Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2019 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta Krzywonos

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Misiuda

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2019 r. w Rzeszowie

sprawy z wniosku J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania J. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J.

z dnia 18/09/2018 r. znak (...)

I.zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. z dnia 18/09/2018r , znak: (...) w ten sposób, że stwierdza, iż J. F. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom : emerytalnemu , rentowemu , wypadkowemu i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 3 sierpnia 2015r.,

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. na rzecz J. F. kwotę 180 złotych / słownie : sto osiemdziesiąt / tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 1767/18

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 marca 2019 r.

Decyzją z dnia 18 września 2018 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J., powołując się na przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz przepisy ustawy Prawo przedsiębiorców, stwierdził, że J. F. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 3 sierpnia 2015 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że J. F. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą od 11.10.2010r. do 15.04.2014r. w zakresie fryzjerstwa. W dniu 3 sierpnia 2015r. wznowiła prowadzenie działalności. W złożonych deklaracjach rozliczeniowych podstawa wymiaru składek wynosiła: za sierpień 2015r. – 6 000 zł, za wrzesień 2015r. – 6 000 zł, za październik 2015r. – 6 000 zł, za listopad 2015r.- 1 600 zł. W czasie prowadzenia wznowionej działalności gospodarczej wnioskodawczyni w okresie od 09.11.2015r. do 03.04.2016r. pobrała zasiłek chorobowy, od 04.04.2016r. do 02.04.2017r. zasiłek macierzyński, następnie od 03.04.2017r. do 01.07.2017r. zasiłek chorobowy, od 02.07.2017r. do 30.06.2018r. – zasiłek macierzyński i od 01.07.2018r. do 22.07.2018r. – zasiłek chorobowy. W ocenie organu rentowego wznowienie pozarolniczej działalności gospodarczej i zgłoszenie się do ubezpieczenia społecznego miało na celu jedynie uzyskanie tytułu do ubezpieczeń i korzystanie przez J. F. ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Czynności podjęte przez w/w nie świadczą o faktycznym i rzeczywistym wykonywaniu działalności gospodarczej, miały natomiast na celu stworzenie pozoru jej wykonywania.

Odwołanie od przedmiotowej decyzji złożyła J. F. wnosząc o jej zmianę i ustalenie, że w okresie od 03.08.2015r. odwołująca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu. Decyzji zarzuciła naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 12 ust. 1, art. 8 ust. 6 pkt 1 i art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej i art. 3 Prawa przedsiębiorców poprzez błędne zastosowanie.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy podzielił argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. C. (obecnie F.) w dniu 10 czerwca 2003r. uzyskała tytułu czeladnika w zawodzie fryzjer.

W okresie od 11 października 2010r. do 15 kwietnia 2014r. prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...) w zakresie fryzjerstwa. Następnie zawiesiła prowadzenie działalności z uwagi na podjęcie zatrudnienia u koleżanki w wymiarze 1/8 etatu. W dniu 3 sierpnia 2015r. wznowiła prowadzenie działalności gospodarczej. Wynajmuje lokal w D. przy ul. (...). Od 04.08.2015r. do 24.11.2016r. korzystała z usług Biura Usług (...) L. S., zaś w dniu 25 listopada 2016r. zawarła umowę z Biurem (...).

W złożonych deklaracjach rozliczeniowych podstawa wymiaru składek wynosiła: za sierpień 2015r. – 6 000 zł, za wrzesień 2015r. – 6 000 zł, za październik 2015r. – 6 000 zł, za listopad 2015r.- 1 600 zł. Wnioskodawczyni prowadziła usługi fryzjerskie, czego potwierdzeniem są liczne faktury i rachunki z okresu od sierpnia do listopada 2015r. Z tytułu prowadzonej działalności w 2015r. J. F. osiągnęła dochód w wysokości 10 593 zł.

Od 9 listopada 2015r. do 3 kwietnia 2016r. przebywała na zasiłku chorobowym, a następnie od 4 kwietnia 2016r. do 2 kwietnia 2017r. na zasiłku macierzyńskim. W powyższych okresach nie zatrudniała nikogo, natomiast nadal wynajmowała lokal. Rok 2016 zakończyła stratą w wysokości 7 907,18 zł. W drugą ciążę zaszła, gdy dziecko miało 7 miesięcy. Z uwagi na złe samopoczucie nie podjęła prowadzenia działalności gospodarczej, tylko w okresie od 03.04.2017r. do 01.07.2017r. pobierała zasiłek chorobowy, a po urodzeniu dziecka w dniu 2 lipca 2017r. – zasiłek macierzyński do 30.06.2018r. Za rok 2017 wykazała dochód w wysokości 201,06 zł.

