Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 września 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Monika Kośka (spr.)

Sędziowie: SSO Elżbieta Ciesielska

SSO Bartosz Pniewski

Protokolant: starszy protokolant Beata Wodecka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 września 2018 r. sprawy

z wniosku J. B. (1) i H. B.

z udziałem H. K. (1) i Z. K.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestniczki H. K. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Kielcach

z dnia 9 lutego 2018 r. sygn. akt I Ns 67/14

postanawia: oddalić apelację, orzec, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie, przyznać od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kielcach na rzecz adwokata A. Z. kwotę 1476 (jeden tysiąc czterysta siedemdziesiąt sześć) złotych tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej uczestniczce H. K. (1) z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

II Ca 826/18

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 9 II 2018r Sąd Rejonowy w Kielcach zniósł współwłasność nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki numer (...) o powierzchni 0,0280 ha oraz numer(...)o powierzchni 0,0291 ha dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 188.500 zł w ten sposób, że przyznał ją na własność J. B. (1) oraz H. B. na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej; ustanowił na rzecz H. K. (1) służebność osobistą polegającą na prawie dożywotniego zamieszkiwania wraz z synem w budynku mieszkalnym numer (...) położonym na działce numer (...); zasądził solidarnie od J. B. (1) i H. B. tytułem spłaty: na rzecz Z. K. kwotę 21.037,50 zł płatną w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia i na rzecz H. K. (1) kwotę 12.068,50 zł płatną w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia; przyznał od Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Kielcach na rzecz adw. A. Z. kwotę 2.952 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej uczestniczce H. K. (1) z urzędu; nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kielcach tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych: solidarnie od J. B. (1) i H. B. kwotę 4.450,31 zł, od Z. K. kwotę 741,71 zł; odstąpił od obciążania H. K. (1) nieuiszczonymi kosztami sądowymi; orzekł, że w pozostałym zakresie wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Orzeczenie to sąd oparł o następujące ustalenia:

Współwłaścicielami nieruchomości położonej przy ul. (...) w K. o łącznej powierzchni 0,0571 ha oznaczonej aktualnie w ewidencji gruntów numerami(...)są H. i J. małżonkowie B. w 6/8 części, H. K. (1) w 1/8 części oraz Z. K. w 1/8 części. Nieruchomość składa się z dwóch działek ewidencyjnych. Działka (...) zabudowana jest w pierwszej linii zabudowy na całej jej szerokości parterowym budynkiem jednorodzinnym oznaczonym numerem (...), w głębi podwórka usytuowany jest budynek gospodarczo – garażowy, wjazd do tego budynku urządzony jest od strony działki sąsiedniej i korzystanie z niego odbywa się na zasadach dobrosąsiedzkich stosunków. Działka ta jest odgrodzona od działki (...). Działka (...) zabudowana jest w pierwszej linii parterowym budynkiem mieszkalnym oznaczonym numerem (...). W części wewnętrznej znajduje się budynek oznaczony numerem(...) którego stan nie pozwala aktualnie na pełnienie funkcji mieszkalnej oraz wolnostojący budynek gospodarczy.

