Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2014 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa A. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w B.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 27 sierpnia 2013 r., sygn. akt X C 2348/12,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą,

III.  przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Olsztynie na rzecz adwokat M. S. wynagrodzenie w kwocie 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) plus należny podatek VAT tytułem pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w instancji odwoławczej.

Sygn. akt IX Ca 804/13

UZASADNIENIE

Powód A. P. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w B. kwoty 74.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazał, iż był osadzony w Zakładzie Karnym w B.. Zgłaszał pozwanemu problemy zdrowotne związane z układem pokarmowym. Pozwany jednak albo nie wdrożył w ogóle leczenia albo podejmowane czynności medyczne były błędne. Nie zastosowano odpowiedniej diety.

Pozwany Skarb Państwa – Zakład Karny w B. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, iż warunki odbywania kary pozbawienia wolności przez powoda zgodne są z obowiązującymi przepisami. Powód miał zapewnioną należytą opiekę zdrowotną. Wszelkie badania były przeprowadzane, powód otrzymywał zalecone lekarstwa, które poprawiły jego stan zdrowia.

Wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 3 617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Nie obciążył pozwanego kosztami sądowymi. Przyznał od Skarbu Państwa-Sądu Rejonowego w Olsztynie adwokat M. S. wynagrodzenie za reprezentowanie powoda w kwocie 3 600 zł powiększone o należny podatek VAT oraz zwrot kosztów dojazdu na rozprawę w kwocie 381 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód A. P. przebywał w Zakładzie Karnym w B. w okresie od 30 kwietnia 2007r. do 23 maja 2007r., od 15 października 2007r. do 25 stycznia 2010r. oraz od 23 lutego 2010r. do 10 sierpnia 2010r.

W listopadzie 2009r. powód zgłosił służbie więziennej problemy z układem trawienia i zażądał przeprowadzenia gastroskopii. Badanie przeprowadzono u niego 4 grudnia 2009r. w Zakładzie Karnym w B.. Wykazało ono zmiany zapalne śluzówki przełyku I stopnia, zmiany zapalne śluzówki żołądka najbardziej nasilone w części przedodźwiernikowej, w dwunastnicy zmiany zapalne śluzówki z pojedynczymi nadżerkami mającymi tendencję do krwawienia oraz wybitnie dodatni test na H.. Badanie nie wskazało na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, tylko na jej poprzedzające stadium. Lekarz zalecił leczenie farmakologiczne lekami typowymi dla leczenia objawów stwierdzonej dolegliwości na okres 7 dni, a następne 30 dni inhibitor pompy protonowej. Leczenie poprawiło znacznie stan zdrowia powoda i nie zgłaszał on do końca pobytu w Zakładzie Karnym w B. dalszych dolegliwości gastrycznych. Nie było bezwzględnych wskazań do zastosowania diety lekkostrawnej, więc powodowi takiej nie wprowadzono. Nie przeprowadzono również ponownego badania gastroskopowego z uwagi na brak bezwzględnych wskazań.

Jak wynika z dalszych ustaleń Sądu Rejonowego w 2011r. powód został przetransportowany do Zakładu Karnego w I., gdzie po krótkim pobycie ponownie zgłaszał dolegliwości gastryczne w postaci wzdęć, bólów brzucha. Lekarze zlecili badania, w tym pobranie krwi i przepisali odpowiednie do wyników badania leki, w tym antybiotyk. Wyniki nie wskazały na szczególnie niebezpieczne schorzenie powoda. Powód jednak nadal zgłaszał problemy gastryczne i zażądał natychmiastowej gastroskopii. Ponieważ kolejka wymagających tego badania była w I. długa, powoda w dniu 17.10.2011r. przewieziono do Zakładu Karnego w B. celem przeprowadzenia badania. Lekarz mający je przeprowadzić poprosił powoda o zgodę na przeprowadzenie badania bez wcześniejszego szczepienia przeciwko zapalenia wątroby typu B, a w przypadku zakażenia na niezgłaszanie w przyszłości z tego powodu roszczeń do Zakładu Karnego. Poinformował powoda, że istniejące w Zakładzie Karnym w B. urządzenia medyczne, w tym służące do odkażania instrumentów medycznych, zapewniają 100% bezpieczeństwa przed zakażeniem w razie badania. Powód odmówił wyrażenia zgody, więc lekarz zlecił uprzednie szczepienie, bowiem badanie gastroskopowe nie było pilne. Termin badania uległ przesunięciu o czas potrzeby do szczepienia, a powód został przewieziony do Zakładu Karnego w I..

Jak ustalił Sąd I instancji w dniu 6.2.2012r., po uprzednim uzyskaniu zgody, przeprowadzone zostało na koszt powoda badanie gastroskopowe w prywatnym gabinecie lekarskim w N. L. Wykazało ono przełyk bez zmian, śluzówkę żołądka pasmowato zaczerwienioną, odźwiernik zwężony, opuszkę dwunastnicy zniekształconą, śluzówkę obrzękniętą z nadżerkami, część pozaopuszkową bez zmian, brodawkę V.lekko wypukłą, inwersję wpust miernie otwarty, test urazowy +++. Kolejne takie badania przeprowadzone w tym samym gabinecie na koszt powoda w dniu 23.5.2012r. i w dniu 3.9.2012r. potwierdziły brak choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał roszczenie powoda za niezasadne. Sąd podkreślił, że przedmiotem badania i oceny stanu faktycznego w niniejszej sprawie była tylko i wyłącznie prawidłowość leczenia powoda w Zakładzie Karnym w B. z powodu zgłoszonych dolegliwości układu pokarmowego w listopadzie 2009r., a następnie prawidłowość postępowania pozwanego podczas przywiezienia powoda na badania gastroskopii w październiku 2011r. W ocenie Sądu Rejonowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wskazał na jakąkolwiek nieprawidłowość w leczeniu powoda przez pozwanego. Czynności podjęte na skutek zgłoszonych przez powoda dolegliwości były bezzwłoczne, prawidłowe z punktu widzenia wiedzy medycznej, zaaplikowane leki były odpowiednie, prawidłowe i poprawiły stan jego zdrowia. Przez cały czas powód miał całodobowy dostęp do opieki medycznej, nie był szykanowany z powodu choroby i nie odmawiano mu złośliwie lub bez uzasadnienia dalszego leczenia.

Sąd I instancji przyjął, że powód nie cierpiał na chorobę wrzodową żołądka ani dwunastnicy, zatem nie było bezwzględnych przesłanek do zastosowania diety lekkostrawnej. Żaden ze świadków nie wskazał bowiem by na skutek braku takiej diety było zagrożone życie powoda, by jej brak był oczywistym błędem medycznym, czy powodował samoistnie jakieś schorzenia lub dolegliwości u powoda. Sąd zauważył, że powód odbywał karę 15 lat pozbawienia wolności za czyn z art. 148§1 kk. Przebywanie w zakładzie karnym w sposób oczywisty łączy się z ograniczeniem wolności i praw skazanego. Pozbawienie wolności jest karą najbardziej dolegliwą dla sprawcy i ma spełniać nie tylko charakter prewencyjny, ale także represyjny wobec sprawcy. Przez cały okres choroby powód pozostawał pod całodobową opieką medyczną, zlecenie przeprowadzenia gastroskopii otrzymał 19.11.2009r., a już 4 grudnia 2009r. przeprowadzono badanie. W tej sytuacji skoro powód po badaniu w grudniu 2009r. i poprawie jego stanu zdrowia nie zgłaszał kolejnych dolegliwości w pozwanym zakładzie karnym, kolejne przeprowadzenie jego gastroskopii tylko z tej przyczyny, że jej żądał, nie było konieczne i wskazane. W zachowaniu pozwanego brak było cech nieprawidłowości i bezprawności, uzasadniających jakąkolwiek odpowiedzialność odszkodowawczą. Przeprowadzone krótko później badania na prywatne zlecenie powoda potwierdziły tylko jego stan zdrowia i prawidłowe leczenie w zakładach karnych.

Sąd I instancji także przyjął, że przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego niepotrzebnie przedłużyłoby tylko postępowanie i generowałoby niepotrzebne koszty.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98§ 1 i 2 k.p.c. O wynagrodzeniu pełnomocnika ustanowionego z urzędu i poniesionych wydatkach Sąd orzekł na podstawie rozporządzenia z 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocny prawnej udzielonej z urzędu .

Powyższy wyrok w części, tj. w punkcie I i II, zaskarżył apelacją powód zarzucając:

1) brak obiektywnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, pominięcie tych części zeznań świadków- chociażby dr n.med. W. G.- które wyraźnie wskazywały na konieczność wprowadzenia powodowi po I. badaniu gastroskopii w dniu 04.12.2009 roku specjalnej diety, a której brak- zdaniem powoda- przyczynił się do jego cierpień fizycznych i psychicznych tj. bólu, zgagi, mdłości i trudności w oddawaniu stolca, a także do nasilenia choroby tj. pojawienia się wrzodów (bądź jej nawrotu); brak należytej kontroli leczenia powoda- brak badań kontrolnych, brak sprawdzenia, czy bakteria helicobacter pylori została usunięta z błony śluzowej żołądka itd.

2) przedwczesne wydanie wyroku w sprawie, bez zasięgnięcia wiadomości specjalnych - opinii biegłych sądowych, w szczególności gastroenterologa, który wypowiedziałby się czy rzeczywiście leczenie powoda u pozwanego było prawidłowe, czy brak diety mógł spowodować dodatkowe cierpienia u powoda, czy mógł spowodować nasilenie bądź nawrót choroby u powoda;

3) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu- wbrew dyspozycji art. 102 k.p.c., mimo iż przedmiotowa sprawa i sytuacja powoda jest szczególna, powód uważa, iż był niewłaściwie leczony przez pozwanego, stąd jego wola dochodzenia swych praw przed niezawisłym Sądem; dlatego Sąd Rejonowy winien uwzględnić ww. okoliczności oraz fakt, iż powód przebywa w Zakładzie Karnym i nie posiada żadnych dochodów.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i nie obciążanie powoda kosztami procesu. Ewentualnie, wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie wskazując w uzasadnieniu na trafność orzeczenia Sądu Rejonowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zdaniem Sądu Okręgowego, powód nie zakwestionował skutecznie ani oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy i jego ustaleń faktycznych, ani oceny prawnej. Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, zaś na podstawie jego wyników, dokonał trafnych ustaleń faktycznych, które doprowadziły do wysnucia prawidłowych wniosków i wydania słusznego orzeczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia faktyczne poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazała błędów natury faktycznej czy logicznej, znajdując swoje odzwierciedlenie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd Rejonowy wskazał jakie fakty uznał za udowodnione, na czym oparł poszczególne ustalenia, wskazał wnioski, jakie wyprowadził z dokonanych ustaleń, opierając na nich swoje merytoryczne rozstrzygnięcie.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie "wszechstronnego rozważenia zebranego materiału", a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności /por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 382; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00, niepubl.; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00, niepubl./

Ramy swobodnej oceny dowodów są zachowane, gdy Sąd uwzględnia wymagania prawa procesowego, doświadczenia życiowego, reguły logicznego myślenia, oraz świadomość prawną, według których w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonując wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego / np. zob. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980r., II URN 175/79, OSNC 1980, nr 10, poz. 200; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655; uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2000r., III CKN 1049/99, niepubl/

W ocenie Sądu Okręgowego nie znajdują uzasadnienia w niniejszej sprawie zarzuty apelacji „braku obiektywnej oceny materiału dowodowego”, czy też „przedwczesnego wydania wyroku. Sąd pierwszej instancji wskazał jakie dowody, znajdujące się w materiale dowodowym stanowiły podstawę dokonanych ustaleń. Między tymi dowodami, a ustaleniami nie ma sprzeczności.

Sąd orzekający w ramach i granicach swobodnej oceny dowodów ma prawo eliminacji pewnych dowodów, poprzez uznanie, że pozbawione są one wiarygodności albo, że nie są istotne. Jeżeli przy tym stanowisko swoje w zakresie dokonanych wyborów uzasadni w sposób zgodny z intencją art. 233 § 1 k.p.c., to nie dopuszcza się jego naruszenia.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Przesłankami odpowiedzialności Skarbu Państwa są zatem: wyrządzenie szkody przez funkcjonariusza państwowego, bezprawne działanie lub zaniechanie tego funkcjonariusza, normalny związek przyczynowy miedzy działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza, a wyrządzoną szkodą i wyrządzenie szkody przy wykonywaniu władzy publicznej.

Obowiązek dowodowy powoda sprowadzał się do wykazania, iż w wyniku bezprawnego działania funkcjonariuszy państwowych doszło do pogorszenia się jego stanu zdrowia.

Zachowanie się funkcjonariusza państwowego jest bezprawne, jeżeli pozostaje w sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym (bądź funkcjonariusz nie podejmuje działań do podjęcia których był zobowiązany).

Powód w niniejszej sprawie nie wykazał naruszenia przez lekarzy Zakładu Karnego w B. obowiązujących przepisów prawnych czy jakichkolwiek zaniedbań personelu medycznego w zakładzie.

Sąd I instancji przeprowadził dowody z zeznań świadków i dokumentów zgłoszone przez strony. Z dowodów tych wynika, iż nie doszło do naruszenia żadnych przepisów w zakresie prawidłowości leczenia powoda w zakładzie karnym, tym bardziej, iż powód nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń w czasie pobytu w zakładzie karnym. Wskazane dowody pozwoliły na przyjęcie, iż zachowanie pozwanego zgodne było z obowiązującymi przepisami, a tym samym nie nosiło znamion bezprawności. Powód w apelacji powołał się na zeznania świadka W. G., które zdaniem powoda wskazywały na konieczność wprowadzenia diety. Jednak świadek ten jedynie zeznał, że „pacjenci z reguły dostają specjalną dietę”, ale dieta przy leczeniu takiego schorzenia ma drugorzędne znaczenie. Zdaniem świadka brak diety w przypadku powoda nie powinien wywołać negatywnych dla jego zdrowia konsekwencji.

Wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego został oddalony przez Sąd Rejonowy. Skarżący, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie zwrócił uwagi na uchybienie w zakresie nie uwzględnienia przedmiotowego wniosku. Zgodnie z art. 162 k.p.c. strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Utrwalone orzecznictwo wskazuje, iż nie zgłoszenie odpowiedniego zastrzeżenia, nie pozwala na powoływanie się na uchybienie procesowe w środku zaskarżenia (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 1 sierpnia 2013 r. LEX nr 1363303). W złożonej apelacji powód nie powołał się na żadne okoliczności usprawiedliwiające nie zgłoszenie zastrzeżeń we właściwym czasie.

Należy zatem podkreślić, że merytoryczna ocena zasadności postanowienia sądu oddalającego wniosek dowodowy strony w ramach zarzutu naruszenia przepisów postępowania jest możliwa jedynie przy zachowaniu przez skarżącego wymogu zgłoszenia zastrzeżenia o uchybieniu przez sąd przepisom postępowania, zgodnie z treścią art. 162 k.p.c. (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 55/08, OSNC 2009, Nr 7 - 8, poz. 103). Powód nie domagał się w apelacji przeprowadzenia tych dowodów przed Sądem Okręgowym, mimo, że zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. W związku z tym brak jest aktualnie podstawy do formułowania przez skarżącego zarzutu „przedwczesnego wydania wyroku”.

Należy także podkreślić, że naruszenie przepisów procesowych może być skutecznym zarzutem apelacji tylko przy wykazaniu, że ich naruszenie miało lub mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia. Skarżący takich argumentów nie przedstawił. To obowiązkiem powoda było wykazanie okoliczności stanowiących podstawę faktyczną żądania oraz dowodów na ich potwierdzenie. Apelacja nie zawiera żadnych argumentów, które wskazywałyby na naruszenie przez Sąd I instancji zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, iż ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego są prawidłowe i należy je podzielić. Dotyczy to także analizy podstawy prawnej rozstrzygnięcia.

Prawidłowo Sąd Rejonowy obciążył powoda kosztami procesu. Stosownie do art. 98 § 1 k.p.c. powód jako strona przegrywającą sprawę obowiązany jest ponieść koszty procesu. Nie zachodziły jednocześnie przesłanki do nieobciążania powoda kosztami procesu. Sama tylko sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, na którą powoływał się powód, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 k.p.c. – od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego ( por. A. Jakubecki (red.) Komentarz Kodeksu postępowania cywilnego LEX/El. 2013 ).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy uznał, że apelacja nie zawiera uzasadnionych zarzutów, zaś zaskarżony wyrok odpowiada prawu. Z tych też względów, na mocy art. 385 k.p.c., orzeczono, jak w sentencji.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Powód korzystał z pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, co zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z póź. zm. ) stanowiło podstawę do przyznania pełnomocnikowi kwoty 1 800 zł powiększonej o należny podatek VAT.