Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Edyta Mroczek (spr.)

Sędziowie:SA Zbigniew Cendrowski

SO (del.) Ewa Teofilak

Protokolant:sekr. sąd. Katarzyna Dzięciołowska

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa E. K.

przeciwko (...) w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 kwietnia 2013 r.

sygn. akt I C 13/12

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od E. K. na rzecz (...) w W. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

IA Ca 941/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2013r. oddalił powództwo E. K. o ustalenie, że pozwanemu (...) nie przysługuje prawo własności do części nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), działki dawny numer (...) z obrębu ewidencyjnego (...) o obszarze 5295 m ^{( 2)}, do której przyłączono część działek gruntu oznaczonych numerami hipotecznymi (...) (księga hipoteczna (...)”) oraz obejmującej część działki gruntu, oznaczonego numerem hipotecznym (...) (księga hipoteczna (...)), po podziale działki nr (...) – o obszarze 5295 m ^{( 2 )}część działek hip. (...)– weszła w skład działki (...) objętej obecnie księgą wieczystą o nr Kw (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa w Warszawie, VII Wydział Ksiąg Wieczystych oraz o ustalenie, że prawo własności do w/w terenu przysługuje (...) W.. Jednocześnie Sąd Okręgowy obciążył powódkę kosztami procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

Właścicielem nieruchomości objętej księgą hipoteczną (...), w skład której wchodzą działki gruntu oznaczone numerami (...) oraz nieruchomości objętej księga hipoteczną (...), w skład której wchodzi działka gruntu oznaczona numerem hipotecznym (...), położonej przy ul. (...) w W. był K. T.. Nieruchomość ta była objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 roku o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...). K. T. złożył w dniu 31 stycznia 1949 roku wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do w/w gruntu. Powódka jest nabywcą części udziału spadkowego po K. T., co oznacza, że przysługują jej tzw. roszczenia dekretowe.

W dniu 17 stycznia 1979 roku Prezydent (...) W. wydał na rzecz (...) decyzję nr (...) o ustaleniu miejsca i warunków realizacji inwestycji budowlanej w celu realizacji inwestycji m.in. na terenach objętych pozwem.

W dniu 22 grudnia 1981 roku, Naczelnik Dzielnicy W.-(...), po rozpatrzeniu wniosku (...), na podstawie § 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 maja 1962 roku w sprawie przekazania terenów w miastach i osiedlach (t.j. Dz. U. z 1969 roku, Nr 3 poz. 190) wydał decyzję, w której orzekł o przekazaniu Uczelni w użytkowanie terenu położonego przy ul. (...), objętego decyzją lokalizacyjną nr (...). Ponieważ pozwany (...) nie zrealizował celu decyzji lokalizacyjnej, wobec tego decyzją z dnia 30 lipca 1988 roku, Prezydent(...) W. z urzędu stwierdził utratę ważności tej decyzji lokalizacyjnej z dnia 17 stycznia 1979 roku.

Wojewoda (...) decyzją nr (...) z dnia 9 marca 1995 roku, potwierdził nabycie przez Dzielnicę Gminę W. (...) z mocy prawa, z dniem 27 maja 1990 roku własności nieruchomości położonej przy ul. (...), stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...), z obrębu (...) - w oparciu o przepisy ustawy z dnia 10 maja 1990 roku Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191).

W 1996 roku pozwany (...), legitymując się decyzją Naczelnika Dzielnicy W. (...) z 1981 roku o przekazaniu terenu, został wpisany do ewidencji gruntów jako władający.

Decyzją nr (...) z dnia 26 kwietnia 2002 roku, Wojewoda (...), na podstawie art. 155 k.p.a. uchylił decyzję komunalizacyjną Wojewody (...) nr (...) z dnia 9 marca 1995 roku w sprawie stwierdzenia nabycia przez Dzielnicę Gminę W.- (...) z mocy prawa własności nieruchomości położonej przy ul. (...).

W 2002 roku, w oparciu o w/w decyzję dekomunalizacyjną Wojewody (...) oraz w oparciu o art. 182 pkt 1 ustawy z dnia 12 września 1990 roku o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385), który stanowił, iż z dniem wejścia w życie ustawy grunty państwowe pozostające w zarządzie uczelni stają się przedmiotem użytkowania wieczystego uczelni, pozwany (...) został wpisany do księgi wieczystej o nr KW (...), jako użytkownik wieczysty.