H. K. (1) w budynku oznaczonym numerem (...) położonym na działce (...) zamieszkuje od urodzenia, udział w nieruchomości w wysokości 1/8 części nabyła w drodze spadkobrania po rodzicach: J. K. (1), który zmarł w 1954 roku oraz J. K. (2) która zmarła w 1970 roku. Obecnie mieszka w domu wraz z synem S.. W głębi działki (...) znajduje się budynek obecnie nie nadający się do zamieszkania, w którym w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych zamieszkiwał brat J. R. K. wraz z żoną D. i synem P. L.. Po śmierci małżonków K., P. L. wyprowadził się, zaś w budynku tym zamieszkał syn H. W. K., który mieszkał tam do swojej śmierci to jest do września 2013 roku. Po jego śmierci budynek nie był przez nikogo zamieszkały. Aktualnie z części nieruchomości stanowiącej działkę (...) korzysta H. K. (1). Z. K. na nieruchomości nigdy nie zamieszkiwała, swój udział w nieruchomości w wysokości 1/8 części nabyła w wyniku spadkobrania po swojej matce W. F., która zmarła w 2009 roku. W toku trwania przedmiotowego postępowania zaczęła wykazywać zainteresowanie nieruchomością, próbowała zameldować się w budynku położonym w głębi działki (...), podjęła prace remontowe przedmiotowego budynku lecz wobec sprzeciwu wnioskodawców zaprzestała ich kontynuowania. Na nieruchomości pojawia się celem odwiedzania H. K. (1). H. B. i J. B. (1) udziały w przedmiotowej nieruchomości w wysokości 4/8 części nabyli w dniu 30 grudnia 1993 roku od Z. Z.. Po zakupie udziałów w nieruchomości, na działce (...) zamieszkała córka małżonków B. – I. I. wraz ze swoją rodziną. Obecnie zamieszkuje tam z partnerem i trójką dzieci korzystając w sposób wyłączny z części nieruchomości stanowiącej działkę (...). Od momentu zamieszkania córki do chwili obecnej małżonkowie B. poczynili wiele nakładów na nieruchomość: uporządkowali podwórko na działce numer (...) poprzez wyburzenie budowli, szopek, wywóz gruzu, śmieci, wykonali na tej działce przyłącze wodociągowe, szambo, dokonali remontu budynku w którym mieszka ich córka: wykonali łazienkę poprzez wykorzystanie części korytarza i przedpokoju, zasypanie piwnicy, zastosowali wylewki, rozprowadzili instalację elektryczną, ułożyli płytki, gres i zamontowali biały montaż, wykonali instalację elektryczną w kuchni, przedpokoju, pokoju, zamontowali bojler elektryczny, wymienili okna, położyli płyty gipsowo – kartonowe, gładź szpachlową w kuchni i pokoju, wykonali wylewki, położyli panele podłogowe, panele ścienne w przedpokoju, zamontowali podwieszane sufity i terakotę, podłączyli energię elektryczną do garażu, zmienili pokrycie dachu garażu, otynkowali garaż, wykonali kanał samochodowy i wylewki, wykonali przyłącze do sieci gazowej, pokryli dom blachodachówką, przeprowadzili remont dużego pokoju, wymienili drzwi wewnętrzne i zewnętrzne, ocieplili budynek styropianem i położyli strukturę, wykonali ogrodzenie, położyli kostkę brukową. W dniu 6 lutego 2014 roku H. B. i J. B. (2) zakupili od E. S. (córki brata H. M. K.) i P. L. ich udziały po 1/8 (jednej ósmej) części każdego z nich we własności nieruchomości położonej przy ul. (...) oznaczonej aktualnie numerami(...)Do czasu zainicjowania przedmiotowego postępowania wzajemne relacje osób zamieszkujących nieruchomość to jest córki wnioskodawców i jej rodziny z H. K. (1) były dobre i bezkonfliktowe oparte na wzajemnej serdeczności podobnie jak relacje wnioskodawców z H. K. (1). W toku postępowania na skutek zaktywizowania się na nieruchomości Z. K. relacje te uległy oziębieniu, jednakże nie są one negatywne i nacechowane złymi emocjami. W złych i konfliktowych relacjach pozostaje natomiast Z. K. z małżonkami B. i ich córką.

Aktualnie na przedmiotowej nieruchomości znajdują się w pierwszej linii zabudowy dwa budynki mieszkalne jednorodzinne (jeden na działce (...), a drugi na działce (...)), które w trakcie użytkowania zostały połączone ze sobą konstrukcyjnie w całość, co powoduje, iż brak jest obecnie możliwości podziału nieruchomości na działki zgodnie z działkami widniejącymi w ewidencji gruntów o nr (...) i (...). Aby to uczynić konieczne by było dokonanie pełnego rozdziału budynków mieszkalnych nr (...) i doprowadzenie ich do stanu zgodnego z przepisami prawa budowlanego, co jednak pociągnęłoby za sobą znaczne koszty, albowiem zakres przebudowy byłby bardzo duży i jest to nieopłacalne. Niemożliwy jest również jakikolwiek inny fizyczny podział nieruchomości albowiem podział taki rodziłby konieczność ustanowienia służebności drogi koniecznej przez nieruchomości stanowiące własność innych osób niż uczestnicy przedmiotowego postępowania. Nadto podział nieruchomości na dwie działki o niewielkiej powierzchni spowoduje, że jej wartość pod względem budowlanym ulegnie zmniejszeniu. Możliwy byłby podział nieruchomości poprzez ustanowienie odrębnej własności dwóch lokali w budynkach w pierwszej linii zabudowy natomiast nieruchomość gruntowa i znajdujące się na niej pozostałe budynki pozostawałyby we współwłasności stanowiąc części wspólne, lecz to również generowałoby znaczne koszty. Aktualna wartość rynkowa nieruchomości wynosi 188.500 zł. Poczynione przez małżonków B. nakłady na nieruchomość doprowadziły do zwiększenia jej wartości o kwotę 20.200 złotych.

