Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 29 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

z udziałem Gminy O.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 5 czerwca 2017 r., sygn. akt I Ns 1400/15,

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I i II w ten sposób, że:

- w punkcie I w miejsce numeru działki (...) wpisać numery działek(...)

- w punkcie II zasądzoną tam od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki kwotę 40.376 zł obniżyć do kwoty 9.850 zł (dziewięć tysięcy osiemset pięćdziesiąt złotych);

II.  oddalić apelację w pozostałej części;

III.  stwierdzić, że wnioskodawczyni i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego każda w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie;

IV.  nakazuje ściągnąć od uczestniczki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Olsztynie kwotę 318,72 zł (trzysta osiemnaście złotych siedemdziesiąt dwa grosze) tytułem wydatków sądowych.

Krystyna Skiepko Bożena Charukiewicz Dorota Ciejek

Sygn. akt IX Ca 878/17

UZASADNIENIE

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. wniosła o ustanowienie na jej rzecz oraz jej każdoczesnego następcy prawnego służebności przesyłu na nieruchomościach położonych w O., składających się z działek ewidencyjnych nr (...), dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgi wieczyste nr (...), stanowiących własność uczestniczki Gminy O., polegającej na znoszeniu istnienia posadowionych na nieruchomości obciążonej urządzeń elektroenergetycznych w postaci linii kablowej niskiego napięcia służących do przesyłu energii elektrycznej, prawie do korzystania z nieruchomości obciążonych w zakresie niezbędnym do dokonywania konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii oraz przebudowy urządzeń i instalacji elektroenergetycznych wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników Przedsiębiorstwa (...) oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi Przedsiębiorstwo (...) posługuje się w związku z prowadzoną działalnością. Nadto wnioskodawczyni wniosła o zasądzenie na jej rzecz od uczestniczki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podała, że na ww. nieruchomościach znajdują się linie kablowe niskiego napięcia 0,4 kV. Wnioskodawczyni zaś jako przedsiębiorca energetyczny, wykonując swoje obowiązki wynikające z ustawy Prawo energetyczne, zobowiązana jest do utrzymywania urządzeń energetycznych zasilających odbiorców indywidualnych oraz instytucjonalnych. Przedmiotowe urządzenia dostarczają energię dla okolicznych odbiorców.

Uczestniczka Gmina O. w odpowiedzi na wniosek wskazała, iż nie sprzeciwia się ustanowieniu na rzecz wnioskodawczyni służebności przesyłu na nieruchomościach wskazanych we wniosku i wniosła o ustanowienie na czas nieokreślony żądanej przez wnioskodawczynię służebności przesyłu za jednorazowym wynagrodzeniem ustalonym przez rzeczoznawcę majątkowego. Nadto wniosła o zasądzenie od wnioskodawczyni na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 5 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie ustanowił na rzecz wnioskodawcy (...) S.A. z siedzibą w G. na nieruchomościach stanowiących działki o nr (...), dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgi wieczyste odpowiednio (...), (...), (...), (...), (...) i (...)/, stanowiących własność Gminy O., służebność przesyłu polegającą na korzystaniu przez wnioskodawcę z usytuowanych na wskazanych wyżej działkach linii energetycznych niskiego napięcia i urządzeń o przebiegu i obszarze przedstawionym na projektach obszarów służebności przesyłu, sporządzonych przez biegłego geodetę M. G. znajdujących się na kartach 124-144, 190-191 akt sprawy, stanowiących integralną część orzeczenia, w celu obsługi wskazanych linii, w tym możliwości wstępu na te działki wraz z koniecznym sprzętem w celu wykonywania czynności technicznych związanych z eksploatacją, modernizacją, naprawą, konserwacją, remontami i przebudową linii, budynku i urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem. Zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 40.376 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Zniósł wzajemnie koszty postępowania. Nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Olsztynie kwotę 5.927,11 zł tytułem kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że Gmina O. jest właścicielem działek gruntu nr (...) w obrębie (...)położonych w O. przy ul. (...) i ul. (...), dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgi wieczyste odpowiednio nr (...).

