Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2019 r.

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Protokolant: star. sekr. sądowy Katarzyna Awsiukiewicz

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2019 r. w Legnicy

sprawy z wniosku A. B.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W.

o emeryturę rolniczą

na skutek odwołania A. B.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W.

z dnia 5 lipca 2018 r.

znak (...)

I.  zmienia decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w W. z dnia 5 lipca 2018 r. znak (...)w ten sposób, że przyznaje wnioskodawczyni A. B. prawo do emerytury rolniczej od 25 czerwca 2018 r.,

II.  stwierdza, iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu prawa do świadczenia.

SSO Mirosława Molenda-Migdalewicz

Sygn. akt V U 597/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 05 lipca 2018 r., znak: (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił ubezpieczonej A. B. prawa do emerytury rolniczej, wskazując w uzasadnieniu, iż wnioskodawczyni nie udowodniła faktu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat, a jedynie przez okres 22 lata , 03 miesiące i 02 dni .

W uzasadnieniu wskazano , że wnioskodawczyni nie spełnia definicji osoby bliskiej rolnikowi – wskazanej w art. 6 pkt. 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników . Ubezpieczona bowiem nie wykazała , że pozostawała z rolnikiem ciotką A. P. we wspólnym gospodarstwie domowym , pozostając na jej wyłącznym utrzymaniu, a dodatkowo w spornym okresie kontynuowała naukę ponadpodstawową w innych miejscowościach .

Od ww. decyzji odwołanie wywiodła ubezpieczona , wskazując , że posiada wymagany 25 letni staż , bowiem w okresie od 30 czerwca 1973r. do 30 listopada 1978r. pracowała w gospodarstwie rolnym ciotki, także wówczas gdy się kształciła w (...)( od 03 września 1973r. do 06 czerwca 1974r,. i od 02 września 1974r. do 21 czerwca 1975r. ) oraz w Liceum Ogólnokształcącym (...)w B. od 01 września1975r. do 30 listopada 1978r.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie, podnosząc te same argumenty, co w zaskarżonej decyzji.

Dodatkowo wskazano , że znaczne odległości szkół ponadpodstawowych od miejscowości , w której mieszkała ciotka wnioskodawczyni , prowadząca gospodarstwo rolne , uniemożliwiały ubezpieczonej stałą pracę w tym gospodarstwie .

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni A. B. urodził się (...)

Wiek 16 lat wnioskodawca osiągnął w dniu (...).

Od ukończenia 16 roku życia wnioskodawczyni mieszkała i pracowała w gospodarstwie rolnym ciotki A. P. . Zamieszkała wraz z matką w tym gospodarstwie , gdy jej ojciec wyjechała nielegalnie do USA , skąd nie powrócił. Wnioskodawczyni miała wówczas rok i jej matka podjęła pracę zawodową , a nią opiekowała się ciotka . Później matka wnioskodawczyni otrzymała lokal i mieszkała w tej samej miejscowości , ale nie posiadała gospodarstwa rolnego . W dalszym ciągu pracowała zawodowo poza rolnictwem , a w czasie wolnym pomagała w pracach w gospodarstwie rolnym A. P..

Wnioskodawczyni mieszkała w gospodarstwie rolnym ciotki do 24 roku życia .

Ciotka wnioskodawczyni wraz z mężem W. B. posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 1,14 ha przeliczeniowego , stanowiących 1,56 ha przeliczeniowego , położonego w miejscowości L. gm. S. .

Ponadto w latach 1973-1978 dzierżawili od Gminy S. G. o powierzchni około 2 ha.

Mąż ciotki pracował w garbarni jako traktorzysta .

Gospodarstwo ciotki wnioskodawczyni specjalizowało się w hodowli i sprzedaży warzyw . W tym gospodarstwie warzywa były uprawiane na kilku hektarach warzywa.

W spornym okresie w gospodarstwie rolnym poza wnioskodawczynią jej ciotka i ciotki mężem mieszkało troje dzieci A. i W. P. . Najstarsze z nich było młodsze od wnioskodawczyni o 3 lata, kolejne młodsze o 5 lat , o 10 lat, o 14, lat i o 20 lat.

W okresie od 03 września 1973r. do 06 czerwca 1974r,. i od 02 września 1974r. do 21 czerwca 1975r. A. B. uczyła się (...) w L. . Nie mieszkała w internacie . Codziennie dojeżdżała do szkoły , pokonując odległość 40 km w jedną stronę . Zajęcia zaczynały się o 8.00 i wnioskodawczyni dojeżdżała pociągiem wyjeżdżającym o 7.00. Zajęcia na kursie krawieckim kończyły się ok. 15.00 i o godz. 16.30 - 17.00 ubezpieczona była już w miejscu zamieszkania ciotki i po zjedzeniu posiłku pracowała przy pracach polowych przy sadzeniu / sianiu warzyw , ich hakaniu / plewieniu , kopcowaniu , a w okresie zimowym czyszczeniu . Prace te zajmowały jej czas do 23.00 . Ponadto pomagała ciotce w opiece nad jej dziećmi .

W okresie letnim od 07 czerwca 1974r. do 01 września 1974r. wnioskodawczyni nigdzie nie wyjeżdżała , gdyż rozpoczynał się sezon zbioru warzyw . Wykonywała wówczas prace polowe i prace w gospodarstwie rolnym w godzinach od 5.00 do 10.00 potem była przerwa i potem od ok. 13.00 wnioskodawczyni kontynuowała pracę w gospodarstwie rolnym ciotki .

Wnioskodawczyni pomagała także ciotce przy dojeniu krów , ale głównie wykonywała prace polowe przy warzywach i potem przy ich czyszczeniu po wyciągnięciu z kopców .

W gospodarstwie rolnym ciotki i jej męża było bardzo dużo kopców z warzywami , cześć była na podwórku część na polu.

Ponadto wnioskodawczyni , gdy nie jeździła do szkoły podczas kursu zajmowała się w okresie wiosenno letnim również wypędzaniem krów na pastwisko. Pastwisko było blisko gospodarstwa . Zajmowała się także przygotowaniem śrutu dla zwierząt, przytrzymywałam worki , gdy mąż ciotki śrutował. Zwierząt w gospodarstwie było hodowanych dużo – krowy , trzoda chlewna , drób . Wnioskodawczyni zajmowała się także przygotowaniem ziemniaków do parowania na karmę dla zwierząt . w tym celu napełniała dwa duże parowniki ziemniakami i wodą .

W okresie od 01 września 1975r. do 30 listopada 1978r wnioskodawczyni uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym (...) w B. .

Do szkoły dojeżdżała codziennie po obiedzie . W gospodarstwie rolnym pracowała wówczas od 6.00 rano do 13.00, a w okresie zimowym od 07 rano do 13.00 . Wykonywała prace polowe i prace opisane powyżej .

W dniu 01 grudnia 1978r. wnioskodawczyni otworzyła zakład krawiecki w B. .

Naukę w Liceum Ogólnokształcącym (...) w B. ukończyła w dniu 29 kwietnia 1980r.

Do dnia 30 listopada 1978r. w wakacje, i weekendy w gospodarstwie rolnym ciotki wnioskodawczyni pracowała dłużej niż 4 godziny dziennie , a w okresie kiedy uczyła się szkole ponadpodstawowej pracowała w tym gospodarstwie co najmniej 4 godziny dziennie .

Gospodarstwo rolne było głównym źródłem utrzymania rodziny ciotki wnioskodawczyni.

dowód:

- akta KRUS w tym : zaświadczenie z Urzędu Burmistrza S. z dnia 09.02.2018r. r. k.27, świadectwa szkolne k. 66- 73 ,

- zeznania świadków w drodze pomocy prawnej przed Sądem Rejonowym w Żaganiu w dniu 25.10.2018r. : B. S. k. 38-39 , J. R. k. 36-37 i M. H. k. 40-41

- przesłuchanie wnioskodawczyni k. 54-55, e-protokół z dnia 10.04.2019 r.,00:06:38 i nast.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania wnioskodawcy zasługiwało na uwzględnienie .

Zgodnie z art. 19 ust. 2ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2017 r., poz. 2336z późn. zm.), emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) kobieta osiągnęła wiek 60 lat ;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat;

W myśl zaś art. 20 ust. 1 cyt. ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. (ust. 3).

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył okresu pracy ubezpieczonej w gospodarstwie rolnym ciotki po ukończeniu 16 roku życia, tj. od(...) do 30 listopada 1978r. (...) W tym czasie wnioskodawczyni z okresami przerw wakacyjnych kontynuowała naukę na kursach i w szkole ponadpodstawowej wskazanych w ustaleniach faktycznych niniejszego uzasadnienia .

Rozpoznając spór między stronami na wstępie wskazać należy , że w judykaturze wykształcił się pogląd, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych okresów pracy w gospodarstwie rolnym sprzed objęcia rolników obowiązkiem opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne domowników (tj. przed dniem 1 stycznia 1983 r.) przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze – wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej "domownika" z art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie – czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 maja 2000 r., II UKN 535/99, z dnia 12 maja 2000 r., II UKN 538/99, z dnia 27 czerwca 2000 r., II UKN 612/99 i z dnia 3 lipca 2001 r., II UKN 466/00). W powyższych orzeczeniach kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co nie musi jeszcze oznaczać codziennego wykonywania czynności rolniczych, ale gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej, z czym wiąże się też wymóg zamieszkiwania osoby bliskiej rolnikowi co najmniej w pobliżu gospodarstwa rolnego. Wnioskodawczyni może udowodnić wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi fakt i czasokres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu przez niego 16-tego roku życia, a do sądu orzekającego należy ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony i potraktowany jako okres, o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jak wskazuje art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U.2016.277 ze zm.) domownikiem jest osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego lub w bliskim sąsiedztwie nadto stale pracuje w tym gospodarstwie i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, wnioskodawczyni może zostać uznana za domownika A. P.. Była bowiem bliską dla niej osobą, łączyły je bliskie więzi rodzinne. Wnioskodawczyni mieszkała w tym gospodarstwie od ukończenia roku do 24 roku życia, prowadząc wspólne gospodarstw domowe z ciotka i jej mężem . Wynika okoliczność ta z rozmiaru gospodarstwa rodzaju prowadzonej specjalistycznej produkcji – opisanej w ustaleniach faktycznych niniejszego uzasadnienia – oraz fakt , że dzieci A. i W. P. w początku spornego okresu nie miały ukończone 16 roku życia ( najstarsze z nich miało wówczas 13 lat ) , a w końcowej dacie tego okresie najstarsze z nich miało 18 lat i kolejno 16 lat , 10 lat i 1 rok .

Na szczególną uwagę w tym zakresie zasługuje, w ocenie Sądu, treść przesłuchania wnioskodawczyni, która pozostaje w spójności z zeznaniami słuchanych w sprawie świadków: B. S., J. R. i M. H. .

Z dowodów tych jednoznacznie wynika, iż ubezpieczona - w spornym okresie – pracowała w gospodarstwie rolnym ciotki i jej męża .

Oceniając zasadność zatrudnienia wnioskodawcy co najmniej w połowie pełnego wymiaru czasu pracy w okresie od dnia 30 czerwca 1973r. do 30 listopada 1978r. - Sąd nie pominął faktu, iż gospodarstwo rolne A. P.ciotki wnioskodawczyni – obejmowało około 5 ka i wszystkie ziemie były uprawiane . Pola obsiewane były zbożami , a na większości były siane lub sadzone warzywa.

W gospodarstwie tym hodowano : bydło ,trzodę chlewną i drób.

Uwzględniając rozmiar prowadzonej działalności rolniczej Sąd uznał za wiarygodne twierdzenia wnioskodawczyni ,iż pracowała po 4 - 12 godzin dziennie, a jej praca miała charakter stały.

Praca wykonywana przez A. B. w gospodarstwie rolnym ciotki nie miała zatem , w ocenie Sądu , jedynie charakteru pomocy doraźnej , okazjonalnej lub dorywczej.

Sąd tym samym nie podzielił stanowiska strony pozwanej przedstawionego w zaskarżonej decyzji, iż nauka w szkole ponadpodstawowej i codzienne dojazdy ubezpieczonej do szkoły uniemożliwiały jej wykonywanie stałej pracy w tym gospodarstwie rolnym .

Zwrócić bowiem należy uwagę na fakt, iż nie tylko z twierdzeń ubezpieczonej, ale i z zeznań słuchanych w sprawie świadków wynika ,iż droga do szkoły nie stanowiła przeszkody w pracy wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym ciotki w wymiarze wskazanym w niniejszym uzasadnieniu .

W gospodarstwie tym wnioskodawczyni miała swoje obowiązki , które przedstawione zostały w ustaleniach faktycznych uzasadnienia .

W ocenie sądu praca wnioskodawczyni w tym gospodarstwie nie tylko nie była doraźna , ale i nie miała charakteru zwyczajowej pomocy domownika przy pracach rolnych . Dowodem na powyższą okoliczność jest fakt , że w spornym okresie gospodarstwo rolne stanowiło główne źródło utrzymania pięcioosobowej rodziny i wnioskodawczyni .

Podjęcie przez męża A. P. pracy w garbarni było związane z koniecznością zdobycia dodatkowych środków na pokrycie kosztów utrzymania rodziny , gdyż część upraw musiała być zdana do skupu .

Zatem – wbrew twierdzeniom organu rentowego – praca wnioskodawczyni w gospodarstwie rolnym ciotki – jako domownika - polegała na wykonywaniu czynności o istotnym znaczeniu dla prowadzenia działalności rolniczej . Jak wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w okresie nauki w szkole ponadpodstawowej od ukończenia 16 roku życia A. B. była osobą dyspozycyjną , pozostającą w gotowości do wykonywania pracy rolniczej. W okresie wzmożonych prac polowych wnioskodawczyni nigdzie nie wyjeżdżała na wakacje . Cały swój czas przebywała w miejscu zamieszkania ciotki i pracowała w jej gospodarstwie rolnym .

Reasumując Sąd uznał , że sporny okres jest okresem podlegającym zaliczeniu - w wymiarze uzupełniającym - do 25 letniego okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu , a tym samym wnioskodawczyni legitymuje się wymaganym 25 letnim stażem wskazanym w art. 19 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników .

W konsekwencji Sąd – na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kodeksu postępowania cywilnego zmienił zaskarżoną decyzję jak w pkt. I wyroku .

W pkt. II wyroku sąd stwierdził ,iż organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu prawa do świadczenia .

Zgodnie z treścią art. 118 pkt. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zgodnie z którym w przypadku ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego – organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni, przy czym za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się dzień wpływu do Zakładu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego , jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustaleni ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji .

Przepis art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - stanowi , że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego . Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności .

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie: „nie ustalił prawa do świadczenia” oznacza zarówno nie wydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r. II UKN 402/2000 OSNAPiUS 2002/20 poz. 501).

Powołane orzeczenie poprzez analogię można zastosować w niniejszej sprawie. Przedmiotem przeprowadzonego postępowania dowodowego było bowiem ustalenie czy wydając zaskarżoną decyzję organ emerytalny , popełnił błąd poprzez naruszenie przepisów prawa materialnego w zakresie nie uznania spornych okresów zatrudnienia do ogólnego stażu pracy .

Istotnym dla rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy jest zatem ustalenie, czy organ emerytalno- rentowy przekroczył termin do ustalenia prawa wnioskodawczyni do emerytury na podstawie art. 19 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników .Termin ten w niniejszej sprawie wynosił 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Analizując materiał dowodowy sprawy sąd poczynił ustalenia celem wyjaśnienia czy organ emerytalny przed wydaniem w dniu 05 lipca 2018r. decyzji - stanowiącej przedmiot zaskarżenia w niniejszej sprawie - wypełnił w toku prowadzonego postępowania administracyjnego wszystkie obowiązki nałożone na niego przez kodeks postępowania administracyjnego .

„W tej sytuacji przypomnienia wymaga, że zgodnie z art. 66 ust. 4 ustawy systemowej w zakresie prowadzonej działalności Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych przysługują środki prawne właściwe organom administracji państwowej. W opisanej działalności zakład stosuje przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, administracyjnego a w szczególności winien mieć na względzie:

  obowiązek podejmowania niezbędnych kroków do wyjaśnienia stanu faktycznego (art. 7 kpa);

  obowiązek informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego (art. 9 kpa);

  obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym i możliwość wypowiedzenia się co do zebranego w sprawie materiału dowodowego (art. 10 kpa);

Zgodnie z art. 75 kpa dowodami w postępowaniu administracyjnym może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy i nie jest sprzeczne z prawem (...) a zebrany w sprawie materiał dowodowy organ administracji państwowej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i ocenić” (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 03 lipca 2007r. , sygn. Akt IIIAUa 1995/06 ).

Z treści akt emerytalnych wynika, iż przed wydaniem zaskarżonej decyzji organ emerytalny wypełnił obowiązki wymienione w kodeksie postępowania administracyjnego art. 7, 9 i 10 .

Ubezpieczona bowiem-w toku postępowania związanego z rozpoznaniem wniosku zgłoszonego do emeryturę rolniczą - miaa możliwość udziału w postępowaniu administracyjnym poprzez składanie dowodów w postaci dokumentów .

Analizując materiał dowodowy sprawy nie można pominąć i tej okoliczności , że integralną część postępowania administracyjnego – związanego z rozpoznaniem wniosku o emeryturę - stanowiło postępowanie organu emerytalnego polegające na analizie dokumentów przedłożonych przez skarżącego wraz z przedmiotowym wnioskiem celem wydania decyzji

W konsekwencji sąd uznał ,iż wydając decyzję dnia 05 lipca 2018r. nie zaistniały okoliczności, za które organ emerytalny ponosi odpowiedzialność .

W postępowaniu sądowym prowadzonym w niniejszej sprawie przesłuchano świadków i wnioskodawczynię oraz przeanalizowano - celem ustalenia charakteru prac wykonywanych przez skarżącą w spornym. Stanowisko sądu w tym zakresie zostało przedstawione w niniejszym uzasadnieniu .

Reasumując sąd uznał, iż - wydając zaskarżoną decyzję - organ emerytalny w postępowaniu administracyjnym nie naruszył przepisów i zasad tego postępowania. Tym samym po stronie organu emerytalnego nie zaistniały okoliczności, za które organ ten ponosi odpowiedzialność, za opóźnienie w przyznaniu prawa do świadczenia .