Wartość służebności osobistej polegającej na prawie dożywotniego zamieszkiwania H. K. (1) waz z synem w budynku mieszkalnym oznaczonym numerem (...) położonym na działce numer (...) wynosi 8.969 złotych.

H. K. (1) ma 83 lata, utrzymuje się z emerytury w kwocie 1.600 złotych, posiada na utrzymaniu niepracującego 54 letniego syna, nie posiada żadnych oszczędności. H. B. ma 63 lata, jest emerytką, posiada zgromadzone oszczędności. J. B. (1) ma 65 lat, jest emerytem, pracuje zawodowo za granicą, posiada zgromadzone oszczędności. Z. K. ma 63 lata, z zawodu jest politologiem.

Stosownie do treści art. 210 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Zgodnie zaś z treścią art. 211 kc każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Odnosząc powyższe do okoliczności przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, iż aktualnie nie ma możliwości dokonania fizycznego podziału nieruchomości ze względu na istniejącą zabudowę nieruchomości oraz brak możliwości zapewnienia po wydzieleniu odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Sąd w pełni podziela w tym zakresie szczegółową analizę i wyjaśnienia zawarte w opinii biegłej K. Ś.. Niewątpliwie w aktualnej sytuacji nieruchomości fizyczny jej podział byłby sprzeczny z przepisami prawa budowlanego, ustawie o gospodarce nieruchomościami oraz pociągałby za sobą znaczne zmniejszenie wartości nieruchomości.

W okolicznościach przedmiotowej spawy istniałaby możliwość ustanowienia odrębnej własności dwóch lokali w budynkach z pierwszej linii zabudowy zaś całą nieruchomość gruntową i pozostałe zabudowania się na niej znajdujące należałoby wówczas pozostawić we współwłasności, co jednak wiązałoby się ze znacznymi kosztami i faktycznie nie zmieniłoby obecnej sytuacji istniejącej na gruncie.

Z tych też względów ostatecznie żaden z uczestników nie optował za tym rozwiązaniem, które również zdaniem sądu nie byłoby zasadne albowiem nie rozwiązywałoby to istniejącej sytuacji konfliktowej między wnioskodawcami, a uczestniczką Z. K., a wręcz przeciwnie mogłoby powodować nasilenie istniejącego między nimi konfliktu.

Mając powyższe na względzie w ocenie sądu jedynym racjonalnym i zasadnym sposobem zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości było przyznanie jej jednej ze stron. I do tego też sprowadzały się ostateczne stanowiska stron postępowania. Wnioskodawcy wnieśli ostatecznie o przyznanie im całej nieruchomości na współwłasność na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej, zaś uczestniczki wniosły o przyznanie całej nieruchomości im na współwłasność w udziałach po ½ części. Spór między stronami ostatecznie dotyczył więc tego komu należy przyznać przedmiotową nieruchomość. W ocenie Sądu w ustalonych okolicznościach stanu faktycznego więcej argumentów przemawia za przyznaniem całej nieruchomości wnioskodawcom. Przede wszystkim posiadają oni większościowy udział w nieruchomości w wysokości 6/8 części. Od 1993 roku na nieruchomości zamieszkuje ich córka wraz z rodziną, dbają o tę nieruchomość, czynią na nią znaczne nakłady, nadto ich sytuacja finansowa powoduje, iż posiadają oni faktyczne i realne możliwości spłaty pozostałych uczestników.

