Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2018 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa B. F. (1), R. F. (1), R. F. (2), M. F., K. F. i E. F.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt I C 386/16

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów B. F. (1), R. F. (1) i R. F. (2) kwoty po 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz każdego z powodów M. F., K. F. i E. F. kwoty po 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del. Leszek Jantowski SSA Anna Daniszewska SSA Mariusz Wicki

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt V ACa 8/18

UZASADNIENIE

Powodowie B. F. (1), R. F. (1), R. F. (2), M. F., K. F. i E. F. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) z siedzibą w W.:

-

na rzecz powódki B. F. (1) kwoty 120.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci męża A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powódki B. F. (1) kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem stosownego odszkodowania za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z powodu śmierci męża A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powoda R. F. (1) kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci ojca A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powódki R. F. (2) kwoty 80.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci ojca A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powódki M. F. kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci dziadka A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powoda K. F. kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci dziadka A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym,

-

na rzecz powódki E. F. kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z powodu śmierci dziadka A. F. (1) w wypadku komunikacyjnym.

Powodowie wnieśli również o zasądzenie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew (...)wniosło o oddalenie powództwa i zasądzenie od każdego z powodów kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2017 r. Sąd Okręgowy w B.:

1.zasądził od pozwanego na rzecz:

- powódki B. F. (1) kwotę 90.000 (dziewięćdziesiąt tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- powoda R. F. (1) kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- powódki R. F. (2) kwotę 50.000 (pięćdziesiąt tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- powódki M. F. kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- powoda K. F. kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

- powódki E. F. kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 sierpnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty;

2.oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3.zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. F. (1) kwotę 2.643,40 (dwa tysiące sześćset czterdzieści trzy 40/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.zasądził od pozwanego na rzecz powoda R. F. (1) kwotę 4.310,63 (cztery tysiące trzysta dziesięć 63/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

5.zasądził od pozwanego na rzecz powódki R. F. (2) kwotę 4.310,63 (cztery tysiące trzysta dziesięć 63/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

6.zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. F. kwotę 2.412,75 (dwa tysiące czterysta dwanaście 75/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

7.zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. F. kwotę 3.162,75 (trzy tysiące sto sześćdziesiąt dwa 75/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

8.zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. F. kwotę 3.162,75 (trzy tysiące sto sześćdziesiąt dwa 75/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

9.zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. kwotę 3.300,00 (trzy tysiące trzysta 0/100) złotych tytułem części kosztów sądowych, od uiszczenia których powódka B. F. (1) została zwolniona;

10.zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. kwotę 750,00 (siedemset pięćdziesiąt 0/100) złotych tytułem części kosztów sądowych, od uiszczenia których powódka M. F. została zwolniona;

11.zasądził od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. kwotę 352,40 (trzysta pięćdziesiąt dwa 40/100) złote tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia biegłego sądowego;

12.zasądził od powodów R. F. (1), R. F. (2), E. F. i K. F. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa -Sądu Okręgowego w B. kwotę 198,23 (sto dziewięćdziesiąt osiem 23/100) złotych tytułem zwrotu kosztów wynagrodzenia biegłego sądowego;

13. pozostałymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało oparte na następujących ustaleniach i rozważaniach:

(...) w B. K. J. kierujący samochodem osobowym marki A. o nr rej. (...), naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, nie zachował należytej ostrożności zbliżając się do przejścia dla pieszych i potrącił przechodzącego przez przejście dla pieszych A. F. (1), który wskutek doznanych obrażeń zmarł. Do (...)Wydziału Karnego w B. został wniesiony przeciwko sprawcy akt oskarżenia o popełnienie przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. Sprawca wypadku był

objętym obowiązkowym ubezpieczeniem OC w pozwanym (...). A. F. (1) był mężem B. F. (1), ojcem R. F. (1) i R. F. (2) oraz dziadkiem M. F., K. F. i E. F.. W chwili tragicznego zdarzenia zmarły (...)W wyniku przeprowadzonego przez pozwanego postępowania likwidacyjnego: na rzecz powódki B. F. (1) została przyznana kwota 30.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w oparciu o art. 446 § 4 k.c. oraz 4.893 zł tytułem zwrotu kosztów związanych z pogrzebem, na rzecz powodów R. F. (1) i R. F. (2) zostały przyznane kwoty po 20.000 zł dla każdego z nich tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w oparciu o art. 446 § 4 k.c. Pozwany nie znalazł podstaw do przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz powodów M. F., K. F. i E. F..

B. i A. F. (2) mieszkali sami od 1998 r., przez(...) tworzyli dobre małżeństwo, dzięki nim cała rodzina się spotykała. Ich relacje rodzinne były bardzo pozytywne, wszyscy trzymali się razem, rodzina dla wszystkich była najważniejsza. Powódka B. F. (1) była silnie związana emocjonalnie ze zmarłym mężem, nie lubili wychodzić, spędzali czas w domu i przyjmowali gości, czuli się dobrze w swoim towarzystwie. Mieli również wspólne zainteresowania, pasjonowali się ogrodem. Rodzina spędzała wspólnie święta w domu B. i A. F. (1). Do czasu tragicznego wypadku męża powódka była osobą uśmiechniętą i żywotną. A. F. (1) leczył się na lekkie schorzenia, był zdrowym i sprawnym fizycznie człowiekiem, który w znacznym stopniu pomagał żonie w obowiązkach domowych i wyręczał w wielu pracach. Oboje byli albo na rencie albo na emeryturze. Powódka otrzymuje 1130 zł z tytułu renty. A. F. (1) nigdy nie odmawiał pomocy dzieciom i wnukom, był osobą bardzo oddaną i cieszył się, że mógł im pomóc. B. F. (1) w 2014 r. uległa poważnemu wypadkowi, mąż opiekował się nią, mył, ubierał i gotował obiady. Zmarły małżonek był dla powódki podporą.

B. F. (1) przed śmiercią męża nie miała żadnych problemów z depresją, nie miała kłopotów ze snem i nie korzystała z pomocy (...) i psychologa. Po tragicznym wypadku powódka załamała się, rozpaczała, schudła 30 kilogramów, choć minęły 2 lata od tragicznego wypadku nadal to przeżywa i jest na silnych lekach. B. F. (1) raz w miesiącu chodzi do(...), ale jak jest w gorszym stanie wizyty są częstsze. Korzysta również z pomocy (...). Obecnie powódka mieszka sama, ale ma wsparcie w rodzinie, która jej pomaga w obowiązkach domowych i pociesza. Powódka do tej pory jest w rozpaczy

i nie otrząsnęła się po śmierci męża. B. F. (1) nadal czuje żal z powodu utraty małżonka. Zażywa (...), bez ich pomocy nie może zasnąć. B. F. (1) po śmierci męża sprawowała opiekę nad wnuczką E., by miała konkretne zajęcie i nie rozpaczała.

Śmierć męża była dla B. F. (1) doświadczeniem silnie stresującym i dostarczającym cierpienia fizycznego. U powódki wystąpiły zaburzenia adaptacyjne tj. zaburzenia psychiczne powstałe pod wpływem trudności z dostosowaniem się do znacząco nowych okoliczności życiowych, stanu stresu, napięcia, niepokoju, przygnębienia i rozstroju nerwowego. Powstają one w okresie adaptacji do znaczących zmian życiowych lub do stresującego wydarzenia życiowego i mogą utrudniać przystosowanie społeczne i efektywne działanie. W aktualnym stanie psychicznym B. F. (1) stwierdzono (...), przedłużający się, który wiąże się ze śmiercią męża. Jest to jedna z odmian depresji. Najczęstszą odmianą depresji reaktywnej jest depresja w żałobie, która pojawia się jako reakcja na utratę bliskiej osoby. Dochodzi wówczas do powstania stanów depresyjnych (depresyjny nastrój, płaczliwość, apatia, brak chęci do działania), częste jest też współwystępowanie charakterystycznych objawów somatycznych (m. in. skrócenie snu, obniżenie łaknienia). Śmierć męża powódki spowodowała również u niej subiektywne pogorszenie funkcjonowania. Zachodzi związek przyczynowo - skutkowy pomiędzy aktualnym stanem zdrowia psychicznego i emocjonalnego B. F. (1) a śmiercią A. F. (1) i nie ukończył się proces żałoby. Rokowanie co do dalszego stanu zdrowia psychicznego powódki jest niepewne. Wskazane jest dalsze leczenie powódki u specjalisty (...), korekta leków, a nawet hospitalizacja w oddziale dziennym lub stacjonarnym(...). Dom R. F. (1) znajduje się około 600 metrów od domu B. i zmarłego A. F. (1). Powód codziennie odwiedzał rodziców. R. F. (1) wspólnie z żoną prowadzi sklep, gdy ojciec powoda żył, pomagał im w jego prowadzeniu. Zmarły ojciec był złotą rączką, wszystko potrafił zrobić i pomagał dzieciom w najcięższych rzeczach. A. F. (1) woził wnuki do szkoły, podczas gdy ich rodzice pracowali. R. F. (1) był bardzo związany z ojcem i lubił spędzać z nim czas. Powód otrzymał od rodziców dużą pomoc, gdy zakładał własną rodzinę i studiował, rodzice zawsze byli bardzo pomocni i powód mógł na nich liczyć.

Po śmierci ojca powód R. F. (1) przez rok nie mógł dojść do siebie, był nerwowy i miał koszmary, zażywał również leki ziołowe. Zdarzało się, że mówił do żony, aby zadzwoniła do jego ojca. Powód nie korzystał z pomocy psychologa. R. F. (1) (...)i posiada własną rodzinę. Przez 15 lat prowadził z żoną sklep, obecnie powód wyjeżdża za granicę w celach zarobkowych.

R. F. (2) była bardzo związana ze zmarłym ojcem. Powódka zawsze

mogła liczyć na wsparcie rodziny. Przed narodzinami córki R. F. (2) odwiedzała rodziców przynajmniej raz w tygodniu i w każdą niedzielę. Od urodzenia córki (...) powódka była u rodziców codziennie. Po powrocie do pracy, B. i A. F. (2) opiekowali się jej córką powódki, E.. Pomimo wyprowadzki z domu rodzinnego, powódka chętnie wracała do niego, bo odnajdywała w nim spokój i miłość. Po tragicznej śmierci ojca R. F. (2) korzystała z pomocy (...). Lekarz ogólny przepisał powódce leki uspokajające i na sen, przez miesiąc miała zwolnienie z pracy. Po roku od tragicznej śmierci ojca powódka zaczęła mieć problemy z prowadzeniem samochodu, bała się jeździć, czuła paraliż, gdy pieszy podchodził do jezdni. Z tego powodu w 2016 r. zaczęła korzystać z pomocy (...), wizyty były co miesiąc, a terapia jej pomogła.

M. F. w chwili śmierci dziadka (...)w T., ale na stałe mieszka w B.. Powódka zawsze odwiedzała dziadków z okazji dnia dziadka czy babci. W czasie, gdy M. F. mieszkała z rodzicami była u dziadków codziennie lub co drugi dzień. Powódka zawsze mogła liczyć na pomoc dziadka, zawsze miał dla niej czas. M. F. spędzała czas z dziadkiem w warsztacie, robił tam dla niej wszystko co sobie wymyśliła. Po tragicznej śmierci dziadka powódka brała na początku leki uspokajające i nie korzystała z pomocy psychologa. Z uwagi na pracę, powódka musiała szybko otrząsnąć się z żałoby po dziadku. Obecnie M. F. mieszka z narzeczonym i ma małe dziecko.

