Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2019 r.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Urszula Sipińska-Sęk

Protokolant: st. sekr. sądowy Zofia Aleksandrowicz

po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2019 r. w Piotrkowie Trybunalskim na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku J. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o uchylenie decyzji o wysokości świadczenia

na skutek odwołania J. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 26 kwietnia 2019 r. sygn.: (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. do rozpoznania skargi o wznowienie postępowania J. G. wniesionej do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. w dniu 23 kwietnia 2019 roku w przedmiocie decyzji o ustaleniu wysokości emerytury z dnia 9 lipca 2015 roku;

3.  żądanie wnioskodawczyni J. G. o przeliczenie emerytury bez pomniejszania jej o sumy kwot pobranych emerytur przekazuje do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T. w trybie art. 114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych;

VU 860 /19

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. na podstawie art. 151 § 2 k.p.a. w związku z art. 146 § 1 k.p.a. odmówił wnioskodawczyni uchylenia decyzji z 15 października 2013 roku, gdyż od jej doręczenia upłynęło 5 lat i stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa.

Wnioskodawczyni odwołała się od tej decyzji.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni urodziła się (...) .

Decyzją z dnia 15 października 2013 roku ZUS przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego.

Przy obliczaniu wysokości świadczenia pomniejszono postawę obliczenia o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur.

Decyzja ta została wysłana została wnioskodawczyni zwykłym listem w dniu 17 października 2013 roku.

(dowód: decyzja - akta ZUS)

W dniu 23 kwietnia 2019 roku wnioskodawczyni złożyła do ZUS skargę o wznowienie postępowania i wniosek o przeliczenie świadczenia w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 roku.

(dowód: skarga i wniosek - akta ZUS)

Organ rentowy wznowił postępowanie w sprawie emerytury, przyznanej decyzją z dnia z 15 października 201 roku, a następnie wydał decyzję zaskarżoną w niniejszej sprawie (okoliczność bezsporna).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest bezzasadne.

Należy przede wszystkim podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu wyznacza treść owej decyzji, a dopiero w drugiej kolejności zakres odwołania (art. 477 ⁹ i art. 477 ¹⁴ k.p.c.). Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych ma bowiem charakter postępowania kontrolnego, badającego poprawność i zasadność decyzji wydanej przez organ rentowy. A skoro tak, to w postępowaniu sądowym wykluczone jest rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji, zgłaszanych w toku postępowania odwoławczego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012 roku, II UK 275/11).

W przedmiotowej sprawie odwołująca złożyła skargę o wznowienie postępowania w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 roku. ZUS w następstwie tej skargi wydał najpierw postanowienie o wznowieniu postępowania w sprawie o emeryturę, a następnie wydał decyzję zaskarżoną w niniejszej sprawie. Zaskarżona decyzja swoim zakresem obejmuje wyłącznie dopuszczalność uchylenia prawomocnej decyzji po uprzednim wznowieniu postępowania. Decyzja ta wyznacza jednocześnie zakres i przedmiot postępowania sądowego oraz wydanego w jego następstwie wyroku.

Problem prawny, który występuje w niniejszej sprawie, powstał w wyniku wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019 roku w sprawie P 20/16. W wyroku tym Trybunał orzekł, że art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 oraz z 2019 r. poz. 39), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 roku, w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013 roku nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Wyrok powyższy opublikowany został w dniu 21 marca 2019 roku w Dzienniku Ustaw pod poz. 539. A zatem w tym dniu wszedł w życie i wywołał skutek w postaci niemożności stosowania tego przepisu przez sądy oraz inne organy także w odniesieniu do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego zgodnie z art. 190 ust. 3 Konstytucji. Jednocześnie przepis art. 190 ust. 4 Konstytucji stanowi, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.