Odnośnie zaś uczestniczek, to zważyć należy, iż Z. K. na przedmiotowej nieruchomości nigdy nie zamieszkiwała, zaś na początkowym etapie postępowania wyraziła chęć zbycia udziałów na rzecz wnioskodawców, zaś kwestią sporną była cena, za jaką gotowa była je sprzedać. Dopiero po niedojściu uczestniczki z wnioskodawcami do porozumienia w zakresie ceny zaczęła ona na dalszym etapie postępowania wykazywać zainteresowanie przedmiotową nieruchomością próbując wykazać, iż zamierza na niej zamieszkać i wyrażać w swych wypowiedziach silny stosunek emocjonalny i przywiązanie do niej. W ocenie Sądu działania te przedsiębrała jedynie na potrzeby przedmiotowego postępowania. Powyższe okoliczności w zastawieniu z wielkością przysługującego jej udziału 1/8 oraz w zestawieniu z sytuacją wnioskodawców czynią niezasadnym przyznanie jej nieruchomości. Odnośnie zaś uczestniczki H. K. (1) zważyć należy, iż dla tej uczestniczki najważniejsza jest możliwość spokojnego zamieszkiwania na tej nieruchomości w dotychczasowy sposób. Zamieszkuje ona na nieruchomości przez całe swoje życie, aktualnie ma 86 lat. Jakkolwiek niewątpliwym jest, iż w takiej sytuacji koniecznym jest zapewnienie uczestniczce możliwości dożywotniego zamieszkiwania na przedmiotowej nieruchomości, jednakże biorąc pod uwagę udział przysługujący jej we własności nieruchomości 1/8 oraz jej sytuację materialną ta możliwość jej zamieszkiwania na nieruchomości nie może zostać zagwarantowana poprzez przyznanie jej całej nieruchomości na współwłasność z uczestniczką Z. K.. Z oświadczenia H. K. (1) wynika, iż uzyskuje ona świadczenie emerytalne w kwocie 1600 złotych, które w całości przeznacza na koszty leczenia i bieżące utrzymanie, nie posiada żadnych oszczędności i nie jest w stanie zgromadzić żadnych oszczędności, dodatkowo posiada na utrzymaniu 54 letniego syna, który jest osobą bezrobotną. W świetle tych wyjaśnień twierdzenia składane na końcowy etapie postępowania deklarujące jej możliwości nawet przy pomocy dalszej rodziny zgromadzania kwoty ponad 70.000 złotych na dokonanie spłaty jawi się jako nierzeczywiste. Tym samym za w pełni zasadne Sąd uznał przyznanie całej nieruchomości na własność wnioskodawcom na zasadnie małżeńskiej wspólności ustawowej. Możliwość zaś dożywotniego zamieszkiwania na nieruchomości w dotychczasowy sposób Sąd zapewnił H. K. (1) poprzez ustanowienie za zgodą wnioskodawców na jej rzecz służebności osobistej polegającej na prawie dożywotniego zamieszkiwania wraz z synem w budynku mieszkalnym numer (...) położonym na działce (...). Taki sposób zniesienia współwłasności uczyni zadość życzeniu uczestniczki możliwości dalszego zamieszkiwania na nieruchomości na dotychczasowych zasadach i nie doprowadzi do jej pokrzywdzenia czy też pogorszenia jej sytuacji finansowej.