Minister (...) – po wszczęciu postępowania z urzędu - decyzją z dnia 28 września 2006 roku stwierdził nieważność decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 26 kwietnia 2002 roku. W dniu 9 października 2007 roku, po ponownym rozpatrzeniu sprawy na wniosek pozwanego (...), Minister (...) wydał decyzję nr (...), którą utrzymał w mocy swoją poprzednią decyzję nr (...) z dnia 28 września 2006 roku. W toku wznowionego postępowania, Wojewoda (...) wydał w dniu 30 kwietnia 2007 roku decyzję potwierdzającą nabycie przez uczelnię z mocy ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 roku – z dniem 1 września 2005 roku prawa własności gruntu położonego w W. przy ul. (...), działki ewidencyjnej nr (...), uregulowanego w księdze wieczystej nr (...). Podstawą wydania decyzji był art. 107 § 1 k.p.a. oraz art. 256 ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365), który stanowił, że z dniem wejścia w życie tejże ustawy grunty Skarbu Państwa pozostające w użytkowaniu wieczystym uczelni stają się jej własnością. Decyzja ta stanowiła podstawę do dokonania w księdze wieczystej wpisu prawa własności na rzecz pozwanego (...). Decyzja ta została zaskarżona do Ministra (...), postępowanie administracyjne w tej sprawie jest aktualnie zawieszone.

W 2008 roku pozwany (...) złożył do Ministra (...) wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji komunalizacyjnej z 1995 roku. W dniu 21 marca 2012 roku Minister (...) wydał decyzję nr (...), mocą której stwierdził nieważność decyzji komunalizacyjnej Nr (...) z dnia 9 marca 1995 roku. Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Minister (...) w dniu 9 lipca 2012 roku wydał decyzję nr (...) utrzymującą w mocy własną decyzję z dnia 21 marca 2012 roku. Powódka E. K. zaskarżyła tę decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Postępowanie w tej sprawie nie zostało zakończone. Natomiast przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym w W. toczy się postępowanie wszczęte z wniosku B. T., następcy prawnego K. T., o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Dzielnicy W. (...) z dnia 22 grudnia 1981 roku. Postępowanie to jest również zawieszone, do czasu rozpoznania przez Ministra (...) sprawy w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji komunalizacyjnej.

Sąd Okręgowy wskazał, że powódka dochodzi swych praw w licznych postępowaniach administracyjnych i próbuje podważyć, pozostające w obiegu prawnym następujące decyzje administracyjne - decyzję Naczelnika Dzielnicy W. - (...) z dnia 22 grudnia 1981 roku, decyzję Wojewody (...) z dnia 30 kwietnia 2007 roku oraz decyzję nr (...) Ministra (...) z dnia 21 marca 2012 roku. Sąd powszechny nie jest natomiast władny do badania zasadności decyzji administracyjnych, a co więcej jest związany treścią ostatecznych decyzji administracyjnych. Poddanie kontroli sądu powszechnego ostatecznych decyzji administracyjnych nie znajduje żadnego oparcia w obowiązującym prawie, tym samym Sąd nie jest kompetentny do potwierdzenia faktu nabycia przez gminę własności nieruchomości na podstawie art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, zwłaszcza w sytuacji, w której decyzją nr (...) z dnia 21 marca 2012 roku Minister (...) stwierdził nieważność decyzji „komunalizacyjnej” Wojewody (...) nr (...) z dnia 9 marca 1995 roku, a następnie decyzją nr (...) z dnia 9 lipca 2012 roku orzekł o utrzymaniu w mocy własnej decyzji z dnia 21 marca 2012 roku, oraz w sytuacji, w której ta ostatnia decyzja została zaskarżona przez powódkę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Sąd nie jest również powołany do badania prawidłowości decyzji z dnia 22 grudnia 1981 roku o oddaniu terenu objętego decyzją lokalizacyjną w użytkowanie, ani decyzji Wojewody (...) z dnia 30 kwietnia 2007 roku, w oparciu o którą dokonano wpisu prawa własności spornej nieruchomości na rzecz (...). Ta ostatnia decyzja jest również przedmiotem zaskarżenia przez powódkę do organu administracyjnego wyższego rzędu, natomiast przed SKO w W. toczy się postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 22 grudnia 1981 roku.

Sąd Okręgowy podkreślił, że okoliczności, na które powołuje się powódka w niniejszym postępowaniu, dotyczą nieprawidłowości działania organów administracji, które w efekcie doprowadziły do niezasadnego – w ocenie powódki – ustanowienia na rzecz pozwanej Uczelni prawa użytkowania wieczystego, a następnie do potwierdzenia nabycia przez nią prawa własności spornego gruntu. Okoliczności te mają znaczenie w postępowaniach administracyjnych, które się jeszcze toczą, natomiast nie mogą stanowić asumptu do wyciągania przez Sąd rozpoznający sprawę niniejszą, na ich podstawie odmiennych wniosków, niż wskazane w decyzjach administracyjnych.

Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że ewentualny wyrok uwzględniający powództwo w niniejszej sprawie, korzystałby z powagi rzeczy osądzonej wyłącznie w stosunku do stron tego procesu, a nie innych podmiotów, w tym Skarbu Państwa i gminy (...) W.. Poza tym wyrok taki nie stanowiłby dokumentu stwierdzającego prawo własności pozwanej Gminy.

