Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 23 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2014 r. w Krakowie

na rozprawie sprawy z wniosku (...)

przy uczestnictwie Z. L., T. O., A. J. i E. D.

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestniczki E. D.

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie

z dnia 7 marca 2013 r., sygnatura akt I Ns 22/13/N

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 23 stycznia 2014 roku

Wnioskodawczyni (...) domagała się stwierdzenia nabycia spadku po B. K. wskazując, że spadkobiercami są jego siostry Z. K. i I. K..

Uczestniczka I. K. przyłączyła się do wniosku podając, że jej zmarły brat pozostawił testament.

Uczestniczka E. D. domagała się stwierdzenia nabycia spadku przez A. J. jako spadkobierczynię testamentową.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po B. K. zmarłym dnia 25 stycznia 2003 roku w(...), ostatnio stale zamieszkałym w (...)na os. (...) wprost nabyła w całości córka E. D. (punkt I) oraz stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (punkt II).

Postanowienie to zapadło w następującym stanie faktycznym:

Spadkodawca B. K. zmarł w dniu 25 stycznia 2003 roku. Zmarł jako rozwiedziony. Miał dwie siostry: I. K. i Z. L.. Jego rodzice zmarli przed nim. Spadkodawca miał jedno dziecko – E. D., która o jego śmierci dowiedziała się w jakiś czas po tym zdarzeniu (kilka dni, tygodni) od swej ciotki (...). Nie utrzymywała ona żadnych kontaktów z ojcem. E. D. nie składała żadnego oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku po spadkodawcy, nie zrzekała się dziedziczenia ani też nie została uznana za niegodną dziedziczenia. Spadkodawca pozostawał w konkubinacie z A. J. i na jej rzecz w dniu 6 kwietnia 1999 roku sporządził testament własnoręczny. Otwarcie i ogłoszenie testamentu nastąpiło przez referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie w sprawie sygn. akt I Ns 1756/08/N. A. J. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku, również Z. L. oświadczeniem z dnia 25 października 2010 roku odrzuciła spadek po spadkodawcy. I. K. zmarła w dniu 19 listopada 2010 roku, a spadek po niej nabył w całości T. O..

Sąd Rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni miała interes prawny w żądaniu stwierdzenia nabycia spadku po B. K. jako jego wierzyciel. Powołując treść art. 926 k.c., 931 k.c. i art. 677 k.p.c. argumentował, że odrzucenie spadku przez A. J. będącą spadkobiercą testamentowym powoduje, że spadek podlega dziedziczeniu na podstawie ustawy. O kosztach orzekł w oparciu o treść art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od opisanego postanowienia wniosła uczestniczka E. D. zaskarżając je w całości i zarzucając mu naruszenie:

- art. 1015 k.c. polegające na błędnej wykładni skutkującej uznaniem, że uczestniczka nie dotrzymała określonego w tym przepisie terminu na złożenie oświadczenia w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku po zmarłym B. K. i w konsekwencji niewłaściwym zastosowaniu przepisu art. 1015 § 2 k.c. skutkującym uznaniem, że nastąpiło proste przyjęcie przez nią spadku;

- art. 643 k.p.c., art. 5 k.p.c. i art. 212 k.p.c. polegające na niepoinformowaniu uczestniczki, wbrew dyspozycji art. 643 k.p.c, o odrzuceniu przez spadkobierczynię testamentową spadku po B. K. i o okolicznościach temu towarzyszących oraz niepouczeniu jej mimo, że występowała w sprawie bez adwokata, o wynikających z tego konsekwencjach, w tym o możliwości przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub odrzucenia spadku, które to naruszenie miało istotny wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, a być może winno zostać ocenione nawet jako pozbawienie uczestniczki możności obrony swoich praw powodujące nieważność postępowania.

Podnosząc powyższe zarzuty domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Z akt sprawy wynika, że uczestniczka E. D. w dniu 22 października 2012 roku złożyła pismo procesowe, w którym podała, że „nie jest zainteresowana objęciem spadku po ojcu” (k. 190). Z treści tego pisma można wyprowadzić wniosek, że wolą uczestniczki było złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku po zmarłym ojcu. Sąd Rejonowy jednakże nie nadał temu pismu odpowiedniego biegu albowiem nie wezwał uczestniczki, czy to w drodze zarządzenia czy też w toku rozprawy w dniu 7 marca 2013 roku, do wskazania czy oświadczenie o odrzuceniu spadku chce złożyć przed sądem czy też notariuszem oraz formy, w której to oświadczenie chce złożyć (art. 1018 § 3 k.c.). Wobec tego wydanie przez Sąd Rejonowy postanowienia co do istoty sprawy w sytuacji, gdy powyższemu pismu nie został nadany stosowny bieg, było przedwczesne. Podkreślenia wymaga, że w myśl art. 382 k.p.c. postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny i w tym znaczeniu jest przedłużeniem postępowania przeprowadzonego przed sądem pierwszej instancji, jednakże z pola widzenia nie może schodzić wymóg zachowania instancyjności, o której stanowi art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. Oznacza to, że sąd drugiej instancji nie może zastępować własnym orzeczeniem orzeczenia sądu pierwszej instancji, gdyż mogłoby to doprowadzać do sytuacji, w których sąd odwoławczy orzekałby jako jedna i ostateczna instancja (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 24 października 2012 roku, III AUa 1153/12, niepubl. SIP LEX nr 1223387). Wobec tego Sąd Okręgowy rozpoznając apelację uczestniczki z przyczyn proceduralnych nie był władny odebrać od niej oświadczenia o odrzuceniu spadku ani też nie był uprawniony do badania czy zostało ono złożone w terminie wynikającym z art. 1015 § 1 k.c. Zaznaczyć bowiem należy, że oświadczenie o odrzuceniu spadku nie może zostać złożone przed sądem odwoławczym, gdyż uprawnionym do odebrania takiego oświadczenia jest sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie, przed notariuszem lub w sądzie spadku w toku postępowania o stwierdzenie praw do spadku (art. 640 k.p.c.).

W tym stanie rzeczy zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu a sprawa została przekazana Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania (art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy ustali czy wolą uczestniczki ujawnioną w piśmie z dnia 22 października 2012 roku i w apelacji było w istocie odrzucenie spadku po zmarłym ojcu, a następnie w razie złożenia przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku, zbada czy oświadczenie to zostało złożone z zachowaniem terminu wynikającego z art. 1015 § 1 k.c. Dopiero po przeprowadzeniu powyższych czynności ustali krąg spadkobierców po B. K.. Jednocześnie jedynie na marginesie wskazać należy, że z protokołu rozprawy z dnia 7 marca 2013 roku wynika, że uczestniczka nie miała wiedzy o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę testamentowego albowiem, na co słusznie wskazuje w apelacji, nie została o tym poinformowana przez Sąd Rejonowy mimo obowiązku nałożonego przepisem art. 643 k.p.c. Sąd I instancji weźmie również pod uwagę, że termin do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku biegnie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się w o tytule swego powołania, czyli w nin. sprawie od dnia, w którym uczestniczka dowiedziała się o odrzuceniu spadku przez spadkobiercę testamentowego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.