K. F. zawsze mógł liczyć na pomoc dziadka. W czasie, gdy powód chodził do (...) dziadek pomagał mu w robieniu projektów. K. F. widział się z dziadkiem 2-3 razy w tygodniu. W okresie bezpośrednio poprzedzającym tragiczną śmierć dziadka powód przygotowywał się (...)i miał dużo dodatkowych zajęć, jednak w drodze powrotnej wchodził do dziadków na obiad. K. F. również pomagał dziadkowi w różnych pracach. Powód czuł się kochany przez dziadka i zawsze się do niego przytulał. A. F. (1) był dla niego ostoją spokoju. Powód wspólnie z dziadkiem grał w karty i monopol. K. F. zawsze był u dziadków z okazji dnia dziadka czy babci. W chwili śmierci dziadka powód był w (...) było mu źle z powodu utraty bliskiej osoby, jednak starał się z tym jakoś sobie poradzić i skupił się na (...), bo dziadek chciał, żeby dobrze mu poszło. Do tej pory powód odczuwa brak dziadka. Obecnie K. F. (...) w G..

B. F. (1) i jej zmarły mąż, od ukończenia przez ich wnuczkę (...) miesiąca życia opiekowali się nią. Od 2009 r. zajmowali się E. F., podczas gdy jej matka wróciła do pracy. A. F. (1) zaszczepił w swojej wnuczce pasję do kwiatów. E. F. chodziła ze zmarłym dziadkiem na

spacery i uczestniczyła w jego pracach w ogrodzie. Dziadek odprowadzał powódkę (...). W chwili śmierci dziadka E. F. miała(...). Śmierć dziadka była powódki bardzo trudna, przestraszyła się, że nie będzie miał się nią kto zajmować. Po tragicznej śmierci dziadka powódka była z matką (...). E. F. pamięta wspólne spacery z dziadkiem.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne, dokumentację specjalisty (...) W. D., zeznania złożone przez świadków i powodów oraz opinię wydaną przez biegłą (...)Sąd uznał za wiarygodne dowody z dokumentacji specjalisty (...) W. D., albowiem zostały sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla tego typu dokumentów, a ich prawdziwości strony nie kwestionowały. Były przejrzyste i jasne, ich autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu. Zeznania świadków, jak i powodów dotyczyły okoliczności związanych z ustaleniem zakresu cierpień i krzywdy doznanych przez powodów na skutek zdarzenia opisanego pozwem i śmierci A. F. (1) oraz stwierdzenia jak zmieniło się życie codzienne i zawodowe powodów na skutek jego śmierci, a także wzajemnych relacji i więzi łączących powodów ze zmarłym A. F. (1). Zarówno zeznania świadków jak i zeznania powodów Sąd I instancji uznał za wiarygodne i wzajemnie dopełniające się. Z zeznań złożonych przez powodów wynika, iż ich relacje ze zmarłym były bardzo dobre, jednak nie odbiegały od relacji istniejących w innych prawidłowo funkcjonujących rodzinach a stopień bliskości łączących ich relacji, nie był większy, niż przeciętnie ma to miejsce w relacjach pomiędzy małżonkami, dorosłymi dziećmi a rodzicami, czy też między wnukami a dziadkami.

Sąd w swojej ocenie oparł się na w pełni wiarygodnej opinii (...) sporządzonej w niniejszej sprawie przez: biegłą M. J.. Opinia sądowo-lekarska została oparta na szerokim materiale dowodowym, a także na badaniu przedmiotowym i podmiotowym przeprowadzonym z powódką B. F. (1). Opinię sporządzono zgodnie z zasadami fachowej wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłej. Wnioski wydanej opinii były przejrzyste, logiczne i gruntownie uzasadnione. Wskazane wyżej względy przemawiają za wiarygodnością opinii sądowej wydanej w sprawie.

Przechodząc do rozważań Sąd Okręgowy odwołał się do treści art. 822 § 1 i 4 k.c. regulującego przesłanki odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Przytoczył także treść art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124 z 2003r., poz. 1152 ze zm.), z którego wynika, iż z
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje
odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są
obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu

szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź
też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia. Stosownie do art. 35 cytowanej
ustawy, ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta
odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym
w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w
związku z ruchem tego pojazdu. Odszkodowanie należne z tytułu umowy
obowiązkowegoubezpieczeniaOCustalasięwedług zasad pełnego odszkodowania w ujęciu kodeksu cywilnego.

Dalej Sąd Okręgowy odwołał się do art. 446§4 k.c. regulującego przesłanki przyznania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę najbliższym członkom rodziny zmarłego. Odwołując się do orzecznictwa wskazał, że ustalenie, jaka kwota zadośćuczynienia w konkretnych okolicznościach jest odpowiednia należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego. Wyjaśnił, że instytucja zadośćuczynienia pieniężnego powinna przede wszystkim spełniać funkcję kompensacyjną, czyli łagodzić negatywne doznania psychiczne i fizyczne wynikające z naruszenia prawnie chronionej sfery dóbr osobistych osób pośrednio poszkodowanych. Rekompensata pieniężna ma stanowić jedynie rolę surogatu odszkodowania w klasycznym cywilistycznym tego słowa znaczeniu, gdyż nie da się zrównoważyć w pełni uszczerbku niemajątkowego przy pomocy majątkowego środka ochrony, jakimi są pieniądze. Oczywistym zdaniem Sądu I instancji jest to, że nie ma możliwości zrekompensowania w pełni świadczeniem pieniężnym śmierci osoby bliskiej, żadna bowiem kwota nie może ukoić bólu związanego z utratą najbliższych. Brak jest uniwersalnego miernika, który pozwala na ocenę, czy wysokość przyznanego zadośćuczynienia jest odpowiednia. Krzywda ma charakter niemajątkowy i niemożliwym jest przeprowadzenie matematycznego przeliczenia jej zakresu na wysokość należnego świadczenia. Kryteria, od których ustawodawca uzależnił wysokość zadośćuczynienia nie są ostre i wymagają wnioskowania opartego na dokonaniu ocen konkretnych okoliczności i całokształtu danej sprawy. Sąd zwrócił jednak uwagę, że w orzecznictwie i doktrynie wypracowane zostały pewne wskazówki, w jaki sposób należy określać „odpowiednią sumę” zadośćuczynienia. Podkreśla się, że zadośćuczynienie służy kompensacie krzywdy po stracie osoby najbliżej, a zatem uszczerbku dotykającego subiektywnej sfery osobowości, uczuciowości człowieka, w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia, powstałych utrudnień życiowych, konieczności zasadniczo odmiennego urządzenia sobie życia. Przy rozważaniach w zakresie wysokości należnego zadośćuczynienia nie można tracić także z pola widzenia, w jakim wieku znajdują się osoby poszkodowane i uprawnione oraz w jakich relacjach pozostawały miedzy sobą. Inna jest bowiem sytuacja po stracie rodzica osoby małoletniej, która żyje we wspólnym gospodarstwie domowym z tym rodzicem (rodzicami), a inna sytuacja osoby dorosłej, która nie funkcjonuje już w ramach tej rodziny.

W ocenie Sądu I Instancji dotychczas wypłacone przez pozwanego kwoty zadośćuczynienia nie powetowały krzywdy doznanej przez powodów, zatem częściowo zasadne były ich roszczenia dotyczące zadośćuczynienia za krzywdę doznaną wskutek śmierci męża, ojca i dziadka A. F. (1). W ocenie Sądu Okręgowego należne powódce B. F. (1) zadośćuczynienie winno zamykać się kwotą 120.000 złotych, należne powodom R. F. (1) i R. F. (2) zadośćuczynienie winno zamykać się kwotą 70.000 złotych dla każdego z powodów, zaś należne powodom M. F., K. F. i E. F. zadośćuczynienie winno wynieść 15.000 zł dla każdego z powodów. Przy ustaleniu należnego zadośćuczynienia należało uwzględnić kwoty dotychczas wypłacone powodom przez pozwanego. Należna zatem powódce B. F. (1) kwota z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę winna wynieść 90.000 tysięcy złotych, a należne powodom R. F. (1) i R. F. (2) kwoty z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę winny wynieść 50.000 złotych dla każdego z nich. Zdaniem Sądu będą to kwoty adekwatne do rozmiarów doznanych przez nich cierpień.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego powódce B. F. (1) Sąd miał na względzie fakt utraty przez nią w sposób nagły męża, z którym mieszkała, wspólnie prowadziła gospodarstwo domowe i na którego pomoc mogła zawsze liczyć. Powódka była również z mężem silnie związana, tworzyli oni zgodne i udane małżeństwo (...). Niespodziewana i przedwczesna strata męża zniweczyła ich wspólne plany na przyszłość i z pewnością w znacznym stopniu obniżyła komfort codziennego życia powódki, doprowadziła do zwiększenia jej codziennych obowiązków, które do tej pory wykonywał jej mąż. Po śmierci męża stan emocjonalny powódki uległ zmianie o czym świadczy fakt przebytego przez nią (...). Niewątpliwie utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny i trwały wiąże się z poczuciem smutku i osamotnienia, które są tym intensywniejsze, gdy strata osoby bliskiej następuje nagle i w tragicznych okolicznościach. Powódka w takich okolicznościach utraciła męża, a wraz z jego utratą wsparcie, pomoc oraz miłość. B. F. (1) nadal jest pod opieką (...), pobiera (...). Do tej pory ujawnia obniżony nastrój, utrzymuje się u niej płaczliwość, tęsknota za mężem, poczucie winy, żalu i krzywdy. Zgodnie z opinią biegłej, zachodzi związek między śmiercią męża a stanem zdrowia psychicznego B. F. (1). Proces żałoby u powódki nie został zakończony i stwierdzono u niej zespół depresyjny reaktywny, niepewne jest także rokowanie co do dalszego stanu jej zdrowia psychicznego. Z uwagi na związek istniejący między śmiercią A. F. (1) a pogorszeniem stanu zdrowia psychicznego powódki, Sąd zasądził kwotę zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w górnych granicach jej żądania

pomniejszoną o kwotę wypłaconą już przez pozwanego.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego powodom R. F. (1) i R. F. (2) Sąd miał na uwadze fakt utraty przez powodów w sposób przedwczesny i nagły ojca, jak i bliskie więzi łączące ich z ojcem. Śmierć ojca stanowiła dla powodów naruszenie jednego z najistotniejszych dóbr osobistych, które będzie trwało do końca ich życia. Niezależnie od stopnia przystosowania się do tego faktu, ubytek tak bliskiej osoby nie da się wypełnić poprzez inne relacje, tym bardziej jeżeli się zważy na osobowość zmarłego, który czując się blisko związany z dziećmi poświęcał im swój czas i interesował się ich życiem. Powódka R. F. (2) korzystała także z pomocy (...). Z drugiej jednak strony, należało zważyć, iż proces żałoby przebiegł u powodów normalnie i został zakończony, intensywność cierpień, ból, uczucie osamotnienia u powodów nie wykraczało ponad stopień przeciętnie odczuwany u osób najbliższych po tragicznej śmierci bliskiego członka rodziny. W chwili śmierci ojca powodowie byli osobami dorosłymi i mieli już własne rodziny, w których mieli oparcie. Nie było zatem podstaw do uwzględnienia dalej idących żądań powodów w zakresie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego powodom M. F., K. F. i E. F. Sąd miał na uwadze fakt utraty przez powodów w sposób przedwczesny i nagły dziadka, jak i bliskie więzi łączące powodów z dziadkiem. Niewątpliwie strata dziadka spowodowała u powodów dezorganizację życia rodzinnego i w sposób bolesny zakończyła pewien etap życia. Sąd miał także na uwadze fakt utraty dziadka przez E. F. w okresie dzieciństwa. Z drugiej jednak strony uwzględnić należało stopień pogodzenia się powodów z nagłą śmiercią dziadka i zakończenie procesu żałoby. W chwili tragicznej śmierci dziadka M. F. i K. F. byli osobami dorosłymi. Nadto żaden z powodów nie potrzebował długotrwałej pomocy (...). Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że każdy z nich mógł liczyć na wsparcie rodziny, zaś obecnie powodowie funkcjonują w społeczeństwie w sposób prawidłowy, zatem tragiczna utrata dziadka nie spowodowała aż takiej dezorganizacji życia powodów, by uzasadnione było zasądzenie zadośćuczynienia na ich rzecz w kwotach wskazanych w pozwie.

Co do roszczenia w zakresie odszkodowania, podstawę żądań powódki B. F. (1) stanowił przepis art. 446 § 3 k.c., zgodnie z którym Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie się ich sytuacji życiowej. Pogorszenie się sytuacji życiowej w rozumieniu powyższego przepisu polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, w przedstawionym ujęciu, ale obejmuje także przyszłe, niewymierne szkody majątkowe, polegające na utracie

realnej możliwości polepszenia warunków życia przyszłości, zazwyczaj nieuchwytne lub trudne do obliczenia, niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej. Ocena, czy nastąpiło znaczne pogorszenie sytuacji życiowej członków rodziny zmarłego odnosi się tak do stanu z dnia śmierci bezpośrednio poszkodowanego, jak i musi uwzględniać porównanie hipotetycznego stanu odzwierciedlającego sytuację, w jakiej w przyszłości znajdowaliby się bliscy zmarłego, do sytuacji, w której znajdują się w związku ze śmiercią poszkodowanego.

W ocenie Sądu Okręgowego powódka B. F. (1) nie wykazała zasadności roszczenia o odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej z powodu śmierci męża. W szczególności powódka nie przedstawiła żadnych dowodów na okoliczność przychodów męża i pogorszenia jej sytuacji życiowej wskutek jego śmierci. Odwołując się do poglądów orzecznictwa Sąd Okręgowy wskazał, że o ile zadośćuczynienie odnosi się do krzywdy niemajątkowej, to odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej odnosić się musi wyłącznie do aspektów majątkowych. Przepis art. 446 § 3 k.c. stoi na straży prawa osoby bliskiej do utrzymania poziomu życia zbliżonego do dotychczasowego, pomimo śmierci osoby przyczyniającej się do zaspokajania potrzeb materialnych osoby bliskiej bądź z powodu umniejszenia własnych zdolności zarobkowania na skutek szoku wywołanego śmiercią członka rodziny. Kompensacyjna i „ryczałtowa” funkcja odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. nie zwalnia poszkodowanego od skonkretyzowania hipotezy jak wyglądałoby jego życie, także w aspekcie materialnym, gdyby najbliższa osoba nie zmarła. Dla udowodnienia ewentualnej znacznej różnicy i stwierdzenia znacznego pogorszenia się sytuacji w stosunku do wynikającej z przedstawionej hipotezy, nie jest wystarczające powoływanie się na utratę wsparcia finansowego, jak również na nieudokumentowane dostatecznie możliwości zarobkowe bezpośrednio poszkodowanego. Sąd podzielił również pogląd, iż odszkodowanie z art. 446 § 3 k.c. jest zasadne jedynie wówczas, gdy te trudne do uchwycenia uszczerbki mają wpływ na ogólnie pojmowaną sytuację życiową poszkodowanego. Odszkodowanie nie może być przyznane za same tylko cierpienia moralne doznane z powodu śmierci osoby najbliższej, temu bowiem celowi służy zasadniczo regulacja prawna z art. 446 § 4 k.c. Brak było zatem podstaw do uwzględnienia żądań powódki w zakresie przyznania jej odszkodowania z art. 446 § 3 k.c.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 wyroku na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c. a w pozostałym zakresie żądania oddalił, uznając je za wygórowane, o czym orzekł w punkcie 1-a contrario na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniami pozwu w tym zakresie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł jak w punktach 3 - 8 wyroku na podstawie art. 100 k.p.c. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów procesu (art. 100 k.p.c.), strony powinny ponieść jego koszty w takim stopniu w jakim przegrały sprawę. Powódka B. F. (1) przegrała proces w 40%, a pozwany w 60%. Koszty procesu po stronie powódki B. F. (1) wyniosły kwotę 9.217 zł, na którą złożyły się opłata od pozwu w wysokości 2000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 7.200 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 7.217 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 7.200 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powódka winna ponieść koszty procesu w kwocie 2.886,80 zł (7217 zł x 40%), zaś pozwany w kwocie 5.530,20 zł (9.217zł x60%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 2.643,40 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki B. F. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powód R. F. (1) przegrał proces w 37,5 %, a pozwany w 62,5%. Koszty procesu po stronie powoda R. F. (1) wyniosły kwotę 11.217 zł, na którą złożyły się opłata od pozwu w wysokości 4.000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 7.200 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 7.200 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powód winien ponieść koszty procesu w kwocie 2.700 zł (7.200 zł 37,5%), zaś pozwany w kwocie 7.010,53 zł (11.217 zł x 52,5%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 4.310,63 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda R. F. (1) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka R. F. (2) przegrała proces w 37,5 %, a pozwany w 62,5%. Koszty procesu po stronie powódki R. F. (2) wyniosły kwotę 11.217 zł, na którą złożyły się opłata od pozwu w wysokości 4.000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 7.200 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 7.200 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powódka winna ponieść koszty procesu w kwocie 2.700 zł (7.200 zł x 37,5%), zaś pozwany w kwocie 7.010,63 zł (11.217zł x 62,5%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 4.310,63 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki R. F. (2) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka M. F. przegrała proces w 25%, a pozwany w 75%. Koszty procesu po stronie powódki M. F.. wyniosły kwotę 4.817 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 4.800 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 4.800 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika.

Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powódka winna ponieść koszty procesu w kwocie 1.200,00 zł (4.800 zł x 25%), zaś pozwany w kwocie 3.612,75 zł (4.817zł x 75%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 2.412,75 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki M. F. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powód K. F. przegrał proces w 25%, a pozwany w 75%. Koszty procesu po stronie powoda K. F. wyniosły kwotę 5.817 zł, na którą złożyły się opłata od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 4.800 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 4.800 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powód winien ponieść koszty procesu w kwocie 1.200,00 zł (4.800 zł x 25%), zaś pozwany w kwocie 4.362,75 zł (5.817zł x 75%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 3.162,75 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. F. tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powódka E. F. przegrała proces w 25%, a pozwany w 75%. Koszty procesu po stronie powódki E. F. wyniosły kwotę 5.817 zł, na którą złożyły się opłata od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w wysokości 4.800 zł i opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty procesu po stronie pozwanej wyniosły kwotę 4.800 zł - wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. Zgodnie z zasadą stosunkowego rozdziału kosztów powódka winna ponieść koszty procesu w kwocie 1.200,00 zł (4.800 zł x 25%), zaś pozwany w kwocie 4.362,75 zł (5.817zł x 75%). Wynikającą stąd różnicę w wysokości 3.162,75 zł Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki E. F. tytułem zwrotu kosztów procesu.

W punktach 9 i 10, Sąd stosując zasadę stosunkowego rozdziału kosztów (art. 100 k.p.c.) nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.300 zł (5.500 zł x 60%) tytułem kosztów sądowych w części, od których powódka B. F. (1) została zwolniona oraz kwotę 750,00 zł (1.000 zł x 75%) tytułem kosztów sądowych w części, od których powódka M. F. została zwolniona.

O kosztach sądowych Sąd orzekł jak punktach 11 i 12 wyroku, na podstawie przepisu art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z zw. z art. 100 k.p.c.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu powodowie: R. F. (1), R. F. (2), K. F. i E. F. solidarnie winni byli uiścić kwotę 198,23 zł (550,63 zł x 36%) tytułem wynagrodzenia biegłego. Pozwany zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu winien był uiścić 352,40 zł (550,63zł x 64%) tytułem wynagrodzenia biegłego.

Pozostałymi kosztami sądowymi Sąd w punkcie 13 wyroku, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go odnośnie punku 1 w części ponad kwoty: 50.000 zł - B. F. (1), 20.000 zł. - R. F. (1), 20.000 zł. - R. F. (2), 7.000 zł. - M. F., 7.000 zł. - K. F., 7.000 zł. - E. F. oraz w punktach 3 – 12. Skarżący wniósł o:

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa B. F. (1) ponad kwotę 50.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa R. F. (1) ponad kwotę 20.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa R. F. (2) ponad kwotę 20.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa M. F. ponad kwotę 7.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa K. F. ponad kwotę 7.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. 1 poprzez oddalenie powództwa E. F. ponad kwotę 7.000 zł,

-

zmianę zaskarżonego wyroku w pkt.: 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 poprzez rozstrzygniecie o kosztach procesu stosownie do wyniku sprawy,

-

zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu apelacyjnego według norm przepisanych.

Skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego - przepisu art. 446§4 k.c. poprzez wadliwe jego zastosowanie i przyznanie zbyt wysokich sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz powodów.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje jej za własne, co czyni zbędnym ich ponowne przytaczanie, podobnie Sąd Apelacyjny podziela dokonaną przez ten Sąd ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego oraz ocenę prawną prawidłowych ustaleń faktycznych.

Skarżący podnosił w zasadzie jeden zarzut, naruszenia przepisów prawa materialnego koncentrujący się na wykazaniu zasądzenia zbyt wygórowanego zadośćuczynienia.

Wskazać należy, iż naruszenia przepisów prawa materialnego mogą wystąpić w dwojaki sposób: poprzez błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie. Pierwsza postać naruszenia polegać może na mylnym zrozumieniu treści zastosowanego przepisu lub też na ustaleniu treści ogólnych pojęć prawnych. Druga forma dotyczy kwestii prawidłowego odniesienia normy prawa materialnego do ustalonego stanu faktycznego, a więc skonfrontowania okoliczności stanu faktycznego z hipotezą konkretnej normy prawnej i poddanie tego stanu ocenie prawnej na podstawie treści tej normy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2003r. I CKN 160/01 LEX nr 78813). Żadna z tych postaci naruszenia prawa materialnego w niniejszej sprawie nie zachodzi.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo przyjął, iż śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym w postaci więzi rodzinnej, co rodzi po stronie tej osoby prawo do ochrony wprost na podstawie art. 446 § 4 k.c. polegające na możliwości bezpośredniego dochodzenia naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego. Samo zaś istnienie więzi rodzinnych i naruszenie tego dobra osobistego poprzez ich zerwanie na skutek śmierci osoby bliskiej jest elementem stanu faktycznego, który może być wykazany za pomocą środków dowodowych w postaci zeznań świadków lub stron, ewentualnie w oparciu o dowód z opinii biegłego (...).

Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, iż ta więź istniała i została nagle zerwana w następstwie tragicznej śmierci A. F. (1) – męża powódki B. F. (1), ojca powodów R. i R. F. (2) oraz dziadka K., M. i E. F.

Do kategorii krzywdy kompensowanej zadośćuczynieniem pieniężnym na podstawie art. 446 § 4 k.c. zalicza się w szczególności takie uszczerbki niemajątkowe wywołane śmiercią osoby najbliższej, jak: wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, poczucie osamotnienia, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się w nowej sytuacji, zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny, zachwianie poczucia bezpieczeństwa. Doniosłym prawnie są przede wszystkim takie okoliczności, jak stopień bliskości osoby uprawnionej względem zmarłego, wiek uprawnionego, intensywność więzi między nim a zmarłym, skala bólu i cierpień przeżywanych przez uprawnionego, stopień negatywnego wpływu śmierci osoby najbliższej na życie uprawnionego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015r. III CSK 173/14, Legalis 1263224, także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2017 r. I CSK 595/16, Legalis 1629970)

