Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

I.

Powód A. L. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) kwoty 2.460 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 13 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu z tytułu usługi transportowej wykonanej na trasie B. – H., stwierdzonej fakturą VAT z dnia 29 lutego 2016 r. o nr (...).

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa. Nie kwestionował okoliczności wykonania usługi, powołał się natomiast na fakt, że w spornym okresie strony współpracowały za zasadzie przedpłat. Powód warunkował wykonanie przedmiotowej usługi od dokonania przedpłaty, która została dokonana przez pozwanego za omawiany transport (jak również za dwa inne – również wykonane w miesiącu lutym 2016 r., w tej samej relacji B. – H.).

Po przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy została ona zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC 2089/17 upr.

II.

W drugim z wniesionych w dniu 17 października 2017 r. pozwów powód A. L. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) kwoty 2.398 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot: 1.353 zł od dnia 4 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz 1.045 zł od dnia 15 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu z tytułu usług transportowych stwierdzonych fakturami VAT : z dnia 30 czerwca 2015 r. nr (...) na trasie O. - H., a także z dnia 31 października 2015 r. nr (...). Powód podniósł, że pozwany potwierdził swoje zadłużenie podpisem na potwierdzeniu salda z dnia 29 grudnia 2015 r.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa. Nie kwestionował wykonania usług przez powoda, powołał się natomiast na fakt, że w spornym okresie strony współpracowały za zasadzie przedpłat. Powód warunkował bowiem wykonanie przedmiotowych usług od dokonania przedpłat, które zostały dokonane przez pozwanego za omawiany transport (jak również za trzy inne – również wykonane w miesiącu październiku 2015 r., z czego trzy w relacji K.-B., opiewające na tą samą wartość, a jeden w relacji Ł.-B. za 1350 zł). Pozwany dokonał więc dwóch przedpłat na kwoty 2.091 zł (2 x 1045,50 zł do faktur VAT : (...) – będącej przedmiotem sporu w niniejszej sprawie – i (...)) oraz 2.398,50 zł (1045,50 zł i 1350 zł do faktur VAT nr (...) i (...)). Co do złożonego podpisu na potwierdzeniu salda pozwany wyjaśnił, że odnosił się on jedynie do podanej tam wartości, a nie jego błędnego wyliczenia, tj. poszczególnych pozycji składających się na prawidłową kwotę tam podaną. Pozwany podkreślił także, że niedopuszczalne jest dowolne przeksięgowanie wpłaty dokonanej na rzecz przyszłego zlecenia wyraźnie wskazanego w tytule przelewu, które było mu przyporządkowane, na poczet chociażby zaległych zobowiązań. Jednocześnie pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczenia w zakresie pozostałej do zapłaty części zobowiązania wynikającego z faktury VAT nr(...)wraz z odsetkami.

Po przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy została ona zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC 1871/17 upr.

III.

W kolejnym z pozwów powód A. L. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) kwoty 2.460 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 12 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu za usługę transportową na trasie B. – H., potwierdzona fakturą VAT z dnia 29 lutego 2016 r. o numerze (...).

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa. Nie kwestionował okoliczności wykonania usługi, powołał się przy tym także na fakt, że w spornym okresie strony współpracowały za zasadzie przedpłat. Powód warunkował wykonanie przedmiotowej usługi od dokonania przedpłaty, która została dokonana przez pozwanego za omawiany transport (jak również za dwa inne – również wykonane w miesiącu lutym 2016 r., w tej samej relacji B. – H.).

Po przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy została ona zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC 2090/17 upr.

IV.

W czwartym pozwie powód A. L. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) kwoty 2.460 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 6 kwietnia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu z tytułu usługi transportowej na trasie B. – H., potwierdzonej fakturą VAT z dnia 25 lutego 2016 r. o nr (...).

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa. Także i w tej sprawie nie kwestionował okoliczności wykonania usługi, powołał się także na fakt, że w spornym okresie strony współpracowały za zasadzie przedpłat. Powód warunkował wykonanie przedmiotowej usługi od dokonania przedpłaty, która została dokonana przez pozwanego za omawiany transport (jak również za dwa inne – również wykonane w miesiącu lutym 2016 r., w tej samej relacji B. – H.).

Po przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy została ona zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC 2092/17 upr.

V.

Piąty pozew A. L. przeciwko (...) wniesiony w dniu 17 października 2016 r. obejmował żądanie zasądzenia kwoty 2.398,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwot: 1.353 zł od dnia 18 listopada 2015 r. do dnia zapłaty oraz 1.045,50 zł od dnia 24 września 2016 r. do dnia zapłaty z tytułu usług transportowych stwierdzonych fakturami VAT : z dnia 31 października 2015 r. nr (...), a także z dnia 13 listopada 2015 r. nr (...). Powód podniósł, że pozwany potwierdził swoje zadłużenie z tego tytułu podpisem na potwierdzeniu salda z dnia 29 grudnia 2015 r.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym domagał się oddalenia powództwa. Także i w tej sprawie nie kwestionował okoliczności wykonania ww. usług, powołał się również na fakt, że w spornym okresie strony współpracowały za zasadzie przedpłat. Powód warunkował wykonanie przedmiotowej usługi od dokonania przedpłaty, która została dokonana przez pozwanego za omawiany transport (jak również za trzy inne – również wykonane w miesiącu październiku 2015 r., z czego trzy w relacji K.-B., opiewające na tą samą wartość, a jeden w relacji Ł.-B. za 1350 zł). Pozwany dokonał więc dwóch przedpłat na kwoty 2.091 zł (2 x 1045,50 zł do faktur VAT : (...) i (...)) oraz 2.398,50 zł (1045,50 zł i 1350 zł do faktur VAT nr (...) i (...) – ta ostatnia będąca przedmiotem sporu w niniejszej sprawie). Co do złożonego podpisu na potwierdzeniu salda pozwany wyjaśnił, że odnosił się on jedynie do podanej tam wartości, a nie jego błędnego wyliczenia, tj. poszczególnych pozycji składających się na prawidłową kwotę tam podaną. Pozwany podkreślił, że niedopuszczalne jest dowolne przeksięgowanie wpłaty dokonanej na rzecz przyszłego zlecenia wyraźnie wskazanego w tytule przelewu, które było mu przyporządkowane, na poczet chociażby zaległych zobowiązań.

Po przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy została ona zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC VIII 2091/17, następnie prowadzono ww. sprawę pod sygnaturą VIII GC 3971/17 upr.

VI.

Zarządzeniami wydanymi w dniu 3 listopada 2017 r. ww. sprawy VIII GC 1871/17 upr, VIII GC 2090/17 upr oraz VIII GC 2092/17 upr połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VIII GC 2089/17 upr.

W dniu 21 grudnia 2017 r. zarządzono również połączenie sprawy VIII GC 3971/17 upr do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VIII GC 2089/17 upr.

W pismach z dnia 15 i 21 grudnia 2017 r. powód podniósł, że wpłaty dokonywane przez pozwanego tytułem m.in. przedpłat za transport lub bez wskazania numeru konkretnej faktury zaliczał na poczet jego wcześniej wymagalnych zobowiązań (powstałych w maju i czerwcu 2015 r.). Powołał się przy tym na treść przepisu art. 451 § 1 k.c.

1. Wyrokiem z dnia 14 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 10 824 zł z odsetkami:

a)  ustawowymi od dnia 18 listopada 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku
i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 1.353 zł,

b)  ustawowymi od dnia 24 grudnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku
i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 1.045,50 zł,

c)  ustawowymi od dnia 15 grudnia 2015 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku
i z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 1.045 zł,

d)  z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
13 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 2.460 zł,

e)  z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
12 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 2 460 zł,

f)  z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia
6 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty od kwoty 2.460 zł,

w pozostałym zakresie powództwo oddalił, a ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.923 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił na podstawie uznanych za wiarygodne dokumentów prywatnych dostarczonych przez strony, w tym m.in.: faktur VAT, dowodów wpłat oraz korespondencji mailowej przedstawicieli stron, że strony utrzymywały stałą współpracę, w ramach której powód wykonywał na rzecz pozwanego krajowy oraz zagraniczny przewóz towarów. Za wykonanie usługi transportowe powód wystawił pozwanemu następujące faktury:

1)  numer (...) z dnia 30 kwietnia 2015 r. tytułem przewozu na trasie G.-K., opiewającą na kwotę 430,50 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

2)  numer (...) z dnia 30 kwietnia 2015 r. tytułem przewozu na trasie J.-S., opiewającą na kwotę 1.599 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

3)  numer (...) z dnia 30 kwietnia 2015 r. tytułem przewozu na trasie S.-D., opiewającą na kwotę 738 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

4)  numer(...) z dnia 20 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie G.-K., opiewającą na kwotę 430,50 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

5)  numer (...) z dnia 20 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie L.-G., opiewającą na kwotę 1.230 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

6)  numer (...) z dnia 25 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie D.-H., opiewającą na kwotę 3.075 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

7)  numer (...) z dnia 31 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H., opiewającą na kwotę 3.690 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

8)  numer (...) z dnia 31 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H., opiewającą na kwotę 3.690 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

9)  numer (...) z dnia 31 maja 2015 r. tytułem dwukrotnego przewozu na trasie O.-H., opiewająca na kwotę 7.380 złotych i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

10)  numer (...) z dnia 31 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H. na kwotę 3.690 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania;

11)  numer (...) z dnia 31 maja 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H., opiewającą na kwotę 3.198 zł i płatną w terminie 14 dni od daty otrzymania faktury;

12)  numer (...) z dnia 11 czerwca 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H., opiewającą na kwotę 3.259,50 zł i płatną w terminie 14 od daty otrzymania faktury;

13)  numer (...) z dnia 30 czerwca 2015 r. tytułem przewozu na trasie O.-H., opiewającą na kwotę 3.198 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

14)  numer(...) z dnia 14 lipca 2015 r. tytułem przewozu na trasie Z.-B., opiewającą na kwotę 984 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

15)  numer(...) z dnia 16 lipca 2015 r. tytułem przewozu na trasie L.-G., opiewającą na kwotę 861 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

16)  numer (...) z dnia 31 października 2015 r. tytułem przewozu na trasie K.-B., opiewającą na kwotę 1.045,50 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

17)  numer (...) z dnia 31 października 2015 r. tytułem przewozu na trasie K.-B., opiewającą na kwotę 1.045,50 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

18)  numer(...) z dnia 31 października 2015 r. tytułem przewozu na trasie K.-B., opiewającą na kwotę 1.045,50 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

19)  numer (...) z dnia 31 października 2015 r. tytułem przewozu na trasie Ł.-B., opiewającą na kwotę 1.353 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

20)  numer (...) z dnia 13 listopada 2015 r. tytułem przewozu na trasie K.-B., opiewającą na kwotę 1.045,50 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

21)  numer (...)z dnia 25 lutego 2016 r. tytułem przewozu na trasie B.- H., opiewającą na kwotę 2.460 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

22)  numer (...) z dnia 29 lutego 2016 r. tytułem przewozu na trasie B.-H., opiewającą na kwotę 2.460 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury;

23)  numer(...) z dnia 29 lutego 2016 r. tytułem przewozu na trasie B.-H., opiewającą na kwotę 2.460 zł i płatną w terminie 35 dni od daty otrzymania faktury.