Stosownie do treści art. 212 §1 kc jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana poprzez dopłaty pieniężne. Ustalając wysokość dopłaty na rzecz Z. K. Sąd miał na względzie wysokość przysługującego jej udziału w nieruchomości 1/8 oraz wartość nieruchomości. Wysokość należnej dopłaty winna zatem wynosić 1/8 wartości nieruchomości to jest kwotę 23.562,50 złotych. Zważyć jednakże należy, iż wnioskodawcy po nabyciu udziałów w nieruchomości poczynili na nią nakłady, które zwiększyły wartość nieruchomości o kwotę 20.200 złotych. Niewątpliwie z uwagi na to, iż nakłady te dokonane zostały na cześć nieruchomości z której w wyłączny sposób korzystali wnioskodawcy do ich rozliczenia nie ma zastosowania art. 207 kc. Nie mniej jednak zniesienie współwłasności musi uwzględniać fakt istotnego zwiększenia wartości rzeczy przez działania tylko niektórych współwłaścicieli. Rozliczenie dopłat bez uwzględnienia owego zwiększenia wartości prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia pozostałych współwłaścicieli. Świadczenie z tytułu dopłaty musi być zatem pomniejszone o wartość nakładów które by obciążały współwłaścicieli gdyby nakłady były czynione proporcjonalnie do wartości udziałów. W części bowiem obejmującej te nakłady dopłata byłaby świadczeniem nienależnym (por. postanowienia SN z dnia 17 marca 2017 r III CSK 137/16 wraz z uzasadnieniem). W przedmiotowej sprawie fakt poniesienia nakładów przez wnioskodawców był bezsporny, również ich wartość ustalona przez biegłego nie była kwestionowana. Dlatego też od ustalonej powyżej wartości dopłaty należnej uczestniczce Z. K. 23.562,50 złotych należało odjąć wartość nakładów które by ją obciążały gdyby były czynione proporcjonalnie do wartości udziałów (20.200 : 8 = 2.525 zł). A zatem ostatecznie tytułem dopłaty należało zasądzić od małżonków B. na rzecz uczestniczki Z. K. kwotę 21.037,50 złotych. Odnośnie zaś dopłaty należnej uczestniczce H. K. (1) to wskazać należy, iż posiadała ona taki sam udział w nieruchomości jak uczestniczka Z. K., a zatem należna dopłata to kwota 21.037,50 złotych. Mając jednakże na względzie, iż na jej rzecz ustanowiona została służebność osobista to od ustalonej wysokości dopłaty należało odliczyć wartość tej służebności to jest kwotę 8.969 złotych i ostatecznie tytułem dopłaty należało zasądzić od małżonków B. na rzecz uczestniczki H. K. (1) kwotę 12.068,50 złotych. Stosownie do treści art. 212§3 kc oraz z uwagi na wskazaną przez wnioskodawców gotowość niezwłocznego dokonania dopłat Sąd ustalił termin płatności na 7 dni od dnia uprawomocnienia się przedmiotowego orzeczenia. W oparciu o treść art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (t. jedn. Dz. U. 2002 r., nr 123, poz. 1058 z późn. zm.) i § 8 pkt 6 w zw. z § 6 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r., nr 163, poz. 1348) zasądzono na rzecz adw. A. Z. od Skarbu Państwa kwotę 2.952 zł, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestniczce H. K. (1) z urzędu. O nieuiszczonych kosztach sądowych i kosztach postępowania orzeczono stosownie do treści art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawcach cywilnych oraz art. 520 § 1 kpc. Nieuiszczone koszty sądowe stanowiące koszt wynagrodzenia biegłych nie pokryte z wpłaconych zaliczek wyniosły łącznie 5.933,75 złotych. Sąd kosztami tymi obciążył wnioskodawców i uczestniczką Z. K. stosownie do wysokości udziałów przysługujących im w nieruchomości, a zatem wnioskodawców obciążył 6/8 tych kosztów to jest kwotą 4.450,31 złotych, zaś Z. K. 1/8 tych kosztów to jest kwotą 741,71 złotych. Mając zaś na względzie sytuację życiową, materialną i finansową uczestniczki H. K. (1) Sąd odstąpił od obciążania jej nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

Apelację od postanowienia wniosła uczestniczka H. K. (2). Zaskarżyła je w punktach 1, 2 i 3 zarzucając: - naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na uznaniu, że możliwości finansowe Uczestniczki H. K. (1) nie pozwalają na dokonanie spłaty udziału Wnioskodawców, podczas gdy z zeznań H. K. (1), Z. K., świadka L. F. (1) wynika, że w razie dokonania zniesienia współwłasności nieruchomości objętych niniejszym postępowaniem poprzez przyznanie H. K. (1) i Z. K. nieruchomości na współwłasność w częściach równych, ze spłatą na rzecz H. B. i J. B. (1) byłaby ona w stanie zgromadzić środki pieniężne wystarczające na spłatę udziału Wnioskodawców; - naruszenie prawa materialnego, tj. art. 212 § 1 kc w zw. z art. 118 kc oraz art. 405 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na pomniejszeniu wysokości dopłaty należnej H. K. (1) o wysokość nakładów poczynionych przez małżonków B. na nieruchomość, podczas gdy roszczenie Wnioskodawców o zwrot nakładów na nieruchomość Z uwagi na upływ czasu od ich poczynienia uległo przedawnieniu, a niezależnie z uwagi na ich charakter nie powinny być przedmiotem rozliczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia we wskazanej części poprzez dokonanie zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w K. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...) o pow. 0,0280 ha oraz nr(...)o pow. 0,0291ha, dla której Sąd Rejonowy w Kielcach prowadzi księgę wieczystą nr (...) o wartości 188.500zł w ten sposób że wskazaną powyżej nieruchomość przyznać na wyłączną własność (współwłasność w częściach równych) H. K. (1) i Z. K. z obowiązkiem spłaty na rzecz J. B. (1) i H. B..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Wbrew zarzutowi skarżącej Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia, w tym w szczególności trafnie przyjął, że –wobec niemożliwości podziału- nieruchomość w całości należy przyznać wnioskodawcom. Przede wszystkim dysponują oni w jej współwłasności większościowym udziałem (6/8 części). Od chwili nabycia współwłasności pozostają w posiadaniu działki (...) (gdzie mieszka ich córka), dbają o nieruchomość, czynią na nią liczne nakłady utrzymując ją nie tyko w niepogorszonym stanie, ale zwiększając jej atrakcyjność, wyposażyli ją w przyłącza wodociągowe, gazowe, kanalizacyjne. Oboje pobierają emeryturę, nadto wnioskodawca pracuje za granicą, maja zgromadzone oszczędności pozwalające na niezwłoczne uiszczenie spłat na rzecz uczestniczek.