Zdaniem Sądu, powódka wytaczając niniejsze powództwo zmierzała do uzyskania prejudykatu w toczących się postępowaniach administracyjnych w celu uzyskania korzystnej dla siebie decyzji administracyjnej w zakresie rozpoznania wniosku z art. 7 dekretu „warszawskiego”. W tym to postępowaniu rzeczą organu administracyjnego rozpoznającego ten wniosek będzie zbadanie przesłanek z art. 7 dekretu, a także ustalenie czy nie doszło do trwałego rozdysponowania nieruchomością będącą przedmiotem tego wniosku, uniemożliwiającego ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na rzecz następców prawnych przedwojennego właściciela nieruchomości. Są to jednak kwestie zastrzeżone do kompetencji organu administracji. Sąd powszechny z jednej strony jest związany ostatecznymi decyzjami administracyjnymi, które wyznaczają stan prawny nieruchomości, której dotyczy pozew, a z drugiej nie może w odrębnym postępowaniu antycypować rozstrzygnięć administracyjnych.

Jak wskazał Sąd Okręgowy w świetle ostatecznych decyzji administracyjnych nie ma niepewności co do stanu prawnego spornej nieruchomości. Stan niepewności wyrażany przez powódkę, dotyczy tylko sposobu w jaki zostanie rozpatrzony przez organ administracyjny wniosek o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego), a mianowicie czy – w razie spełnienia przesłanek z art. 7 dekretu – na rzecz następców prawnych zostanie ustanowione to prawo, czy też słuszne roszczenie tych osób ograniczy się do wypłaty odszkodowania. Powódka upatruje więc swego interesu prawnego w uprawnieniu jakie przysługuje jej na mocy art. 7 dekretu (...), jednakże zważywszy na nacjonalizacyjny charakter tego aktu prawnego oraz na kompetencje organu administracji do rozpatrywania wniosków o przyznanie prawa własności, uznać należy, że miedzy Skarbem Państwa a osobami uprawnionymi zachodzi stosunek publicznej natury, a w tego rodzaju stosunek sądowi powszechnemu wkraczać nie wolno.

Sąd Okręgowy uznał zatem, że nie istnieją żadne pozytywne przesłanki ku temu, aby na odrębnej drodze procesu cywilnego ustaleniu podlegał stan prawny wymienionej w pozwie nieruchomości, w sytuacji w której ten stan jest kształtowany na drodze administracyjnej. Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego nie ma interesu prawnego w ustaleniu stosunku prawnego ten, kto może skorzystać równocześnie z innej formy ochrony swych praw /tak Sąd Najwyższy min. w wyroku z dnia 06 czerwca 1997 roku, II CKN 201/97, Monitor Prawniczy z 1998 roku, nr 2, poz. 3, w wyroku z dnia 29 marca 2001 roku, I PKN 333/00, Prokura i Prawo z 2002 roku, nr 2, poz. 43 i w wyroku z dnia 22 listopada 2002 roku, IV CKN 1519/00, nie publ./.

Powódka nie posiada także interesu prawnego w zakresie żądania ustalenia prawa własności spornej nieruchomości na rzecz gminy (...) W., albowiem podmiot ten nie występuje w niniejszym procesie jako strona.

Zdaniem Sądu postępowanie w niniejszej sprawie miało na celu wyłącznie uzyskanie dowodu, który mógłby być wykorzystany w innym postępowaniu – administracyjnym. Powództwo o ustalenie nie może być natomiast sposobem obejścia konieczności dowodzenia określonych okoliczności w postępowaniu administracyjnym.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c. w związku z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t,j. Dz. U. Z 2010 roku Nr 90, poz. 594) Sąd nakazał pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 3.644,47 zł, odpowiadającą wydatkom na koszty opinii biegłego, tymczasowo wyłożonym przez Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało zaskarżone w całości przez powódkę.

Zaskarżonemu wyrokowi apelująca zarzuciła naruszenie przepisów mające istotny wpływ na wynik sprawy:

1. art. 189 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że Powódka nie legitymuje się interesem prawnym w żądaniu ustalenia, że Pozwanemu (...) nie przysługuje prawo własności do szczegółowo opisanej w pozwie nieruchomości oraz w żądaniu ustalenia, że prawo własność do tej nieruchomości przysługuje (...) W., choć ustalenie ww. kwestii wpływa bezpośrednio na sytuację prawną Powódki, a Powódka, posiadając roszczenie o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości legitymuje się interesem prawnym w żądaniu ustalenia, zwłaszcza w sytuacji, gdy z uwagi na art. 182 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 12 września 1990 r. (Dz. U. z 1990 r., nr 65, poz. 385) jedynie przed sądem powszechnym, w postępowaniu w trybie art. 189 k.p.c. można skutecznie ustalić czy uczelnia wyższa nabyła prawo użytkowania wieczystego z mocy art. 182 ww. ustawy, które to prawo było następnie przesłanką nabycia przez Pozwanego prawa własności Nieruchomości z mocy art. 256 ustawy