Przenosząc to na grunt niniejszej sprawy, właśnie wysoki stopień bliskości między w szczególności powódką B. F. (2) a mężem A. F. (3)

powinien być uznawany za czynnik zwiększający rozmiar krzywdy. Sąd Okręgowy trafnie zauważył, że powódka i jej tragicznie zmarły mąż przed długie lata byli zgodnym, udanym i kochającym się małżeństwem. Mogła liczyć na jego wsparcie, pomoc, towarzystwo, wspólne przeżywanie codziennego życia. Jak wynika z poczynionych ustaleń zmarły A. F. (4) był osobą serdeczną, służącą pomocą bliskim w zwykłych sprawach życia codziennego – od ponad(...)codziennie towarzyszył powódce, dając jej miłość i poczucie bezpieczeństwa, a zatem te więzi pomiędzy powódką a jej zmarłym mężem były szczególnie intensywne. Słusznie zauważył Sąd Okręgowy, że niespodziewana i przedwczesna strata męża przede wszystkim zaburzyła poczucie bezpieczeństwa powódki, zniweczyła możliwość wspólnego i szczęśliwego przeżywania dalszych lat, co ma szczególne znaczenie w kontekście tego, że powódka i zmarły mąż w pewnej perspektywie zbliżali się do wieku, gdy wsparcie małżonka ma szczególne znaczenie dla odczuwania właściwego komfortu życia. Jak wynika z poczynionych ustaleń powódka B. F. (1) doznała znacznego (...) nadal jest pod opieką (...), pobiera (...). Do tej pory ujawnia się powódki przedłużający się (...) który wiąże się ze śmiercią męża. Stan ten utrudnia jej codzienne funkcjonowanie i możliwość odnalezienia się w nowej sytuacji ( k.vide: opinia (...), k.162). W tym kontekście za niemające wpływu na ograniczenie wysokości zadośćuczynienia należało uznać zarzuty skarżącego zawarte w uzasadnieniu apelacji odnosząc się do tego, że powódka B. F. (1) po śmierci męża została otoczona troską i opieką osób najbliższych. Okoliczności te są bowiem prawnie obojętne z punktu widzenia ustalenia rozmiaru krzywdy i adekwatnego do niego zadośćuczynienia. Trzeba przy tym pamiętać, że Sąd przyznaje zadośćuczynienie na podstawie art.448 k.c. nie tylko za emocje i cierpienia w okresie żałoby, lecz także, a w zasadzie przede wszystkim, za krzywdę wynikającą z utraty na zawsze osoby bliskiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2017 r. II CSK 137/17, LEX nr 2416279).

Podobnie odnośnie dzieci zmarłego A. R. (2) F. i R. F. (2) prawidłowo Sąd Okręgowy zauważył, że powodowie ci byli w chwili śmierci ojca osobami dorosłymi, mieli własne rodziny, w których mogli znaleźć oparcie w tych trudnych chwilach. Inaczej należy oceniać sytuację, gdy w chwili śmierci rodzica dzieci są małoletnie, gdyż wówczas zerwanie tej więzi jest szczególnie bolesne. Więzi w relacjach małoletnie dzieci - rodzice są wyjątkowo ścisłe. Rodzic co do zasady nie może być bowiem zastąpiony przez inną osobę w roli społecznej, jaką ma do wypełnienia wobec małoletniego dziecka w jego wychowaniu, wspieraniu i zapewnieniu bezpieczeństwa. Nie oznacza to jednak, że zasądzone na rzecz R. F. (1) i R. F. (2) kwoty zadośćuczynienia były rażąco wygórowane. Z poczynionych ustaleń wynika, że

dzieci A. F. (1) nadal utrzymywał z nim bliskie, czułe relacje. Z poczynionych ustaleń wynika bowiem, że powód R. F. (1) zamieszkiwał w niedalekiej odległości od rodziców, ojciec pomagał mu w prowadzenie sklepu i w innych bieżących sprawach życia codziennego, interesował się nim i wspierał, pomagał w opiece nad dziećmi powoda – a swoimi wnukami.

Z kolei R. F. (2) od urodzenia córki (...)bywała u rodziców codziennie. B. i A. F. (2) opiekowali się jej córką powódki, E.. Powódka była bardzo zżyta z domem rodzinnym, zaś po śmierci ojca korzystała z pomocy (...).

Wszystko to pozwala uznać, że powodów R. F. (1) i R. F. (2) łączył z ojcem również szczególnie bliskie więzi rodzinne, które nie osłabły wyłącznie dlatego, że stali się osobami dorosłymi. Słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy na wynikającą z poczynionych ustaleń osobowość A. F. (1), który było osobą ciepłą, poświęcającą swój czas dzieciom, wspierającą w ich codziennym życiu. Miało to również wpływ na ustalenie rozmiaru krzywdy doznanego przez powodów R. F. (1) i R. F. (2). W tej sytuacji akcentowana przez skarżącego w uzasadnieniu apelacji okoliczność, że dzieci A. F. (1) w chwili jego śmierci były osobami dorosłymi nie mogła wpłynąć na uznanie, że zasądzone na ich rzecz zadośćuczynienie jest rażąco wygórowane.

Wprawdzie więzi łączące powodów M. F., K. F. i E. F. ze zmarłym dziadkiem były mniej intensywne, aniżeli w przypadku ich rodziców, czy też B. F. (1) – co znalazło odzwierciedlenie w wysokości zasądzonego zadośćuczynienia - nie oznacza to jednak, że kwota przyznanego zadośćuczynienia jest rażąco wygórowana.

Z poczynionych ustaleń wynika bowiem, że powódka M. F. – jakkolwiek zamieszkiwała w B. i (...) - zawsze odwiedzała dziadków z okazji dnia dziadka czy babci, natomiast w czasie, gdy mieszkała z rodzicami była u dziadków codziennie lub co drugi dzień. Powódka zawsze mogła liczyć na pomoc dziadka, zawsze miał dla niej czas. Podobnie K. F. zawsze mógł liczyć na pomoc dziadka; w czasie, gdy powód uczęszczał (...) dziadek pomagał mu w robieniu projektów. K. F. widywał się z dziadkiem 2-3 razy w tygodniu. W okresie bezpośrednio poprzedzającym tragiczną śmierć dziadka powód przygotowywał się do(...) i miał dużo dodatkowych zajęć, jednak w drodze powrotnej wchodził do dziadków na obiad. K. F. również pomagał dziadkowi w różnych pracach. Dziadek był dla niego oparciem, wspólnie spędzali czas grając w gry planszowe. Podobnie jak w przypadku powodów R. F. (1) i R. F. (2) podnoszone przez skarżącego w uzasadnieniu apelacji okoliczności dotyczące tego, że M.