Przez teren ww. działek przebiega podziemna sieć energetyczna niskiego napięcia 0,4 kV, która zapewnia oświetlenie oraz zasilanie innych działających urządzeń trwałych stanowiących wyposażenie Parku (...)

Łączna powierzchnia obszaru służebności przesyłu, a tym samym obszar powierzchni ograniczonego użytkowania w związku z usytuowaniem sieci wynosi 316,75 m ².

Jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie w powyższych granicach nieruchomości (działek nr (...)) służebności przesyłu polegającej na korzystaniu z gruntu uczestniczki przez wnioskodawczynię w sposób umożliwiający ewentualną konserwację infrastruktury elektroenergetycznej wynosi 40.376 zł.

Strony podjęły próbę polubownego doprowadzenia do ustanowienia służebności przesyłu, jednakże do zawarcia umowy nie doszło.

W ocenie Sądu Rejonowego ustanowienie służebności jest w przedmiotowej sprawie konieczne dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych, z uwagi na już istniejącą linię i posadowione przewody. Strony zgodne były co do przebiegu linii energetycznych należących do wnioskodawczyni przez działki gruntu będące własnością uczestniczki. Uczestniczka postępowania nie oponowała również ustanowieniu służebności przesyłu. Sporna między stronami pozostawała wysokość jednorazowego wynagrodzenia. Ustalono ją na podstawie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego na kwotę 40.736 zł. W ocenie Sądu Rejonowego sposób wyliczenia jest zgodny z przepisami. Biegły oparł się na ustalonych w dotychczasowym orzecznictwie i doktrynie zasadach. Biegły wziął przy tym pod uwagę okoliczności obiektywne dające obraz umożliwiający dokonanie wyliczeń. Koszty postępowania zostały między uczestnikami zniesione z uwagi na wynik sprawy oraz wysokość poniesionych przez każdego z uczestników kosztów postępowania. O wydatkach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c.

Powyższe postanowienie w całości zaskarżył apelacją wnioskodawca zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wydane w sprawie rozstrzygnięcie, tj.:

1. art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 278 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez podzielenie opinii biegłego P. W. i przyjęcie jej za podstawę ustalenia wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu, podczas gdy opinia ta jako niespójna, nielogiczna i wewnętrznie sprzeczna nie może stanowić podstawy ustalenia wynagrodzenia,

2. art. 217 KPC, art. 227 KPC, art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 245 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z dokumentu - opinii biegłego wydanej w innej sprawie toczącej się pomiędzy tymi samymi stronami, podczas gdy dowód ten nie został powołany jedynie dla zwłoki a zmierzał do ustalenia istotnej okoliczności sprawy, tj. wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu i wykazania, iż wynagrodzenie ustalone w opinii biegłego P. W. zostało znacznie zawyżone;

3. art. 217 KPC, art. 227 KPC, art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 286 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez oddalenie wniosku Wnioskodawcy o powołanie innego biegłego celem sporządzenia opinii na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, w sytuacji gdy Wnioskodawczyni skutecznie podważyła opinię biegłego P. W. co do wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, w tym przedkładając opinię biegłego wydaną w sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, dotyczącą tej samej nieruchomości;

4. art. 217 KPC, art. 227 KPC, art. 233 § 1 KPC w zw. z art. 286 KPC i art. 245 KPC oraz art. 328 § 2 KPC w zw. z art. 361 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC poprzez brak ustosunkowania się w uzasadnieniu postanowienia do oddalenia wniosków dowodowych Wnioskodawcy i wskazania przyczyn ich oddalenia;

II. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 305 2 § 1 KC przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż wskazana przez biegłego P. W. kwota wynagrodzenia jest zasadna za ustanowienie służebności, podczas gdy wynagrodzenie wskazane przez biegłego nie może zostać uznane za odpowiednie, gdyż jest znaczenie zawyżone.

Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustanowienie służebności bez wynagrodzenia oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych. Ewentualnie wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustanowienie służebności za odpowiednim wynagrodzeniem lub o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalonej przez Sąd Rejonowy wysokości wynagrodzenia za ustanowienie na rzecz wnioskodawcy postępowania służebności przesyłu. Wnioskodawca kwestionował w apelacji dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego P. W. zarzucając, że ta opinia nie spełnia wymogów by być podstawą wyjaśnienia stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy podziela to stanowisko. W orzecznictwie wskazuje się, że specyfika oceny dowodu z opinii biegłego wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. Odwołanie się przez Sąd do tych kryteriów oceny stanowi więc wystarczające i należyte uzasadnienia przyczyn uznania opinii biegłego za nieprzekonującą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04).

Przeprowadzony przed Sądem Rejonowym dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego P. W. nasuwał wątpliwości z punktu widzenia logicznego rozumowania. Biegły określił, że wartość nieruchomości na skutek posadowienia urządzeń zmniejszyła się o 20%, jednocześnie wskazując, że linia kablowa niskiego napięcia służy tylko i wyłącznie zasilaniu oświetlenia nieruchomości oraz umożliwia działanie innych urządzeń, a bez istnienia przedmiotowych urządzeń funkcjonalność nieruchomości byłaby znacznie obniżona. Z powyższego twierdzenia biegłego można zatem wyciągnąć wniosek przeciwny, zgodnie z którym umiejscowienie linii kablowej, która przebiega pod ziemią, wpływa na zwiększenie atrakcyjności nieruchomości, a zatem o ile nie zwiększa jej wartości to nie powoduje spadku jej wartości, a z pewnością nie spadku wartości o 20%.

W konsekwencji opinia biegłego P. W. nie była przekonująca i dlatego Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii innego biegłego rzeczoznawcy majątkowego P. S. na okoliczność odpowiedniej wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

Opinię biegłego P. S. Sąd Okręgowy podzielił w całości. Wnioski zawarte w tej opinii są jednoznaczne i kategoryczne. Opinia jest logiczna i nie zawiera nieścisłości. Biegły odpowiedział również na zgłoszone przez wnioskodawcę pytania i zastrzeżenia. Opinia ta koresponduje z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, w szczególności z dowodami z dokumentów. Jest należycie uzasadniona, przez co możliwe było zweryfikowanie zawartego w niej rozumowania co do trafności wniosków końcowych. Biegły wskazał na kryteria, które mają wpływ na wysokość wynagrodzenia za ustanowienie przesyłu takie jak powierzchnia nieruchomości, na której wykonywana jest służebność, wartość rynkowa gruntu działki obciążonej oraz inne elementy wpływające na wartość szacowanego prawa, między innymi sposób korzystania, co w niniejszej sprawie ma istotne znaczenie, uciążliwość związana z ustanowieniem służebności. Biegły podkreślił, że służebność przesyłu w tej konkretnej sprawie nie ma wpływu na zmianę sposobu użytkowania nieruchomości oraz, że właściciel nieruchomości obciążonej poniósł niewielkie ograniczenia w sposobie zagospodarowania terenu w miejscu przebiegu służebności poprzez brak możliwości zagospodarowania działki wysokimi drzewami czy krzewami wieloletnimi. Z uwagi na charakter nieruchomości, która stanowi park, z którego korzysta na co dzień wiele osób, stopień współkorzystania z nieruchomości przez uczestniczkę jest niewielki, tym samym stopień zmniejszenia wartości nieruchomości biegły ustalił na poziomie 0,05. Analogiczne przyczyny w odniesieniu do wnioskodawcy zdecydowały o przyjęciu współczynnika określającego stopień współkorzystania przedsiębiorcy przesyłowego z pasa gruntu na 0,05. Przebiegająca przez nieruchomość uczestniczki linia kablowa jest linią podziemną. Jak słusznie zauważył wnioskodawca, nie powoduje ograniczeń w inwestowaniu czy zabudowie. Z uwagi na przeznaczenie tej nieruchomości na Park C.nie powstanie tam zabudowa mieszkalno-usługowa.

