Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 czerwca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 stycznia 2018 roku przeliczył emeryturę E. M. od 1 lutego 2018 roku, tj. dnia po rozwiązaniu stosunku pracy, ustalając jej wysokość na kwotę 2084,38 zł brutto, wskazując, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia ustalone na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury, tj. na dzień 20 lutego 2018 roku, w tym:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 45371,93 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 365512,09 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 203,00 miesięcy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2024,06 zł.

Za okresy nieudokumentowane wysokościami wynagrodzeń, tj. za okres od 2 sierpnia 1971 roku do 30 września 1974 roku przyjęto minimalne wynagrodzenia obowiązujące w sferze gospodarki uspołecznionej.

/decyzja – k. 79 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.01.2018r./

E. M. w dniu 26 lipca 2018 roku odwołała się od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę i uwzględnienie przy wyliczaniu wysokości emerytury wynagrodzeń za lata 1971 – 1974. Ponadto skarżąca wniosła o wypłatę odszkodowania za brak źródeł utrzymania z uwagi na wydłużenie okresu wyliczenia podstawy emerytury. /odwołanie – k. 3-5/

Odpowiadając na odwołanie pismem z dnia 11 kwietnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że do podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął wynagrodzenia minimalne za lata 1971 – 1974, gdyż za ten okres wnioskodawczyni nie udokumentowała wysokości wynagrodzeń. /odpowiedź na odwołanie – k. 9-11/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni E. M. urodziła się (...). /okoliczność bezsporna/

W dniu 25 stycznia 2018 roku złożyła wniosek o emeryturę. /wniosek – k. 1-6 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.01.2018r./

Decyzją z dnia 16 marca 2018 roku ZUS Oddział II w Ł. ustalił kapitał początkowy E. M. na dzień 1 stycznia 1999 r. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 61,34%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 31,34% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową (61,34% x 1220,89 zł = 748,89 zł). Do ustalenia wartości kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości: 20 lat, 5 miesięcy, 27 dni tj. 245 miesięcy oraz okresy nieskładkowe w ilości: 2 miesiące, 20 dni, sprawowania opieki nad dzieckiem: 1 rok, 4 miesiące, 0 dni. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego wyniósł 1 rok, 6 miesięcy, 20 dni, tj. 18 miesięcy. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku została wyliczona w następujący sposób:

293,01 złotych x 87,24% (współczynnik proporcjonalny) = 255,62 złotych

(245 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 748,89 złotych (podstawa wymiaru) = 198,76 złotych

(16 miesięcy nieskładkowych x 1,3%) : 12 x 748,89 złotych (podstawa wymiaru) = 12,96 złotych

(2 miesiące nieskładkowe x 0,7%) : 12x748,89 złotych (podstawa wymiaru) = 0,90 złotych

RAZEM = 468,24 złotych

468,24 złotych x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 97862,16 złotych (kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 roku).

Za okresy nieudokumentowane wysokościami wynagrodzeń, tj. za okres od 2 sierpnia 1971 roku do 30 września 1974 roku przyjęto minimalne wynagrodzenia obowiązujące w sferze gospodarki uspołecznionej.

/wykaz i decyzja – k 4, k 8-9 pliku I akt ZUS, obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego – k. 10 plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 6 kwietnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku ubezpieczonej z dnia 25 stycznia 2018 r. na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonej zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od 1 stycznia 2018 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę, kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz kwotę środków zewidencjonowanych na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji. Wskazano, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 37552,95 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 365512,09 zł,

- kwota środków zewidencjonowany na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji, wynosi 7614,02 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 203,70 miesięcy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 2016,10 zł.

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 2016,10 zł.

Organ rentowy zawiesił ubezpieczonej wypłatę emerytury, gdyż ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie.

/decyzja – k. 74-75 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.01.2018r /

Decyzją z dnia 3 lipca 2018 roku ZUS Oddział II w Ł. ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej na dzień 1 stycznia 1999 r. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 62,22%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 62,22% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową (62,22% x 1220,89 zł = 759,64 zł). Do ustalenia wartości kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości: 21 lat, 10 miesięcy, 8 dni tj. 262 miesiące oraz okresy nieskładkowe w ilości: 3 miesiące, 14 dni, sprawowania opieki nad dzieckiem: 1 rok, 4 miesiące, 0 dni. Łączny okres nieskładkowy przyjęty do obliczenia kapitału początkowego wyniósł 1 rok, 7 miesięcy, 14 dni, tj. 19 miesięcy. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku została wyliczona w następujący sposób:

293,01 złotych x 90,03% (współczynnik proporcjonalny) = 263,80 złotych

(262 miesięcy składkowych x 1,3%) : 12 x 759,64 złotych (podstawa wymiaru) = 215,59 złotych

(16 miesięcy nieskładkowych x 1,3%) : 12 x 759,64 złotych (podstawa wymiaru) = 13,14 złotych

(3 miesiące nieskładkowe x 0,7%) : 12x 759,64 złotych (podstawa wymiaru) = 1,37 złotych

RAZEM = 493,90 złotych

493,90 złotych x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 103225,10 złotych (kapitał początkowy na dzień 1.01.1999 roku).

Za okresy nieudokumentowane wysokościami wynagrodzeń, tj. za okres od 2 sierpnia 1971 roku do 30 września 1974 roku przyjęto minimalne wynagrodzenia obowiązujące w sferze gospodarki uspołecznionej.

/wykaz i decyzja – k18, k 22-23 plik I akt ZUS, obliczenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego – k. 21 plik I akt ZUS/

Wnioskodawczyni w okresie od 2 sierpnia 1971 roku do 30 września 1979 roku była zatrudniona w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku sprzedawca, referent, kierownik stanowiska, kierownik sklepu. /świadectwo pracy – k. 1 plik III akt ZUS/

W okresie od 1976 r. do 1979 r. otrzymywała następujące wynagrodzenie:

- za 1976 r. – 34 760 zł

- za 1977 r. – 46 139 zł

- za 1978 r. – 49 657 zł

- za 1979 r. – 38 740 zł

/zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 2 pliku akt ZUS zainicjowanego wnioskiem z dnia 25.01.2018r /

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy. Stan faktyczny w sprawie niniejszej nie budzi wątpliwości. Spornymi nie są bowiem poczynione ustalenia a jedynie kwestia jakie ewentualnie wynagrodzenie należy przyjąć za lata 1971 – 1974, w których wnioskodawczyni niewątpliwie pracowała w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu (...), a za które dokumentacja płacowa nie została zachowana.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako niezasadne podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art.174 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z ust.2 tego przepisu przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl ust. 3 przepisu podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się przed dniem 1 stycznia 1999 roku.

Według ust. 3b w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2013 roku (w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) jeżeli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia, przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu.

Natomiast w myśl ust. 7 analizowanego przepisu do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku. Ustęp 8 powyższego przepisu stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24 % tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku.

Zgodnie natomiast z treścią ust. 8 przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998 roku, według wskazanego w nim wzoru.

Zgodnie z art. 53 powołanej ustawy, emerytura wynosi: 24% kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych i po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych. Przy obliczaniu emerytury okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnym miesięcy.

Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 powyższej ustawy podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Natomiast stosownie do brzmienia ust. 2a tego samego przepisu, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. Z kolei na postawie ust. 6 omawianego przepisu na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Jak stanowi art. 15 ust. 4 cytowanej ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1.  oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2.  oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3.  oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4.  mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%, jednakże przy ponownym przeliczeniu wysokości emerytury należy mieć na względzie, iż zgodnie z art. 111 ust. 2 ustawy uwzględnia się kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

W związku z treścią zacytowanych przepisów można stwierdzić, iż kwota kapitału początkowego zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 rokiem, podstawy wymiaru oraz współczynnika proporcjonalnego do wieku ubezpieczonego, który służy do obliczenia tzw. części socjalnej.

W myśl art.24 ust.1 ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

W myśl art.26 ust.1 ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art.25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Zgodnie z §21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Wskazana regulacja niewątpliwie wyznacza kierunek postępowania dowodowego, nie oznacza jednak, iż zarówno okres zatrudnienia jak i wysokość uzyskiwanego uposażenia nie może być wykazana w inny sposób, jak przy pomocy pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNAPiUS 1998/11/342, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 1997-03-04, III AUa 105/97 opubl: OSA w W. rok 1997, Nr. 2, poz. 7; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 1993-08-18, III AUr 294/93 opubl: P.. Sąd. rok 1994, Nr. 3, poz. 6/.

Przyjąć zatem trzeba, iż w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (sporne czy też niemożliwe do udowodnienia przy pomocy dowodu z dokumentu) mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe, co wynika także z treści przepisu art.473 k.p.c. Mając to na uwadze Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dostępnej dokumentacji związanej okresami zatrudnienia wnioskodawczyni.

Skarżąca wniosła o uwzględnienie przy wyliczaniu świadczenia emerytalnego wynagrodzeń uzyskiwanych w latach 1971 – 1974 na podstawie książeczki ubezpieczeniowej.

Dlatego, w niniejszej sprawie Sąd przeprowadził postępowanie dowodowe obejmujące analizę dokumentacji związanej z okresem pracy wnioskodawczyni w spornym okresie, co pozwoliło w sposób wszechstronny przeanalizować zasadność jej żądania.

Stosownie do art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W postępowaniu sądowym ubezpieczony może korzystać z wszelkich środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, w szczególności z dowodów dokumentów oraz z przesłuchania świadków (zob. wyrok SN z 25.07.1997 r., II UKN 186/97, OSNP 11/1998, poz. 342).

Nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń wnioskodawczyni. Twierdzenia te muszą być udowodnione. Wskazać należy, iż nie jest rzeczą sądu zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 232 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Stanowisko takie zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 grudnia 1996r. sygn. akt I CKU 45/96 (opubl. OSNC z 1997r., z.6-7, poz.76). Podobnie, w wyroku z 7 października 1998 r., II UKN 244/98, OSNAPiUS 1999, nr 20, poz. 662, Sąd Najwyższy stwierdził nawet, że od 1 lipca 1996 r. nastąpiło zniesienie zasady odpowiedzialności sądu za wynik postępowania dowodowego, także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Podobny pogląd zaprezentował Sąd Apelacyjny w Łodzi w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 marca 2006 roku, zapadłego w sprawie o sygnaturze akt III AUa 1096/05, wskazując, iż ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny obciążać wyłącznie ubezpieczonych, jednakże nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić wyłącznie na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Ustawowym wymogiem jest bowiem wykazanie przez ubezpieczonego konkretnych kwot otrzymanych przez niego zarobków, jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub ubezpieczenie społeczne, przy czym nie może istnieć tu żaden stan niepewności co do wysokości.

Wobec powyższego z uwagi na fakt, że wnioskodawczyni nie wykazała w toku postępowania dowodowego za pomocą dokumentów czy zeznań świadków wysokości otrzymywanych wynagrodzeń w spornym okresie, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.

W kwestii zgłoszonych żądań odszkodowania za brak źródła utrzymania z uwagi na fakt wydłużonego okresu wyliczenia podstawy emerytury Sąd zgodnie z art. 200 § 1 k.p.c. w zw. z art. 17 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 16 k.p.c. przekazał sprawę do rozpoznania właściwemu sądowi.

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

M.P.