Natomiast H. K. (1) jest osobą w podeszłym wieku, pobierającą emeryturę w kwocie ok. 1600zł, którą w znacznej części przeznacza na leczenie. Mieszka z nią niepracujący syn, pozostający de facto na jej utrzymaniu (pobierający jedynie świadczenie z opieki socjalnej- 600zł). Cześć nieruchomości pozostająca we władaniu uczestniczki jest wyposażona jedynie w przyłącze energetyczne, nie ma natomiast przyłącza wodociągowego, gazowego, ani kanalizacji. Budynek mieszkalny jest zaniedbany, od wielu lat nieremontowany (opinia biegłej E. K. k. 446). Jak zeznała (k. 744v) ma zgromadzone 9500zł, które mogłaby przeznaczyć na spłatę, w pozostałej części liczy na pomoc rodziny, szczególnie L. F. (2). L. F. (2) zeznając w sprawie jako świadek (k. 201) nie deklarował pomocy finansowej w takim rozmiarze, który pozwoliłby spłacić wnioskodawców. W tym stanie powoływane przez uczestniczkę możliwości dokonania spłaty na rzecz wnioskodawców są iluzoryczne. Podobnie Z. K. (która nie zaskarżyła postanowienia), a jedynie przyłączyła się do wniosku skarżącej w zakresie możliwości dokonania spłaty wskazała jedynie na zasobność najbliższej rodziny, przy czym twierdzenie to pozbawione jest konkretów. Jawi się ono niewiarygodnym w sytuacji, gdy córka uczestniczki M. S. , zeznająca w sprawie jako świadek (k.203) nie deklarowała pomocy finansowej, a jedynie wskazała na możliwość zapewnienia H. K. (1) mieszkania u siebie.

Powyższe okoliczności potwierdzają prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego co do przyznania nieruchomości na rzecz wnioskodawców. Należy przy tym podkreślić, że na rzecz H. K. (1) została ustanowiona służebność dożywotniego zamieszkania w domu na działce (...), dzięki czemu jej sytuacja życiowa i mieszkaniowa nie ulegnie zmianie.

Nie są także zasadne zarzuty apelacji co do wysokości zasądzonych spłat. Wnioskodawcy bezspornie poczynili szereg nakładów na zajmowaną przez ich córkę część nieruchomości (działkę (...)). Sąd Rejonowy nie zasądził na ich rzecz równowartości poczynionych nakładów, co ewentualnie wymagałoby rozważenia podniesionego zarzutu przedawnienia, natomiast stosując z urzędu prawo materialne (art. 405kc) uwzględnił wartość dokonanych nakładów zasadzając spłaty na rzecz uczestniczek. Ta konstrukcja prawna została wyjaśniona w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 17 III 2017r III CSK 137/16, a Sąd Okręgowy w całości podziela to stanowisko.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz podzielając ustalenia i wnioski Sądu Rejonowego i przyjmując je za własne Sąd Okręgowy oddalił apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw (art. 385kc). O kosztach postepowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520§1kpc, a o kosztach pomocy prawnej świadczonej skarżącej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym na podstawie § 11 pkt.6 w zw. z §8 pkt.5 w zw. z § 16 ust.1 pkt.1 i § 4 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 3 X 2016r w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

SSO M. Kośka SSO E. Ciesielska SSO B. Pniewski