Istotną okolicznością w niniejszej sprawie był fakt, że przedmiotowa linia doprowadza energię elektryczną wyłącznie do nieruchomości uczestniczki postępowania i została posadowiona wskutek porozumienia obu stron i obie strony są beneficjentami tej inwestycji. Żądanie w tej sytuacji przez uczestniczkę wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu jest w ocenie Sądu Okręgowego na granicy naruszenia zasad współżycia społecznego.

Wskazać należy, iż za ustanowienie służebności przesyłu właściciel nieruchomości obciążonej może żądać od przedsiębiorcy, stosownie do art. 305 ² § 2 k.c., odpowiedniego wynagrodzenia. W przepisie tym nie zostały określone wskazówki, w jaki sposób powinna być ustalona wysokość tego wynagrodzenia. W związku z tym, w orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno-gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Określenie w ustawie tego świadczenia jako wynagrodzenia wskazuje, że powinno ono odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości - położenie, rodzaj, rozmiar, kształt jej społeczno-gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. Po stronie przedsiębiorcy rozważaniu podlegać powinno, że za pośrednictwem urządzeń realizuje on cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej, doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą sieci (instalacji i urządzeń), które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich, względy społeczne nakazują ograniczenie ich prawa własności, korzystanie z tych nieruchomości w zakresie ustanowionej służebności wpływa na wartość przedsiębiorstwa i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, jak też, że korzystanie z energii elektrycznej i paliw wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy oraz lepsze wykorzystanie nieruchomości (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 r., IV CSK 440/12).

Mając zatem na uwadze wskazanej wyżej okoliczności, uwzględniając zebrany w sprawie materiał dowodowy i przede wszystkim opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego P. S. oraz wskazane orzecznictwo Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie obniżając określone przez Sąd Rejonowy wynagrodzenie do kwoty 9.850 zł, wynikającej z opinii tego biegłego. Dodatkowo, z uwagi na zmianę oznaczenia działki (...) w miejsce działki o tym numerze należało wpisać działki o numerach (...), co znalazło odzwierciedlenie w postanowieniu Sądu II instancji.

W pozostałym zakresie apelacja podlegała oddaleniu. Niezasadnym było bowiem żądanie wnioskodawcy ustanowienia służebności przesyłu bez żadnego wynagrodzenia, jak domagał się tego skarżący w apelacji. Ustanowienie służebności jest zawsze jakimś ograniczeniem praw właściciela nieruchomości obciążonej w większym lub mniejszym stopniu. W niniejszej sprawie to ograniczenie jest niewielkie, ale występuje. Uczestniczka będzie musiała znosić działania wnioskodawcy polegające, np. na wstępie na nieruchomość celem modernizacji, naprawy, czy remontu urządzeń. Dlatego zasadnym było przyznanie uczestniczce wynagrodzenia za ustanowienie na jej nieruchomości służebności w wysokości proporcjonalnej do stopnia ingerencji wnioskodawcy w prawo własności uczestniczki.

Wprawdzie wnioskodawca zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w całości, ale nie podniósł żadnych zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przez Sądem I instancji i sądowych, dlatego Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonego postanowienia w tym zakresie.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. uznając, że w przedmiotowej sprawie brak jest przesłanek do odstąpienia od podstawowej zasady orzekania o kosztach w postępowaniu nieprocesowym. O wydatkach sądowych poniesionych tytułem wynagrodzenia biegłego za złożenie opinii uzupełniającej Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 113 ust. 2 pkt. 1 ustawy z 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, obciążając nimi uczestniczkę, bowiem to ona spowodowała ich powstanie, gdyż to w odpowiedzi na zarzuty uczestniczki biegły złożył opinię uzupełniającą.

Dorota Ciejek Bożena Charukiewicz Krystyna Skiepko