Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2018 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 27/17 z powództwa E. J. przeciwko Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. o zapłatę Sąd Rejonowy w Łęczycy zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 14.666,16 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 23 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty, w pozostałej części oddalił powództwo oraz zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 5.267 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, iż powód w 2011 roku uprawiał ogórki gruntowe na powierzchni 0,10 ha na nieruchomości położonej w miejscowości B. gm. Piątek. Warzywa były uprawiane w tunelach foliowych. W dniu 11 lipca 2011 roku powód złożył w Agencji Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Ł. wniosek o udzielenie wsparcia w sektorze owoców i warzyw spowodowanego szczepem bakterii (...). Przedmiotem było działanie związane z dokonaniem w okresie od wejścia w życie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 czerwca 2011 roku w sprawie realizacji przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zadań związanych z ustanowieniem tymczasowych nadzwyczajnych środków wspierania rynków owoców i warzyw (Dz.U. nr 130 poz.750) do dnia 30 czerwca 2011 roku „niezbieranie” na produkcie – ogórek, uprawianym na powierzchni 0,10 ha. Do wniosku powód załączył oświadczenie o niezbieraniu/zielonych plonach w związku z wystąpieniem kryzysu spowodowanego szczepem bakterii (...). Uprawa ogórka została zniszczona przez zbronowanie uprawy. Agencja Rynku Rolnego Oddział Terenowy w Ł. związku ze złożonym wnioskiem, w dniu 15 lipca 2011 roku przeprowadziła kontrolę u powoda w zakresie działań związanych z niezbieraniem ogórków. W wyniku kontroli stwierdzono, że powierzchnia uprawy ogórków wynosiła 0.10 ha, przewidywany plon z wnioskowanej powierzchni wyniósłby 9000 kg, a uprawa została zbronowana. Decyzją z dnia 17 sierpnia 2011 roku nr (...) Dyrektor Oddziału Terenowego Agencji Rynku Rolnego w Ł. odmówił powodowi udzielenia wsparcia z tytułu niezbierania z powierzchni 0.10 ha, uznając, iż producent nie spełnił warunków określonych w § 4 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie realizacji przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zadań związanych z ustanowieniem tymczasowych nadzwyczajnych środków wspierania rynków owoców i warzyw (Dz.U. nr 130 poz.750). Na skutek odwołania powoda decyzja nr (...) z dnia 5 października 2011 roku Prezes Agencji Rynku Rolnego utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję z dnia 17 sierpnia 2011 roku. Na skutek skargi powoda Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 14 z\marca 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt V SA/Wa 2473/11 uchylił powyższą decyzję podając w uzasadnieniu, iż E. J. spełniał warunki dotyczące przyznania wnioskowanego wsparcia ponieważ dokonał niszczenia ogórków w sposób i w terminie określonym przepisami prawa, a fakt uchybienia terminu na złożenie powiadomienia organu nie mógł skutkować odmową udzielenia wsparcia bowiem ustawodawca nie ustanowił sankcji za jego niedopełnienie. Po uprawomocnieniu powyższego wyroku, na skutek ponownego rozpoznania sprawy, Prezes Agencji Rynku Rolnego uchylił zaskarżoną decyzję z dnia 17 sierpnia 2011 roku w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez Dyrektora Oddziału Terenowego Agencji Rynku Rolnego w Ł.. Po ponownym rozpoznaniu sprawy Dyrektor Oddziału Terenowego Agencji Rynku Rolnego w Ł. decyzja z dnia 22 sierpnia 2012 roku nr (...) umorzył postępowanie w sprawie udzielenia wsparcia podnosząc, iż nie może ono zostać udzielone bowiem działanie, którego dotyczy wniosek nie zostało zgłoszone Komisji Europejskiej do dnia 18 lipca 2011 roku a ponadto dokonanie wszystkich płatności związanych z udzieleniem wsparcia powinno nastąpić najpóźniej do dnia 15 października 2011 roku. Po stronie organu pojawiła się zatem obiektywna niemożliwość przyznania wsparcia ze środków Unii Europejskiej. Na skutek odwołania powoda Prezes Agencji Rynku Rolnego decyzją z dnia 16 października 2012 roku utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję. Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 6 marca 2013 roku w sprawie o sygnaturze akt V SA/Wa 2688/12 uchylił zaskarżoną przez powoda decyzję z dnia 16 października 2012 roku. Prezes Agencji Rynku Rolnego w dniu 11 czerwca 2013 roku decyzją nr (...) uchylił w całości decyzję z dnia 22 sierpnia 2012 roku i dokonał merytorycznego rozpoznania sprawy odmawiając powodowi wsparcia z uwagi na niezgłoszenie ilości produktów, których dotyczyło niezbieranie do Komisji Europejskiej na podstawie zgłoszenia kraju członkowskiego z dnia 18 lipca 2011 roku gdyż skarżący nie spełnił warunków otrzymania wsparcia. W ogólnej kwocie wparcia Unii Europejskiej nie została zatem ujęta kwota dla skarżącego, występuje zatem brak środków finansowych na wypłatę wsparcia dla powoda. Decyzja powyższa została uchylona przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 roku w sprawie o sygn. akt V SA/Wa 1751/13. W wyniku ponownego rozpoznania sprawy Prezes Agencji (...) uchylił w całości decyzję z dnia 22 sierpnia 2012 roku umarzająca postępowanie i odmówił udzielenia wsparcia, stwierdzając, iż powód spełnił warunki do jego otrzymania ale kwota wsparcia nie może zostać wypłacona w trybie administracyjnym z uwagi na brak prawnych możliwości wydania decyzji przyznającej wsparcie z tytułu (...). Środki na ten cel zostały bowiem wyczerpane, termin na wydanie decyzji minął a mechanizm kryzysowy wygasł. Wyrokiem z dnia 17 listopada 2014 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt V SA/WA 971/14 Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę powoda na wskazaną wyżej decyzję i podniósł, iż powód spełnił warunki do przyznania wsparcia, organ w 2011 roku niewłaściwie ustalił stan faktyczny w sprawie wniosku skarżącego i w efekcie na dzień składania zgłoszeń środki należne skarżącemu nie zostały uwzględnione w puli przyznanej państwu członkowskiemu. Obecnie organ nie ma możliwości wydania decyzji przyznającej wsparcie ponieważ środki na ten cel zostały definitywnie wyczerpane. Sąd administracyjny wskazał, iż organ nie kwestionuje spełnienia przez skarżącego wszystkich warunków niezbędnych do otrzymania wsparcia a zatem pomoc skarżącemu przysługiwała. WSA podkreślił, iż istotne jest to, że w zaskarzonej decyzji Prezes Agencji Rynku Rolnego przyznał, że skarżący spełnił warunki do uzyskania wsparcia zgodnie z wnioskiem z dnia 11 lipca 2011 roku. Oświadczenie takie i merytoryczny charakter decyzji daje skarżącemu możliwość dochodzenia odszkodowania czy rekompensaty za nieprawidłowe działanie organu, co nie było realne w momencie wydania decyzji o umorzeniu postępowania. Sąd administracyjny zwrócił uwagę, iż to właśnie z powodu ewentualnego uzyskania chociażby rekompensaty czy odszkodowania za nieprawidłowe działanie organu WSA w Warszawie wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 roku uchylił poprzednia decyzję Prezesa Agencji Rynku Rolnego. Pismem z dnia 13 kwietnia 2016 roku skarżący powołując się na powyższe orzeczenia wezwał Prezesa Agencji Rynku Rolnego do wypłaty odszkodowania (rekompensaty) w kwocie odpowiadającej kwocie wsparcia, która by wnioskujący otrzymał w wypadku wydania decyzji, wraz z odsetkami ustawowymi od daty, w której powinno być wypłacone wsparcie do dnia zapłaty. Prezes Agencji Rynku Rolnego pismem z dnia 25 kwietnia 2016 roku odmówił wypłaty odszkodowania. Wsparcie wyniosłoby 14.666,16 zł.

Na tle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd uwzględnił powództwo niemal w całości, za podstawę przyjmując art. 417 ¹ § 2 k.c. wskazując, iż stwierdzenie wydania decyzji administracyjnej wydanej z naruszeniem prawa stanowi wystarczający prejudykat dla dochodzenia odszkodowania. Źródłem szkody po stronie powoda było wydanie przez organy administracyjne – Agencje Rynku Rolnego, wykonujące władze publiczna, decyzji odmawiających wsparcia z tytułu „nazbierania” ogórków z powierzchni 0.10 ha, pomimo tego, że powód spełnił warunki o uzyskanie wsparcia zgodnie z wnioskiem z dnia 11 lipca 2011 roku. Stąd tez doznał szkody w wysokości 14.666.16 zł. Z uwagi na powyższe Sąd I instancji uwzględnił powództwo w tej kwocie, w pozostałej części oddalił je i orzekł o kosztach postępowania. (wyrok z uzasadnieniem).

Od powyższego wyroku apelację wniosła strona pozwana zaskarżając go w zakresie pkt 1 i 3 i podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia powoda. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu apelujący podniósł, iż bieg przedawnienia roszczenia powoda, zgodnie z treścią art. 442 ¹ § 1 k.c. należy liczyć od momentu, gdy dowiedział się o szkodzie tj. od momentu wydania orzeczenia prejudycjalnego, o którym mowa w art. 417 ¹ § 2 k.c. Orzeczenia te zostały wydane w dniach: 14 marca 2012 roku, 6 marca 2013 roku oraz 28 listopada 2013 roku natomiast pozew w sprawie niniejszej wpłynął w dniu 23 stycznia 2017 roku zatem roszczenie jest przedawnione (apelacja).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód wskazał, iż dopiero wyrokiem z dnia 17 listopada 2014 roku WSA w Łodzi oddalając skargę stwierdził, że na skutek decyzji z dnia 25 marca 2014 roku powstał stan faktyczny i prawny powodujący możliwość dochodzenia przez powoda roszczeń na drodze cywilnej. Ponadto powód podniósł iż uwzględnienie zarzutu przedawnienia w świetle okoliczności sprawy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (odpowiedź na apelację).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Odnosząc się do zarzutów podnoszonych przez skarżącego wskazać należy, iż roszczenie powoda nie uległo przedawnieniu. Sąd Okręgowy podziela bowiem w całości pogląd wyrażony w odpowiedzi na apelację, iż dopiero wyrokiem z dnia 17 listopada 2014 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził, iż na skutek decyzji z dnia 25 marca 2014 roku powstał stan faktyczny i prawy umożliwiający możliwość dochodzenia przez powoda roszczeń na drodze cywilnej. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 23 stycznia 2017 roku a zatem przed upływem 3 lat. Nie istniał bowiem wcześniej żadne prejudykat umożliwiający E. J. dochodzenie roszczeń w ww. trybie. (art. 417 ¹ k.c).

Niezależnie jednak od powyższego zarzut powyższy nie mógłby zostać uwzględniony z uwago na treść art. 5 k.c. Zgodnie z art. 5 zd. 1 k. c nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd, że przepis art. 5 k.c. stanowi podstawę obrony przed realizacją (wykonywaniem) prawa podmiotowego, jeśli pozostaje ona w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa, nie może natomiast stanowić samodzielnej podstawy dochodzonego roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 2009 r. I UK 174/09 LEX 585709).

Co do zasady możliwe jest kwestionowanie w oparciu o art. 5 k.c podniesionego zarzutu przedawnienia, jako niezgodnego z zasadami współżycia społecznego. Dopuszczenie stosowania art. 5 k.c., jako obrony przeciwko zarzutowi przedawnienia jest z zasady wyjątkowe i pozostaje uzależnione od wykazania okoliczności mających taki charakter. Przy ocenie, czy zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa uwzględniać należy wszystkie okoliczności konkretnego przypadku, zachodzące tak po stronie zobowiązanego, jak i po stronie poszkodowanego. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 27.03.2013 r. (III APa 5/13, LEX nr 1305959), choć zarzut przedawnienia nie stanowi w istocie prawa podmiotowego, jego podniesienie może w wyjątkowych okolicznościach stanowić nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. Terminy przedawnienia roszczeń służą bowiem zagwarantowaniu pewności obrotu prawnego, stąd uznanie zarzutu przedawnienia za naruszający zasady współżycia społecznego mogłoby nastąpić w sytuacjach usprawiedliwionych wyjątkowymi okolicznościami.

W niniejszej sprawie – nawet gdyby uznać, iż roszczenie jest przedawnione – długotrwałość prowadzonego przez powoda postępowania i liczne zmiany decyzji przez organy administracyjne stanowiłyby – w ocenie Sądu Okręgowego - taki właśnie szczególny wypadek. Postępowanie trwało kilka lat, powód odwoływał się kolejnych rozstrzygnięć i pozbawienie powoda prawa uzyskania przysługującej mu rekompensaty a nieudzielonej wcześniej stanowiłoby w ocenie Sądu Okręgowego nadużycie prawa.

Wobec powyższego Sąd Odwoławczy uznał, iż zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu, zaś argumentacja powołana przez Sąd I instancji jest prawidłowa i nie wymaga powtórzenia. Z tych względów, Sąd Odwoławczy, na podstawie art. 385 k.p.c oddalił apelację, o czym orzeczono jak w pkt I sentencji.

Na podstawie § 2 pkt 5 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2016 roku poz. 1668) oraz art. art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od strony pozwanej jako przegrywającej proces na rzecz powoda kwotę 1800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.