przyjęcie, aby krzywda powódki z tego tytułu zasługiwała na przyznanie jej zadośćuczynienia w wysokości 30.000 złotych; naruszenie prawa procesowego - art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięcie treści opinii biegłego psychologa, w zakresie, w jakim biegły wskazuje, że przedłużenie u powódki procesu żałoby po śmierci babci jest uwarunkowane cechami osobowości powódki, a stan ten wynika z wadliwych relacji emocjonalnych w rodzinie generacyjnych, a zatem przyczyną stanu psychicznego powódki istniejącego po śmierci babci nie był jedynie wypadek z dnia 21.10.2015 r., ale miały na niego istotny wpływ czynniki z przeszłości powódki; co miało istotny wpływ na wynik sprawy, jako że Sąd I instancji błędnie uznał, że rozmiar krzywdy doznanej przez powódkę był o wiele większy od jej faktycznego rozmiaru pozostającego w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 21.10. 2015 r., co w konsekwencji doprowadziło Sąd I instancji do błędnego zasądzenia kwoty zadośćuczynienia rażąco zawyżonej względem doznanej przez powódkę krzywdy; naruszenie prawa procesowego - art. 232 k.p.c. - poprzez przyjęcie, że powódka wykazała, iż kwotę odpowiednią do doznanej przez nią krzywdy stanowią kwota 30.000 zł, podczas gdy wszechstronna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wskazuje, iż okoliczności warunkujące przyznanie zadośćuczynień w tak wysokiej kwocie nie zostały przez powódkę udowodnione; co miało istotny wpływ na wynik sprawy, jako że Sąd I instancji uznając powyższe okoliczności za udowodnione ustalił, że kwoty odpowiednie z tytułu zadośćuczynienia stanowią kwoty rażąco wygórowane względem krzywdy doznanej przez powódkę wskutek tego zdarzenia.

Autor apelacji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w zaskarżonej części pkt I oraz zmianę pkt II i III stosownie do zmiany pkt I; zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za postępowanie przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Jako nietrafny należy ocenić zarzut naruszenia art. 446 § 4 kc poprzez przyznanie powódce zadośćuczynienia w wysokości nieodpowiedniej do rozmiaru krzywdy. Autor apelacji nie wykazał bowiem, iż Sąd Rejonowy rażąco zawyżył świadczenie przyznane wnuczce w związku ze śmiercią babci. Należy pamiętać, że ingerencja sądu odwoławczego w przyznane zadośćuczynienie jest o tyle możliwa, o ile sąd orzekający o zadośćuczynieniu w sposób rażący naruszył przyjęte zasady jego ustalania, a więc wtedy, gdy jest nadmiernie wygórowane lub zdecydowanie zbyt niskie (por. wyrok SN z 18 listopada 2004r. w sprawie ICK 219/04, LEX nr 146356, wyrok SA w Rzeszowie z dnia 29 listopada 2012r. w sprawie IACa 351/12, Lex Nr 1280976, wyrok SA w Poznaniu z dnia 9 sierpnia 2006r. w sprawie I ACa 161/06, Lex 278433). Zatem jedynie rażąca dysproporcja świadczeń albo pominięcie przy orzekaniu o zadośćuczynieniu istotnych okoliczności, które powinny być uwzględnione przez sąd jako wpływające na wysokość zadośćuczynienia przy założeniu, że musi ono spełniać funkcję kompensacyjną, ale nie może być jednocześnie źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia się osoby pokrzywdzonej, uprawniają do ingerencji w zasądzone zadośćuczynienie.

Odnośnie zarzutów naruszenia prawa procesowego - art. 233 § 1 kpc i art. 232 kpc, zarzuty te także są bezzasadne. W ocenie Sąd Okręgowego Sąd pierwszej instancji właściwie rozważył zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Skuteczność podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 kpc musi się wiązać z wykazaniem, że sąd orzekający przy ocenie materiału dowodowego wykroczył poza dyrektywy i uprawnienia wynikające z tegoż przepisu. Tymczasem o naruszeniu ww. przepisu nie może być w sprawie mowy. Mogłoby do tego dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. zasadom logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r. w spr. III CK 314/05, LEX nr 172176). Jeżeli bowiem z materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to taka ocena sądu nie narusza jego prawa do swobodnej oceny dowodów, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7.10.2005r w sprawie sygn. akt IV CK 122/05). W szczególności Sąd Rejonowy właściwie ocenił okoliczność występowania u powódki zaburzeń adaptacyjnych pod postacią przedłużonej reakcji depresyjnej. Zaburzenia te, jak wynika z pisemnej opinii biegłego psychiatry, wynikały z cech osobowości powódki oraz silnych więzów emocjonalnych powódki z babcią i pozostawały w normalnym związku przyczynowym z tragiczną śmiercią babci. Powódka przy pomocy dowodów z własnych zeznań, zeznań świadków oraz pisemnych opinii biegłych psychologa i psychiatry w dostateczny sposób wykazała okoliczności, na których oparła swoje roszczenie zgodnie z treścią art. 6 kc oraz art. 232 kpc.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc.

SS0 Paweł Hochman

SSA w SO Stanisław Łęgosz SSR del. Monika Cichocka