W okresach wzmożonego zapotrzebowania, tj. przed świętami Bożego Narodzenia, czy w czasie wakacji, wnioskodawczyni podejmowała działalność przebywając na zasiłku macierzyńskim. Pracowała wówczas po 2-3 godziny dziennie 3 razy w tygodniu. Dzieckiem/dziećmi w tym czasie zajmował się pracujący na zmiany mąż wnioskodawczyni, bądź mieszkającymi z nimi jej rodzice.

W dniu 9 lipca 2018r. pomiędzy A. K. prezydentem Fundacji pod nazwą E. et S. a J. F. oraz B. Ł. została zawarta umowa trójstronna o organizację stażu. Wnioskodawczyni przyjęła wówczas na staż B. Ł. na stanowisko recepcjonista – fryzjer.

Od 1 lipca 2018r. do 07.11.2018r. wnioskodawczyni przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu nawracających torbieli jajnika.

J. F. prowadzi nadal pozarolniczą działalność gospodarczą z tytułu której odprowadza składki na ubezpieczenia społeczne.

(dowód: zeznania wnioskodawczyni k. 18, dokumentacja w aktach ZUS w szczególności: liczne faktury obejmujące sporne lata 2015-2018, wyjaśnienia wnioskodawczyni składane przed organem rentowym, umowy najmu lokalu, umowa o staż, umowy w zakresie prowadzenia usług księgowych, świadectwo czeladnicze, dokumenty księgowe k. 10, zaświadczenie lekarskie)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie przytoczonych dowodów. Dowody z dokumentów zostały sporządzone w odpowiednim trybie, przez uprawnione podmioty oraz osoby posiadające kwalifikacje do ich sporządzenia. W związku z powyższym przyznano im w całości walor wiarygodności.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania J. F.. Wnioskodawczyni wypowiadała się rzeczowo i logicznie. Jej zeznania znajdują potwierdzenie w zebranej w sprawie dokumentacji.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie organ rentowy zakwestionował fakt podlegania przez J. F., jako osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, obowiązkowym ubezpieczeniom społecznymi tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 3 sierpnia 2015 r. wskazując, że działalność ta została przez wnioskodawczynię wznowiona jedynie dla pozoru. W ocenie ZUS brak jest wiarygodnych dowodów na potwierdzenie faktycznego prowadzenia przez w/w działalności, celowym natomiast, zdaniem organu rentowego, działaniem wnioskodawczyni było pozyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z treścią przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1778 t.j.) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby prowadzące działalność pozarolniczą od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności (art. 6 ust. 1 pkt 5, art.12 ust. 1 i art. 13 pkt 4 tej ustawy).

Natomiast dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 7b, 8 i 10 (art. 11 ust. 2 powołanej ustawy).

Wpis działalności gospodarczej do prowadzonej przez upoważniony organ ewidencji działalności gospodarczej nie tylko legalizuje wykonywanie działalności gospodarczej, ale też wyznacza czasowe granice bycia przedsiębiorcą, stwarza domniemanie prowadzenia objętej wpisem działalności. Co prawda nie można wykluczyć możliwości obalenia przez osobę zainteresowaną tego domniemania przez wykazanie udokumentowanej i uzasadnionej przerwy w faktycznym prowadzeniu tej działalności bądź nie rozpoczęcia w ogóle jej prowadzenia. Rozpoczęcie działalności gospodarczej polega na podjęciu w celu zarobkowym działań określonych we wpisie do ewidencji działalności gospodarczej lub koncesji, przy czym to sam przedsiębiorca decyduje o rozmiarach swojej aktywności w wykonywaniu działalności gospodarczej. Ma to być też działalność stała i zarobkowa. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2006r.( I UK 289/05, OSNP2007/11-12/168 ) działalność gospodarcza polega tak na tworzeniu odpowiednich warunków do jej wykonywania, oczekiwaniu na zamówienie, poszukiwaniu klientów, jak i na faktycznym wykonywaniu konkretnej pracy nawet w niewielkim rozmiarze.