Jak ustalił dalej Sąd Rejonowy pozwany dokonał natomiast następujących wpłat na rachunek bankowy powoda:

1.  w dniu 28 października 2015 r. kwoty 2.398,50 zł (tytułem „przedpłata za transport”);

2.  w dniu 30 października 2015 r. kwoty 2.091 zł (tytułem „przedpłata za dwa kursy”);

3.  w dniu 5 listopada 2015 r. kwoty 1.045,50 zł (tytułem „przedpłata za transport”);

4.  w dniu 5 listopada 2015 r. kwoty 3.690 zł (tytułem „zapłata za (...)”);

5.  w dniu 11 lutego 2016 r. kwoty 2.000 zł (tytułem „przedpłata za transport”);

6.  w dniu 11 lutego 2016 r. kwoty 460 zł (tytułem „dopłata do transportu”);

7.  w dniu 16 lutego 2016 r. kwoty 2.460 zł (tytułem „zapłata za usługę transportową);

8.  w dniu 16 lutego 2016 r. kwoty 3.259,50 zł (tytułem „zapłata za fv (...)”);

9.  w dniu 24 lutego 2016 r. kwoty 2.460 zł (tytułem „zapłata za fv (...)”);

10.  w dniu 11 kwietnia 2016 r. kwoty 3.690 zł (tytułem „zapłata za fv (...)).

Powód otrzymał ponadto od Komornika Sądowego kwotę 3.451,72 zł w związku z wyegzekwowanymi od pozwanego należnościami, wynikającymi z prawomocnego nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dniu 7 grudnia 2016 r. (sygn. akt VI Nc-e 1788827/16).

Sąd pierwszej instancji ustalił nadto, że z treści potwierdzenia salda datowanego na dzień 23 października 2017 r. wynika, że w tym dniu po stronie pozwanego istniało zadłużenie w kwocie 10.816,28 zł.

Sąd Rejonowy zważył, że podstawę prawną zgłoszonych roszczeń stanowiły przepisy o przewozie rzeczy. Zgodnie z art. 774 k.c. przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. W myśl jednak art. 775 k.c., przepisy kodeksu cywilnego o przewozie stosuje się do przewozu w zakresie poszczególnych rodzajów transportu tylko o tyle, o ile przewóz ten nie jest uregulowany odrębnymi przepisami. W przypadku przewozu międzynarodowego, zastosowanie znajdowała Konwencja o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) i Protokołu podpisania, sporządzone w G. 19 maja 1956 r. (Dz. U. 1962 Nr 49, poz. 238), zaś odnośnie do przewozu krajowego, były to przepisy ustawy - Prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 915).

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że za wykonanie usługi przewozu przewoźnikowi należne jest wynagrodzenie zwane niekiedy przewoźnym lub frachtem, a w każdej z połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia spraw pozwany nie kwestionował jakości wykonania przewozu, a jedynie powołał się na okoliczności związane z zapłatą i księgowaniem wpłat oraz przedawnieniem jednego z roszczeń.

Odnośnie zarzutu wskazania na jakie usługi pozwany dokonuje wpłat, Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z regulacją art. 451 k.c. dłużnik mający względem tego samego wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju może przy spełnieniu świadczenia wskazać, który dług chce zaspokoić. Jednakże to, co przypada na poczet danego długu, wierzyciel może przede wszystkim zaliczyć na związane z tym długiem zaległe należności uboczne oraz na zalegające świadczenia główne (§ 1). Jeżeli dłużnik nie wskazał, który z kilku długów chce zaspokoić, a przyjął pokwitowanie, w którym wierzyciel zaliczył otrzymane świadczenie na poczet jednego z tych długów, dłużnik nie może już żądać zaliczenia na poczet innego długu (§ 2). W braku oświadczenia dłużnika lub wierzyciela spełnione świadczenie zalicza się przede wszystkim na poczet długu wymagalnego, a jeżeli jest kilka długów wymagalnych - na poczet najdawniej wymagalnego (§ 3). Sąd a quo podkreślił przy tym, że pozwany tylko w kilku przypadkach zaznaczył, na poczet jakiej faktury dokonuje zapłaty. Zazwyczaj swoje wpłaty tytułował jako „przedpłaty” lub po prostu zapłata – względnie dopłata – za transport. W ocenie tego Sądu pozwany nie wyraził zatem swojej woli na zewnątrz celem rozliczenia jego wpłat w konkretny sposób. Zatem to, że pozwany miał określone przekonanie, które tego dotyczyło, nie oznacza jeszcze, że miał się nim kierować powód. Zdaniem Sądu Rejonowego w takiej sytuacji powód miał prawo zaliczać dokonane przez pozwanego wpłaty, które nie były skonkretyzowane – na poczet długu najdawniej wymagalnego (art. 451 § 3 k.c.).

Odnosząc się do poszczególnych roszczeń, Sąd Rejonowy wskazał, że w sprawach zarejestrowanych pod sygnaturami VIII GC 2089/17 i VIII GC 2090/17 przedmiotem żądania były usługi wykonane w przewozie krajowym.

Odnośnie sprawy zarejestrowanej pod sygnaturą VIII GC 1871/17, Sąd ten zważył, że pozew dotyczył należności za dwie faktury. Gdy chodzi o resztę należności wynikającej z faktury VAT nr(...) w kwocie 1.353 zł (w związku z tym, że wpłatę pozwanego z dnia 11 kwietnia 2016 r. w kwocie 3.690 zł dokonaną na poczet faktury VAT nr (...) powód zaliczył częściowo – do kwoty 1.845 zł – na poczet spornej należności, wynikającej z ww. faktury VAT nr (...)) pozwany podniósł zarzut przedawnienia, powołując się na upływ rocznego terminu. Sąd Rejonowy zważył w związku z tym, że omawiana faktura była płatna do dnia 3 sierpnia 2015 r., tymczasem pozew o zapłatę pozostałego wynagrodzenia, z niej wynikającego, wniesiono do elektronicznego postępowania upominawczego w dniu 17 października 2016 r. Skoro zaś w tym przypadku chodziło o przewóz międzynarodowy, to – zgodnie z art. 32 ust. 1 konwencji CMR – zastosowanie rzeczywiście znajdował roczny termin przedawnienia. Z ww. faktury VAT wynikało, że załadunku dokonano dnia 25 czerwca 2015 r., a biorąc nawet pod uwagę upływ trzech miesięcy od dnia zawarcia umowy, o którym to mowa w art. 32 ust. 1 lit. „c” konwencji CMR, roszczenie należy poczytywać za przedawnione. Natomiast w aktach brak dowodu na to, aby pozwany w ogóle opłacił fakturę VAT nr (...).

