Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2017 r. w Katowicach

sprawy z odwołania B. M. (B. M.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o świadczenie przedemerytalne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 24 lutego 2017 r. sygn. akt VIII U 1915/16

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala odwołanie,

2.  zasądza od B. M. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

/-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA G. Pietrzyk- Cyrbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 947/17

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 września 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Z., po rozpoznaniu wniosku z dnia 19 sierpnia 2016r., odmówił ubezpieczonej B. M. prawa do świadczenia przedemerytalnego, wskazując, że ubezpieczona
nie spełniła dwóch warunków: rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło zgodnie z ustawą
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz z przedłożonego zaświadczenia
z PUP nie wynika, że nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona domagała się jej zmiany i przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego od 20 sierpnia 2016r. W uzasadnieniu podniosła, że jej były pracodawca ( (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) powstał w wyniku konsolidacji sześciu spółek i przeprowadził restrukturyzację zatrudnienia poprzez program dobrowolnych odejść. Odwołująca się wskazała, że jako jedna z wielu skorzystała z oferowanej jej możliwości, co oznacza, iż do rozwiązania stosunku pracy doszło z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Do odwołania skarżąca dołączyła także stosowne zaświadczenie z PUP.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, argumentując jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie 20 października 2016r. Zakład wydał ponownie odmowną decyzję; uwzględnił przedłożone przez skarżącą zaświadczenie z PUP. Jednak podtrzymał stanowisko, iż nie doszło do rozwiązania stosunku pracy zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy.

Ubezpieczona tą decyzję także zaskarżyła, opierając się na tożsamej argumentacji, wniosła o jej zmianę i przyznanie świadczenia przedemerytalnego od 20 sierpnia 2016r.

Organ rentowy wniósł o oddalenie także drugiego odwołania.

Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 24 lutego 2017r., sygn. akt
VIII U 1915/16 zmienił zaskarżone decyzje i przyznał ubezpieczonej prawo do
świadczenia przedemerytalnego od dnia 11 października 2016r. (pkt 1), oddalając odwołanie
w pozostałym zakresie (pkt 2).

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że B. M. (ur. (...)) była zatrudniona od 1 sierpnia 1993r. przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na stanowisku specjalisty ds. prawno-własnościowych.

Dalej, na podstawie akt osobowych, zeznań świadka oraz zeznań ubezpieczonej, Sąd pierwszej instancji ustalił, że pracodawca odwołującej się powstał przez połączenie 6 spółek, które stały się oddziałami. Zadania dotychczas prowadzone przez spółki przed konsolidacją zostały scentralizowane. Następowało łączenie obszarów i likwidacja jednostek terenowych. Sytuacja finansowa (...) była trudna; stwierdzono przerosty w zatrudnieniu. Pracownicy obawiali się, że w związku z powielaniem się stanowisk na poziomie centralnym, zostaną wdrożone zwolnienia grupowe. W spółce został przyjęty program poprawy efektywności, mający na celu cięcie kosztów pracowniczych. W związku z tym zarząd spółki – bez konsultacji ze związkami zawodowymi – ogłosił w grudniu 2013r. program dobrowolnych odejść.

(...) Spółka z o.o. przyjęła wobec tego „Regulamin w sprawie określenia zasad Programu Dobrowolnych Odejść pracowników zatrudnionych w (...) Sp. z o.o. - strumień II”. Pracodawca umożliwił składanie pracownikom wniosków o dobrowolne rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron (§ 3 ust. 1 regulaminu) do 30 czerwca 2014r.
w zamian za sprecyzowane bliżej w § 4 regulaminu świadczenia pieniężne. Odwołująca skorzystała z możliwości dobrowolnego odejścia. Przystąpiła do „Programu Dobrowolnych Odejść” na podstawie złożonego przez nią z własnej inicjatywy i dobrowolnie wniosku
z 7 marca 2014r. Pracodawca wyraził na to zgodę. Uprzednio wniosek pozytywnie zaopiniowała kierowniczka działu, w której zatrudniona była ubezpieczona. Konieczność wydania opinii wiązała się ze skutkiem dobrowolnego odejścia w postaci zmniejszenia obsady w dziale.