W postanowieniu z dnia 23 sierpnia 2018 roku w sprawie I UK 355/17 Sąd Najwyższy wskazał, że przepis art. 190 ust. 4 Konstytucji wyraźnie odsyła w przypadku w nim określonym do przepisów określających zasady i tryb wznowienia postępowania. Orzeczenie, o którym mowa w art. 190 ust. 4 Konstytucji, stanowi samodzielną i szczególną podstawę wznowienia postępowania wymienioną expressis verbis w przepisach regulujących postępowanie zarówno sądowe (art. 401 ¹ k.p.c. i art. 540 § 2 k.p.k.), jak i administracyjne (art. 145a k.p.a.). Jednocześnie ani przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 roku poz. 300), dalej zwaną ustawą systemową, ani ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dalej jako ustawa emerytalna, nie zawierają regulacji określającej zasady i tryb postępowania w przypadku uznania przepisu stanowiącego podstawę prawną wydanej przez organ rentowy decyzji za niezgodny z Konstytucją. Przy czym przepis art. 83a ustawy systemowej, który reguluje kwestię zmiany prawomocnych decyzji organu rentowego, w ust. 4 wyraźnie stanowi, że nie znajduje on zastosowania w postępowaniu o ustalenie uprawnień do emerytur i rent i ich wysokości. Z kolei stosownie do art. 124 ustawy emerytalnej w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w powołanej ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Koreluje z tym przepis art. 123 ustawy systemowej, który ustanawia zasadę stosowania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Reasumując, za przepis, na podstawie którego może dojść do wzruszenia decyzji organu rentowego, wydanej w oparciu o akt normatywny uznany orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego za niezgodny z Konstytucją, należy uznać art. 145a k.p.a. Stanowi on w § 1, że można żądać wznowienia postępowania w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą. Wynika to także z art. 180 § 1 i 2 k.p.a., który stanowi, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy kodeksu, chyba że przepisy dotyczące ubezpieczeń ustalają odmienne zasady postępowania w tych sprawach. A jak była mowa wyżej, ani ustawa systemowa, ani ustawa emerytalna nie zawierają szczególnych norm postępowania w sytuacji uznania przepisu stanowiącego podstawę prawną wydanej decyzji za niezgodny z Konstytucją.

Na podstawie art. 145a k.p.a. organ rentowy postanowieniem wznowił postępowanie w sprawie emerytury wnioskodawczyni, a następnie wydał zaskarżoną w sprawie decyzję, którą odmówił uchylenia decyzji z 15 października 2013 roku oraz stwierdził jej wydanie z naruszeniem prawa. Zastosował tutaj art. 146 § 1 k.p.a. , który daje prymat zasadzie trwałości decyzji administracyjnej. Zgodnie z tym przepisem w przypadku wznowienia postępowania na podstawie art. 145a k.p.a. uchylenie decyzji nie może nastąpić, jeżeli od jej doręczenia upłynęło 5 lat. Termin ten jest terminem prawa materialnego i nie podlega przywróceniu ani przerwaniu. Datą rozpoczęcia jego biegu jest data doręczenia decyzji, będącej przedmiotem wznowienia.

Decyzja w sprawie przyznania wnioskodawczyni emerytury została wydana przez ZUS w dniu 15 października 2013 roku i wysłana listem zwykłym. Wnioskodawczyni nie kwestionowała faktu doręczenia jej w/w decyzji w niedługim czasie po jej wydaniu. Tym samym niewątpliwie od doręczenia przedmiotowej decyzji do wniesienia skargi o wznowienie postępowania minął okres 5 lat, co oznacza że ZUS zasadnie w oparciu o art. 145a k.p.a. odmówił uchylenia w/w decyzji. ZUS na podstawie art. 151 § 2 k.p.a. mógł jedynie w takiej sytuacji i uczynił to w zaskarżonej decyzji, stwierdzić jej wydanie z naruszeniem prawa.

Mając na uwadze powyższe, przyjąć należało, że organ rentowy wydał prawidłową decyzję w oparciu o obowiązujące przepisy prawa i dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

Należy jednak podnieść, że organ rentowy zaskarżoną decyzją nie rozstrzygnął w całości skargi wnioskodawczyni o wznowienie postępowania, gdyż nie wypowiedział się w przedmiocie decyzji o wysokości świadczenia z 9 lipca 2015 roku.

Nie rozstrzygnął też zgłoszonego przez wnioskodawczynię żądania przeliczenia świadczenia emerytalnego.

Skoro organ rentowy nie objął w/w żądań treścią zaskarżonej decyzji, to Sąd Okręgowy nie mógł o nich rozstrzygać. Jak była bowiem już mowa na wstępie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które inicjowane jest odwołaniem od decyzji organu rentowego, przedmiot i zakres rozpoznania sprawy oraz wyroku sądu wyznacza treść owej decyzji, a postępowanie sądowe ma charakter postępowania kontrolnego. W postępowaniu sądowym wykluczone jest więc rozstrzyganie o żądaniach, które nie były przedmiotem zaskarżonej decyzji.

Z tych względów w oparciu o art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 2 i 3 wyroku.