Sąd Rejonowy zważył dalej, że w sprawie zarejestrowanej pod sygnaturą VIII GC 2092/17 również brak dowodu, aby pozwany uregulował dochodzoną tam należność wynikającą z faktury VAT nr (...).

Z kolei sprawa zarejestrowana pod sygnaturą VIII GC 3971/17 dotyczyła roszczeń wynikających z dwóch faktur VAT : nr (...) i nr(...)

Uznając, że powód miał prawo zaliczyć wpłacone przez pozwanego kwoty na poczet długów najdalej wymagalnych, a nie tych roszczeń, które dochodzone były w aktualnym postępowaniu, Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w nieprzedawnionej części, a więc co do kwoty 10.824,00 złotych (12.177 zł – 1 353 zł). Sąd Rejonowy zważył, że terminy zapłaty należności wynikających z poszczególnych faktur VAT nie były przez pozwanego kwestionowane, o odsetkach orzekł więc na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c., a także art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 684). W myśl art. 4a powołanej ustawy, do transakcji handlowych nie stosuje się przepisu art. 481 § 2 k.c., który to przepis wszedł w życie w dniu 1 stycznia 2016 r., a w związku z tym, do dnia 31 grudnia 2015 r. powód miał prawo naliczyć odsetki ustawowe za opóźnienie, zaś od dnia 1 stycznia 2016 r. będą to już odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.

W konsekwencji Sąd Rejonowy oddalił powództwo tylko co do przedawnionego roszczenia, wynikającego z faktury VAT nr (...) o dopłatę kwoty 1.353 zł oraz w nieznacznej części, dotyczącej sposobu naliczania odsetek. O kosztach procesu Sąd orzekł natomiast na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c., ponieważ powód uległ obronie pozwanego tylko w nieznacznej części. Jeśli chodzi o sprawę rozpoznawaną pod sygnaturą VIII GC 2089/17, to – w ocenie Sądu Rejonowego – pozwany powinien zwrócić powodowi kwotę 31 zł tytułem uiszczonej opłaty sądowej od pozwu. Takie same kwoty dotyczyły postępowań zarejestrowanych pod sygnaturami VIII GC 2090/17 oraz VIII GC 2092/17. W sprawach zarejestrowanych pod sygnaturami VIII GC 1871/17 i VIII GC 3971/17 były to natomiast kwoty po 30 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu. W sumie więc pozwany powinien zwrócić powodowi 4.923 zł tytułem kosztów procesu, w tym 4.800 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie; Dz. U. z 2015 r. poz. 1800).

Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony, powód zaś także zażalenie co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Powód w apelacji zaskarżył ww. wyrok Sądu Rejonowego w części, tj. w zakresie w jakim powództwo zostało oddalone, domagając się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz dodatkowo kwoty 1.353 zł. W zażaleniu domagał się natomiast zasądzenia od pozwanego kwoty 6.238 zł (w tym kwotę 6.000 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego), zamiast 4.923 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu. Nadto, powód domagał się zasądzenia od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Powód zarzucił błędne ustalenie, że dopłata kwoty 1353 zł tytułem faktury VAT nr (...) jest roszczeniem przedawnionym oraz obrazę art. 123 § 1 pkt 2 k.c. Jednocześnie skarżący wniósł o przeprowadzenie dowodu z potwierdzenia salda z dnia 29 grudnia 2015 r., na które powód i pozwany powoływali się w pismach procesowych w postępowaniu elektronicznym, a które przez omyłkę nie zostało dołączone do pisma uzupełniającego pozew.

W uzasadnieniu swojej apelacji powód podniósł, że pozwany w dniu 29 grudnia 2015 r. własnoręcznym podpisem oraz pieczątką pozwanej spółki potwierdził zadłużenie względem powoda i przesłał potwierdzone saldo mailem. Natomiast w sprzeciwach od nakazów zapłaty – w sprawach prowadzonych pod sygnaturami VIII GC 1871/17 i VIII GC 2091/17 – pozwany potwierdził, że kwota wynikająca z salda jest prawidłowa. Składając podpis na ww. dokumencie pozwany uznał zatem roszczenie, a tym samym przerwał bieg przedawnienia, którego roczny termin biegnący na nowo – zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c. w zw. z art. 32 ust. 1 Konwencji CMR – nie upłynął jeszcze w dacie wniesienia pozwu. Na dokument potwierdzenia salda powód powołał się już w pozwie, a do jego treści pozwany odnosił się w sprzeciwach. Jedynie na skutek omyłki dokument ten nie został przedłożony przy piśmie uzupełniającym pozew.

Uzasadniając zażalenie powód podkreślił, że wniósł pięć pozwów, a biorąc pod uwagę uiszczoną w każdej z nich opłaty sądowe oraz skarbowe poniesione z tego tytułu koszty wyniosły łącznie 238 zł. Natomiast w każdej z ww. spraw koszty zastępstwa powinny być przyznane w kwocie 1.200 zł, a więc łącznie w kwocie 6.000 zł.

