Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 maja 2019 r. w S.

sprawy W. W. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość emerytury i kapitału początkowego

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 4 grudnia 2018 r., sygn. akt VI U 1813/18

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od W. W. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kwotę 240 (dwieście czterdzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 77/19

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 czerwca 2018 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał W. W. (1) prawo do emerytury od 9 czerwca 2018 roku tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury, obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej z uwzględnieniem art. 25 ust.1 b tej ustawy, wyniosła 1783,46 zł. Jednocześnie organ rentowy wskazał, iż emerytura wyliczona w oparciu o art. 26 o symbolu ENP jest niższa od dotychczas wypłacanej emerytury o symbolu E, wobec czego nadal będzie płacona emerytura o symbolu E.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony domagając się ustalenia emerytury w wyższej wysokości. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie okresów pracy z 10 najkorzystniejszych lat tj. od 1977 roku do 1986 roku oraz o uwzględnienie okresów pracy i zarobków od 2 sierpnia 1976 roku do 26 października 1995 roku i od 3 sierpnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku w warunkach szkodliwych, a także okresu wykonywania pracy na podstawie umowy o naukę zawodu zawartej z (...).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości. Organ rentowy wskazał, że przy ustalaniu wartości kapitału początkowego przyjęto do stażu pracy zarówno okres zatrudnienia w Zarządzie (...) od 1 września 1969 roku do 30 września 1975 roku, jak i okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 2 sierpnia 1976 roku do 26 października 1995 roku (z wyłączeniem urlopów bezpłatnych). Organ rentowy podniósł, iż z uwagi na to, że ubezpieczony od 9 czerwca 2008 roku nabył prawo do wcześniejszej emerytury za względu na pracę w szczególnych warunkach, przy ustalaniu wartości kapitału początkowego nie uwzględniono rekompensaty.

Decyzją z dnia 6 sierpnia 2018 roku, znak(...) Zakład ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił W. W. (1) ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego, argumentując to tym, że kapitał ustalony decyzją z dnia 17 maja 2012 roku jest korzystniejszy.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony, wskazując że wyliczenie wysokości kapitału początkowego przez ZUS jest nieprawidłowe, albowiem nie uwzględnia uzyskiwanych przez niego wszystkich świadczeń z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. od 2 sierpnia 1976 roku do 26 października 1995 roku. Ubezpieczony podkreślił, iż wyliczenie kapitału nie uwzględniło otrzymywanych przez niego w powyższym okresie dodatków dewizowych oraz premii w postaci 13 i 14 pensji. Jednocześnie ubezpieczony wniósł o uwzględnienie przy wyliczaniu kapitału początkowego okresu zatrudnienia od 13 marca 1994 roku do 31 lipca 1995 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości. Organ rentowy podkreślił, że okres zatrudnienia w (...) od 13 marca 1994 roku do 31 lipca 1995 roku został uwzględniony do wartości kapitału początkowego.

Postanowieniem z dnia 15 października 2018 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie połączył obie sprawy do łącznego rozpoznania i wyrokowania.

Wyrokiem z 4 grudnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowił następująco ustalony stan faktyczny i rozważania prawne:

W. W. (1), urodzony (...), od 9 czerwca 2008 roku nabył prawo do wcześniejszej emerytury w związku z ukończeniem 55 roku życia. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie z 20 najkorzystniejszych lat kalendarzowych i ustalono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 114,79%. W wysokości świadczenie uwzględniono również okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 17 października 1996 roku do 30 czerwca 2008 roku.

Decyzją z dnia 22 lutego 2007 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił W. W. (1) wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru w kwocie 1 503,89 zł. Do obliczenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenie z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1989 roku. WWPW wyniósł 123,18%. Długość przebytych okresów składkowych uwzględniono w wymiarze 24 lat, 8 miesięcy i 24 dni. Wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku ustalono na kwotę 148 720,22 zł.

Decyzją z dnia 2 maja 2007 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku o uwzględnienie dodatkowego udowodnionego okresu składkowego – ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku. Tak ustalony kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 151 769,53 zł.