W dniu 23 czerwca 2014r. odwołująca zawarła z pracodawcą porozumienie. Na jego podstawie strony zgodnie oświadczyły, że rozwiązują łączący je stosunek pracy z dniem
1 lipca 2014r. Ubezpieczona otrzymała w związku z tym kwotę 101.471,88 zł tytułem rekompensat i odpraw. W całej spółce z tego programu skorzystało łącznie 269 osób.

Po rozwiązaniu z ubezpieczoną umowy o pracę jej stanowisko zajęła A. K., uprzednio zdegradowana ze stanowiska kierowniczego. Nie zatrudniano nowych pracowników. Dział obsługi prawnej nieruchomości, w którym zatrudniona była odwołująca się, przekształcił się w dział majątku. Następnie po połączeniu z działem administracji
i logistyki powstał jeden dział nieruchomości i transportu z nowym zakresem obowiązków. Następowała wewnętrzna rotacja – część zadań pracowników, którzy odchodzili, przekazywana była innym zatrudnionym.

Następnie Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 8 lipca 2014r. odwołująca się została zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w Z. jako osoba bezrobotna. Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych upłynął z dniem 5 kwietnia 2015r. W tym czasie ubezpieczona nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych. Nadal pozostaje bezrobotna. Ubezpieczona legitymowała się w dniu rozwiązania stosunku pracy okresami składkowymi w wymiarze 35 lat, 9 miesięcy i 16 dni.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zgromadzone w sprawie dokumenty pozostawały spójne z treścią zeznań ubezpieczonej i świadka A. K..

Sąd Okręgowy uznał, że odwołania zasługiwały na uwzględnienie co do zasady.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy – powołując się na regulacje art. 2
ust. 1 pkt 5 i ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych, wskazując na cztery przyczyny dotyczące zakładu pracy w rozumieniu ust. 1 pkt 29 art. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – stwierdził, że bezsporne stosunek pracy odwołującej się – zatrudnionej w zakładzie pracy dłużej niż 6 miesięcy – ustał, po czym zarejestrowała się ona jako osoba bezrobotna w PUP, otrzymywała przez 180 dni zasiłek dla bezrobotnych, w czasie którego nie odmówiła przyjęcia propozycji zatrudnienia (co organ rentowy przestał kwestionować dopiero w toku postępowania), nadal pozostaje bezrobotna i złożyła wniosek o świadczenie przedemerytalne w ustawowym terminie. Nie budziło też sporu, że ubezpieczona posiadała ponad 35-letni okres uprawniający do emerytury.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że wystarczy stwierdzenie ziszczenia się jednej
z czterech wyżej wymienionych przyczyn, by zrealizowała się przesłanka „rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy” z art. 2 ust. 1 pkt 5 u.ś.p.

Sąd Okręgowy zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego, że odwołująca się rozwiązała stosunek pracy na podstawie porozumienia stron (art. 30 § 1 pkt 1 k.p.),
a wydane przez (...) Sp. z o.o. świadectwo pracy nie stwierdzało powodów takiej decyzji. Wadliwie jednak, zdaniem Sądu, Zakład utożsamił formę rozwiązania stosunku pracy
z jej przyczynami. Nie jest bowiem decydująca dla rozstrzygnięcia wniosku odwołującej
forma rozwiązania jej stosunku pracy (przez złożenie dwóch zgodnych oświadczeń woli lub jednostronnie przez pracownika albo pracodawcę), a jedynie faktyczne przyczyny utraty zatrudnienia – tj. czy istotnie leżały one po stronie pracodawcy.

Sąd podkreślił, że użyte w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych sformułowanie „rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy”, przemawia za przyjęciem, że do rozwiązania stosunku pracy musi dojść albo na skutej jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy, albo na skutek porozumienia stron. Według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania
z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U z 2015r., poz. 192), przepisy ustawy stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron.

W ocenie Sądu pierwszej instancji wystąpienie przez ubezpieczoną z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron (a tylko inicjatywa pracownika
w zakresie rozwiązania umowy o pracę stwarzała możliwość objęcia go programem), oznacza jedynie skorzystanie przez nią ze specjalnej procedury zmierzającej do ustania zatrudnienia. W żadnym wypadku nie można przyjąć, że inicjatywa pracownika wyłącza możliwość przyjęcia, że do rozwiązani stosunku pracy doszło z przyczyn leżących po jego stronie.
W § 3 regulaminu przewidziano, iż rozwiązanie umowy o pracę w ramach programu dobrowolnych odejść następuje w trybie porozumienia. Objęcie pracownika tym programem wymaga wystąpienia przez niego z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę, następnie konieczna jest zgoda pracodawcy na rozwiązanie stosunku pracy.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że podstawą zgodnego rozwiązania przez strony stosunku pracy było zawarte 23 czerwca 2014r. „porozumienie”. Z jego preambuły wynikało, że ustanie stosunku pracy nastąpiło dobrowolnie oraz z inicjatywy ubezpieczonej, czemu skarżąca nie przeczyła. Nie oznaczało to jednak, że powody podjętej przez odwołującą
się decyzji nie mogły lokować się w sferze działalności pracodawcy, wręcz przeciwnie.
Dalej Sąd Okręgowy argumentował, że przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że u pracodawcy wystąpiła reorganizacja, w wyniku konsolidacji 6 spółek nastąpiło zdublowanie kompetencji i przerost zatrudnienia. Wdrożył on zatem, działając we
własnym interesie, plan cięcia kosztów pracowniczych poprzez ustanowienie „Programu Dobrowolnych Odejść”. Skorzystała z niego m.in. odwołująca się, co wynika wprost z treści zawartego „porozumienia”. Obawiała się ona bowiem wypowiedzenia jej w trybie zwolnień grupowych przynajmniej warunków pracy i płacy, co mogłoby łączyć się z koniecznością pracy w innym miejscu. Zatem o rozwiązaniu stosunku pracy zadecydowały względy ekonomiczne i organizacyjne leżące wyłącznie po stronie restrukturyzującego się pracodawcy. Z treści zgromadzonych dokumentów, jak również z zeznań świadka
i przesłuchania ubezpieczonej nie wynika, by pracodawca wyraził zgodę na rozwiązanie stosunku pracy z B. M. w innym celu, niż redukcja załogi. W szczególności nie ujawniła się żadna okoliczność mająca świadczyć, iż rzeczywistą przyczyną ustania stosunku pracy była negatywna ocena świadczonej przez pracownika pracy lub inne względy leżące po jej stronie. Ostatecznie – pomimo ustania stosunku pracy ubezpieczonej – zajmowane przez nią konkretne stanowisko nie zostało zlikwidowane. Zmniejszona jednak została obsada działu. Tym samym zamierzony przez pracodawcę cel zwolnienia został zrealizowany.
Nie można było również utracić z pola widzenia, jak podniósł Sąd, że dział, w którym ubezpieczona świadczyła pracę, został po programie dobrowolnych odejść kilkakrotnie poddany reorganizacji (łączeniu z innymi działami), przy czym część zadań pracowników, którzy odchodzili, przekazywana była innym zatrudnionym.

Sąd Okręgowy skonstatował, że rozwiązanie umowy o pracę w ramach regulaminu dobrowolnych odejść stanowi obiektywną przyczynę rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niedotyczących pracownika. Celem programu jest bowiem złagodzenie skutków związanych z utratą pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Wprowadzenie programu zapobiega konfliktom związanym z rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem, gdyż wówczas pojawia się możliwość negowania przyjętych kryteriów wyboru osób do zwolnienia, powoływania się na szczególną ochronę stosunku pracy.

Mając te okoliczności na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że do rozwiązania stosunku pracy z ubezpieczoną doszło z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zbadał również, czy zgoda pracodawcy na rozwiązanie stosunku pracy z ubezpieczoną za porozumieniem stron, w świetle treści postanowienia § 5 regulaminu Programu, nie naruszała interesu pracodawcy (§ 1 pkt 2 regulaminu). Sąd stwierdził, że przesłuchana w charakterze świadka bezpośrednia przełożona ubezpieczonej zeznała, że to ona przejęła obowiązki ubezpieczonej, co potwierdził pracodawca w piśmie z dnia 6 lutego 2017r., w którym wskazał, że uwolnione stanowisko ubezpieczonej zostało obsadzone w ramach zasobów wewnętrznych. Rozwiązanie stosunku pracy z B. M. nie zakłóciło ciągłości prowadzenia działalności, ubezpieczoną mógł (i zastąpił) inny pracownik - dotychczasowa jej przełożona.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone decyzje, orzekając jak w pkt 1 wyroku.

Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania w zakresie, w jakim ubezpieczona domagała się przyznania jej prawa do świadczenia przedemerytalnego już z dniem 20 sierpnia 2016r. Bowiem pierwotnie złożone zaświadczenie z PUP nie obejmowało informacji, że ubezpieczona nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny propozycji odpowiedniego zatrudnienia, co stanowi jedną z przesłanek nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego (art. 2 ust. 3 pkt 2 u.ś.p.). Zaświadczenie o pełnej treści wpłynęło dopiero 10 października 2016r. Wobec tego Sąd uznał, że dopiero w tej dacie ubezpieczona złożyła niezbędne dokumenty w rozumieniu art. 7 ust. 1 u.ś.p., a zatem świadczenie przedemerytalne należy jej się z dniem następnym (11 października 2016r.) W tym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Wyrok w całości apelacją zaskarżył organ rentowy, zarzucając:

(-) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 k.p.c.) przez niesłuszne przyjęcie, że z odwołującą rozwiązano stosunek pracy z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, co spowodowało,

(-) naruszenie prawa materialnego – art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r.
o świadczeniach przedemerytalnych przez niesłuszne uznanie, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, chociaż faktyczną przyczyną było skorzystanie przez odwołującą, z własnej inicjatywy, z programu świadczeń osłonowych,
a nie z przyczyn określonych ustawą z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący Zakład wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, ewentualnie, jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Apelujący organ rentowy stwierdził, że stosując przepisy ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, Sąd Okręgowy w istocie dokonał rozszerzającej, zamiast ścisłej interpretacji. Zakład podniósł, że z wnioskodawczynią zawarta została umowa o pracę na czas nieokreślony, która uległa rozwiązaniu z inicjatywy pracownika. We wniosku ubezpieczona stwierdziła, że umowę o pracę chce rozwiązać dobrowolnie, a pracodawca nie podejmował
w stosunku do niej jakichkolwiek działań, mających na celu nakłonienie do podpisania tego porozumienia i nie sugerował również w jakichkolwiek sposób aby zamierzał rozwiązać
z nią stosunek pracy. Zatem do rozwiązania tej umowy nie doszło z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy. Przeciwstawne ustalenia Sadu przekraczają granice swobodnej oceny dowodów.

Skarżący organ rentowy, odwołując się do treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zaznaczył, że w przypadku odwołującej do etapu zwolnień grupowych jeszcze nie doszło, a wobec otrzymania dwóch rekompensat i jednej odprawy odwołująca zrzekła się prawa do dopracowania u swojego pracodawcy do osiągnięcia prawa do emerytury.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczona wniosła o jej oddalenie w całości jako bezzasadnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie bowiem jej podstawy są usprawiedliwione.

