Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 stycznia 2020 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Janusz Madej

Protokolant – st. sekr. sądowy D. H.

po rozpoznaniu w dniu 2 stycznia 2020 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołania: E. Ł.

od decyzji : Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 11 czerwca 2019 r., znak: (...)

w sprawie: E. Ł.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o wznowienie postępowania

1)  oddala odwołanie;

2)  wniosek ubezpieczonej E. Ł. z dnia 5 czerwca 2019 r. o ponowne ustalenie wysokości emerytury, w którym ubezpieczona powołuje się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16, przekazuje do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. w trybie art. 114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz. U. z 2018 r., poz. 1270).

Sędzia Janusz Madej

Sygn. akt VIU 2531/19

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją dnia 11 czerwca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w związku z Oddział w B. w związku ze skargą o wznowienie postępowania złożoną przez E. Ł. z dnia 5 czerwca 2019 r. na podstawie art. 149 § 3 oraz art. 145a § 2 k.p.a. w związku z art. 83b ustęp 1 Ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił wznowienia postępowania w sprawie. W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019 r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019 r. orzekający, że art. 25 ust. 1b Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych tekst jednolity Dziennik ustaw z 2018 r. pozycja 1270 oraz z 2019 r. pozycja 39 w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46-go tej ustawy jest niezgodny z art. 2-im Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Organ rentowy w uzasadnieniu tej decyzji wskazał dalej, iż zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. ubezpieczona mogła wnieść do organu rentowego skargę o wznowienie postępowania w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego, to jest do dnia 21 kwietnia 2019 r., z tym, że skoro dni 21 i 22 kwietnia 2019 r. były dniami ustawowo wolnymi od pracy, pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy to termin ten do wniesienia skargi o wznowienie postępowania upłynął 23 kwietnia 2019 r. W związku z tym, iż ubezpieczona E. Ł. złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 5 czerwca 2019 r. to jest po ustawowym terminie i nie zwróciła się z wnioskiem o przywrócenie terminu na złożenie skargi o wznowienie postępowania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił wznowienia postępowania. Odwołanie od tej decyzji wniósł w imieniu ubezpieczonej jej pełnomocnik procesowy zarzucając w odwołaniu naruszenie art. 145 § 2 k.p.a. poprzez jego niewłaściwe za, zastosowanie. W uzasadnieniu tego zarzutu powołano się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019 r., wskazano, że ubezpieczona nabyła prawo do emerytury decyzją ZUS z 14 października 2008 r., a wobec faktu, że przy naliczaniu emerytury zastosowano art. 25 ustęp 1b Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczona w dniu 5 czerwca 2019 r. złożyła wniosek o wznowienie postępowania i ponowne przeliczenie wysokości emerytury. Zdaniem skarżącej powódki Zakład Ubezpieczeń Społecznych błędnie stosując art. 145 k.p.a. oddalił wniosek ubezpieczonej o wznowienie postępowania powołując się na termin je, z art. 145 § 2 k.p.a. o wznowienie po, który przewiduje do wznowienia postępowania termin jednego miesiąca. Zdaniem skarżącej organ rento..., rentowy błędnie przyjął do rozstrzygnięcia wniosku ubezpieczonej ten przepis gdyż zgodnie z art. 477 ze znaczkiem 8 k.p.c. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozpatrywane są przez Sądy Cywilne, gdzie do wznowienia postępowania stosuje się przepisy k.p.c., a zgodnie z art. 401 k.p.c. w związku z art. 407 k.p.c. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania wynosi 3 miesiące od momentu powzięcia wiadomości o ogłoszeniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W związku z tym pełnomocnik ubezpieczonej twierdził, że ubezpieczona skargę o wznowienie postępowania złożyła w terminie ustawowym, a zaskarżona decyzja dotknięta jest wadą i winna być uchyle..., uchylona. W związku z tymi zarzutami i uzasadnieniem odwołania pełnomocnik ubezpieczonej wnosił o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz o zobowiązanie organu rentowego do wznowienia postępowania w sprawie ponownego przeliczenia emerytury ubezpieczonej zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26, przepraszam z dnia 6 marca 2019 r. stwierdzającym niezgodność art. 25 ustępu 1b ustawy o emeryturach i rentach z FUS z konstytucją, jak również odwołanie zawierało także wniosek o obciążenie organu rentowego kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania powołując argumentację przedstawioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji, a ponadto wskazując, że jest państwową jednostką organizacyjną, która w ramach prowadzonych postępowań stosuje przepisy k.p.a. oraz ustaw. Dopiero na etapie przekazania sprawy do Sądu stosuje się przepisy postępowania administracyjnego, tymczasem skarga o wznowienie postępowania dotyczyła decyzji ostatecznej, a zatem organ rentowy do ewentualnego uchylenia decyzji, czy wznowienia postępowania, jak również odmowy stosuje przepisy k.p.a. Nie było zdaniem organu rentowego podstaw do zastosowania terminów, trzy..., terminu 3-miesięcznego z art. 407 k.p.c. Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje. Ubezpieczona E. Ł. urodzona (...) w dniu 14 września 2008 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w B. wniosek o emeryturę rozpoznany decyzją z dnia 14 października 2008 r. przyznającą jej emeryturę od (...) r. to jest od osiągnięcia wieku niższego od powszechnego 55-ciu lat. Kolejną decyzją z dnia 24 lutego 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał ubezpieczonej po rozpoznaniu jej wniosku z 22 stycznia 2014 r. emeryturę od (...) to jest od osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Wyrokiem z dnia 6 marca 2019 r. sygn. akt P 20/16 Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 25 ustęp 1b Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017 r. w zakresie, w jakim dotyczył urodzonych w 1953 r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013 r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46-go tej ustawy jest niezgodne z art. 2-m Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powołując się na powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego ubezpieczona E. Ł. w piśmie z dnia 5 czerwca 2019 r. złożonym w tej samej dacie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w B. na podstawie art. 145a k.p.a. wniosła skargę o wznowienie postępowania i uchylenie decyzji o przyznaniu emerytury i jej obliczenie z uwzględnieniem art. 25 ustęp 1B Ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ponadto w treści jego pisma z dnia 5 czerwca 2019 r. znalazło się też żądanie wydania nowej decyzji, w której emerytura zostanie obliczona bez zastosowania wyżej wskazanego przepisu art. 25 ustęp 1b ustawy emerytalnej uznanego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w stosunku do kobiet z rocznika 1953 za niezgodny z konstytucją. Rozpoznając powyższy wniosek, powyższe pismo ubezpieczonej zawierające skargę o wznowienie postępowania organ rentowy ograniczył się do zakwalifikowania tego pisma wyłącznie, jako skargi o wznowienie postępowania administracyjnego zakończonej decyzją z dnia 24 lutego 2014 r. i odmówił wznowienia postępowania w sprawie powołując się na złożenie skargi o wznowienie postępowania po terminie. Dokonując oceny tej decyzji poprzez twierdzenia i zarzuty podniesione w odwołaniu Sąd Okręgowy wskazuje, iż ta decyzja odpowiadała prawu, albowiem zgodnie z art. 145 § 1 i § 2 k.p.a. można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą na podstawie, którego została wydana decyzja w sytuacji określonej w § 1 stanowi § 2, skargę o wznowienie postępowania wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W sytuacji, gdy decyzja, której dotyczyła skarga o wznowienie postępowania została wydana przez organ rentowy bez procesu cywilnego, w którym zapadłby wyrok Sądu to właśnie termin z art. 145a § 2 k.p.a. miał zastosowanie do skargi o wznowienie postępowania. Zarówno w treści wniosku, jak i w treści odwołania ubezpieczona nie powoływała żadnych okoliczności, które mogłyby usprawiedliwić opóźnienie terminu. Zgodnie z orzecznictwem np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 grudnia 2015 r. III AUa 491/14 opublikowanym w systemie informacji prawnej LEX nr 1964980 termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego z przyczyny orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny o niezgodności aktu normatywnego z konstytucją określony w art. 145 litera a § 2 k.p.a. jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu. Zgodnie z kolei z art. 58 § 1 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie terminu nastąpiło bez jego winy. W myśl art. 58 § 2 k.p.a. prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu 7 dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu, a jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin. W niniejszej sprawie okolicznościami pewnym jest po pierwsze to, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego został opublikowany w Dzienniku Ustaw nr 539 z 2019 r. dnia 21 marca 2019 r., a zatem termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania w trybie art. 145a k.p.a. upływał po miesiącu od orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, a zatem po uwzględnieniu dni ustawowo wolnych od pracy przypadających na koniec, termin upływał 23 kwietnia 2019 roku. Skarga o wznowienie postępowania na podstawie 145a k.p.a. została złożona 5 czerwca 2019 roku, a więc niewątpliwie po upływie tego terminu i nie zawierała wniosku o przywrócenie terminu, a także odwołanie nie zawierało takiego wniosku i nie powoływało żadnych okoliczności, które mogłyby usprawiedliwić po stronie ubezpieczonej opóźnienie się ze złożeniem skargi o wznowienie postępowania. Odwołanie natomiast opierało się na założeniu, iż do wniesienia skargi w trybie art. 145a k.p.a. ma zastosowanie termin trzymiesięczny z art. 407 k.p.c. par. 1 k.p.c., zgodnie z którym skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym i termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Zgodnie z art. 401 ze znaczkiem 1 k.p.c. można żądać wznowienia postępowania również w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie. Ale przepisy k.p.c. mają zastosowanie wyłącznie do spraw o świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych, chodzi o przepisy o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem, tylko w przypadku gdyby decyzja organu rentowego wydana została w wykonaniu prawomocnego wyroku Sądu. W niniejszej sprawie z taką sytuacją nie mieliśmy do czynienia, w związku z tym przepisy k.p.c. o wznowieniu postępowania nie mogły znaleźć zastosowanie ze względu na to, iż zgodnie z art. 399 par. 1 i par. 2 w wypadkach przewidzianych w dziale niniejszym można żądać wznowienia postępowania, które zostało zakończone prawomocnym wyrokiem oraz na podstawie określonej w art. 401, czyli gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, postępowanie może być wznowione również w razie zakończenia go postanowieniem. Dlatego skoro decyzja z 2014 roku, przyznająca ubezpieczonej prawo do świadczenia emerytalnego z osiągnięciem przez ubezpieczoną powszechnego wieku emerytalnego, została wydana w tak zwanym zwykłym trybie, czyli bez jej zaskarżenia do sądu ubezpieczeń społecznych, to termin do wznowienia postępowania zakończonego taką prawomocną decyzją wynosił 1 miesiąc zgodnie z art. 145a par. 2 k.p.a. Dlatego na podstawie art. 477 ze znaczkiem 14 par. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił w punkcie pierwszym wyroku odwołanie ubezpieczonej. Niezależnie od tego Sąd analizując stan faktyczny, jaki wystąpił w postępowaniu administracyjnym wszczętym pismem ubezpieczonej z dnia 5 czerwca 2019 roku ustalił, że oprócz skargi o wznowienie postępowania ubezpieczona złożyła także w tym samym piśmie wniosek o wydanie nowej decyzji, w której emerytura zostanie obliczona bez zastosowania wyżej wymienionego przepisu. Wniosek ten nie został w ogóle rozpoznany przez organ rentowy decyzją administracyjną, a dopiero w takiej sytuacji co do zasady otwierałaby się droga sądowa do rozpoznania odwołania dlatego, bo przypomnieć należy, że zgodnie z art. 477 ze znaczkiem 9 par. 1 odwołania od decyzji organów rentowych lub od orzeczeń Wojewódzkich Zespołów Orzekania ds. Niepełnosprawności wnosi się na piśmie do organu lub zespołu, który wydał decyzję lub orzeczenie, lub do protokołu sporządzanego przez ten organ lub zespół w terminie miesiąca od doręczenia decyzji lub orzeczenia. A z kolei art. 464 par. 1 k.p.c. stanowi, że odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania właściwy jest inny organ. W tym przypadku Sąd przekaże sprawę temu organowi, jeżeli jednak organ ten [ns 00:37:01.792] uznał się za niewłaściwy, Sąd rozpozna sprawę. W niniejszej sprawie nie miała miejsce sytuacja, w której organ rentowy uznałby się niewłaściwym do rozpoznania wniosku ubezpieczonej o ponowne ustalenie wysokości emerytury, natomiast zupełnie zignorował ten wniosek i nie rozpoznał go decyzją administracyjną. Dlatego zachodziła potrzeba także w celu zachowania uprawnień emerytalnych ubezpieczonej w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego do przekazania wniosku z dnia 5 czerwca 2019 roku o ponowne ustalenie wysokości emerytury do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w trybie art. 114 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przypomnieć bowiem należy, że w orzecznictwie za utrwalony uznaje się pogląd, zgodnie z którym ponowne ustalenie wysokości świadczenia w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego może nastąpić właśnie przy zakwalifikowaniu faktu wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uznające konkretne unormowanie za niezgodne z ustawą zasadniczą, jako nowej okoliczności istniejącej, jako okoliczności istniejącej przed wydaniem decyzji o okoliczności, o której mowa w artykule 114 ustępie 1. Jedynie na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje, że przesłanki ponownego ustalenia wysokości świadczenia lub przyznania świadczenia przewidziany w artykule 114 są łagodniejsze od trybu przewidzianego w art. 145a k.p.a. z tego względu, że przepis art. 114 ustęp 1f, który wyłącza stosowanie ustępu 1e między innymi w przypadku, gdy w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji z przyczyn wskazanych w art. 114 ustępie 1 osoba zainteresowana nabędzie prawo do świadczenia lub świadczenia w wyższej wysokości powoduje to, iż nie mają zastosowania terminy ustanowione w art. 114 ustęp 1e Ustawy emerytalnej, po upływie których nie może już nastąpić uchylenie lub zmiana decyzji, o której mowa w ustępie 1 art. 114. Na konieczność stosowania w analogicznych sytuacjach wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku uznającego daną unormowanie za niezgodne z ustawą zasadniczą wskazuje także orzecznictwo, zgodnie bowiem z artykułem 100 Ustawy emerytalnej w ubezpieczeniach społecznych regułą jest kształtowanie sfery prawnej ubezpieczonych i instytucji ubezpieczeniowej z mocy prawa. Jak trafnie zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 17 sierpnia 2016 roku I UK 335/15, skoro decyzje organu rentowego sprowadzają się zasadniczo do deklaratywnego potwierdzenia uprawnień przysługujących ubezpieczonym z mocy prawa, to przepisy odnoszące się do trwałości i wzruszalności decyzji organu rentowego nie mogą być interpretowane i stosowane w taki sposób, który prowadziłby do trwałego pozbawienia osób ubezpieczonych uprawnień przysługujących im ex lege. Z kolei w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2016 roku II UK 416/15, LEX nr 2186572, wskazano, iż deklaratywny charakter decyzji organu rentowego potwierdzających przysługiwanie ubezpieczonemu prawa do określonego świadczenia rzutuje szczególnie na ograniczenie ostateczności decyzji organu rentowego odmawiających prawa do świadczenia, ponieważ stabilność negatywnego rozstrzygnięcia o prawach jednostki nie jest w tym przypadku wartością, która mogłaby przeważyć nad rzeczywistą realizacją konstytucyjnego i ustawowego prawa do zabezpieczenia społecznego. W tym kierunku zmierza wykładnia i praktyka Sądu Najwyższego dotycząca art. 114 Ustawy emerytalnej. Traktuje ona ten przepis jako podstawę prawną dla weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych osób zainteresowanych. Sąd Okręgowy rozstrzygając niniejszą sprawę miał zatem z jednej strony na uwadze, iż skarga o wznowienie postępowania złożona przez ubezpieczoną na podstawie art. 145a k.p.a. z pewnością była spóźniona, a ubezpieczona nie powoływała żadnych okoliczności, które mogłyby zadecydować o przywróceniu terminu do wniesienia skargi, a z drugiej strony Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż tryb wznowienia postępowania przewidziany w tym przepisie, czyli w art. 145a k.p.a. jest tylko jednym z możliwych trybów wzruszenia prawomocnej decyzji emerytalno-rentowej, która jak w przypadku ubezpieczonej opiera się na art. Ustawy emerytalno-rentowej uznanym przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konstytucją. Innym trybem wzruszenia postępowania przewidującym bardziej zliberalizowane przesłanki, chociażby z powodu braku terminu do złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, czy samego świadczenia, jest tryb przewidziany właśnie w artykule 114 Ustawy emerytalnej i właśnie w takim trybie organ rentowy powinien rozpoznać wniosek ubezpieczonej złożony jednocześnie ze skargą o wznowienie postępowania administracyjnego. Dlatego na podstawie art. 464 par. 1 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 2 wyroku, który w istocie rzeczy ma charakter postanowienia. Na tym wygłoszenie uzasadnienia zakończono. Wyrok w niniejszej sprawie jest nieprawomocny.