o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., nr 164, poz. 1365),

2. naruszenie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) (Dz. U. z 1945 r., nr 50, poz. 279), poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że roszczenie o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego (dawniej wieczystej dzierżawy) przysługujące dotychczasowemu właścicielowi gruntu lub jego następcom prawnym jest roszczeniem administracyjnoprawnym, które nie uzasadnia interesu prawnego Powódki do żądania ustalenia, że Pozwanemu nie przysługuje prawo własności Nieruchomości, w sytuacji gdy, w świetle orzecznictwa, pomimo administracyjnego trybu rozstrzygania tzw. wniosków dekretowych roszczenie z art. 7 Dekretu ma charakter roszczenia cywilnoprawnego, a zatem przysługiwanie tego roszczenia Powódce uzasadnia jej interes prawny w niniejszej sprawie,

3. naruszenie § 4 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie przekazywania terenów w miastach i osiedlach z dnia 31 maja 1962 r. poprzez jego niezastosowanie i stwierdzenie, że Sąd związany jest ostatecznymi decyzjami administracyjnymi, w tym decyzją Naczelnika Dzielnicy W.-(...) z dnia 22 grudnia 1981 r. o przekazaniu terenu, w tym Nieruchomości, w użytkowanie (...) choć zgodnie z § 4 ust. 4 Rozporządzenia przekazanie i przejęcie terenu na podstawie decyzji następuje z chwilą podpisania protokołu zdawczo-odbiorczego, a w odniesieniu do Nieruchomości Pozwany nie przedstawił podpisanego protokołu zdawczo-odbiorczego, co jednoznacznie świadczy o tym, że ww. decyzja nie weszła w życie i nie wiąże sądu powszechnego,

4. naruszenie art. 182 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 12 września 1990 r. (Dz. U. z 1990 r., nr 65, poz. 385) poprzez jego niezastosowanie, mimo iż zgodnie z jednolitym orzecznictwem sądów powszechnych i sądów administracyjnych jedynie sąd powszechny, w postępowaniu w trybie art. 189 k.p.c., może ustalić czy uczelnia wyższa nabyła z mocy ww. ustawy prawo użytkowania wieczystego Nieruchomości, a skoro legitymowanie się przez uczelnię wyższą prawem użytkowania wieczystego, zgodnie z art. 256 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r., jest przesłanką uzyskania przez uczelnię wyższą prawa własności z mocy art. 256 ww. ustawy, to Sąd w niniejszym postępowaniu winien był zbadać czy Pozwany (...) spełniał ustawowe przesłanki uzyskania ex lege prawa użytkowania wieczystego określone w art. 182 ww. ustawy,

5. naruszenie art. 256 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., nr 164, poz. 1365) poprzez jego niezastosowanie, pomimo że z okoliczności sprawy wynika, że Pozwany nie spełniał ustawowych przesłanek uzyskania prawa własności z mocy art. 256 ww. ustawy, tj. nie legitymował się prawem użytkowania wieczystego Nieruchomości, a zatem nie uzyskał z mocy ww. ustawy prawa własności Nieruchomości, co winien był stwierdzić, stosując art. 256 ww. ustawy, Sąd w niniejszym postępowaniu.

6. art. 2 § 3 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że sąd powszechny jest związany treścią ostatecznych decyzji administracyjnych, podczas gdy w świetle okoliczności przedstawionych w niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości, że powyższa zasada nie ma zastosowania do decyzji Naczelnika Dzielnicy W.-(...) z dnia 22 grudnia 1981 r. o przekazaniu terenu, obejmującego m.in. Nieruchomość, Pozwanemu w użytkowanie, gdyż wobec nie przejęcia przez Pozwanego terenu objętego ww. decyzją w formie protokołu zdawczo- odbiorczego decyzja ta nie weszła w życie, względnie utraciła ważność wraz z utratą ważności decyzji lokalizacyjnej z dnia 17 stycznia 1979 r., z którą była ściśle związana, tj. z dniem 30 lipca 1988 r., względnie w związku z tzw. bezwzględną nieważnością decyzji (koncepcją ugruntowaną w orzecznictwie), ww. decyzja, z uwagi na przekazanie Nieruchomości w użytkowanie przed rozpatrzeniem tzw. wniosku dekretowego dotyczącego Nieruchomości, została wydana z rażącym naruszeniem zasad postępowania administracyjnego, a jako taka jest bezwzględnie nieważna i nie wiąże sądu powszechnego,

7. art. 195 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i nie wezwanie do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego (...) W., w sytuacji gdy z istoty stosunku prawnego wynika, że pozwanymi w sprawie winien być zarówno (...), jak i (...) W., a zatem Sąd winien był z urzędu wezwać (...) W. do wzięcia udziału w sprawie.