Na stanowisku Sądu Okręgowego, iż ubezpieczona spełniła warunki do ustalenia prawa do świadczenia przedemerytalnego zaważyła nieprawidłowa ocena, iż stosunek pracy, łączący skarżącą z (...) Sp. z o.o. został rozwiązany z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.

Na wstępie należy przypomnieć, że w judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, iż ponieważ postępowanie przed sądem apelacyjnym jest dalszym ciągiem merytorycznego rozpoznania sprawy (art. 382 k.p.c.), to sąd ten powinien dokonać samodzielnej oceny wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego przez sąd pierwszej instancji i poczynić własne ustalenia faktyczne oraz w uzasadnieniu swojego orzeczenia zdać szczegółową relację z oceny zgromadzonego materiału i dokonanych
ustaleń (art. 328 § 2 k.p.c.), przy uwzględnieniu charakteru orzeczenia drugoinstancyjnego (art. 391 § 1 k.p.c.) – (vide: np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2011r., sygn.
II UK106/11, LEX nr 1130389).

Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie wystarczającym
do rozstrzygnięcia o zasadności roszczenia ubezpieczonej - prawa do świadczenia przedemerytalnego na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 5 i ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r.
o świadczeniach przedemerytalnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r., poz.170 ze zm. –
dalej zwanej ustawą o świadczeniach przedemerytalnych), a jego istota sprowadzała się
do ustalenia czy stosunek pracy ubezpieczonej został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy.

Stosownie powołanego przepisu art. 2 ust. 1 pkt 5 powołanej ustawy prawo do świadczenia przedemerytalnego przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 35 lat dla kobiet i 40 lat dla mężczyzn.

Pozostałe warunki nabycia prawa do tego świadczenia statuuje ust. 3 powołanej normy, wymagając od osoby, określonej w ust. 1, która po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, by nadal była zarejestrowana jako bezrobotna, w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy
o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz złożyła wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu, poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych. Te wymogi ubezpieczona spełniła.

Przepis art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, wymaga aby do rozwiązania stosunku pracy doszło z przyczyn dotyczących pracodawcy w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia. Redakcja tej normy jednoznacznie wskazuje, iż uzależnia on nabycie prawa do świadczenia przedemerytalnego między innymi od tego, co było przyczyną rozwiązania stosunku pracy. Ponadto użyte w tym przepisie sformułowanie "rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy", przy uwzględnieniu treści art. 32 k.p., przemawia za przyjęciem, iż do rozwiązania stosunku pracy musi dojść albo na skutek jednostronnego oświadczenia woli pracodawcy, albo na skutek porozumienia stron.

W tym miejscu godzi się przypomnieć, że cytowany przepis, jak każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych – co trafnie podnosi skarżący organ rentowy, musi być wykładany ściśle, co oznacza w zasadzie prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej
lub celowościowej (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008r., sygn. akt
I UZP 6/08, OSNAPiUS 2009, Nr 9-10, poz. 120 i orzecznictwo tam powołane).

Wskazać należy, iż zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 pkt 29 pkt b ustawy z dnia
20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 645) – ilekroć w ustawie jest mowa o przyczynach dotyczących zakładu
pracy – oznacza to rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu ogłoszenia upadłości pracodawcy, jego likwidacji lub likwidacji stanowiska pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych lub technologicznych.

Podkreślenia też wymaga, iż także według art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 13 marca 2003r. o szczególnych zasady rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jednolity: Dz. U. z 2015r., poz. 192), jej przepisy
stosuje się w razie konieczności rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę,
a także na mocy porozumienia stron, a zatem również w tym przypadku nie chodzi
o jakikolwiek sposób rozwiązania przez pracodawcę stosunków pracy z leżących po jego stronie przyczyn, a jedynie o rozwiązanie umowy o pracę na skutek wypowiedzenia przez pracodawcę bądź na mocy porozumienia stron.

Istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy łączący ubezpieczoną z ostatnim pracodawcą, (...) Spółką Sp. z o.o. w okresie od 1 sierpnia 1993r. do 1 lipca 2014r. stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
w rozumieniu przepisów wspomnianej ustawy o promocji zatrudnienia.

Z okoliczności sprawy wynika, iż Program Dobrowolnych Odejść (dalej jako Program), wprowadzony w (...) Spółce (...) w dniu 30 grudnia 2013r., był efektem konsolidacji sześciu spółek dystrybucyjnych, mającej zmienić dotychczasowy sposób i zasady funkcjonowania każdej z nich i przełożyć się na poprawę organizacji i efektywności pracy w całej organizacji. Jak wskazał pracodawca ubezpieczonej w piśmie z dnia
7 sierpnia 2017r. przesłanką wprowadzenia Programu była konieczność dostosowania sytuacji zatrudnionych pracowników i posiadanych przez nich kompetencji do aktualnej struktury organizacyjnej Spółki (vide: k. 108 a.s). Warunkiem objęcia tym Programem było wystąpienie przez pracownika z inicjatywą i złożenie stosownego wniosku. Licząca 58 lat ubezpieczona, zatrudniona w Spółce od sierpnia 1993r., skorzystała z pierwszej edycji Programu i dniu 7 marca 2014r. wystąpiła z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron. Przełożona ubezpieczonej, A. K., do czerwca 2014r. kierownik działu obsługi prawnej nieruchomości, przychyliła się do wniosku ubezpieczonej, zajmującej stanowisko specjalisty ds. prawno-własnościowych o rozwiązanie umowy o pracę. Wniosek ubezpieczonej został pozytywnie zaopiniowany przez Prezesa Spółki (...) Sp. z o.o.

W dniu 23 czerwca 2014r. pracodawca sporządził Porozumienie stron, a w dniu
1 lipca 2014r. strony umowy o pracę zawarły Porozumienie, iż w związku z przystąpieniem ubezpieczonej do Programu Dobrowolnych Odejść z dniem 1 lipca 2014r. umowa
o pracę, zawarta 1 sierpnia 1994r. zostaje rozwiązana na mocy porozumienia stron.
W związku z rozwiązaniem umowy pracownikowi zostaną wypłacone świadczenia pieniężne (rekompensaty i odprawa - łącznie ponad 101.471 zł brutto).

Preambuła do Porozumienia zawiera oświadczenie pracownika, iż zapoznał się
ze szczegółami dotyczącymi Programu (…) i podjął decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę
z własnej inicjatywny i w pełni dobrowolnie, a pracodawca nie podejmował w stosunku do niego jakichkolwiek działań mających na celu nakłonienie do podpisania tego porozumienia
i nie sugerował również w jakikolwiek sposób, aby zamierzał rozwiązać z nim stosunek
pracy (k. 15 a.s.). Z dniem 1 lipca 2014r. doszło do rozwiązania stosunku pracy na mocy
art. 30 § 1 k.p. Na stanowisko ubezpieczonej nie zatrudniono nowego pracownika
z naboru zewnętrznego; zwolnione stanowisko pracodawca powierzył uprzedniej przełożonej A. K..

Sąd Okręgowy w motywach rozstrzygnięcia odwołał się treści preambuły, pomijając jednak jej istotną część, że pracodawca nie zamierzał rozwiązać z pracownikiem umowy
o pracę i nie przydał tej okoliczności żadnego znaczenia. Tymczasem treść oświadczenia ubezpieczonej, zawarta w preambule Porozumienia, zdaniem Sądu drugiej instancji, sprzeciwia się konstatacji Sądu Okręgowego, iż wystąpienie przez ubezpieczoną z inicjatywą rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron (…) oznacza jedynie skorzystanie przez nią ze specjalnej procedury, zmierzającej do ustania zatrudnienia. W żadnym wypadku nie można przyjąć, że inicjatywa pracownika wyłącza możliwość przyjęcia, że do rozwiązania stosunku pracy doszło z przyczyn leżących po jej stronie. Ubezpieczona obawiała się wypowiedzenia jej w trybie zwolnień grupowych warunków pracy i płacy, co mogłoby się łączyć z koniecznością pracy w innym miejscu. O rozwiązaniu stosunku pracy zadecydowały względy ekonomiczne i organizacyjne leżące wyłącznie po stronie restrukturyzującego się pracodawcy.

W tym miejscu trzeba podnieść, że w ocenie zasadności roszczenia ubezpieczonej
nie można pominąć wykładni celowościowej przepisów ustawy o świadczeniach przedemerytalnych, która prowadzi do wniosku, że prawo do świadczenia przedemerytalnego służy zapewnieniu wsparcia socjalnego osobom, które utraciły źródło utrzymania nie ze swej winy i które ze względu na wiek nie są w stanie skutecznie konkurować na rynku pracy do daty nabycia uprawnień emerytalnych (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2013r., sygn. akt III UZP 2/13, OSNP 2013 Nr 21-22, poz. 256). Bowiem, jak już wyżej wskazano, prawo do świadczenia przedemerytalnego na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 5
i ust. 3 tej ustawy powstaje w rezultacie posiadania przez kobietę co najmniej 35-letniego okresu uprawniającego do emerytury, utraty zatrudnienia trwającego przez okres nie krótszy
niż 6 miesięcy na skutek rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku
pracy z przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych
(w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 29 tej ustawy). Przypisanie skutkowi rozwiązania umowy
o pracę jednej z przyczyn nieleżących po stronie pracownika może być powiązane
z ustaleniem, że pracodawca, likwidując stanowisko pracy z przyczyn ekonomicznych lub organizacyjnych, nie zawiera nowej umowy o pracę. Jednak nie oznacza to, że spełnienie przesłanki nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego nastąpi w każdej sytuacji,
w której po rozwiązaniu umowy o pracę z jednym pracownikiem nie nastąpi zatrudnienie
na tym samym stanowisku kolejnego pracownika. Normy art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy
o świadczeniach przedemerytalnych oraz art. 2 ust. 1 pkt 29 ustawy o promocji zatrudnienia jednoznacznie wskazują na wymóg przyczynowego powiązania rozwiązania stosunku
pracy z wystąpieniem leżących po stronie zakładu pracy - przyczyn ekonomicznych, organizacyjnych, produkcyjnych albo technologicznych.

Nie przecząc potrzebie pracodawcy ubezpieczonej dokonywania zmian, zmierzających do poprawy efektywności działalności spółki, m.in. poprzez racjonalizację zatrudnienia
w ramach wprowadzonego Programu Dobrowolnych Odejść, to jednak badając sporną przesłankę koniecznym jest wyjaśnienie czy faktycznie rozwiązanie umowy z ubezpieczoną nie nastąpiło z przyczyn występujących po jej stronie. Bowiem zmiany organizacyjne
w wydziale, zatrudniającym ubezpieczoną muszą stanowić przyczynę rozwiązania stosunku pracy, a nie skutek tej przyczyny. Tymczasem okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przeczą stanowisku Sądu pierwszej instancji, iż rozwiązanie umowy o pracę było skutkiem przeprowadzonych zmian organizacyjnych w Spółce.

Za taką oceną przemawia też stanowisko (...) Spółki (...), która zarówno w postępowaniu przed Sądem Okręgowym, jak i postępowaniu apelacyjnym, wezwana do podania przyczyn rozwiązania z ubezpieczoną umowy o pracę (k. 65, 67 i k. 106, 108 a.s.) nie wskazała przyczyn rozwiązania z ubezpieczoną stosunku pracy. W piśmie z dnia 6 lutego 2017r. powołała się jedynie na objęcie Programem wszystkich pracowników Spółki, za wyjątkiem wskazanych w § 2 Regulaminu Programu, których złożony z własnej inicjatywy wniosek został pozytywnie zaopiniowany przez Prezesa Spółki, a rozwiązanie umowy o pracę było zgodne z interesem pracodawcy. Postanowienie § 2 ust. 2 Regulaminu, zawierające wyłączenia podmiotowe z objęcia Programem w punkcie 2 stanowi, że Program nie obejmuje pracowników, którzy w roku 2014 nabędą uprawnienia emerytalne z osiągnięciem wieku emerytalnego (z wyłączeniem osób nabywających uprawnienia do wcześniejszej emerytury oraz do świadczenia przedemerytalnego).

Dla ubezpieczonej, urodzonej w dniu (...), zgodnie z brzmieniem obowiązującego w spornym okresie art. 24 ust. 1a pkt 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U.
z 2016r., poz. 887 ze zm.) wiek emerytalny wynosił 61 lat i 2 miesiące. Wedle art. 39 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia
mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Przepis ten dotyczy zakazu wypowiadania umów o pracę pracownikom w wieku przedemerytalnym, zakaz wypowiadania obowiązuje w okresie 4 lat przed osiągnięciem tego wieku. W dacie zawarcia porozumienia
o rozwiązaniu umowy za porozumieniem stron, tj. w dniu 1 lipca 2014r. ubezpieczona liczyła 57 lat, 9 miesięcy i 27 dni i do osiągnięcia wieku emerytalnego (61 lat i 2 miesięcy) pozostawało jej 3 lata, 4 miesiące i 3 dni. Zatem jako objętej ochroną z art. 39 k.p. ubezpieczonej, pracodawca nie mógłby wypowiedzieć umowy o pracę.

Podsumowując wyniki postępowania dowodowego, Sąd drugiej instancji uznał,
że ubezpieczona, długoletni pracownik Spółki, której pracodawca nie sugerował
w jakikolwiek sposób, aby zamierzał z nią rozwiązać stosunek pracy, co słusznie podkreślał skarżący organ rentowy, po zapoznaniu się z korzystnymi warunkami rozwiązania stosunku pracy w ramach Programu ( zaproponowane zostały przez pracodawcę korzystne warunki rozwiązania umowy o pracę, w związku z tym przystąpiłam do programu – k. 61 a.s.),
z przyczyn leżących po jej stronie, doprowadziła do rozwiązania stosunku pracy. Fakt, że zajmowane przez ubezpieczoną stanowisko zostało utrzymane dodatkowo potwierdza, że utrata źródła utrzymania przez ubezpieczoną była jej samodzielną decyzją. Uzasadnieniem tej konstatacji jest informacja Spółki z dnia 7 sierpnia 2017r. wskazująca, że w związku
z wprowadzeniem Programu Dobrowolnych Odejść nie prowadzono analiz dotyczących planów składania wypowiedzeń pracownikom, w związku z tym nie da się stwierdzić, czy gdyby Pani M. nie złożyła wniosku o rozwiązanie umowy w ramach w/w Programu, to zostałoby jej wręczone wypowiedzenie umowy pracę (k. 108 a.s.).

Kierując się powyższymi motywami, Sąd Apelacyjny, nie podzielając stanowiska Sądu Okręgowego, iż rozwiązanie z dniem 1 lipca 2014r. stosunku pracy nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy, stwierdził, że ubezpieczona nie spełniła warunków do nabycia prawa do świadczenia przedemerytalnego.

Konsekwencją tej oceny jest zmiana zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania,
o czym Sąd Apelacyjny, po myśli art. 386 § 1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, w uwzględnieniu zasady odpowiedzialności za wynik procesu, orzeczono w punkcie 2 na podstawie art. 98 § 1
i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015r., poz. 1804).

/-/SSA A. Grymel /-/SSA L. Jachimowska /-/SSA G. Pietrzyk- Cyrbus

Sędzia Przewodniczący Sędzia

MP