Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2019 r. w Szczecinie

sprawy J. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 9 kwietnia 2018 r. sygn. akt VI U 1603/17

oddala apelację.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk

Sygn. akt III AUa 353/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 listopada 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił J. M. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż z przedłożonych do wniosku dokumentów wynika, że do dnia 1 stycznia 1999 r. wnioskodawca udowodnił wymagany ustawą staż pracy w szczególnych warunkach, natomiast posiada jedynie 21 lat, 10 miesięcy i 10 dni ogólnego stażu pracy, wobec czego brak było podstaw do przyznania świadczenia.

W odwołaniu od decyzji J. M. wniósł o wliczenie do stażu pracy okresu pobierania renty od 1995 r. do 1998 r. Ubezpieczony wskazał, że w lipcu 1994 r. uległ wypadkowi samochodowemu na terenie Niemiec w wyniku czego otrzymał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, przyznane od 1999 r. na stałe.

Precyzując swoje stanowisko w trakcie rozprawy w dniu 9 kwietnia 2018 r. ubezpieczony wniósł o zaliczenie okresu, kiedy przebywał na rencie od 1995 r. do 1998 r. jako okresu nieskładkowego i przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację, jak w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

J. M. ur. w dniu (...) w dniu 26 września 2017 r. ubezpieczony złożył w wniosek o przyznanie emerytury. Ubezpieczony nie był członkiem OFE. Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił 21 lat, 10 miesięcy i 10 dni okresów ubezpieczenia z tytułu:

- zatrudnienia od 28 września 1972 r. do 31 października 1976 r. w (...) S. (...),

- zatrudnienia od 17 listopada 1976 r. do 30 listopada 1991 r. w (...) (w okresie od 20 do 26 kwietnia 1977 r., od 15 do 22 grudnia 1989 r., od 1 czerwca 1991 r. do 30 listopada 1991 r. okres urlopu bezpłatnego),

- od 28 kwietnia 1977 r. do 10 marca 1978 r. pełnienia zasadniczej służby wojskowej w Wojsku Polskim,

- prowadzenia działalności gospodarczej od 1 marca 1992 r. do 21 marca 1995 r.

- zatrudnienia w okresie od 6 października 1998 r. do 31 grudnia 1998 r. w (...) Sp. z o.o. w M..

Na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony udowodnił 17 lat, 8 miesięcy i 10 dni stażu pracy w warunkach szczególnych z tytułu zatrudnienia:

- w (...) S. (...) w okresie od 28 września 1972 r. do 31 października 1976 r. oraz

- zatrudnienia w (...) w okresie od 17 listopada 1976 r. do 30 listopada 1991 r. (z wyłączeniem okresów urlopu bezpłatnego).

Decyzją ZUS z dnia 8 czerwca 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu prawo do renty inwalidzkiej 2 grupy inwalidów. Pobierane od dnia 22 marca 1995 r. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy decyzją ZUS z dnia 24 czerwca 1999 r. zostało ubezpieczonemu przyznane na stałe. Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione podnosząc, że zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.; dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze został zamieszczony w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że w niniejszej sprawie poza ramami sporu pozostawał fakt, iż J. M. urodzony w dniu (...), na dzień wydania zaskarżonej decyzji osiągnął wiek emerytalny uprawniający go do skorzystania z wcześniejszej emerytury, poza sporem pozostawał również fakt, iż ubezpieczony nie był członkiem OFE, nie budziło również wątpliwości, iż ubezpieczony legitymuje się stażem pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 17 lat, 8 miesięcy i 10 dni. Przedmiot sporu sprowadzał się natomiast do ustalenia czy ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodnił 25 - letni okres składkowy i nieskładkowy.

Zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na dzień 1 stycznia 1999 r. J. M. wykazał 21 lat, 10 miesięcy i 10 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Wnioskodawca argumentował natomiast, iż decyzja organu rentowego jest niezgodna ze stanem faktycznym, bowiem do okresów składkowych i nieskładkowych należy zaliczyć jeszcze okres pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy od dnia 22 marca 1995 r. do 31 grudnia 1998 r.

Zdaniem Sądu meriti żądanie ubezpieczonego nie mogło zostać uwzględnione. Sąd ten wskazał, że zgodnie z treścią art. 10 a ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 26 b, 27 i 28 osobie, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy, uwzględnia się również okresy pobierania tej renty, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 i 10, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Przy tym, zgodnie z ust. 2 cyt. przepisu, okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie uwzględnia się, jeżeli zbiegają się w czasie z okresami, o których mowa w art. 6, 7 i 10, uwzględnionymi przy ustalaniu prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy podkreślił, że celem wprowadzenia art. 10a do ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS było umożliwienie nabycia prawa do emerytury po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego osobie, która nie zdołała wypracować wymaganego stażu ubezpieczeniowego, ponieważ przebywała na rencie z tytułu niezdolności do pracy, przy czym warunkiem uwzględniania okresów pobierania renty jest utrata przez osobę zgłaszającą wniosek o emeryturę prawa do renty z powodu odzyskania zdolności do pracy (por. wyrok SN z dnia 24 lutego 2010 r. II UK 208/09, LEX nr 889698). Powyższa regulacja nie znajduje zaś zastosowania w sprawie odwołującego. Przepis z art. 10 a cyt. ustawy pozwala, co prawda na uwzględnienie okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy w zakresie niezbędnym do przyznania emerytury, gdy okresy składkowe, nieskładkowe oraz okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie są krótsze od okresu niezbędnego do przyznania emerytury, jednakże wyłącznie w przypadku ustalania prawa do emerytury na podstawie wskazanych artykułów, tj. 26 b, 27, 28.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie można było zatem przychylić się do stanowiska ubezpieczonego, z uwagi na to, że wnioskował on o emeryturę w wieku obniżonym, na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej.

Sąd meriti wskazał, że przepisy regulujące system zabezpieczenia społecznego ze względu na swoją istotę i konstrukcję podlegają wykładni ścisłej. Nie powinno się więc do nich stosować wykładni celowościowej, funkcjonalnej lub aksjologicznej w opozycji do wykładni językowej. Rezultatów wykładni językowej bowiem w takim przypadku nie można poddawać ani wykładni rozszerzającej, ani zwężającej (wyrok SN z dnia 7 lutego 2012 r. I UK 276/11, LEX nr 1313671).

Stąd też za nieuzasadnione Sąd Okręgowy uznał dowolne rozszerzanie przez ubezpieczonego katalogu okoliczności, w których art. 10a znajduje zastosowanie. Nadto, zdaniem tego Sądu, w niniejszej sprawie nie zachodziły żadne wątpliwości, co do interpretacji wyżej wskazanego przepisu, bowiem zawarto w nim zamknięty katalog przypadków, w których znajduje zastosowanie, przy czym art. 184 nie został wymieniony (wyrok SA w Katowicach z dnia 4 czerwca 2013 r. III AUa 1916/12 Biul.SAKa 2013/4/48).

Sąd Okręgowy nadmienił, że stanowisko Sądu znajduje potwierdzenie w ugruntowanym już orzecznictwie sądowym m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 18 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 449/15, w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 czerwca 2013 r. (III AUa 1916/12), w wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 716/15. Z orzeczeń tych wprost wynika, że możliwość uwzględnienia - przy ustalaniu prawa do emerytury - okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy na zasadach określonych w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440) nie dotyczy świadczeń przyznawanych na podstawie art. 184 tej ustawy.

W wyniku poczynionych ustaleń faktycznych i na tle dokonanych rozważań prawnych, Sąd pierwszej instancji uznał, iż ubezpieczony legitymuje się okresem składkowym na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 21 lat, 10 miesięcy i 10 dni.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako bezzasadne.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony, zaskarżając je w całości, wnosząc o jego zmianę i przyznanie prawa do emerytury oraz zaliczenie okresu pobierania renty jako okresu zatrudnienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, a swe ustalenia oparł na należycie zgromadzonym materiale dowodowym, którego ocena nie wykraczała poza granice wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd pierwszej instancji wywiódł prawidłowe wnioski z poprawnie dokonanej analizy dowodów. Stąd też, Sąd Apelacyjny ustalenia tego Sądu w całości uznał i przyjął jako własne. Sąd odwoławczy nie stwierdził przy tym naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego, w związku z czym poparł rozważania tego Sądu również w zakresie przyjętych przez niego podstaw prawnych orzeczenia.

Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu Sąd Apelacyjny przyjął za własną, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd drugiej instancji nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97, OSNAP 1998/3/104 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 402/99, OSNAP 2001/8/272).

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy ubezpieczony spełnił warunki uprawniające go do emerytury określonej treścią przepisów art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W pierwszej kolejności w niniejszej sprawie należało przesądzić czy w dniu wejścia w życie przepisów ustawy emerytalnej tj. 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat.

Sąd pierwszej instancji dla ustalenia tych okoliczności przeprowadził dowody z akt ZUS oraz pism i dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Przy rozstrzyganiu niniejszej sprawy należy podkreślić, że wymagania stawiane przez ustawodawcę, które należy spełnić celem uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach, powinno się interpretować ściśle. Emerytura przewidziana w art. 184 ustawy emerytalnej to świadczenie szczególne, gdyż przyznawane jest w drodze odstępstwa od zasady związanej z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Z tego powodu, wszystkie przesłanki warunkujące przyznanie tego świadczenia muszą być wykładane w sposób ścisły i precyzyjny.

Tymczasem w niniejszej sprawie niespornym było, że ubezpieczony nie wykazał 25-letniego okresu zatrudnienia na dzień 1 stycznia 1999 r., gdyż od 1995 r. nieprzerwanie przebywał na rencie, a ten ostatni okres nie może zostać zaliczany ani do okresów składkowych, ani do okresów nieskładkowych na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy. Do ubezpieczonego, urodzonego po 31 grudnia 1948 r. nie ma zastosowania art. 10a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż przepis ten w chwili obecnej dotyczy wyłącznie osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r.

Podkreślenia wymaga również, że art. 10a ust. 1 dotyczy osoby, która utraciła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługującej z Funduszu z powodu odzyskania zdolności do pracy.

Niewątpliwym zaś jest, że ubezpieczony jest niezdolny do pracy nieprzerwanie od 1995 roku i cały czas pobiera świadczenie rentowe przyznane na stałe.

Ustalenia te przesądzają, że spornego okresu nie można ubezpieczonemu zaliczyć do ustalenia ogólnego stażu ubezpieczeniowego. Wobec czego ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Mając na uwadze powyższe, apelacja ubezpieczonego na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk