Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 sierpnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Wydział VIII Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Maria Turek

Protokolant: sekr. sąd. Aleksandra Jędral

w obecności prokuratora Krystyny Nogal-Załuskiej

po rozpoznaniu na rozprawie w dniach 25 sierpnia 2017 r.

sprawy przeciwko Skarbowi Państwa

z wniosku :

A. B. ur. (...) w Ł.

w przedmiocie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z wykonania zastępczej kary aresztu w sprawie II W 904/13 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Piasecznie, której to kary nie powinien był ponieść

na podstawie art. 114 § 1 kpow i art. 115 § 1,2,3 kpow

orzeka

1.  Zasądza od Skarbu Państwa na rzecz A. B. 6.000 zł (sześć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

2.  Kosztami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt VIII Ko 59/17

UZASADNIENIE

Do Sądu Okręgowego w Warszawie w dniu 18 lipca 2017 roku wpłynął wniosek pełnomocnika A. B. o zasądzenie od Skarbu Państwa na jego rzecz kwoty 6.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z wykonania zastępczej kary aresztu orzeczonej w zamian za nieuiszczoną grzywnę w okresie od dnia 30 maja 2016 r. do dnia 9 czerwca 2016 r. w sprawie o sygn. akt II K 904/13 Sądu Rejonowego w Piasecznie.

Pełnomocnik wnioskodawcy na rozprawie w dniu 25 sierpnia 2017 r. podtrzymał stanowisko zawarte we wniosku, co do zasady i co do wysokości.

Wnioskodawca A. B. przyłączył się do stanowiska swojego pełnomocnika.

Prokurator na rozprawie wniósł o oddalenie wniosku, podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30 stycznia 2013 roku doszło do kolizji drogowej, w której brał udział nieustalony kierowca samochodu osobowego o. (...) o nr rej. (...). W toku postępowania, ustalono, iż właścicielem pojazdu jest osoba posługująca się dokumentami wystawionymi na nazwisko A. B.. Ponieważ nie udało się ustalić jego miejsca zamieszkania, odstąpiono od jego przesłuchania i wystąpiono do Sądu Rejonowego w Piasecznie z wnioskiem o ukaranie A. B. za popełnienie wykroczenia z art. 86 par. 1 i art. 97 kw i in.

Wyrokiem nakazowym z dnia 21 października 2013 roku A. B. został uznany za winnego popełnienia zarzucanego mu wykroczenia, za co wymierzono mu karę 900 zł grzywny. Wyrok nie został doręczony obwinionemu, jednak wobec dwukrotnego awiza, uznano pismo za doręczone, na skutek czego wyrok nakazowy uprawomocnił się z dniem 17 grudnia 2013 roku, zaś w dniu 30 grudnia 2013 roku zarządzono wykonanie orzeczenia. Pismo wzywające skazanego do zapłaty grzywny zostało po dwukrotnej awizacji uznane za doręczone. Postanowieniem z dnia 5 listopada 2014 roku (prawomocnym z dniem 24 grudnia 2014 roku) grzywnę zamieniono na zastępczą karę 10 dni aresztu. Zarządzeniem z 22 stycznia 2015 roku wezwano skazanego do odbycia zastępczej kary aresztu. 26 listopada 2015 roku przesłano do właściwej jednostki Policji nakaz doprowadzenia A. B. przymusowo do Aresztu Śledczego W. – (...).

Wszystkie pisma procesowe w niniejszej sprawie były kierowane do A. B. na adres, z którego w 2006 roku został eksmitowany i oczywiście żadnego z nich nie odebrał.

A. B. – emerytowany filolog angielski od trzech lat zamieszkiwał w Domu Opieki Społecznej przy ulicy (...) w W..

W dniu 30 maja 2016 roku o godzinie 11.30 do Domu Opieki Społecznej przybyli funkcjonariusze Policji i w obecności pracowników ośrodka dokonali zatrzymania A. B.. Po zatrzymaniu został osadzony w Areszcie Śledczym W. (...), gdzie przebywał do 8 czerwca 2016 roku, do godz. 13:20. Zastępczą karę A. B. odbywał w celach dwuosobowych. W czasie pobytu w areszcie był leczony w związku z nadciśnieniem.

20 czerwca 2016 roku do Sadu Rejonowego w Piasecznie wpłynął wniosek A. B. o wznowienie postępowania w sprawie II W 904/13. We wniosku podniesiono, iż samochód, którego kierowca był sprawcą kolizji, sprzedał w 2011 roku, zaś w okresie od 7 grudnia 2012 roku do 24 sierpnia 2013 roku przebywał na Ukrainie, o czym świadczą zapisy w jego paszporcie.