F. i K. F. w chwili śmierci dziadka byli już osobami dorosłymi, nie zostali osamotnieni w swojej żałobie, nie mogły wpłynąć na uznanie zasadności obniżenia zasądzonego zadośćuczynienia. Okoliczności te zostały przez Sąd I instancji należycie rozważone i uwzględnione przy ustalaniu wysokości adekwatnego zadośćuczynienia.

Z kolei E. F. – najmłodsza z wnuczek – byłą często pod opieką dziadków, chodziła ze zmarłym dziadkiem na spacery i uczestniczyła w jego pracach w ogrodzie. Dziadek odprowadzał powódkę (...). Śmierć dziadka pozbawiła powódkę radości z przebywania z nim i opieki, jaką miała z jego strony.

Wszystkie te okoliczności pozwalają przyjąć, że zasądzone kwoty zadośćuczynienia nie są rażąco wygórowane. Podkreślenia bowiem wymaga, że zgodnie z utrwalonym w tej mierze orzecznictwem zarzut zawyżenia lub zaniżenia wysokości zasądzonego zadośćuczynienia może być uwzględniony tylko w razie wykazania oczywistego naruszenia kryteriów określania wysokości zadośćuczynienia przez Sąd, tym bardziej, że w pojęciu „odpowiednia suma zadośćuczynienia", o którym mowa jest w art. 448 k.c. zawarte jest uprawnienie swobodnej oceny Sądu, wynikające z niemożności ze swej istoty precyzyjnego oszacowania wartości doznanej krzywdy, stanowiącej naruszenie dóbr osobistych poszkodowanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2006 r., IV CK 384/05, LEX nr 179739, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2002 r., I CKN 837/00, LEX nr 56891). Zarzut zawyżenia kwoty zadośćuczynienia nie może zatem wkraczać w sferę swobodnego uznania sędziowskiego. Stąd korygowanie przez Sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia może być aktualne tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 18 listopada 2004 r., I CK 219/04, LEX nr 146356, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2015 r. I CSK 434/14 LEX nr 1712803). Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie występuje. Jak już to wcześniej wskazano, konstrukcja prawna zadośćuczynienia przyznawanego na podstawie art.446§4 k.c. zakłada rekompensatę za krzywdę wywołaną nieodwracalną utratą osoby bliskiej, z którą łączyły stronę dochodzącą takiego zadośćuczynienia więzi rodzinne. Podstawową funkcją zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę jest przy tym funkcja kompensacyjna. Zadośćuczynienie ma wynagrodzić doznaną krzywdę, a zatem wszelkie ujemne uczucia, cierpienia i przeżycia psychiczne, związane z utratą bliskiej osoby, które nie dają się w prosty sposób przeliczyć na wartości pieniężne, ma kompensować ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej oraz przedwczesną utratę członka rodziny. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2014 r. IV CSK 112/14 LEX nr 1604651, także uzasadnienie wyroku Sądu

Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2015 r. I CSK 434/14 LEX nr 1712803).

W niniejszej sprawie istnienie bliskich więzi rodzinnych ze zmarłym tragicznie A. F. (1), o szczególny stopniu intensywności, zostało przez powodów wykazane, podobnie jak i krzywda, jaką doznali wskutek śmierci A. F. (1).

W konsekwencji w ocenie Sądu Apelacyjnego ustalone kwoty zadośćuczynienia, odpowiednio: 120.000 zł na rzecz powódki B. F. (1), po 70.000 zł na rzecz R. F. (1) i R. F. (2) i po 15.000 zł na rzecz M. , K. i E. F. są odpowiednie do krzywdy powodów, mając na uwadze bliskie więzi łączące ich ze zmarłym, stopień negatywnych doznań psychicznych spowodowanych śmiercią męża, ojca i dziadka, rolę, jaką pełnił w rodzinie zmarły A. F. (4). Prawidłowo zatem Sąd I instancji zasądził od pozwanego na rzecz powodów B. F. (1), R. F. (1) i R. F. (2) różnicę pomiędzy adekwatnym zadośćuczynieniem a kwotami uprzednio wypłaconymi przez pozwanego, oraz w całości na rzecz M. , K. i E. F.. Na marginesie należy tylko dodatkowo wskazać, że zasądzone kwoty nie odbiegają w swoich wysokościach od kwot przyznawanych w innych tego typu sprawach (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2015 r. III CSK 173/14, Legalis 1263224).

W rezultacie w ocenie Sądu Apelacyjnego powołane w apelacji argumenty kwestionujące wysokość zasądzonego zadośćuczynienia były chybione, a tym samym nie był także trafny zarzut naruszenia art. 446§ 4 k.c. mający polegać na zawyżeniu zasądzonego zadośćuczynienia.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny na podstawie wyżej cytowanych przepisów oraz art.385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie wyrażonej w art. 98 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynika postępowania. Skoro apelacja została oddalona, Sąd na rzecz każdego z powodów zasądził zwrot kosztów zastępstwa procesowego według stawek minimalnych. Ich wysokość ustalona została na podstawie § 2 pkt. 4 i 5 w zw. z §10 ust.1 pkt. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U z 2015r. poz.1800). Przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącego 40.000 zł w odniesieniu do B. F. (1) oraz po 30.000,-zł w stosunku do R. F. (1) i R. F. (2) stawka ta wynosiła po 2.700,-zł, zaś przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącego po 8.000 zł w stosunku do pozostałych powodów - 1.350 zł. Współuczestnikom formalnym (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), reprezentowanym przez jednego pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym, należy się zwrot kosztów procesu obejmujących jego wynagrodzenie ustalone co do zasady odrębnie

w stosunku do każdego współuczestnika. Sąd powinien jednak obniżyć to wynagrodzenie, jeżeli przemawia za tym nakład pracy pełnomocnika, podjęte przez niego czynności oraz charakter sprawy (art. 109 § 2 k.p.c.) ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 października 2015 r. III CZP 58/15 OSNC 2016/10/113). Z uwagi na jednorodzajowy charakter sprawy i związany z tym nakład pracy pełnomocnika Sąd Apelacyjny obniżył zasądzone na rzecz powodów wynagrodzenie, odpowiednio do kwot po 1.800 zł, oraz po 900,-zł na rzecz każdego z powodów.