Decyzją z dnia 17 maja 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie ustalił wartość kapitału początkowego. Do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjęto łącznie 25 lat, 5 miesięcy i 4 dni okresów składkowych. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto wynagrodzenia z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 1977 roku do 31 grudnia 1986 roku – wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 136,04%. Wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniosła 163013,73 zł.

Pismem z dnia 18 lipca 2018 roku ubezpieczony wniósł o ponowne przeliczenie kapitału początkowego. Ubezpieczony wniósł o uwzględnienie okresów pracy z 10 najkorzystniejszych lat tj. 1977 do 1986 roku oraz o uwzględnienie okresów pracy i zarobków od 2 sierpnia 1976 roku do 26 października 1995 roku i od 3 sierpnia 1992 roku do 31 grudnia 1992 roku w warunkach szkodliwych, a także okresu wykonywania pracy na podstawie umowy o naukę zawodu zawartej z zasadniczą przyzakładowa szkołą zawodową Zarządu (...).

W dniu 10 maja 2018 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy ocenił, że odwołania ubezpieczonego okazały się nieuzasadnione. Odnosząc się do decyzji z dnia 19 czerwca 2018 r., Sąd pierwszej instancji wskazał na treść przepisów art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej oraz powołał poglądy wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Na tej podstawie Sąd Okręgowy wyjaśnił, że jak wynika z treści omawianego przepisu, możliwość przejścia z systemu zdefiniowanego świadczenia (obliczonego według zasad wynikających z art. 53) do systemu zdefiniowanej składki wiąże się z koniecznością pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury kapitałowej „o sumę kwot pobranych emerytur”. Zasada ta - w zgodzie z art. 32 Konstytucji RP - w równym stopniu powinna dotyczyć wszystkich osób pobierających świadczenie. Art. 25 ust. 1b ustawy został dodany przez art. 1 pkt 6 lit. b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. (Dz.U.2012.637) zmieniającej ustawę emerytalną z dniem 1 stycznia 2013 r.

Mając na uwadze dokonane w sprawie ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy wskazał, że skarżący skorzystał z możliwości wcześniejszego przejścia na emerytury, nabył ona prawo do emerytury w wieku 55 lat. Skarżący skorzystał z przysługującego mu przywileju i przeszedł na wcześniejszą emeryturę, którą pobierał od dnia 9 czerwca 2008 roku, a zatem skonsumował już część składek zgromadzonych na jego koncie. Stąd też występując do organu rentowego po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego o ustalenie prawa do emerytury na nowych zasadach, to jest z uwzględnieniem w podstawie zwaloryzowanego kapitału początkowego i zwaloryzowanych składek ewidencjonowanych na jego koncie od 1 stycznia 1999 r. winien liczyć się z tym, że podstawa wymiaru jego emerytury będzie niższa, gdyż część składek wchodzących do podstawy wymiaru świadczenia została przez niego skonsumowana poprzez wcześniejsze pobieranie świadczenia. Wobec czego uznać należało, że przepis art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej został zastosowany przez organ rentowy prawidłowo, z uwzględnieniem kompleksowych zmian prawa emerytalnego, polegających na wprowadzeniu systemu zdefiniowanej składki. Skutkiem zastosowania tego przepisu jest to, że podstawa obliczenia emerytury skarżącego została pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur w kwocie 147611,74 zł. Emerytura wyliczona została zatem prawidłowo i zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Zdaniem Sądu Okręgowego także odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 6 sierpnia 2018 roku nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd miał na uwadze, że treść decyzji została oparta na treści art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który z mocy art. 175 ust. 4 tej ustawy ma zastosowanie również do ustalenia wysokości kapitału początkowego. Sąd pierwszej instancji wskazał, że z treści zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że ubezpieczony do wniosku złożonego w dniu 19 lipca 2018 roku o ponowne ustalenie kapitału początkowego nie załączył żadnych nowych dokumentów, nie wskazał również na nowe okoliczności, które miałyby wpływ na wysokość kapitału początkowego. Także w złożonym odwołaniu od objętej sporem decyzji ubezpieczony nie przedstawił nowych dowodów ani nie powołał się na nowe okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji dotyczącej ustalenia kapitału początkowego, które rzutowałyby na wysokość kapitału początkowego. Sąd Okręgowy uznał, że kapitał ustalony decyzją z dnia 17 maja 2012 roku jest wariantem najkorzystniejszym dla ubezpieczonego.

