Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 marca 2014 r. w Szczecinie

sprawy W. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o podjęcie wypłaty emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 czerwca 2013 r. sygn. akt IV U 1427/13

oddala apelację.

SSA Barbara Białecka SSA Jolanta Hawryszko SSA Urszula Iwanowska

Sygn. akt III AUa 725/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14.03.2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w K. odmówił W. O. uchylenia decyzji z dnia 27.09.2011 r. w części w jakiej zawieszała na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.
o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku
z art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227,
ze zm.) - zwanej ustawą emerytalną - prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r.

Z odwołania wynika, że ubezpieczona z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. K 2/12 o niezgodności z Konstytucją RP wskazanego art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy emerytalnej wywodzi brak podstaw do zawieszenia wypłaty świadczenia emerytalnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i wskazał,
że wspomniany wyrok Trybunału Konstytucyjnego wszedł w życie w dacie jego opublikowania, tj. z dniem 22.11.2012r. i wobec ubezpieczonej, która nabyła prawo do emerytury od dnia 01.11.2008r. nie ma on zastosowania, a w konsekwencji nie ma podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 21 czerwca 2013 roku oddalił odwołanie.

Z ustaleń Sądu I Instancji wynika, że W. O. w dniu 18 listopada 2008r. zgłosiła wniosek o emeryturę. W dacie zgłoszenia wniosku pozostawała
w stosunku pracy, który trwał od 8 października 1981r. Decyzją z 3 grudnia 200­8r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury począwszy od 1 listopada 2008r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Organ rentowy zarazem zawiesił prawo do świadczenia, bowiem ubezpieczona kontynuowała zatrudnienie. Od 1 lipca 2000r. do 7 stycznia 2009r. obowiązywał przepis art. 103 ustęp 2a ustawy
emerytalnej, który wprowadzał zasadę każdorazowego zawieszania prawa
do emerytury bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta
z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy
z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wypłatę emerytury podjęto dopiero od stycznia 2009r. (decyzja z 19 stycznia 2009r.), gdyż w tym okresie przepisy pozwalały na jednoczesne pobieranie emerytury i kontynuowanie zatrudnienia. Ponownie wstrzymano ubezpieczonej wypłatę świadczenia emerytalnego od 1 października 2011r. w związku ze zmianą przepisów (wszedł w życie art. 103a ustawy emerytalnej) – decyzją z 27 września 2011r. Ustawą z dnia 16 grudnia 2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 257, poz. 1726 ze zm.) dokonano nowelizacji ustawy emerytalnej,
w wyniku której zmieniono przepis art. 103 ust. 1 i ust. 2 oraz dodano art. 103a ustawy emerytalnej. W rezultacie zniesiono możliwość pobierania świadczenia emerytalnego bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą osobom, którym organ rentowy przyznał emeryturę po 8 stycznia 2009r. Jednocześnie zgodnie z treścią art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r. emeryci, którym ZUS przyznał emeryturę przed 1 stycznia 2011r. mogli ją pobierać bez rozwiązania umowy o pracę
z dotychczasowym pracodawcą jeszcze przez 9 miesięcy od daty wejścia w życie nowelizacji, czyli do 30 września 2011r. W dniu 27 lipca 2012r. ubezpieczona wniosła o wypłatę emerytury w związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Decyzją z 1 sierpnia 2012r. organ rentowy podjął wypłatę emerytury od 1 lipca 2012r. W dniu 13 listopada 2012 roku Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt K 2/12 orzekł, że przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy
o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726
ze zm.) w związku z art. 103a ustawy emerytalnej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok został opublikowany w Dzienniku Ustaw pod poz. 1285 w dniu 22 listopada 2012r. W dniu 30 listopada 2012r. ubezpieczona, powołując się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, złożyła wniosek o wznowienie wypłaty zawieszonych świadczeń i wypłatę świadczeń zaległych wraz z odsetkami. Decyzją z 14 marca 2013r. organ rentowy na podstawie art.151 § 1 pkt 1 k.p.a. odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z dnia 27 września 2011r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał,
że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 103a ustawy emerytalnej, prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Na podstawie tej regulacji organ rentowy wstrzymał ubezpieczonej wypłatę emerytury od dnia 1 października 2011 roku. Istota sporu sprowadzała się zatem do ustalenia, czy wskazany powyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 roku w sprawie K 2/12 dotyczy także sytuacji w jakiej znalazła się W. O., która była osobą uprawnioną do emerytury od dnia 1.11.2008 roku i wskutek obowiązującej wówczas regulacji art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej wstrzymano świadczenie emerytalne z uwagi na kontynuowanie przez nią zatrudnienia w chwili nabycia prawa do emerytury. Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 roku w sprawie K 2/12 uznał bowiem przepis art. 103a ustawy emerytalnej za niezgodny z Konstytucją RP, lecz tylko w zakresie w jakim dotyczy osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 roku bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku sprecyzował, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły prawo do emerytury w okresie od dnia 8 stycznia 2009 roku do dnia 31 grudnia 2010 roku. Tylko bowiem te osoby występując o ustalenie prawa do emerytury nie miały świadomości, że warunki jego uzyskania zostaną post factum zmienione i do przesłanki stażu ubezpieczeniowego i wieku, ustawodawca dodał i to z mocą wsteczną, przesłankę rozwiązania stosunku pracy. W ocenie sądu meriti, analiza uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego prowadzi do wniosku, że ubezpieczona nie należy do kręgu beneficjentów tego orzeczenia. Ubezpieczona uzyskała prawo do świadczenia w okresie, w którym obowiązywał art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej i składając wniosek emerytalny w 2008r. wiedziała o wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, aby móc realizować świadczenie emerytalne. Ubezpieczona już w 2008r. , kiedy nabywała prawo do emerytury, wiedziała o takim wymogu i ponownie nakazanie ubezpieczonej, począwszy od 1 października 2011r. tym razem na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej, rozwiązania stosunku pracy, aby mogła pobierać świadczenie emerytalne, nie tylko, że nie jest niezgodne z Konstytucją RP, ale też nie godzi w zasadę ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez prawa. Ubezpieczona nie może zatem skutecznie domagać się wypłaty świadczenia emerytalnego poczynając od dnia 1 października 2011r.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Z rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji nie zgodziła się ubezpieczona i zarzuciła mu naruszenie normy prawnej wynikającej z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wynikającej z niego z zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Wskazując na powyższe, apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie decyzji z dnia 14.03.2013r., ewentualnie o uchylenie wyroku
i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Apelująca w uzasadnieniu podniosła, że wbrew poglądom sądu I instancji,
w orzecznictwie Sądu Najwyższego jest przeważający pogląd, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją RP jest
w zasadzie skuteczny ex tunc, tj. od dnia wejścia w życie zakwestionowanego przepisu, chyba że co innego wynika z sentencji wyroku. Skoro zatem sentencja wyroku jest decydująca dla sposobu interpretacji wyroku , to brak wykluczeń danych grup obywateli w sentencji oznacza możliwość stosowania do ogółu społeczeństwa. Wybiórcze zaś stosowanie skutków wyroku Trybunału do poszczególnych grup obywateli wydaje się sprzeczne z ogólną zasadą równości wobec prawa oraz zaufania do prawa stanowionego. W drodze analogii zacytowano wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2006 r. II PK 42/06, w którym jednoznacznie wskazano, że uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją przepis prawa nie może być stosowany przez sądy i inne organy w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału.

Organ rentowy nie wniósł odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu i nie ma podstaw do jego zmiany, o co wnosiła ubezpieczona w swoim środku zaskarżenia. Sąd Apelacyjny nie podzielił przy tym zarzutu apelacyjnego, iż doszło do wynikającego z art. 2 Konstytucji RP naruszenia zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że ubezpieczona nabyła prawo do emerytury od dnia 1 listopada 2008 roku
i powoływane w apelacji skutki ogłoszonego wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 13 listopada 2012r. sygn. K 2/12, nie rozciągają się na jej sytuację prawną. Należy dodać, wbrew stanowisku zawartemu w apelacji, że dla pełnej oraz prawidłowej wykładni wyroku zakresowego Trybunału Konstytucyjnego, jak wyżej powołany z dnia 13 listopada 2012r., niewystarczające jest poprzestanie na sentencji orzeczenia, lecz należy uwzględnić jego motywy, zamieszczone następnie w pisemnym uzasadnieniu. W. O. nabyła prawo do emerytury w okresie kiedy istniała konieczność rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą w celu realizacji nabytego prawa do emerytury, co wynikało wprost z przepisu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, obowiązującego w okresie od dnia 01.07.2000r. do dnia 8.01.2009 roku, kiedy został uchylony. Zgodnie bowiem z przepisem art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, obowiązującym w chwili nabycia przez ubezpieczoną prawa
do emerytury, prawo to ulegało zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał
je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Ustawodawca jednoznacznie wskazał okoliczności faktyczne, których wystąpienie spowoduje zawieszenie wypłaty emerytury. Przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej łączył konsekwencje w postaci zawieszenia prawa do świadczenia i w efekcie wstrzymania jego wypłaty z kontynuowaniem zatrudnienia po ustalonym w decyzji organu rentowego dniu nabycia prawa do emerytury (jej realizacji), a nie z kontynuowaniem zatrudnienia po ustaleniu tego prawa decyzją organu rentowego (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. I UK 229/06, niepublikowany). W chwili nabycia prawa do emerytury ubezpieczona powinna była - w celu wypłaty świadczenia emerytalnego - spełnić warunek rozwiązania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą. Należy podkreślić, że wymóg ten nie został uznany za niezgodny z Konstytucją RP, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 lutego 2006 r., (SK 45/04, opubl. w OTK-A 2006/2/15, Dz. U. 2006, poz. 192, lex nr 18464) wskazał bowiem, że regulacja art. 103 ust. 2a jest zgodna z art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 i art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodna z art. 30, art. 65 ust. 1, art. 70 ust. 5 i art. 73 Konstytucji RP. W uzasadnieniu tego stanowiska Trybunał Konstytucyjny podkreślił, iż celem wprowadzonego przepisu jest tworzenie nowych miejsc pracy. Zaznaczył, że wprowadzone rozwiązanie ma zachęcać osoby, które osiągnęły wiek emerytalny do rozwiązania stosunku pracy, a tym samym do definitywnego zwolnienia miejsc pracy dla młodszych osób. Zdaniem Trybunału, regulacja ta ma służyć realizacji konstytucyjnych zadań państwa. Zgodnie bowiem z art. 65 ust. 5 Konstytucji, władze publiczne mają obowiązek prowadzić politykę zmierzającą do pełnego, produktywnego zatrudnienia. Nadto Trybunał wskazał, iż już kilkakrotnie wypowiadał się w kwestii dopuszczalności zawieszenia lub ograniczenia świadczeń emerytalnych. W świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, ograniczenie prawa do uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych w sytuacji uzyskiwania innych dochodów, w tym wynagrodzenia z tytułu pracy jest co do zasady dopuszczalne. Zmiana regulacji polegająca na uchyleniu art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej z dniem 8 stycznia 2009 r. na mocy art. 37 pkt 5 ustawy
z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U., nr 228, poz. 1507) spowodowała tylko tyle, że od dnia 8 stycznia 2009 roku treścią ryzyka emerytalnego ponownie stało się tylko osiągnięcie odpowiedniego wieku i stażu ubezpieczeniowego, a zatem bez konieczności rozwiązania umowy o pracę , lecz stan ten obowiązywał
do dnia 31 grudnia 2010 r., gdyż z dniem następnym wszedł w życie de facto
o identycznym brzmieniu jak wcześniejszy art. 103 ust. 2 ustawy emerytalnej, przepis art. 103a ustawy emerytalnej, dodany do ustawy emerytalnej na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej z dnia 16 grudnia 2010 r., znoszący możliwość pobierania emerytury bez rozwiązywania umowy o pracę z dotychczasowym pracodawcą, na rzecz którego była wykonywana praca bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Wskazana niekonstytucyjna regulacja art. 103a cyt. ustawy emerytalnej dotyczy jednak tylko osób, na które nałożono obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury - a które to nabyły prawo emerytalne w okresie kiedy wskazany obowiązek nie istniał, tj. od 8 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 r. W przypadku ubezpieczonej taki obowiązek istniał, na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej i obecnie jest jedynie powtórzony w treści obowiązującego art. 103a cyt. ustawy emerytalnej. Należy wyjaśnić, że ww. orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczyło tych osób, które nabyły prawo do emerytury w stanie prawnym, kiedy obowiązywał przepis art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, zgodnie z którym zawieszano wypłatę świadczenia z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury. Niekonstytucyjność dotyczy tylko osób, które nabywało prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., czyli w czasie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą dla uzyskania świadczenia emerytalnego, a co do których wskutek wprowadzenia przepisu art. 103a ustawy emerytalnej, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2011 r., zawieszano wypłatę świadczenia. Wyrok Trybunału nie obejmuje zatem sytuacji prawnej ubezpieczonej, która nabyła prawo do emerytury jeszcze przed dniem 1 stycznia 2011 r., ale w okresie obowiązywania art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, wykluczającej ją z kręgu osób, które nabyły prawo do emerytury bez konieczności rozwiązania stosunku pracy (tak również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 kwietnia 2013 r., sygn. III AUa 974/12, lex nr 1316284). Należy wyjaśnić, że prawo do emerytury nabywa się tylko raz i w dacie nabycia prawa do emerytury istniał, zgodny z Konstytucją RP, obowiązek rozwiązania stosunku pracy, celem uzyskania wypłaty świadczenia. Obecnie więc powtórzenie tego obowiązku, tyle że w inny przepisie, lecz o identycznej treści, jak poprzednio obowiązujący, w dacie nabycia prawa do emerytury, nie powoduje zmiany w sytuacji prawnej ubezpieczonej, zwłaszcza, że zakresowa jedynie niekonstytucyjność przepisu art. 103a cyt. ustawy w ogóle nie dotyczy przypadku ubezpieczonej. Skoro ubezpieczona nabyła prawo do emerytury
w okresie, kiedy istniała konieczność rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą w celu realizacji prawa do emerytury przez jej wypłatę, to nie można w tym przypadku zarzucić działaniu ustawodawcy naruszenia zasady ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wskutek wprowadzenia instytucji zawieszenia wypłaty przyznanego i wypłacanego świadczenia.

Mając na uwadze przedstawioną argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.