Wyrokiem z dnia 22 grudnia 2016 roku (prawomocnym z dniem 30 grudnia 2016 roku) Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. akt X Ko 394/16) wznowił postępowanie prawomocnie zakończone przed Sadem Rejonowym w Piasecznie w sprawie o sygn. akt II W 904/13, uchylił wyrok nakazowy z 21 października 2013 roku i uniewinnił A. B. od popełnienia zarzucanego mu wykroczenia.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie: zeznań A. B. (k.22v-23), akt sprawy Sądu Rejonowego w Piasecznie o sygn. II K 904/13, akt personalnych z AŚ W. - (...).

Wnioskodawca A. B. przesłuchiwany przed tut. Sądem w dniu 25 sierpnia 2017 roku podał, iż pewnego dnia do domu opieki, gdzie zamieszkuje przyszli policjanci i zapytali go, czy zapłacił grzywnę. Chodziło o około 1000 zł. Stwierdził, że nie wie o co chodzi, więc odpowiedzieli, że skoro nie płaci, to musi iść do więzienia. Przewieziono go do więzienia na R. i tam przebywał 10 dni. Do dziś nie wie o co chodziło, ponieważ kiedy to zdarzenie miało mieć miejsce, przebywał na Ukrainie. Ma nadciśnienie i ta sytuacja spowodowała u niego ogromny stres. Przebywał w różnych celach, zawsze dwuosobowych, z ludźmi, dla których więzienie jest jak dom. Były to osoby z zaburzeniami psychicznymi, krzyczały przez cały czas. Do chwili obecnej odczuwa ten pobyt w więzieniu. Zatrzymanie w domu opieki było dla niego kompromitacją, ponieważ potraktowano go jak przestępcę przy personelu i pensjonariuszach. W czasie pozbawienia go wolności już nie pracował, przebywał w domu opieki społecznej. Kiedy opuszczał więzienie, funkcjonariusze powiedzieli mu, że powinien tę sprawę wyjaśnić. Sprawą zajmował się adwokat. Wydaje mu się, że wniosek o zadośćuczynienie złożyli od razu po uniewinnieniu. Nie wie, dlaczego wniosek został złożony w takim terminie.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy w całości, gdyż zdaniem Sądu jego zeznania są bardzo szczere i logiczne. Okoliczności przez niego wskazane znajdują potwierdzenie w zgromadzonych aktach sprawy głównej. Wnioskodawca nie starał się nadmiernie eksponować krzywd doznanych w wyniku aresztu, obiektywnie przedstawiał swoją sytuację osobistą i zdrowotną.

W ocenie Sądu, pozostałe dokumenty zgromadzone w sprawie, tj. akta sprawy II K 904/13 oraz akta osobowe AŚ W. (...) przyczyniły się do ustalenia stanu faktycznego, jak również miały wpływ na ocenę zeznań wnioskodawcy.

Sąd zważył, co następuje:

Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz treść przepisów regulujących uprawnienia do dochodzenia zadośćuczynienia, Sąd Okręgowy uznał, iż A. B. odbył zastępczą karę 10 dni aresztu w zamian za nieuiszczoną grzywnę, której to kary nie powinien był ponieść. Fakt ten nie budzi żadnej wątpliwości. Wnioskodawcy wprowadzono do wykonania zastępczą karę aresztu, którą odbył w okresie od 30 maja do 8 czerwca 2016 roku. W następstwie wznowienia postępowania został on prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 grudnia 2016 roku uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu wykroczenia. Ta sytuacja otworzyła wnioskodawcy drogę do ubiegania się o zadośćuczynienie, ewentualnie odszkodowanie od Skarbu Państwa, który odpowiada za tego typu błędne decyzje na zasadzie ryzyka.

Pełnomocnik, składając wniosek o zadośćuczynienie, jako podstawę prawną roszczenia, wskazał art. 552 par. 1 kpk. Sprawa, w której A. B. odbył zastępczą karę aresztu, której nie powinien był odbyć dotyczyła wykroczenia. Kwestię odszkodowania za niesłuszne ukaranie lub zatrzymania regulują przepisy kpow w Rozdziale 20. Wniosek o zadośćuczynienie w przedmiotowej sprawie powinien opierać się na art.114 par. 1 Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (dalej kpow).

Prokurator reprezentujący Skarb Państwa na rozprawie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia. Orzeczenie uniewinniające wnioskodawcę uprawomocniło się w dniu 30 grudnia 2016 roku. Termin do zgłoszenia roszczenia w sądzie właściwym upłynął zgodnie z art. 115 par. 2 kpow po 6 miesiącach od uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego, czyli 30 czerwca 2016 roku. Wniosek o zadośćuczynienie wpłynął do tutejszego Sądu po tym terminie – 18 lipca 2017 roku (data złożenia wniosku na biurze podawczym). Roszczenie wnioskodawcy zatem jest roszczeniem przedawnionym.