W wywiedzionej od powyższego wyroku apelacji ubezpieczony podniósł następujące zarzuty:

I. naruszenia przepisów postępowania cywilnego, co miało wpływ na wynik postępowania:

1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez ustalenie, że pozwany zasadnie uwzględnił przy wyliczeniu wysokości świadczenia fakt pobierania przez powoda wcześniejszej emerytury i dokonał pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury skarżącego o sumę kwot pobranych emerytur w kwocie 147 611,74 zł, gdy zgodnie z prawidłowo ustalonym stanem faktycznym przedmiotowa kwota nie powinna obniżać wysokości emerytury powoda,

Z najdalej idącej ostrożności procesowej zarzucił naruszenie:

2) art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 1 i 2 k.p.c. poprzez ustalenie, że pozwany zasadnie uwzględnił przy wyliczeniu wysokości świadczenia fakt pobierania przez powoda wcześniejszej emerytury i dokonał pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury skarżącego o sumę kwot pobranych emerytur w kwocie 147 611,74 zł, gdy w świetle decyzji pozwanego z dnia 19.06.2018 r. pozwany obniżył podstawę obliczenia emerytury o kwotę 213 559,51 zł, nie zaś o kwotę 147 611,74 zł, co w świetle ustaleń faktycznych Sądu czyni zaskarżoną decyzję wadliwą,

3) 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez oddalenie odwołania, gdy Sąd pierwszej instancji przyjął, iż decyzja jest prawidłowa, gdyż dokonano obniżenia postawy obliczenia emerytury o kwotę 147 611,74 zł, zaś w zaskarżonej decyzji wskazano, że obniżenia dokonano o kwotę 213 559,51 zł, a więc zaskarżona decyzja jest błędna i winna zostać zmieniona,

4) 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie odwołania i niedokonania zmiany decyzji, gdy Sąd pierwszej instancji przyjął, iż decyzja jest prawidłowa, gdyż dokonano obniżenia postawy obliczenia emerytury o kwotę 147 611,74 zł, zaś w zaskarżonej decyzji wskazano, że obniżenia dokonano o kwotę 213 559,51 zł, a więc zaskarżona decyzja jest błędna i winna zostać zmieniona.

II. naruszenia przepisów praca materialnego:

1. art. 25 ust. 1 b ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zasadnym jest pomniejszenie podstawy obliczania emerytury o kwotę sumy pobranej emerytury wcześniejszej również w przypadku ubezpieczonego, który złożył wniosek i pobierał wcześniejszą emeryturę przed dniem 1 stycznia 2013 r., gdy zgodnie z prawidłową wykładnią wymienionego przepisu w powyższym przypadku nie należy pomniejszać podstawy obliczania emerytury o kwotę pobranej uprzednio emerytury wcześniejszej. 2) art. 25 ust. 1 b ustawy emerytalnej poprzez niewłaściwe zastosowanie przepisu do prawa powoda do emerytury, gdy przepis ten nie powinien znaleźć zastosowania do prawa powoda do emerytury.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołań powoda w całości, poprzez ustalenie wysokości kapitału początkowego powoda w wyższej prawidłowej wysokości, oraz ustalenie emerytury powoda w wyższej prawidłowej wysokości, w szczególności bez odliczenia uprzednio pobranej przez powoda emerytury wcześniejszej przy wyliczeniu wysokości świadczenia i kapitału początkowego. Ewentualnie apelujący domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Nadto apelujący wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania sądowego w I i II instancji według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelujący między innymi podniósł, że złożył wniosek o wcześniejszą emeryturę przed dniem 1 stycznia 2013 r., gdy wszedł w życie omawiany przepis, a więc składając wniosek o wcześniejszą emeryturę nie mógł wiedzieć, iż kwota pobranej emerytury miałaby następnie pomniejszyć wysokość jego emerytury przyznanej według przepisów o charakterze powszechnym. W konsekwencji wydane rozstrzygnięcie narusza zasadę lex retro non agit, oraz ochronę praw nabytych. Cały okres pobierania wcześniejszej emerytury nie powinien mieć wpływu na wysokość świadczenia. Nawet jednak przy przyjęciu bardziej restrykcyjnej wykładni to okres od 9 czerwca 2008 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. nie powinien mieć wpływu na wysokość przyszłego świadczenia z tytułu emerytury przyznanej w wieku powszechnym. Ubezpieczony nie mógł wiedzieć korzystając z emerytury wcześniejszej, że ustawodawca owe przepisy zmieni, co miałoby mieć wpływ na wysokość jego świadczenia. Apelujący, na poparcie swojego stanowiska, przytoczył szereg uzasadnień sądów powszechnych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie w całości.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego okazała się bezzasadna.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał trafnych ustaleń faktycznych w granicach swobodnej oceny dowodów i wyprowadził z nich należycie uzasadnione wnioski, które stały się podstawą do wydania orzeczenia. Sąd Apelacyjny podzielił zarówno ustalenia faktyczne, jak i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyroki Sądu Najwyższego z 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999/24 poz. 776, z 22 lutego 2010 r. I UK 233/09).

W celu uporządkowania sytuacji procesowej wskazać należy, że podniesione w apelacji zarzuty odnoszą się jedynie do treści decyzji organu rentowego z dnia 19 czerwca 2018 roku. Apelujący bowiem nie zgodził się z treścią zaskarżonego wyroku w części dotyczącej konieczności pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury kapitałowej o sumę kwot pobranych dotychczas emerytur. W treści apelacji brak jest jakichkolwiek zarzutów odnoszących się do rozstrzygnięcia w zakresie prawidłowości decyzji odmawiającej ubezpieczonemu ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego z 6 sierpnia 2018 r.

Wobec powyższego na obecnym etapie postępowania spornym była jedynie możliwość pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych dotychczas emerytur. W tym zakresie Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy i odpowiada prawu. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. Sąd odwoławczy podzielił ustalenia i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Sąd Apelacyjny podzielił także ocenę materiału dowodowego dokonaną przez sąd pierwszej instancji.

W niniejszej sprawie decyzją z 9 czerwca 2008 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu W. W. (1) tzw. wcześniejszą emeryturę w związku z ukończeniem 55 roku życia. Powszechny wiek emerytalny ubezpieczony ukończył w czerwcu 2018 r. Z wnioskiem o przyznanie emerytury w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego ubezpieczony wystąpił po raz pierwszy w dniu 10 maja 2018 r.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie pozostawało to, czy w odniesieniu do ubezpieczonego zastosowanie znaleźć powinny przepisy dotyczące ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego obowiązujące w momencie złożenia przez niego wniosku o przyznanie świadczenia emerytalnego w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego i ustalenie emerytury (zgodnie z którymi podstawę obliczenia emerytury pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot już pobranych emerytur), czy też – jak wskazywał skarżący w treści apelacji powołując się na zasady konstytucyjne i wynikającą z nich zasadę ochrony emerytalnych praw nabytych – należy zastosować przepisy wcześniejsze, tj. te, które obowiązywały w momencie skorzystania z możliwości przejścia przez niego na emeryturę wcześniejszą. Ubezpieczony wskazywał bowiem, że przechodząc na tzw. wcześniejszą emeryturę nie mógł przewidzieć, że kwota pobranej emerytury będzie pomniejszała wysokość przyznanego mu świadczenia według przepisów o charakterze powszechnym.

Rozstrzygnięcie niniejszego sporu sprowadzało się zatem do oceny, czy organ rentowy zasadnie zastosował art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pomniejszając podstawę emerytury wnioskodawcy o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranej emerytury wcześniejszej. Regulacja ta weszła w życie z dniem 1 stycznia 2013 r., a wprowadzona została na mocy ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2012 r. poz. 637).

Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 25 ust. 1 oraz ust. 1b ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185, a jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r. poz. 191 i 1198, z 2015 r. poz. 357, 1268 i 1418 oraz z 2016 r. poz. 668), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

W ocenie Sądu odwoławczego zastosowanie w stosunku do ubezpieczonego przez organ rentowy powyższej regulacji było prawidłowe.

W pierwszej kolejności wskazać należało na treść art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Zatem podstawę do wypłaty świadczenia stanowi dopiero wniosek o przyznanie, a następnie wypłacenie świadczenia. Konsekwencją tego jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty. Określenie wysokości świadczenia związane jest z datą złożenia wniosku o świadczenie, co wynika wprost z treści art. 25 ust. 1 cyt. ustawy. To z datą, od której przysługuje wypłata emerytury - co realizuje się zgodnie z art. 129 ust. 1 cyt. ustawy, po złożeniu wniosku przez ubezpieczonego następuje ustalanie wysokości świadczenia, konsekwentnie według regulacji prawnej obowiązującej w dacie, od jakiej przyznano prawo do wypłaty świadczenia. Skoro w styczniu 2013 r. wszedł w życie przepis art. 25 ust. 1b dodany do treści ustawy emerytalnej, zgodnie z którym, jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę wcześniejszą, podstawę obliczenia emerytury w wieku powszechnym pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, a ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury w maju 2018 r., to do ustalenia wysokości świadczenia podlegającego wypłacie organ rentowy w sposób prawidłowy zastosował przywołany przepis art. 25 ust. 1b ustawy o emeryturach i rentach, obowiązujący w dacie ustalania wysokości świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 listopada 2017 r., sygn. III AUa 217/17, Lex nr 2465936).

Apelujący wskazywał nadto, że zastosowanie w stosunku do niego omawianej regulacji jest sprzeczne z zasadami konstytucyjnymi oraz zasadą praw nabytych. Sąd Najwyższy w uchwale z 19 października 2017 r. (sygn. III UZP 6/17, Lex nr 2374973) wyjaśnił, że do naruszenia prawa nabytego przez nowe prawo o skutku retrospektywnym, doszłoby wówczas, gdyby takie prawo formułowało np. nowe, dodatkowe przesłanki nabycia prawa do emerytury lub też modyfikowało istniejące, np. wprowadzając wymaganie wyższego wieku lub dłuższego stażu. Stwierdzenie naruszenia prawa nabytego nie jest jednak oczywiste w odniesieniu do modyfikacji metody ustalania wysokości świadczeń. Czym innym jest bowiem prawo do emerytury nabyte na mocy art. 100 ustawy emerytalnej, czym innym zaś prawo do określonej wysokości świadczenia, o którym mowa może być dopiero wówczas, gdy wysokość ta zostanie ustalona decyzją organu rentowego. Deklaratoryjny charakter decyzji organu i zasada ustawowej gwarancji nie stoją na przeszkodzie temu rozumowaniu. Zasada ustawowej gwarancji oznacza bowiem, że parametry i sposób ustalania wysokości świadczenia uregulowane są ustawowo (mogą zatem podlegać zmianom), a organ rentowy jest związany przepisami ustawy i nie może z ich pominięciem ustalić wysokości świadczenia. Oznacza to, że ochronie konstytucyjnej podlega nabyte niezrealizowane prawo do emerytury (obejmujące warunki nabycia tego prawa: wiek, staż itp.) od momentu jego nabycia z mocy prawa, natomiast prawo do emerytury w określonej wysokości powstaje dopiero w momencie ustalenia tej wysokości w związku ze złożeniem przez osobę uprawnioną stosownego wniosku (prawo nabyte realizowane). Do urzeczywistnienia i konkretyzacji prawa i/lub wysokości emerytury wymagany jest wniosek zainteresowanego, o którym mowa w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej, niezbędny do ustalenia prawa do świadczeń określonych w ustawie. Świadczenia te wypłaca się bowiem, poczynając od dnia powstania prawa do wnioskowanego świadczenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu (art. 129 ust. 1 ustawy). Taki stan rzeczy oznacza, że wprawdzie prawo do emerytury powstaje z mocy prawa z dniem spełnienia wszystkich przesłanek wymaganych do jego nabycia, ale niezbędne jest także potwierdzenie tego prawa w celu uruchomienia wypłaty ustalonego świadczenia w określonej wysokości, które wymaga złożenia stosownego wniosku i jego rozpoznania w stanie prawnym adekwatnym dla jego oceny. Dopiero rozpoczęcie wypłaty świadczeń wywołuje problem konieczności ochrony ich ekonomicznej wartości. Inaczej rzecz ujmując, bez złożenia wymaganego wniosku o ustalenie, to jest potwierdzenie przesłanek nabycia prawa do emerytury, nie zostanie ono urzeczywistnione jako świadczenie przysługujące w określonej wysokości od konkretnie oznaczonego miesiąca. Oznacza to, że wniosek emerytalny, o którym mowa w art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowi warunek sine qua non dopełnienia, urzeczywistnienia i konkretyzacji emerytury przysługującej z mocy prawa. Rozpoznanie wniosku o ustalenie prawa do emerytury wymaga potwierdzenia tego prawa oraz jego wysokości według stanu prawnego obowiązującego, to jest aktualnego w dacie złożenia wniosku, o ile przepisy prawa nie stanowią inaczej. Inaczej rzecz ujmując, prawem nabytym jest prawo do emerytury po spełnieniu warunków ustawowych (art. 100 ustawy emerytalnej), a nie prawo do emerytury w określonej wysokości, która może być wyliczona dopiero wówczas, gdy ubezpieczony złoży wniosek o wypłatę tego świadczenia.