Materiał dowodowy zgromadzony w toku niniejszego postępowania pozwolił na ustalenie, że J. F. prowadziła działalność gospodarczą od 11.10.2010r. do 15.04.2014r., a następnie wznowiła ją w dniu 3 sierpnia 2015r. Obejmowała ona usługi fryzjerskie. Wnioskodawczyni posiada stosowne wykształcenie w tym zakresie. Wnioskodawczyni, zgodnie z wymogami prawa, dokonała zgłoszenia do obowiązkowego ubezpieczenia emerytalnego, rentowych i wypadkowego a także zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Wnioskodawczyni wznowiła działalność będąc w ciąży, o czym wówczas jeszcze nie wiedziała. Należy pamiętać jednak, że ciąża sama w sobie nie może być uznana za przeszkodę do skutecznego rozpoczęcia prowadzenia działalności, zwłaszcza jeśli działalność ta nie wymaga wysiłku fizycznego oraz pozwala na ustalenie elastycznych godzin wykonywania usług. Samo rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej w okresie ciąży, nie jest w żadnym zakresie sprzeczne z prawem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 13 marca 2013 r. III AUa 1542/12 Lex nr 1311944).

Z uwagi na złe samopoczucie przebywała na zasiłku chorobowym od 9 listopada 2015r., Nie mogła ona wznawiając działalność gospodarczą w sierpniu 2015r. przewidzieć, że usługi fryzjerskie będzie świadczyć tylko do listopada 2015r. z powodu złego samopoczucia. Nie mogła też przewidzieć, że będąc na zasiłku macierzyńskim ponownie zajdzie w ciążę. Po wyczerpaniu zasiłku macierzyńskiego przez kolejne trzy miesiące przebywała na zasiłku chorobowym. Należy mieć na uwadze, iż praca fryzjera wymaga wymuszonych pozycji, co w zaawansowanej ciąży nie jest wskazane.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni wykazała, że działalność gospodarcza była prowadzona. Potwierdzają to liczne faktury wystawione przez firmy współpracujące z wnioskodawczynią, jak też wystawione przez wnioskodawczynię, umowy najmu, umowy dotyczące usług księgowych. Niewątpliwie zamiar prowadzenia działalności gospodarczej potwierdza fakt, iż obecnie działalność ta jest nadal prowadzona.

Brak jest podstaw, by zgodzić się z organem rentowym, iż wnioskodawczyni podjęła jedynie czynności pozorujące prowadzenie działalności w celu uzyskania środków z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie swojego stanowiska.

Sąd Okręgowy w dalszej kolejności pragnie zauważyć, że z czynnością prawna pozorną w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. mamy do czynienia w sytuacji, gdy oświadczenie woli jest złożone tylko dla pozoru, oświadczenie to jest złożone drugiej stronie czynności prawnej i adresat oświadczenia zgadza się na dokonanie czynności prawnej tylko dla pozoru. Przy dwustronnych czynnościach prawnych, jakimi są umowy, niezbędnym jest wykazanie, że obie strony czynności złożyły oświadczenia dla pozoru i akceptowały taki stan rzeczy. Zatem rzeczywistą wolą stron byłoby brak zamiaru wywołania skutków prawnych, jakie zwykle wynikają z takiej czynności prawnej i ewentualne wywołanie innych, ukrytych skutków prawnych.

Przedkładając powyższe w realia niniejszej sprawy nie można podzielić poglądu wyrażonego w zaskarżonej decyzji. Niewątpliwie wnioskodawczyni od 9 listopada 2015r. przebywała na zasiłku chorobowym, jednakże było to związane ze złym samopoczuciem w czasie ciąży. Następnie korzystała z przysługującego jej zasiłku macierzyńskiego. W związku z ponownym zajściem w ciążę i złym samopoczuciem w okresie od 03.04.2017r. do 01.07.2017r. korzystała z zasiłku chorobowego, a od 02.07.2017r. do 30.06.2018r. z zasiłku macierzyńskiego. Po jego zakończeniu przebywała na zwolnieniu lekarskim z powodu nawracających torbieli jajnika. W ocenie Sądu powyższe nie stanowi przesłanki wyłączającej możliwość objęcia J. F. ubezpieczeniem społecznym.

W tym miejscu warto przytoczyć orzecznictwo Sądu Najwyższego, dotyczące co prawda stosunku pracy, jednakże mającego zastosowanie przez analogię, zgodnie z którym jednym z zamiarów zawarcia umowy o pracę jest objęcie pracownika obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i możliwość uzyskania świadczeń z tego tytułu. Największą ochronę w tym zakresie gwarantuje właśnie umowa o pracę i działanie stron nakierowane na objęcie ubezpieczeniami społecznymi jest działaniem dopuszczalnym przez prawo i ze wszech miar racjonalnym (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 9.08.2005r., sygn. akt: III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192). Świadome dążenie pracownika do uzyskania korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych jest społecznie i moralnie akceptowalne i nie może być uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Dotyczy to także i przede wszystkim kobiet w ciąży, które świadczą pracę, liczą na możliwość nabycia prawa do świadczeń z ustawy o świadczeniach pieniężnych w razie choroby i macierzyństwa.

Sytuacja kobiety w ciąży jest szczególna. Nie można twierdzić, że osoba w ciąży nie może poszukiwać zatrudnienia, podejmować działalności gospodarczej, chociażby z tego powodu, żeby skorzystać ze świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i macierzyńskiego. Również w okresie ciąży kobiety mogą wykonywać pracę w ramach prowadzonej działalności, a sytuacje chorobowe są w tym okresie trudne do przewidzenia. Argumentacja ZUS przytoczona w decyzji i następnie podtrzymana w odpowiedzi na odwołanie zmierza w istocie do konstatacji, że kobieta w ciąży w każdym przypadku powinna być wykluczona z ubezpieczeń społecznych, gdyż, jeżeli podejmuje pracę lub inną formę działalności zarobkowej, to dąży do uzyskania nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych. Taka ocena jest niedopuszczalna. Uniemożliwienie kobietom w ciąży prowadzenia działalności gospodarczej byłoby więc sprzeczne z prawem, albowiem oznaczałoby dyskryminowanie tej grupy społecznej ze względu na stan zdrowia oraz płeć i jako takie byłoby niedopuszczalne w świetle art. 32 ust 2 Konstytucji RP. Tego typu działania są zresztą sprzeczne również z zasadami współżycia społecznego, które wprost sprzeciwiają się społecznemu odrzuceniu czy też wykluczeniu zawodowemu kobiet w ciąży (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21.01.2014r., sygn. akt III AUa 794/13).

Sąd nie podziela również stanowiska organu rentowego, jakoby zadeklarowanie przez J. F. bardzo wysokiej podstawy wymiaru składek świadczy o pozorowaniu prowadzenia działalności gospodarczej.

Ustalono już, iż działalność była faktycznie prowadzona. Nie ulega też wątpliwości, że objęcie ochroną ubezpieczeniową wiąże się z powstaniem obowiązku opłacania składek. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w myśl art. 20 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, określa zawsze podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, jedynie z ograniczeniem wynikającym z art. 20 ust. 3 ustawy (podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale).

W przypadku ubezpieczonych – prowadzących działalność gospodarczą, obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i ich wysokość nie są powiązane z osiągniętym faktycznie przychodem, lecz wyłącznie z istnieniem tytułu ubezpieczenia i zadeklarowaną przez ubezpieczonego kwotą, niezależnie od tego, czy ubezpieczony osiąga przychody i w jakiej wysokości. W istocie zatem wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe osób prowadzących działalność pozarolniczą w przedziale określonym przepisami prawa zależy wyłącznie od deklaracji ubezpieczonego, nie mając absolutnie żadnego odniesienia do osiąganego przez te osoby przychodu. Po stronie zatem osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą istnieje prawo do zadeklarowania, w granicach zakreślonych ustawą, dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji i nie jest dopuszczalna ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu, w tym Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (por. uchwała Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2010 r. II UZP 1/10 OSNP 2010/21-22/267). Zauważyć należy również, że wysokość świadczeń nie zależy od uznania organu ubezpieczeń społecznych. Zakład ma obowiązek wypłacać świadczenia w takiej wysokości, jaka wynika z przepisów ustaw.

Wnioskodawczyni zadeklarowała podstawę wymiaru składek w granicach określonych przepisami, co było jej prawem i nie ma podstaw do jej obniżenia.

Mając na uwadze poczynione ustalenia i ich prawną ocenę oraz treść powołanych przepisów, Sąd w myśl art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję jako nie odpowiadającą prawu i rzeczywistemu stanowi stwierdzając, że J. F. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu począwszy od 3 sierpnia 2015r.

Orzeczenie o kosztach zastępstwa procesowego na rzecz wnioskodawczyni uzasadnia treść art. 98 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2018 r. poz. 265 j.t.).