Pozwany w apelacji zaskarżył ww. wyrok w części, tj. w zakresie w jakim żądanie pozwu zostało uwzględnione poprzez zasądzenie kwoty 10.824 zł wraz z odsetkami, a ponadto co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił:

1.  naruszenie art. 451 § 1, 2 i 3 k.c. poprzez bezzasadne przyjęcie, że powód miał prawo zaliczyć wpłaty pozwanego dokonywane przelewami bankowymi pod ściśle określonymi tytułami przelewów, na ściśle określone cele, zgodnie z równolegle do dokonywania tychże przelewów czynionymi ustaleniami z reprezentującą powoda J. M. odnośnie regulowania zapłaty za świadczone na bieżąco usługi transportowe w formie przedpłaty na każdorazowo świadczoną usługę transportową, na dowolnie przez siebie wybraną wierzytelność za usługi wcześniej świadczone;

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji z zebranym materiałem dowodowym, tj. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zebranym materiałem dowodowym i przeczące regułom logicznego rozumowania uwzględniającego zasady doświadczenia życiowego przy ocenie przedłożonych dowodów przyjęcie, że pozwany jakoby nie wykazał, iż dokonując poszczególnych wpłat wskazywał konkretne cele – przyszłe wierzytelności z tytułu zlecanych usług transportowych z jednoczesnym naruszeniem art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. przez bezpodstawne przyjęcie, że powód wykazał, iż miał prawo zarachować wpłaty pozwanego na dowolnie przez siebie wybraną wierzytelność pomimo, że nie wystawił żadnego pokwitowania, które zostałoby przyjęte przez pozwanego ani nie przedstawił w trakcie przewodu sądowego takiego dokumentu jako dowodu na swoje twierdzenia.

Wskazując na powyższe pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództw objętych wyrokiem, również w części obejmującej zasądzoną w pierwszej instancji kwotę 10.824 zł wraz z przyznanymi stronie powodowej kosztami procesu.

W uzasadnieniu apelacji pozwany argumentował, że właśnie z tej przyczyny, że w toku wcześniejszej współpracy pomiędzy stronami powstało po stronie pozwanego przeterminowane zadłużenie z tytułu przewoźnego, nastąpiło we wzajemnych relacjach przejście na system przedpłat na każdorazowo zlecaną, indywidualnie oznaczoną usługę transportową. Po dokonaniu takiej przedpłaty usługa przyjmowana była do realizacji. Okoliczności tych – które w ocenie pozwanego powinny być uznane za bezsporne – Sąd pierwszej instancji nie wziął pod uwagę. Tymczasem z załączonej korespondencji mailowej wynikało, że w ówczesnych stosunkach między stronami żaden transport na zlecenie pozwanego nie mógł być wykonany bez zapłaty z góry całego wynagrodzenia za taką usługę. Nie można było w tych okolicznościach wskazać w przelewie numeru faktury którego dotyczyła wpłata, bowiem w tej dacie usługa nie była jeszcze wykonana, a dotycząca danego przewozu faktura nie była jeszcze wystawiona. Taki sposób rozliczeń zgodny był z ustaleniami stron, kwoty wpłacano w sumie netto, a na żądanie powoda pozwany „dopłacał” sumę przyszłego należnego podatku VAT. Dopiero jeśli w tytule przelewu wskazana była konkretna faktura to w takim przypadku – również zgodnie z ustaleniami stron – chodziło o spłatę zaległości. Pozwany zatem, zgodnie z dyspozycją art. 451 § 1 k.c., wskazywał należności, które powinny zostać zaspokojone z danej wpłaty (sumy objęte „przedpłaconymi” kwotami odpowiadały wynagrodzeniu za świadczone usługi transporotowe i terminom ich wykonania). Powód natomiast nigdy nie zamanifestował, w sposób wymagany w art. 451 § 2 k.c., tj. wystawiając pokwitowanie, przyjęte przez pozwanego, zgodnie z którym daną wpłatę zarachował na poczet określonego długu. Osobną kwestią jest możliwość uznania „przedpłaty” za dług, skoro w momencie jej dokonywania nie istniało jeszcze odpowiadające jej zobowiązanie do wykonania usługi transportowej (zobowiązanie z tego tytułu miało charakter warunkowy, zależało bowiem od wpłaty umówionej sumy, tj. pełnego wynagrodzenia za daną usługę). W konsekwencji Sąd pierwszej instancji dał wiarę wyłącznie twierdzeniom strony powodowej o prawidłowości zarachowania wpłat pozwanego, a oceny dowodów przedłożonych przez pozwanego (w szczególności korespondencji mailowej zawierającej żądanie powoda uiszczenia przedpłaty, co było warunkiem podjęcia się realizacji usługi transportowej, a także poleceń przelewów obejmujących sumy odpowiadające wynagrodzeniu za dany transport oraz przesłuchaniem strony pozwanej) dokonał w sposób sprzeczny z regułami logiki i zasadami doświadczenia życiowego.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania. Powód podtrzymał swoje stanowisko co do tego, że w tytułach wpłaty spornych kwot pozwany nie wskazywał na co konkretnie wpłaty te miały być zaliczane. Tym samym dłużnik nie skorzystał z przywileju jaki dawał mu przepis art. 451 § 1 k.c., skoro zaś twierdzi, że dokonywał przedpłat (a nie spłaty długów), to przepis art. 451 k.c. nie mógł mieć do nich zastosowania. Jeśli więc i powód nie skorzystał z możliwości wystawienia pokwitowania jak o tym stanowi przepis art. 451 § 2 k.c., to zastosowanie ma regulacja art. 451 § 3 k.c. (zaliczenie wpłaty na poczet długu najdawniej wymagalnego).

Z kolei w odpowiedzi na apelację powoda pozwany podniósł, że wnioski dowodowe zawarte w ww. apelacji i zażaleniu objęte są prekluzją dowodową i z tej przyczyny powinny zostać oddalone. Ponadto potwierdzenie salda o którym pozwany wypowiadał się w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji wynikało z odrębnego dokumentu, a nie przedstawionego obecnie przez stronę powodową.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje powoda i pozwanego zasługiwały na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy jednak wyjaśnić, że sprostowaniu w zaskarżonym wyroku podlegać musiała oczywista omyłka polegająca na wadliwym powołaniu miejscowości będącej siedzibą pozwanej spółki (zob. informację odpowiadającą odpisowi aktualnemu z KRS – k. 154 akt), stosownie do art, 350 § 1 i 3 k.p.c.