Również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 7 maja 2014 r. w sprawie sygn. akt K 43/12 uznał wprowadzone zmiany w ustawie o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw za zgodne między innymi z art. 2, 32 i 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W obszernym uzasadnieniu Trybunał uzasadnił swoje stanowisko wskazując, że celem nowego systemu emerytalnego było stworzenie mechanizmu gromadzenia środków finansowych łagodzących w przyszłości zwiększone wydatki związane z postępującym procesem starzenia się ludności, przy ograniczeniu roli państwa. Trybunał Konstytucyjny odwołując się do utrwalonego orzecznictwa stwierdzał, że przeprowadzona reforma systemu ubezpieczeń społecznych znajdowała oparcie w wartościach i normach konstytucyjnych, „urzeczywistniając” prawo do zabezpieczenia społecznego w aktualnych warunkach demograficznych i gospodarczych.

Mając na uwadze powyższe, za niezasadne należało uznać zarzuty W. W. (1) dotyczące naruszenia jego praw nabytych. W sprawie bowiem nie jest sporne, że ubezpieczony nie spełniał przed 2013 r. przesłanek, które uprawniałyby go do przyznania emerytury w wieku powszechnym. Ubezpieczony przesłanki takie spełnił dopiero w czerwcu 2018 r., a więc już w dacie obowiązywania spornego przepisu. Wysokość przysługującego mu świadczenia została zatem obliczona zgodnie z obowiązującymi w dacie złożenia wniosku o przyznanie emerytury w związku z osiągnięciem wieku powszechnego. Ubezpieczony przed 1 stycznia 2013 r. nie nabył prawa do określonej wysokości świadczenia, a tylko w takim przypadku mógłby się powoływać na ochronę praw nabytych w podnoszonym w apelacji kontekście. Prawo do wysokości świadczenia emerytalnego związanego z osiągnięciem wieku powszechnego W. W. (1) zyskał dopiero z momentem wydania decyzji przez organ rentowy w dniu 19 czerwca 2018 r.

Reasumując, skoro ubezpieczony W. W. (1) wystąpił o ustalenie emerytury po osiągnięciu wieku powszechnego w dniu 10 maja 2018 r., a więc już po dodaniu art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, to przy ustalaniu podstawy wymiaru tej emerytury oraz jej wysokości należało stosować określoną w powołanym przepisie zasadę pomniejszania podstawy wymiaru ustalonej emerytury o sumy wcześniej pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Jednocześnie nie mogło wpłynąć na prawidłowość zaskarżonej decyzji omyłkowe wskazanie przez Sąd Okręgowy, że organ rentowy prawidłowo obniżył podstawę obliczenia emerytury o kwotę 147 611,47 zł, a nie – jak wskazano w decyzji o kwotę 213 559,51 zł. Stanowi to oczywista omyłkę pisarską. Treść decyzji jednoznacznie wskazuje, że podstawa obliczenia emerytury pomniejszona została o kwotę 213 559,51 zł. Natomiast przedmiot i zakres postępowania wyznacza treść zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację ubezpieczonego.

Rozstrzygając o kosztach procesu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 i art. 99 k.p.c. zasądzono na rzecz organu rentowego, jako strony wygrywającej spór koszty zastępstwa procesowego, zgodnie z § 9 ust. 1 i 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) w brzmieniu obwiązującym w dacie złożenia apelacji.

SSA Jolanta Hawryszko SSA Romana Mrotek SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk