Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2019 r.

Sąd Rejonowy w Giżycku I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Lidia Merska

Protokolant sekretarz sądowy Joanna Kucharska

po rozpoznaniu w dniu 13 września 2019 r. w Giżycku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

przeciwko T. Z. i M. Z.

o zapłatę kwoty 13.823,06zł

1.  Zasądza solidarnie od pozwanych T. Z. i M. Z. na rzecz powoda (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwotę:

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.11.2015r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.12.2015r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.01.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.02.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.03.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.04.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.05.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.06.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19.07.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.08.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.09.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18.10.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.11.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.12.2016r do dnia zapłaty;

- 289,31 zł (dwieście osiemdziesiąt dziewięć 31/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 17.01.2017r do dnia zapłaty;

2.  W pozostałym zakresie powództwo oddala.

3.  Zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1229,91zł zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSR Lidia Merska

Sygn. akt I C 15/19 upr.

UZASADNIENIE

Powód (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wystąpił przeciwko T. Z. i M. Z. z powództwem o zapłatę kwoty 13 823,00zł wraz z odsetkami oraz zwrotem kosztów postępowania w wysokości 173zł. W odpowiedzi na wezwanie Sądu do uzupełnienia braków formalnych pełnomocnik powoda – upoważniony pracownik - wniósł o zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych i dodatkowo o zasądzenie kwoty 17,00zł tytułem zwrotu opłaty od pełnomocnictwa oraz kwoty 4,92zł – koszt uwierzytelnienia dokumentów przedłożonych w sprawie

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż powód zawarł z J. Z., zmarłym dnia 20.04.2014r, umowę kredytu o nr (...)/2013 dnia 10.01.2013r. Na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 08.05.2015r sygn. akt I Ns 98/15 spadek po zmarłym nabyli z mocy ustawy: syn M. Z. w 1/2 części i syn T. Z. w 1/2 części. Zgodnie z art. 1031§1 kc w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Wskazana data wymagalności – 17.01.2017r – jest tożsama z upływem okresu na jaki została zawarta umowa konsolidacyjnego kredytu gotówkowego, zawarta na okres 48 miesięcy, ze spłatą do 16.01.2017r. W związku z brakiem zapłaty należności powód skierował do pozwanych ostateczne wezwania do zapłaty, po upływie płatności terminu ostatniej raty. Strona pozwana nie spłaciła wymagalnej wierzytelności do dnia sporządzenia pozwu.

Roszczenia powoda obejmują: kwotę 8932,67zł tytułem należności głównej (niespłacony kapitał); kwotę 1933,41zł tytułem odsetek umownych za okres korzystania z kapitału w wysokości 10% od dnia 16.01.2014r do 07.03.2018r do dnia 07.03.2018r; kwotę 2896,78zł tytułem odsetek za opóźnienie w wysokości 10,00% od dnia 16.01.2014 do dnia 29.10.2018; kwota 60,20zł tytułem opłat i prowizji.

Pozwani – T. Z. i M. Z. wnieśli o oddalenie powództwa w całości. Pozwany T. Z. podał, że przyjął spadek po zmarłym ojcu J. Z. ze względu na zapewnienie miejsca zamieszkania dla brata M., który ma problem alkoholowy i jest niepełnosprawny. Pozwany podał, iż był w oddziale banku w W. po śmierci ojca, pytał o kredyt, uzyskał odpowiedź, że nie mają go w systemie i powinien skontaktować się z siedzibą główną. Przesłał tam akt zgonu ojca, który mu odesłano z odpowiedzią, że nic im to nie mówi. Obaj pozwani odebrali wezwania do spłaty długu (k. 43).

Sąd Rejonowy w Giżycku ustalił i zważył, co następuje:

J. Z. dnia 10.01.2013r zawarł z (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę konsolidacyjnego kredytu gotówkowego nr (...), która opiewała na łączną kwotę 9463,67zł (k. 13 – 17). Kwota 3.000 zł przeznaczona została na potrzeby konsumpcyjne kredytobiorcy, zaś pozostała kwota na spłatę kredytu w tym samym banku. J. Z. zawarł również umowę ubezpieczenia na wypadek zgonu w wyniku nieszczęśliwego wypadku lub poważnego zachorowania na okres pierwszych dwunastu miesięcy trwania umowy kredytu - § 1 i §2 umowy, deklaracja zgody k. 74. Każda rata spłaty kredytu nie mogła być wyższa niż 356,70zł - § 4 umowy, a płatna do dnia 16 każdego miesiąca. Raty kredytu były spłacane do dnia 16.12.2013r k. 52v – Raport zestawienie należności i spłat kredytu od 10.01.2013r do 16.01.2014r. Kredyt powinien być spłacony w 48 ratach do dnia 16.01.2017r – k. 54.

J. Z. zmarł dnia 20.02.2014r a spadek po nim nabyli synowie – M. Z. i T. Z. po 1/2 części (k. 19).

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny miedzy stronami.

Kwestią sporną była odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe zmarłego ojca oraz wysokość tej odpowiedzialności.

Zgodnie z art. 922§1 kc prawa i obowiązki zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób, z wyjątkiem praw i obowiązków zmarłego związanych ściśle z jego osobą, jak również prawa, które z chwilą śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są spadkobiercami. Zatem bezsporne jest, że pozwani byli zobligowani, jako spadkobiercy zmarłego J. Z., do spłaty zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy kredytu. W przypadku śmierci osoby fizycznej, z momentem jej śmierci, dochodzi do sukcesji uniwersalnej, tj. przejścia w wyniku tego jednego zdarzenia ogółu jej praw i obowiązków majątkowych na inny podmiot lub podmioty.

W tym przypadku przede wszystkim żaden przepis prawa nie wyłącza takiej możliwości. Umowa kredytu jest umową dwustronną, odpłatną, dziedziczną i zbywalną. Przy czym kwestie zbycia praw i obowiązków z niej wynikających z reguły regulowane są w sposób szczególny bądź to w treści samej umowy, bądź też stanowiących jej integralną część załączników w postaci np. regulaminów. W przypadku dokonaniu wypłaty przez bank kredytu, zrealizowaniu przez kredytobiorcę celu na jaki kredyt ten został udzielony, rozpoczęciu spłaty kredytu i spłaceniu jego znacznej części, nie ma już żadnych racjonalnych argumentów przemawiających za stwierdzeniem, iż zobowiązanie do spłaty kredytu i zapłaty odsetek za korzystanie z niego nie wchodzi w skład spadku. Jednocześnie strony umowy kredytu nie mogą w umowie wyłączyć dziedziczenia praw i obowiązków wynikających z tej umowy, bowiem byłoby to sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa spadkowego. W takiej zatem sytuacji spadkobiercy wstępują w prawa i obowiązki strony umowy kredytu w takim samym kształcie, jak ich poprzednik prawny. Zatem z momentem śmierci J. Z. w jego prawa i obowiązki wynikające z tej umowy wstąpili pozwani. Wstąpienie to następuje z mocy prawa, a orzeczenie Sądu stwierdzające nabycie spadku ma jedynie charakter deklaratoryjny tj. potwierdzający to, co się wydarzyło z mocy prawa. Od tego momentu stronami umowy kredytu, która przecież, jak wskazano wyżej nie wygasa, są z jednej strony Bank, a z drugiej strony - spadkobiercy zmarłego kredytobiorcy. Oczywiście w takiej sytuacji może dojść np. do wypowiedzenia umowy kredytu, nawet mimo spłat zobowiązania, ale w oparciu o zapisy dotyczące np. kwestii wypłacalności kredytobiorcy. Nadal podstawą prawną odpowiedzialności spadkobierców zmarłego kredytobiorcy jest umowa kredytu. Umowa kredytu jest umową odpłatną, a wynagrodzeniem należnym bankowi za możliwość korzystania przez kredytobiorcę ze środków finansowych banku, są właśnie odsetki umowne - odsetki kapitałowe. Sama instytucja spadkobrania ma za zadanie chronić m.in. wierzycieli przed niespodziewaną śmiercią dłużnika, dlatego przecież w skład spadku wchodzą nie tylko aktywa, ale również pasywa. Skoro spadkodawca wykorzystał środki uzyskane z kredytu, a spadkobiercy przejęli jego majątek, do powstania którego te środki również się przyczyniły, to dlaczego nie mieliby oni analogicznych obowiązków do swojego poprzednika prawnego. Tak, jak nabywają własność oraz wierzytelności i sami mają prawo pobierać pożytki z rzeczy czy z praw, w tym również odsetki od wierzytelności przysługujących spadkodawcy, tak samo mają obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz banku za możliwość korzystania z kredytu przez spadkodawcę. Skoro tak to z momentem nabycia spadku, a zatem śmierci spadkodawcy, weszli oni w jego miejsce w przedmiotową umowę kredytu, z wszelkimi prawami i obowiązkami z niej wynikającymi. Ich odpowiedzialność była odpowiedzialnością solidarną między nimi (art 1034 § 1 k.c.). A zatem od momentu śmierci spadkodawcy ciążył na nich obowiązek spłaty dalszych rat. Bezspornym jest, iż rat tych nie spłacali. Wobec tego, że minął termin na jaki umowa została zawarta, Bank skierował od pozwanych wezwanie do uiszczenia całości należności.

Wezwania te zostały doręczone 13.03.2018r k. 21, 23. W sprawie spadek został objęty przez pozwanych wprost dnia 08.05.2015r – zmiana art. 1015§2 kc nastąpiła z dniem 18.10.2015r (Dz. U. z 2015r poz. 539).

Roszczenie banku o zwrot kredytu ewidentnie ma związek z prowadzeniem działalności gospodarczej przez bank. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej zgodnie z art. 118 k.c. wynosi trzy lata. Taki sam pogląd został wyrażony w orzecznictwie w analogicznej sytuacji – odnośnie trzyletniego terminu przedawnienia roszczeń banku wynikających z umowy kredytu odnawialnego, udzielonego w rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym, gdzie roszczenia z umowy rachunku bankowego przedawniają się z upływem dwóch lat – art. 731 k.c. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., II CK 113/02, opubl. OSP Nr 11/2004 poz. 141; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2007 r., IV CSK 356/06, opubl. baza prawna (...) nr (...); wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r., II CSK 212/08, opubl. OSNC Nr 3/ 2009 poz. 60).

Zobowiązania dzielą się na terminowe i bezterminowe. Z chwilą nadejścia terminu do spełnienia świadczenia roszczenie wierzyciela wobec dłużnika staje się wymagalne. Jedną z konsekwencji wymagalności jest między innymi rozpoczęcie biegu przedawnienia (art. 120 k.c.). Zgodnie z art. 117§2 ¹ kpc po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi. Jeżeli zobowiązanie jest bezterminowe to o jego przekształceniu w zobowiązanie terminowe decyduje wierzyciel przez wezwanie dłużnika do jego wykonania (art. 455 k.c.). Wymagalność roszczenia określana jest w doktrynie jako stan, gdy wierzyciel może postawić skuteczne żądanie, aby dłużnik uczynił niezwłocznie zadość jego roszczeniu (tak J. Ignatowicz (w:) System prawa cywilnego, t. I, 1985, s. 814). Podobnie wymagalność roszczenia definiuje Sąd Najwyższy, stwierdzając, że roszczenie staje się wymagalne wówczas, kiedy wierzyciel może skutecznie żądać od dłużnika zadośćuczynienia jego roszczeniu (wyrok SN z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, opubl. OSN Nr 7-8/1992 poz. 137). Roszczenia mogą stać się wymagalne w dniu wskazanym w treści czynności prawnej lub w ustawie, w dniu wynikającym z samej natury zobowiązania, niezwłocznie po ich powstaniu (np. roszczenie o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania – art. 471 k.c.), w dniu, w którym spełnił się warunek zawieszający. Wymagalność roszczenia następuje wtedy, gdy po stronie dłużnika aktualizuje się powinność określonego zachowania będącego przedmiotem roszczenia. Nie można przy tym przeoczyć, że w umowie kredytu (art. 69 ust 2 pkt 4 prawa bankowego) powinny zostać określone min. zasady i termin spłaty kredytu. Tak też się stało w rozpatrywanym przypadku, wobec czego jasnym jest, że zobowiązanie pierwotnego kredytobiorcy co do zasady miało charakter terminowy.

Z powyższego płynie z kolei niezbity wniosek, że Sąd musi ustalić daty wymagalności określonych żądań. Zdaniem Sądu w myśl art. 118 k.c. termin przedawnienia roszczeń banku do kredytobiorcy zarówno o zwrot udzielonego kredytu jak również roszczeń o zwrot poszczególnych jego rat wynosi 3 lata (vide: np. Prawo umów w obrocie gospodarczym pod red. Stanisława Włodyki, Kraków 1995, s. 256, podobnie w orzeczeniu SN z dnia 17 grudnia 2008 r., I CSK 243/08, opubl. OSNC Nr 1/2010 poz. 16). Wymagalność roszczeń z umowy kredytu powstaje z upływem następnego dnia po dniu płatności każdej z poszczególnych rat (czyli jak przy świadczeniach okresowych). Skoro poszczególne raty kredytu mają ściśle określoną datę spłaty, więc każda z rat przedawnia się po trzech latach począwszy od dnia, w którym powinna zostać spłacona zgodnie z zawartą umową. Innymi słowy przedawnienie każdej raty biegnie co do zasady osobno od momentu terminu jej płatności (tak Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 23 kwietnia 2014 r., I ACa 1361/13, opubl. baza prawna LEX Nr 1458942). Z kolei przyjęcie poglądu przeciwnego jest nie do przyjęcia z dwóch powodów. Po pierwsze wynikałoby z niego, że są dwa różne terminy wymagalności – inny dla możliwości naliczania odsetek i wystąpienia do Sądu z powództwem o zapłatę, a inny dla możliwości liczenia terminu przedawnienia, co z oczywistych względów jest nie do przyjęcia. Po drugie przyjęcie tego stanowiska stawia bank w uprzywilejowanej pozycji wobec drugiej strony umowy. Bank może naliczać odsetki za opóźnienie i dochodzić zapłaty wymagalnych rat a zarazem dłużnikowi nie biegnie termin przedawnienia. W przypadku umów długoterminowych (np. kredytu na 20 lat) oznaczałoby to w praktyce, że bank mógłby dochodzić zapłaty poszczególnych rat nawet po upływie lat 20 – tu od terminu ich płatności – co jest sprzeczne zasadą, że termin przedawnienia roszczeń przysługujących podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą (w tym bankom) jest znacznie krótszy niż termin przedawnienia roszczeń przysługujących podmiotom nieprofesjonalnym i wynosi 3 lata. Poza tym takie postrzeganie sprawy godzi jeszcze w wolę ustawodawcy, który normując instytucję przedawnienia miał głównie na celu ochronę dłużnika przed zbyt długotrwałym pozostawaniem w stanie niepewności. Wyrazem tego jest sposób ujęcia przepisów o przedawnieniu, które mają charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że nie wchodzi w rachubę ich umowne skracanie bądź wydłużanie. Idąc dalej nie można pominąć tego, że wskutek zaprzestania uiszczania przez pierwotnego kredytobiorcę kolejnych rat zadłużenia, po stronie powodowej powstało prawo naliczania odsetek za opóźnienie (od daty wymagalności raty), a zarazem prawo do wystąpienia z powództwem o zasądzenie kwot tych rat, co do których termin płatności upłynął i które w związku z tym stały się wymagalne. Z chwilą opóźnienia w płatności dwóch pełnych rat strona powodowa zyskała ponadto dodatkowe uprawnienie do wypowiedzenia umowy kredytu i postawienia kredytu w stan natychmiastowej wykonalności. Takie prawo banku wynika z art. 75 ust. 1 prawa bankowego. Termin wypowiedzenia umowy kredytu wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy – 7 dni, chyba że w umowie przewidziano dłuższy termin. Skorzystanie z tego rozwiązania powoduje to, że całość niespłaconego kredytu staje się natychmiast wymagalna, co oczywiście rozciąga się na wszystkie pozostałe i przyszłe raty. W odniesieniu do tych rat trzyletni termin przedawnienia należy więc liczyć od dnia, w którym upłynął termin wypowiedzenia kredytu. Tymczasem w niniejszej sprawie nic takiego nie miało miejsca, a z faktu, że Bank nie sięgnął po wskazane uprawnienie, nie mogą płynąć niekorzystne reperkusje dla pozwanych. Postawa strony powodowej i jej zachowanie świadczy o tym, że profesjonalny bank został zaskoczony całą sytuacją, nie zareagował na nadesłaną informację o zgonie pierwotnego kredytobiorcy i stwierdzić zatem należy, iż bank nie zadbał należycie o swoje interesy, nie podejmując rutynowych działań nakierowanych na szybkie i sprawne odzyskanie udostępnionych przez siebie środków finansowych (wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 22.01.2018r sygn. akt IC 126/16, wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 03.10.2016r sygn. akt IIICa 890/16 – pub. (...) Analizy Orzeczeń Sądowych, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych).

Sąd uznał, że powództwo o zwrot udzielonego kredytu wraz z odsetkami zasługuje na uwzględnienie tylko w części, a dokładnie co do rat, które nie uległy przedawnieniu w chwili złożenia pozwu – do dnia 31.10.2018r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie przy uchybieniu terminu płatności każdej z rat.

O kosztach niniejszego procesu Sąd orzekł w oparciu o treść art 100 zd. 1 in fine k.p.c. rozdzielając je stosunkowo. Koszty poniesione przez powoda to: opłata sądowa od pozwu - 300,00 zł, koszt pełnomocnictwa - 17,00 zł, koszt opłat notarialnych wskazanych w pozwie – 4,92 zł. Łącznie jest to kwota zł. Koszty poniesione przez pozwanego to kwota 321,92zł. Z kolei pozwani nie ponieśli kosztów podlegających rozliczeniu. Z tego 31,36% obciąża pozwanych i jest to kwota - i jest to kwota 100,95zł.