Ponadto w okolicznościach niniejszej sprawy nie było dopuszczalne zażalenie powoda na zawarte w zaskarżonym wyroku postanowienie Sądu pierwszej instancji o kosztach procesu. Zgodnie bowiem z regulacją zawartą w art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c. zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu przysługuje jedynie stronie, która nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy. Jest tak dlatego, że wniesienie środka zaskarżenia co do istoty sprawy (tu apelacji, którą wniósł przecież także powód) powoduje podważenie całego rozstrzygnięcia, w tym także postanowienia o kosztach (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., III CZP 18/12, OSNC 2012, nr 12, poz. 139). Zażalenie powoda podlegało zatem odrzuceniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 zd. 1 k.p.c.

W ocenie Sądu drugiej instancji konsekwencją uwzględnienia apelacji stron musiało być w niniejszej sprawie wydanie orzeczenia kasatoryjnego.

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w przypadku nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy. Wyjaśnić przy tym trzeba, że obowiązująca w postępowaniu uproszczonym regulacja art. 505 ^{( 12)} § 1 k.p.c. (umożliwiająca sądowi drugiej instancji uchylenie zaskarżonego wyroku nie tylko z powodu zasadności zarzutu nierozpoznania istoty sprawy, lecz także z powodu każdego innego naruszenia prawa materialnego – gdy zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku) rozumiana jest w ten sposób, że stanowi ona rozszerzenie zakresu stosowania przepisu art. 386 § 4 k.p.c. (zob. np. M. Manowska Apelacja w postępowaniu cywilnym. Komentarz i orzecznictwo WKP 2017, teza 1.2 do art. 505 ^{( 12)} k.p.c.).

W orzecznictwie podkreśla się, że „nierozpoznanie istoty sprawy” zachodzić może nie tylko wówczas gdy wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do przedmiotu sprawy, wyznaczonego treścią i materialno-prawną podstawą żądania powoda, lecz także i w sytuacji gdy zaniechano zbadania materialno-prawnych, bądź będących ich następstwem, procesowych zarzutów podniesionych przez pozwanego. Ma to więc miejsce nie tylko wówczas gdy sąd bezpodstawnie odmawia dalszego prowadzenia sprawy bezpodstawnie przyjmując skuteczność zarzutów pozwanego (przedwcześnie oddalając powództwo), lecz także i wtedy gdy nie rozpoznaje żądania pozwu w aspekcie wszystkich twierdzeń powoda lub też pomija i pozostawia poza swoją oceną merytoryczne zarzuty podniesione przez pozwanego (zob. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22 oraz postanowienie tego Sądu z dnia 28 marca 2018 r., V CZ 17/18, LEX nr 2495977).

Do nierozpoznania istoty sprawy dojdzie więc w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych (zob. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2015 r., I CZ 68/15, LEX nr 1930435), a także wówczas, gdy sąd meriti nie wyjaśni i pozostawi poza oceną okoliczności faktyczne, stanowiące przesłanki zastosowania prawa materialnego, będącego podstawą roszczenia (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lipca 2006 r., V CSK 140/06, LEX nr 1101691).

Zdaniem Sądu drugiej instancji taka właśnie sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie.

Z jednej strony Sąd Rejonowy oddalając powództwo w zakresie kwoty 1.353 zł (obejmującej pozostałą część należności wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 30 czerwca 2015 r. - k. 45 akt VIII GC 1871/17 upr) z powodu upływu terminu przedawnienia nie odniósł się do twierdzenia powoda – podniesionego już w pozwie wniesionym w sprawie VIII GC 1871/17 upr ( zob. k. 4-5 ww. akt) – zgodnie z którym pozwany miał potwierdzić swoje zadłużenie względem powoda także i z tego tytułu (podobnie powód twierdził też w pozwie wniesionym w sprawie VIII GC 3971/17 upr – k. 5 ww. akt). Wprawdzie dokument potwierdzenia salda z dnia 29 grudnia 2015 r., na który powołał się wówczas powód nie został przez niego przedstawiony przy uzupełnieniu wskazanych pozwów wniesionych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, po ich przekazaniu do sądu według właściwości ogólnej (art. 505 ^{( 37 )}k. w zw. z art. 505 ^{( 36 )}§ 1 k.p.c.) – powód uczynił to bowiem dopiero wraz z wniesieniem apelacji ( zob. k. 277 akt) – należy jednak zgodzić się z poglądem, że powód w takim postępowaniu zwolniony był z załączenia dowodów do pozwu (art. 505 ^{( 32 )}§ 1 k.p.c.). Nie zwalniało go to jednak ze wskazania dowodów na poparcie swoich twierdzeń, czemu powód zadośćuczynił.

Chociaż więc powoda wezwano następnie – zarządzeniem z dnia 13 września 2007 r. – do przedłożenia w zakreślonym terminie dokumentów wymienionych w pozwie jako dowody i to po rygorem ich pominięcia (art. 207 § 6 k.p.c.; zob. k. 32 i 34 akt VIII GC 1871/17 upr), to jednak nie można nie zauważyć, że w sprzeciwie wniesionym w tej sprawue pozwany nie zaprzeczył, że ww. fakt potwierdzenia salda miał miejsce i wprost odniósł się do wynikających z tego skutków twierdząc, że dotyczyło ono jedynie ogólnej wartości, a nie błędnie wskazanych poszczególnych pozycji ( zob. k. 12 akt VIII GC 1871/17 upr). Zatem sam fakt złożenia przez przedstawiciela pozwanego podpisu na dokumencie potwierdzenia salda (oznaczonym datą 29 grudnia 2015 r.) został przyznany przez stronę pozwaną w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, nie wymagał on zatem dowodu (art. 229 k.p.c.), przedmiotem sporu była natomiast ocena związanych z tym faktem skutków prawnych. Wymagało więc oceny, czy w tym przypadku nie doszło do uznania roszczenia przez pozwanego, a w konsekwencji przerwania biegu przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 2 k.c.). Oceny tej Sąd pierwszej instancji nie dokonał jednak, przedwcześnie oddalając w tym zakresie powództwo z powodu powołania się przez pozwanego na upływ terminu przedawnienia (art. 117 § 2 k.c.).

Z tych względów ww. dokument potwierdzenia salda – wraz z powołaną dopiero obecnie korespondencją mailową jaka miała towarzyszyć jego złożeniu ( k. 274-277 akt), co do którego nowe twierdzenia podniósł także pozwany w odpowiedzi na apelację ( k. 312-314 akt) – nie może obecnie podlegać pominięciu jako spóźniony.

Ponadto Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku zupełnie pominął także ocenę podniesionych przez pozwanego – w każdej z połączonych spraw – zarzutów dotyczących zapłaty za wykonane usługi poprzez dokonanie przedpłaty. Sąd ten nie ocenił powołanych przez pozwanego na związane z tym okoliczności dowodów w postaci korespondencji mailowej oraz sms z pracownikiem powoda, z których miało wynikać, że powód uzależniał wykonanie usług przewozu, za które obecnie domaga się wynagrodzenia, od dokonania przedpłaty ( zob. k. 11-23, 134-153 akt niniejszej sprawy [VIII GC 2089/17 upr.], k. 20 -25 akt VIII GC 1871/17 upr., k. 15-28 akt VIII GC 2092/17 upr., k. 11-17 akt VIII GC 2090/17 upr.). Sąd pierwszej instancji bezpodstawnie zaniechał także rozpoznania – powołanego przez pozwanego w sprzeciwach w każdej z powołanych wyżej spraw – wniosku o dopuszczenie na wskazane wyżej okoliczności dowodu z przesłuchania za stronę pozwaną R. O. – członka zarządu pozwanej spółki. Tymczasem, chociaż obowiązek przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron (art. 299 k.p.c.) nie ma charakteru bezwzględnego, aktualizuje się on jednak wówczas gdy sąd uzna, że dotychczasowe wyniki postępowania dowodowego nie świadczą o wyjaśnieniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. Zaniechanie przez sąd przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron powinno być w konsekwencji wynikiem oceny sądu, że fakty istotne zostały już wyjaśnione (zob. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 r., I CKN 1129/99, LEX nr 51635 i z dnia 19 października 2016 r., V CSK 52/16, LEX nr 2186067). W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy nie wyjaśnił jednak w żaden sposób z jakich przyczyn dowodu tego nie przeprowadził, pozwany mógł więc skutecznie – skoro w tym przedmiocie nie zostało wydane stosowne postanowienie dowodowe ( zob. k. 237 i 238 akt) – zarzucić w uzasadnieniu apelacji błędną ocenę (a w istocie pominięcie) dowodu z przesłuchania pozwanego ( zob. k. 288; zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 315/09, LEX nr 604215).

W ocenie Sądu Okręgowego bez odniesienia się do powyższych dowodów, jedynie przy uwzględnieniu jednostronnego stanowiska powoda o zarachowaniu świadczeń pozwanego na najstarsze istniejące między stronami zadłużenie (art. 451 § 3 k.c.) – zwłaszcza w sytuacji gdy pozwany także nie odniósł się konkretnie do twierdzeń i dowodów pozwanego mających świadczyć o uzgodnieniach stron dotyczących dokonywanych przedpłat ( zob. k. 161-161 v. i a także k. 117-117 v. akt VIII GC 3971/17 upr.) – niemożliwe jest dokonanie kompleksowej oceny faktów mających dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.).

Zasada kontradyktoryjności, która nakłada na strony uczestniczące w procesie sądowym obowiązek przedstawienia materiału faktycznego i dowodowego oraz wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, rodzi jednocześnie po stronie sądu obowiązek umożliwienia stronie udowodnienia swoich racji w procesie i dopuszczenia materiału dowodowego w sposób i w zakresie przewidzianym przepisami regulującymi postępowania dowodowe. Sąd może pominąć dowody i twierdzenia jedynie w przypadkach przewidzianych w art. 217 § 2 i 3 k.p.c. Przyjęcie w świetle powołanej regulacji, iż dany wniosek został zgłoszony dla zwłoki lub nie dotyczy okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia nie może nastąpić w sposób dowolny, lecz winno stanowić wynik rozważenia całokształtu okoliczności faktycznych sprawy, uwzględnienia materialnoprawnych podstaw żądania oraz dotychczasowego przebiegu postępowania dowodowego, a przede wszystkim powinno znaleźć wyraz w odpowiedniej decyzji procesowej Sądu (art. 236 i art. 240 § 1 k.p.c.).

Pozwany w apelacji zarzucił, że Sąd Rejonowy nie dokonał prawidłowej oceny prawnej i naruszył przepis art. 451 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie. Pozwany podniósł, że z uwagi na fakt, że w przeszłości po jego stronie powstało przeterminowane zadłużenie z tytułu nieuiszczonego wynagrodzenia dla powoda jako przewoźnika, strony procesu w ramach swoich stosunków handlowych przeszły na system przedpłat na każdorazowo zlecaną, indywidualnie oznaczoną usługę transportową, po której dokonaniu usługa dopiero była przyjmowana do realizacji. Żaden transport na zlecenie pozwanego nie mógł być wykonany – wedle twierdzeń pozwanego – bez zapłaty „z góry” całego wynagrodzenia za taką usługę. To porozumienie stron w zakresie rozliczania się za przedmiotowe usługi transportowe (za pomocą każdorazowej przedpłaty), stanowić miało jednoznaczną podstawę do dokonania spornego zaliczenia wpłat i miało pierwszeństwo przed postanowieniami art. 451 § 3 k.c., który został wadliwie zastosowany.

Odnosząc się do tego zarzutu wskazać należy, że omawiane przez Sąd Rejonowy reguły dotyczące zarachowania zapłaty dłużnika na podstawie art. 451 k.c. wchodzą w rachubę jedynie w razie braku umowy stron co do zaliczenia świadczenia. Odpadają zatem, jeżeli – nie później niż dłużnik zacznie spełniać świadczenie – odpowiednia umowa zostanie zawarta (T. Wiśniewski [w:] Komentarzu do Kodeksu cywilnego. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna pod red. J. Gudowskiego, wyd. II, WKP 2018). Jeśli zatem strony z góry umownie określiłyby sposób zaliczenia, to nie mają w ogóle zastosowania kodeksowe zasady porządkujące stosunki prawne stron w kwestii zaliczenia spełnionego świadczenia, przewidujące prymat woli dłużnika (art. 451 § 1 k.c.), a w jego braku pokwitowanie przez wierzyciela co do kolejności zaliczenia wpłat (art. 451 § 2 k.c.), w trzeciej kolejności pokrycie długów najwcześniej wymagalnych (art. 451 § 3 k.c.). Nie jest bowiem przedmiotem kontrowersji dyspozytywny charakter omawianego przepisu art. 451 k.c. (por. A. Rąpała [w:] Komentarzu do Kodeksu cywilnego. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534) pod red. M. Frasa, WKP 2018 oraz powołane tam - zgodne - poglądy przedstawicieli doktryny na ten temat).

Należy dodać, że porozumienie wierzyciela z dłużnikiem w przedmiocie sposobu zarachowania świadczenia dłużnika na poczet długów może zostać uznane za skuteczne tylko wówczas gdy zostaje zawarte jeszcze przed spełnieniem świadczenia. Przyjęcie odmiennego poglądu wiązałoby się z niekorzystnymi konsekwencjami dla pewności obrotu i podważeniem funkcji, które w tym zakresie spełnia regulacja określona w art. 451 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., IV CSK 233/11, LEX nr 1164749, a także Sądu Apelacyjnego w Białymstoku w wyroku z dnia 30 października 2013 r., I ACa 489/13, LEX nr 1391851 oraz T. Wiśniewski [w:] Komentarzu do kodeksu cywilnego, pod red. G. Bieńka, ks. III, s. 486, W. Popiołek [w:] Kodeks cywilny. Komentarz pod red. K. Pietrzykowskiego, s. 5).

Biorąc to pod uwagę Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając niniejsze sprawy powinien zatem poddać ocenie treść załączonej do sprawy korespondencji mailowej stron i ustalić przede wszystkim na tej podstawie jaka była wola stron co zarachowywana poszczególnych wpłat dokonywanych przez pozwanego. Sąd ten powinien w tym kontekście ocenić czy – jak twierdzi pozwany – zestawiając dowody w postaci potwierdzeń dokonywanych przelewów z datami poszczególnych przewozów, a także z wyciągami z korespondencji mailowej i komunikatora (za pomocą którego przedstawiciele stron dokonywać mieli w tym zakresie stosownych uzgodnień) można przyjmować, że każdorazowo kurs zamawiany przez pozwanego korelował z wpłatą całej kwoty należności (wraz z VAT-em) dokonywaną jeszcze przed usługą, na którą dopiero później miała być wystawiona faktura. Dopiero zatem całość zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego, a więc również dowodu w postaci poleceń przelewów zawierających daty i sumy odpowiadające wynagrodzeniu za dany transport – uzupełnione dowodem z przesłuchania stron (art. 299 k.p.c.), o ile Sąd pierwszej instancji uzna, że dotychczasowe wyniki postępowania dowodowego nie świadczą o wyjaśnieniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia – mogą stanowić podstawę rzetelnej, zgodnej z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Przy dokonywaniu stosownych ustaleń w zakresie wykładni oświadczeń woli każdej ze stron Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze reguły o których mowa w art. 65 § 1 i 2 k.c. (por. np. cytowany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., IV CSK 233/11).

Wyjaśnić trzeba, że zalecenia Sądu drugiej instancji udzielone stosownie do art. 386 § 6 k.p.c. nie mogą narzucać Sądowi pierwszej instancji określonej oceny materiału dowodowego (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2013 r., V CSK 156/12, LEX nr 1347907). Dopiero więc w przypadku gdyby Sąd Rejonowy ocenił (w całości lub w części) obronę pozwanego związaną z uzgodnieniami stron dotyczącymi przedpłat jako nieskuteczną – popierając to stosowna argumentacją dotyczącą zgłoszonych w sprawie dowodów – będzie on mógł oprzeć swoje rozstrzygnięcie o przepis art. 451 k.c.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy powinien jednak mieć na względzie, że w świetle prezentowanego w orzecznictwie poglądu, zgodnie z którym połączenie kilku oddzielnych spraw toczących się według przepisów o postępowaniu uproszczonym w celu ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (art. 219 k.p.c.) co do zasady powodować powinno dalsze rozpoznanie sprawy z pominięciem przepisów o tym postępowaniu (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada 2003 r., III PZP 13/03, OSNP 2004, nr 7, poz. 115) w sprawie powinno zostać wydane w tym przedmiocie stosowne postanowienie (art. 354 w zw. z art. 505 ⁷ k.p.c.). Sąd Okręgowy aprobuje bowiem pogląd, że z uwagi na konieczność zapewnienia gwarancji procesowych stronom rozpoznanie sprawy w innym postępowaniu wymaga zawsze zarządzenia przewodniczącego lub postanowienia sądu (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2004 r., I PZP 1/04, OSNP 2005, nr 5, poz. 67, uchwałę tego Sądu z dnia 19 kwietnia 2007 r., III CZP 11/07, OSNC 2008, nr 2, poz. 23 oraz postanowienie z dnia 23 marca 2017 r., V CZ 9/17, LEX nr 2288125).

Przy ponownym rozpoznaniu Sąd Rejonowy będzie też miał na uwadze, że połączenie spraw celem ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (art. 219 k.p.c.) jest jedynie zabiegiem technicznym i nie prowadzi do powstania jednej nowej sprawy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2008 r., I CZ 148/07, LEX nr 621810). Sąd pierwszej instancji w jednym orzeczeniu powinien wydać zatem osobne rozstrzygnięcia co do każdej z połączonych spraw (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CSK 83/11, OSNC-ZD 2012, nr C, poz. 60).

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając także temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej (art. 108 § 2 k.p.c.).