Z ostrożności procesowej, w razie uznania przez Sąd, że zarzut naruszenia art. 2 § 3 k.p.c. jest niezasadny, apelująca zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

8. naruszenie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. mające istotny wpływ na wynik sprawy poprzez jego niezastosowanie i nie zawieszenie niniejszego postępowania do czasu wydania przez organ administracji decyzji w przedmiocie stwierdzenia nieważności, względnie stwierdzenia wygaśnięcia, decyzji Naczelnika Dzielnicy W.-(...) z dnia 22 grudnia 1981 r., od której to decyzji, w razie uznania, że decyzja ta nadal obowiązuje i wywołuje skutki prawne, zależy rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, bowiem ww. decyzja z dnia 22 grudnia 1981 r. stanowiła podstawę wpisu użytkowania na rzecz Pozwanego w treści księgi wieczystej, co z kolei skutkowało ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości na rzecz Pozwanego z mocy art. 182 ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r., które to z kolei prawo było przesłanką uzyskania przez Pozwanego prawa własności Nieruchomości z mocy ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r., zatem uprzednie wydanie przez organ administracji decyzji w przedmiocie stwierdzenia nieważności, względnie wygaśnięcia, decyzji z dnia 22 grudnia 1981 r. jest niezbędne do wydania przez Sąd w niniejszym postępowaniu wyroku ustalającego nieistnienie prawa własności Nieruchomości po stronie Pozwanego, a istnienie prawa własności Nieruchomości po stronie(...) W., względnie, w razie niestwierdzenia przez organ administracji nieważności /wygaśnięcia ww. decyzji, wydania przez Sąd wyroku oddalającego powództwo.

W związku z powyższym apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz o zasądzenie na rzecz Powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje według norm przepisanych. Względnie, z uwagi na nierozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty sprawy, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy w całości Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz do orzeczenia o kosztach postępowania za wszystkie instancje według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje. Apelacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I Instancji i przyjmuje je za własne. Na aprobatę zasługują również rozważania prawne tego Sądu. W związku z dopuszczeniem przez Sąd Apelacyjny dowodów z dokumentów, które uzyskane zostały dopiero na etapie postępowania odwoławczego, ustalony stan faktyczny należało uzupełnić o okoliczności wynikające z tych dokumentów. A mianowicie w dniu 26 listopada 2013r. zapadła decyzja Wojewody (...) Nr (...), która odmawia stwierdzenia nieważności decyzji Naczelnika Dzielnicy W. – (...) z dnia 22 grudnia 1981 r. przekazującej (...)w użytkowanie teren położony przy ulicy (...) w W. o pow.10 253m ^{( 2)}. Natomiast w dniu 8 marca 2013 r. zapadł wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie I SA/Wa 1827/12 oddalający skargę E. K. na decyzję Ministra (...) z dnia 9 lipca 2012 r. utrzymującą w mocy własną decyzję z dnia 21 marca 2012 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wojewody (...) z dnia 9 marca 1995 r. stwierdzającej nabycie przez Dzielnicę Gminę W. (...) z mocy prawa z dnia 27 maja 1990 r. nieodpłatnie własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji jako działka nr (...) aktualnie działki nr (...),(...) o pow. 5295m ^{( 2)} obrębu (...). Znaczenie powyższych decyzji zostanie omówione w dalszej części uzasadnienia.

Roszczenie powódki oparte jest o treść artykułu 189 k.p.c. Powódka zmierza w niniejszym postępowaniu do ustalenia, że pozwany (...) nie posiada prawa własności do opisanej w pozwie nieruchomości oraz, że takie prawo posiada (...). W.. Nie budzi wątpliwości, że interes prawny jest przesłanką merytoryczną powództwa wytoczonego na podstawie art. 189 k.p.c., o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Oznacza to, że istnienie interesu prawnego decyduje o dopuszczalności badania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje, bądź nie istnieje. Dopiero dowiedzenie przez powoda interesu prawnego otwiera sądowi drogę do badania prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje bądź nie istnieje. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie wskazywano, że o prawnym charakterze interesu, czyli o potrzebie wszczęcia oznaczonego postępowania i uzyskania oznaczonej treści orzeczenia decyduje, istniejąca obiektywnie, potrzeba ochrony sfery prawnej powoda. Tak pojmowany interes prawny może wynikać zarówno z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda, jak i też może zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, gdy określona sytuacja zagraża naruszeniem uprawnień przysługujących powodowi bądź też stwarza wątpliwość co do ich istnienia czy realnej możliwości realizacji. Sąd Najwyższy podkreślał także, że uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego trzeba oceniać elastycznie, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności danej sprawy i celowościowej jego wykładni, i wreszcie tego, czy w drodze innego powództwa strona może uzyskać ochronę swoich praw. Pojęcie interesu prawnego powinno być zatem interpretowane z uwzględnieniem oceny, czy wynik postępowania doprowadzi do usunięcia niejasności i wątpliwości w tym zakresie i zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, a więc czy definitywnie zakończy istniejący spór ewentualnie, czy zapobiegnie takiemu sporowi w przyszłości (por. wyroki: z dnia 2 lutego 2006 r. II CK 395/05 niepubl., z dnia 15 października 2002 r. II CKN 833/00 niepubl., z dnia 30 listopada 2005 r. III CK 277/05 niepubl., z dnia 2 sierpnia 2007 r. V CSK 163/07 niepubl., z dnia 19 lutego 2002 r. IV CKN 769/00, OSNC 2003, Nr 1, poz. 13). Powództwo z art. 189 k.p.c. musi być zatem celowe, ma bowiem spełniać realną funkcję prawną (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2012 r. I CSK 325/11, LEX 1171285).

Dla przyjęcia zatem w niniejszej sprawie interesu prawnego, o którym mowa w powołanym przepisie, konieczne jest, aby żądane ustalenie wywierało bezpośredni wpływ na sytuację prawną powódki, usuwało stan niepewności prawnej, a jednocześnie by nie było możliwości uzyskania pełnej ochrony w drodze innego powództwa.

Swój interes prawny powódka uzasadnia toczącym się postępowaniem na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W.. Powódka podnosi, że aby móc zrealizować roszczenie dekretowe w naturze koniecznym jest, aby nieruchomość pozostawała własnością gminy lub Skarbu Państwa. Powódka zatem postrzega potrzebę ustalenia prawa własności na rzecz (...) W. i wskazuje, iż istniejące na rzecz pozwanej Uczelni prawo własności stanowi przeszkodę prawną w pozytywnym rozstrzygnięciu o jej wniosku (wniosku jej poprzednika prawnego) złożonym w trybie art. 7 ust. 2 dekretu. Natomiast ustalenie, że pozwany nie posiada takiego prawa oraz ustalenie prawa własności na rzecz(...) W. tę przeszkodę usunie.

Podzielić należy stanowisko Sądu I Instancji, że przedstawiona przez powódkę sytuacja prawna nie uzasadnia przyjęcia istnienia po jej stronie interesu prawnego w żądanym ustaleniu. Oczekiwane bowiem przez powódkę rozstrzygnięcie winno wywołać takie skutki między stronami, w następstwie których sytuacja prawna stron, zostanie określona jednoznacznie, to jest, w okolicznościach sprawy, pozwoli powódce usunąć przeszkodę w uzyskaniu w postępowaniu administracyjnym korzystnej decyzji. Jednakże skutku takiego powódka nie osiągnie na drodze niniejszego postępowania.

Rację ma Sąd I Instancji podkreślając, że powódka jest stroną szeregu postępowań administracyjnych i próbuje różnymi sposobami podważyć decyzje administracyjne, które funkcjonują w obrocie i które są ostateczne. Niniejsze postępowanie zmierza bowiem do podważenia m.in. ostatecznej decyzji administracyjnej z dnia 30 kwietnia 2007 r., mocą której Wojewoda (...) potwierdził nabycie przez (...) z dniem 1 września 2005 r. prawa własności gruntu. Przesłanką dla podjęcia tej decyzji było m.in. uznanie zgodnie z treścią art. 182 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 12 września 1990 r. (Dz. U. z 1990 r., nr 65, poz. 385), że pozwana Uczelnia nabyła prawo użytkowania wieczystego, które następnie przekształciło się w prawo własności – art.256 ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. (Dz. U. nr 164, poz.1365). Decyzja ta jest ostateczna i funkcjonuje w obrocie prawnym. A zatem dopóki decyzja ta nie zostanie skutecznie wzruszona w trybie w postępowania administracyjnego, to nie sposób będzie uznać, że powódka ma interes prawny w tak sformułowanym żądaniu. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 listopada 2005 r. III CK 277/05, Lex nr 346213 wskazał, że jeśli interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie prawa miałby być uzasadniany potrzebą stwierdzenia nieważności orzeczenia administracyjnego, to należałoby przyjąć, że powód nie ma interesu prawnego w wytoczeniu takiego powództwa. Wyrok rozstrzygający takie powództwo nie może bowiem stanowić podstawy dla stwierdzenia w postępowaniu administracyjnym nieważności wzmiankowanego orzeczenia administracyjnego.

Uzyskanie żądanego w pozwie ustalenia ma pozwolić powódce na osiągnięcie korzystnej dla siebie decyzji w toku postępowania dekretowego, polegającej na odzyskaniu nieruchomości w naturze. W tym celu powódka zmierza de facto do uzyskania przez sąd powszechny stwierdzenia, o nieprawidłowych przesłankach przyjętych przez organy administracji dla uzasadnienia nabycia przez pozwaną Uczelnię prawa własności nieruchomości. Powyższe stanowiłoby w istocie wkroczenie przez sąd powszechny w kompetencje organu administracji. Jak wskazał bowiem Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 lutego 2012 r. I OSK 1738/11 LEX nr 1136647 wyeliminowanie z obrotu prawnego ostatecznej decyzji o przyznaniu uprawnienia może nastąpić jedynie poprzez zastosowanie odpowiednich trybów nadzwyczajnych lub na skutek zastosowania określonych przepisów intertemporalnych. Dopóki jednak decyzja o przyznaniu uprawnienia nie zostanie wyeliminowana z obrotu w sposób przewidziany prawem, będzie ona wywoływać skutek wiążący trwale podmioty i strony zainteresowane ich rozstrzygnięciem. Sąd Najwyższy wielokrotnie wyrażał pogląd, że sąd w postępowaniu cywilnym nie jest uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, w szczególności pod względem jej merytorycznej zasadności, i jest nią związany także wówczas, gdy w ocenie sądu decyzja jest wadliwa (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1964 r., II CR 185/64, OSNCP 1965, nr 3, poz. 41, z dnia 6 marca 1967 r., III CR 402/66, "Informacja Prawnicza" 1967, nr 6, poz. 10, z dnia 3 lutego 1976 r., II CR 732/75, OSNCP 1976, nr 12, poz. 263, z dnia 18 listopada 1982 r., III CZP 26/82, OSNCP 1983, nr 5-6, poz. 64, z dnia 27 września 1991 r., III CZP 90/91, OSNCP 1992, nr 5, poz. 72, z dnia 9 listopada 1994 r., III CRN 36/94, OSNC 1995, nr 3, poz. 54, z dnia 24 maja 1996 r., I CRN 67/96, niepubl., z dnia 30 czerwca 2000 r., III CKN 268/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 10, z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 1071/00, OSNC 2003, nr 9, poz. 120, z dnia 12 marca 2004 r., II CK 47/03, z dnia 28 lipca 2004 r., III CK 296/03, "Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego" 2005, nr 6, s. 29, z dnia 19 listopada 2004 r., V CK 251/04, "Przegląd Sądowy" 2006, nr 3, s. 113 z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 350/06, niepubl.).

Jak wskazał ponadto Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 5 czerwca 2009 r., I CSK 504/09, nie publ., z dnia 16 grudnia 2009 r., I CSK 175/09, nie publ. oraz 4 stycznia 2012 r. IIICSK 126/11 Lex nr 1147761 nie jest dopuszczalna kontrola przez sąd powszechny prawidłowości zastosowania prawa materialnego przez organ administracyjny, prowadziłoby to bowiem do badania merytorycznej zasadności decyzji.

Nie ulega wątpliwości, że gdyby powódka uzyskała pozytywne dla siebie rozstrzygnięcie przed sądem powszechnym, powodowałoby to istnienie w obrocie dwóch wzajemnie wykluczających się orzeczeń. A ponadto wyrok uwzględniający powództwo będzie wiązał tylko strony procesu, nie będzie też wystarczający dla reaktywowania, jak oczekuje powódka, stanu prawnego sprzed wydania wskazanej decyzji.

Reasumując powódka nie ma interesu prawnego w tak sformułowanym żądaniu i nie zmieni tej oceny stwierdzenie, że roszczenie dekretowe ma charakter cywilnoprawny. Sąd Okręgowy nie naruszył, wbrew twierdzeniom apelującej, art.7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (Dz. U. z 1945 r., nr 50, poz. 279), bowiem w ogóle go stosował. Wskazał jedynie, że uprawnionym do rozstrzygnięcia wniosku dekretowego jest wyłącznie organ administracyjny, co oznacza, że uprawnionemu przysługuje droga administracyjnoprawna w tym zakresie, zaś sąd powszechny nie jest władny do rozstrzygania, ani sugerowania organowi administracyjnemu sposobu rozpoznania wniosku dekretowego.

Bezzasadne są również zarzuty wskazane w punkcie 4 i 5 apelacji. Zarzuty te wiążą się z zarzutem naruszenia art.189 k.p.c. Jak wskazano wyżej istnienie interesu prawnego decyduje o dopuszczalności badania prawdziwości twierdzeń powoda, że wymieniony w powództwie stosunek prawny lub prawo istnieje, bądź nie istnieje. Wobec prawidłowego uznania przez Sąd I Instancji braku interesu prawnego powódki, nie było potrzeby badania spełnienia przez pozwanego przesłanek z art.182 i 256 ustawy o szkolnictwie wyższym. Poza wskazanym wyżej argumentem wskazać należy, że dokonując badania w/w przesłanek sąd powszechny wkroczyłby w kompetencje organu administracyjnego, który już wypowiedział się w tym zakresie m.in. w decyzji z 2007 r. Próba uzyskania przez sąd powszechny rozstrzygnięcia co do słuszności ustanowienia prawa użytkowania wieczystego na rzecz UW stanowiłoby niczym nie uzasadnioną próbę ingerencji w ostateczne rozstrzygnięcia organu administracyjnego. Sąd nie może pominąć stanu prawnego stworzonego przez tę decyzję ani stanąć na stanowisku, że do stanu faktycznego będącego podstawą decyzji administracyjnej należało ustosunkować się inaczej niż uczynił to organ administracyjny, byłoby to bowiem równoznaczne z niedopuszczalnym kwestionowaniem przez sąd powszechny merytorycznej zasadności decyzji administracyjnej.

Powyższe argumenty odnoszą się także do dalszych twierdzeń skarżącej. E. K. kwestionując prawidłowość nabycia przez (...) własności tej nieruchomości, podnosi również, że decyzja Naczelnika Dzielnicy W. (...) z dnia 22 grudnia 1981 r. wydana na podstawie §4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31.05.1962 r. o przekazaniu terenów w miastach i osiedlach sama w sobie nie przyznawała pozwanemu terenu w użytkowanie, ale uzależniała od jego protokolarnego przejęcia, do czego nie doszło. Decyzja ta była ściśle związana z decyzją lokalizacyjną, której utratę ważności stwierdzono w 1988 r. Zdaniem powódki skoro ważność utraciła decyzja lokalizacyjna, to automatycznie ważność utraciła decyzja z 1981 r. o przekazaniu terenu ergo nigdy nie weszła w życie. Powyższe rozważania w świetle złożonej w toku postępowania odwoławczego decyzji Wojewody (...) z dnia 26 listopada 2013 r. odmawiającego stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 22 grudnia 1981 r. uznać należy za bezzasadne. Dodać należy, że decyzja z 1988 r. stwierdzająca utratę ważności decyzji lokalizacyjnej nie spowodowała, wbrew twierdzeniom powódki, że nieruchomość stała się własnością gminy, skoro w obrocie pozostawała nadal decyzja z 1981 r. W postępowaniu administracyjnym nie następuje samoistnie utrata ważności decyzji. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w cytowanym wyżej wyroku z dnia 28 lutego 2012 r. I OSK 1738/11 wyeliminowanie z obrotu prawnego ostatecznej decyzji o przyznaniu uprawnienia może nastąpić jedynie poprzez zastosowanie odpowiednich trybów nadzwyczajnych lub na skutek zastosowania określonych przepisów intertemporalnych. Dopóki jednak decyzja o przyznaniu uprawnienia nie zostanie wyeliminowana z obrotu w sposób przewidziany prawem, jest ona wiążąca. Podobnie wiążąca jest decyzja Ministra (...) z dnia 9 lipca 2012 r. utrzymująca w mocy własną decyzję z dnia 21 marca 2012 r. stwierdzającą nieważność decyzji Wojewody (...) z dnia 9 marca 1995 r. stwierdzającej nabycie przez Dzielnicę Gminę W. (...) z mocy prawa z dnia 27 maja 1990 r. nieodpłatnie własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) oznaczonej w ewidencji jako działka nr (...) aktualnie działki nr (...),(...) o pow. 5295m ^{( 2)} obrębu (...). Jak wskazano wyżej skarga powódki skierowana do WSA została oddalona. Powyższe decyzje wskazują, że nie nastąpiła komunalizacja przedmiotowej nieruchomości. W orzecznictwie ugruntowany jest zaś pogląd o niedopuszczalności orzekania przez sąd powszechny o nabyciu przez gminę, z mocy prawa, własności nieruchomości, zaś niezbędne jest wydanie decyzji komunalizacyjnej (tak m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 grudnia 1992 r., III CZP 157/92 OSNCP 1993, z. 5, poz. 84, z dnia 29 lipca 1993 r. III CZP 64/93 OSNCP 1993 z. 12, poz. 209). Decyzja ta jest aktem deklaratoryjnym, w którym tkwi sui generis element konstytutywny, gdyż dopiero od chwili wydania takiej decyzji gmina może skutecznie powołać się na swoje prawo. Wydanie decyzji następuje przy tym - jak stwierdził dalej Sąd Najwyższy - w postępowaniu administracyjnym, uregulowanym w art. 18 omawianej ustawy. Toczy się ono zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego i kończy wydaniem decyzji, podlegającej zaskarżeniu w administracyjnym toku instancji oraz do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Niezasadny jest także zarzut naruszenia art.195 k.p.c. albowiem brak jest przesłanek do uznania, że mamy do czynienia ze współuczestnictwem koniecznym po stronie pozwanej.

Powyższe argumenty wskazują również na brak potrzeby zawieszenia niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania administracyjnego toczącego się w trybie odwoławczym w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji z dnia 22 grudnia 1981 r. oraz w przedmiocie stwierdzenia wygaśnięcia przedmiotowej decyzji.

Bezzasadny był również wniosek zgłoszony na rozprawie apelacyjnej o zwrócenie się do sądu wieczystoksięgowego o akta księgi wieczystej dotyczącej przedmiotowej nieruchomości z uwagi na brak spełnienia przesłanek z art. 227 k.p.c.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art.385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art.108§1 zd.1 k.p.c. w zw. z art.391§1 k.p.c., ustalając wysokość należnych pozwanemu kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie ze stawkami minimalnymi przewidzianymi w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (§6 pkt. 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).