Sąd miał obowiązek zbadać, czy podniesienie przez prokuratora zarzutu przedawnienia w tej konkretnej sytuacji nie stanowi nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 kc, a co za tym idzie, czy nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w szczególności z zasadą sprawiedliwości.

Analiza przedmiotowej sprawy doprowadziła Sąd do wniosku, iż zgłoszony zarzut przedawnienia roszczenia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Roszczenie wnioskodawczy jest przedawnione. Fakt zgłoszenia żądania po upływie określonego w art. 115 par. 2 kpow terminu wynikał najprawdopodobniej z błędnego przyjęcia przez pełnomocnika, iż podstawą prawną roszczenia jest Kodeks postępowania karnego, który wskazuje w art. 555 roczny termin przedawnienia. Żadnych innych okoliczności założenia wniosku w terminie ponad sześciomiesięcznym nie wskazywali ani wnioskodawca ani pełnomocnik (obaj obecni podczas ogłoszenia wyroku uniewinniającego A. B.). Należy zatem przyjąć, że wnioskodawca, który korzystał z pomocy fachowego pełnomocnika, mógł dochować ustawowego terminu. Zdaniem Sądu, oceny podniesienia przez prokuratora w postępowaniu zarzutu przedawnienia w perspektywie art. 5 kc nie można ograniczać jednak wyłącznie do kwestii dotyczących możliwości dochowania przez wnioskodawcę terminu do dochodzenia roszczeń z tytułu wykonania kary, której nie powinien był ponieść (tak SN w wyroku z 18 maja 2006r. IV CK 367/05, SN w wyroku z 8 maja 2014r., V CSK 370/13). Wprowadzenie instytucji przedawnianie się roszczeń uzasadnia potrzeba ochrony pewności prawa i stabilności stosunków prawnych w obrocie cywilnoprawnym. Stosunek powstały w sytuacji odbycia kary, której wnioskodawca nie powinien odbyć, jest szczególny, powstaje bowiem w wyniku działania organów państwa w sferze władztwa publicznego, dlatego wymaga stosowania odmiennych kryteriów w ocenie, czy prawo do zgłoszenia zarzutu przedawnienia nie narusza zasad współżycia społecznego oraz czy jest uzasadnione w perspektywie interesu publicznego, którego nie można sprowadzać wyłącznie do interesu majątkowego Skarbu Państwa (por. postanowienie SN z 30 września 2015r., II KK 87/15).

Zdaniem Sądu podniesiony przez prokuratora w niniejszej sprawie zarzut przedawnienia jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. A. B. odbył zastępczą karę 10 dni aresztu na skutek zaniedbań organów, które nie dołożyły staranności w ustaleniu miejsca faktycznego zamieszkania obwinionego i okoliczności zajścia będącego przedmiotem postępowania. Wnioskodawca jest osobą w podeszłym wieku, schorowaną i nieporadną życiowo, o czym świadczy jego pobyt w Domu Opieki Społecznej. Oczywiście nie ma wiedzy w zakresie obowiązujących przepisów, w szczególności terminów przedawnienia. Roszczenie zostało zgłoszone we właściwym sądzie zaledwie 18 dni po terminie. Przyznanie zadośćuczynienia wnioskodawcy, mimo przedawnienia roszczenia jest zgodne z poczuciem sprawiedliwości.

Rozważając wysokość zadośćuczynienia, Sąd brał pod uwagę cały szereg okoliczności, w tym czas trwania pozbawienia wolności, warunki jego odbywania, skutki, jakie wywołało ono dla dobrego imienia wnioskodawcy, negatywne przeżycia wiążące się z izolacją więzienną w tym także skutki dla zdrowia poszkodowanego. Sąd baczył przy tym, by owo zadośćuczynienie było odpowiednie - stosownie do treści art. 445 § 1 k.c., który to przepis posiłkowo winien być stosowany w sprawach o ustalenie wysokości zadośćuczynienia.

Kwota zadośćuczynienia w wysokości zgłoszonej przez A. B. – 6.000 zł jest adekwatna do krzywdy doznanej przez niego w wyniku odbycia kary aresztu. Wnioskodawca przed zatrzymaniem prowadził ustabilizowany tryb życia. Jest osobą w podeszłym wieku, z wyższym wykształceniem. Leczy się w związku z nadciśnieniem. Zatrzymanie i osadzenie go w areszcie śledczym z całą pewnością stanowiło dla niego ogromną dolegliwość. Zaważyło również na jego reputacji w środowisku, w którym na stale przebywa.

Kwota 6.000 zł zdaniem Sądu jest również adekwatna do możliwości finansowych Skarbu Państwa.

O kosztach postępowania, Sąd orzekł na podstawie art. 115 par. 3 kpow.