Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 3 czerwca 2020 r.

Pozwem z dnia 13 lutego 2019 r. powódka M. R. wniosła o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kwoty 105.012,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 24 listopada 2018 r. do dnia zapłaty.

Pismem z dnia 25 maja 2020 r. powódka rozszerzyła powództwo domagając się ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF sporządzona 17 stycznia 2007 r. zawarta pomiędzy M. R. oraz (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) Bank S.A. w W.) jest nieważna w całości, zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kwoty 283.802,64 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 24 listopada 2018 r. do dnia zapłaty, ustalenie że postanowienia umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF sporządzonej w 17 stycznia 2007 r. oraz regulamin kredytowania hipotecznego (...) Bank S.A. w W. – Oddział (...) obowiązującego w stosunku do tej umowy są bezskuteczne względem powódki w zakresie § 3 ust. 8 umowy kredytu, § 11 ust. 7 regulaminu oraz § 12 ust. 7 regulaminu, a ponadto wniosła o zabezpieczenie zgłoszonych roszczeń poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania w ten sposób, że:

a) powódka będzie uprawniona do wstrzymania dokonywania spłat rat kredytu w wysokościach i terminach wskazywanych przez pozwany bank w harmonogramie spłat w okresie od wniesienia wniosku o zabezpieczenie do czasu uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie,

b) pozwany bank nie będzie uprawniony do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu hipotecznego numer (...) w okresie od wniesienia wniosku o zabezpieczenie do czasu uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie;

W uzasadnieniu pozwu i wniosku powódka wskazała, że swoje roszczenia opiera na fakcie zawarcia umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, sporządzonej w dniu 17 stycznia 2007 r. z (...) Bank S.A. w W., którego następcą prawnym jest (...) Bank S.A. z siedzibą w W.. Przedmiotowa umowa o udzielenie kredytu opiewała na kwotę 317.286,00 zł indeksowaną kursem CHF. Powódka powołała się na szereg okoliczności wskazujących – jej zdaniem - na to, że przedmiotowa umowa kredytu narusza m.in. art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zw. z art. 58 k.c., art. 353 ^{( 1)} § 1 k.c. poprzez naruszenie zasady określoności świadczenia i nieuzgodnienie przedmiotowo istotnych elementów umowy. W ocenie strony powodowej postanowienia umowy kredytu dotyczące klauzul indeksacyjnych (w szczególności §3 ust. 8), jako postanowienia abuzywne, są bezskuteczne względem powódki, co prowadzi do nieważności całej umowy, a ewentualnie dalszego istnienia umowy z pominięciem bezskutecznych klauzul indeksacyjnych, czego dalej idącymi skutkami są roszczenia powódki o zapłatę.

Odnosząc się do przesłanki interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, powódka podkreśliła, że suma wpłaconych przez nią rat kredytu oraz innych kosztów kredytu jest już znacznie wyższa niż kwota wypłaconego kredytu (na dzień 7 sierpnia 2018 r. suma wpłat uiszczona przez powódkę miała wynosić 283.802,64 zł, zaś kwota kapitału kredytu to 317.286,00 zł, przy czym powódka w dalszym ciągu spłaca raty kredytu). Powódka wskazała, że osiągnięcie celu postępowania może być poważnie utrudnione; jest to uzasadnione faktem, że pozwany (...) Bank S.A. znajduje się obecnie w złej kondycji finansowej, o czym świadczy szereg okoliczności przywołanych we wniosku o zabezpieczenie..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie niniejszych rozważań wskazać należy, iż postępowanie zabezpieczające jest procesową formą tymczasowej ochrony prawnej i spełnia pomocniczą rolę w stosunku do postępowania rozpoznawczego. Jego celem jest zapewnienie efektywności orzeczenia wydanego w postępowaniu, w którym wierzyciel ma dochodzić swego roszczenia, jednakże bez przesądzania o kształcie przyszłego rozstrzygnięcia w sprawie.

Zgodnie z art. 730 §2 k.p.c. sąd może udzielić zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, natomiast w myśl art. 730 ¹ §1 k.p.c. udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Należy wyjaśnić, że roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli prima facie jest znaczna szansa na jego istnienie, co nie wyklucza tego, iż w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego, sąd poczyni odmienną ocenę ( postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie: z 27 kwietnia 2006 r. I ACz 468/08 - LEX nr 516571 i z 28 grudnia 2006 r. I ACz 1129/06 - LEX nr 516576). Wymóg uprawdopodobnienia, a nie dowiedzenia istnienia roszczenia, oznacza zwolnienie strony, obciążonej ciężarem takiego uprawdopodobnienia, z obowiązku zachowania szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym (art. 243 k.p.c.). Do uprawdopodobnienia roszczenia nie jest natomiast wystarczające samo tylko przedstawienie gołosłownych twierdzeń co do okoliczności, które roszczenie to miałyby uzasadniać.

Mając powyższe na uwadze, Sąd uznał, że powódka uprawdopodobniła okoliczności faktyczne sprawy przytoczone w pozwie, a tym samym swoje roszczenia wobec pozwanego banku, zatem została spełniona pierwsza przesłanka, o której mowa w art. 730 ¹ § 1 k.p.c.

Powódka w szczególności przedkładając do akt dokumenty poświadczające zawarcie umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF i warunki spłat jego rat uprawdopodobniła swoje roszczenie o ustalenie nieważności spornej umowy kredytu. Kwestionowane przez powódkę klauzule umowne (w szczególności §3 ust. 8 umowy) muszą bowiem wzbudzać wątpliwości co do ich mocy wiążącej dla powódki - postanowienia podobne do w/w klauzul stosowanych przez poprzednika prawnego pozwanego banku były już bowiem wielokrotnie przedmiotem badania sądów powszechnych, a także Sądu Najwyższego ( zob. np. wyroki SN z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/1; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17 oraz z 9 maja 2019 r. I CSK 242/18), przy czym zdecydowanie dominuje pogląd, zgodnie z którym analizowane klauzule mają charakter abuzywny, czyli kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy; określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów może być poczytane za nietransparentne, pozostawiające pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarczające kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszające równorzędność stron.

Dodać należy, że w razie stwierdzenia abuzywności klauzuli ryzyka walutowego Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznaje obecnie, że utrzymanie umowy "nie wydaje się możliwe z prawnego punktu widzenia", co dotyczy także klauzul przeliczeniowych przewidujących spread walutowy ( por. wyroki Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17, Z. D. przeciwko (...) Bank (...)., pkt 52 i z dnia 5 czerwca 2019 r., w sprawie C-38/17, (...) przeciwko (...), pkt 43). Zdaniem Trybunału, jest tak zwłaszcza wówczas, gdy unieważnienie tych klauzul doprowadziłoby nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również - pośrednio - do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty ( por. wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18, K. D. i J. D. przeciwko (...) Bank (...), pkt 44).

Analiza powyższego dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej doprowadziła Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń do konstatacji, że możliwość utrzymania skuteczności umowy kredytu złotowego, indeksowanego do waluty obcej, mimo wyeliminowania klauzul analogicznych do klauzul kwestionowanych przez powodów w niniejszym postepowaniu, wywołuje zastrzeżenia; oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością ( por. szerzej uzasadnienie wyroku SN z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

Tego rodzaju okoliczności muszą prowadzić do wniosku, że zgłoszone w sprawie niniejszej roszczenie o ustalenie nieważności spornej umowy kredytu jest na obecnym etapie uprawdopodobnione – nie przesądzając, co oczywiste ostatecznego wyniku postępowania.

W ocenie Sądu powódka posiada także interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia dochodzonego przez nią roszczenia o ustalenie nieważności spornej umowy kredytu. W świetle art. 730 ¹ §2 k.p.c. interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. W doktrynie podkreśla się, że osiągnięcie celu postępowania w sprawie w rozumieniu 730 ¹ §2 k.p.c., wiązać należy z rodzajem ochrony prawnej, której udzielenia żąda się w postępowaniu cywilnym. O istnieniu podstawy zabezpieczenia można mówić wtedy, gdy bez zabezpieczenia ochrona prawna udzielona w merytorycznym orzeczeniu w sprawie okaże się niepełna.

Zgodnie z art.755 § 1 pkt 1 k.p.c. jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania.

Zawarta pomiędzy stronami umowa kredytowa wygenerowała długoterminowy stosunek prawny, który nie został dotychczas wykonany. Ewentualne uwzględnienie roszczeń kredytobiorcy, nie ureguluje zaś w sposób definitywny wzajemnych relacji stron. Wniosek przeciwny byłby zasadny tylko przy przyjęciu, że prawomocne orzeczenie sądu wiąże nie tylko w zakresie sentencji, ale również motywów rozstrzygnięcia, co do czego nie ma jednak zgody w orzecznictwie i doktrynie ( por. np. wyroki SN z dnia 20 stycznia 2016 r., IV CSK 282/15 oraz z dnia 15 stycznia 2015 r., IV CSK 181/14). Tymczasem stwierdzenie nieważności umowy przesądza nie tylko o możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełniania na rzecz banku świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. Ustalające orzeczenie sądu znosi więc wątpliwości stron i zapobiega dalszemu sporowi o roszczenia banku wynikające z umowy.

W ocenie Sądu, dalsze uiszczanie przez powódkę rat kredytu, tj. spełnianie świadczenia, co do którego na obecnym etapie postępowania uznać należałoby, że nie ma oparcia w umowie, doprowadzałyby do niezasadnego obciążenia powódki i bezpodstawnego wzbogacania pozwanego, bezzasadnie zwiększając skalę prawdopodobnych przyszłych rozliczeń miedzy stronami koniecznych w przypadku stwierdzenia nieważności umowy. W uzasadnionym interesie kredytobiorcy nie jest więc dalsza realizacja umowy kredytowej. Celem powództwa o ustalenie nieważności jest doprowadzenie do sytuacji, w której powódka nie będzie musiała spłacać kredytu w ogóle. W związku z powyższym, niecelowe jest to, aby spłacała swój kredyt w toku procesu.

Dodać należy, że powódka dokonała spłaty kwoty wynoszącej co najmniej 283.802,64 zł (stan na dzień 7 sierpnia 2018 r.) Ewentualne uwzględnienie powództwa spowoduje konieczność rozliczenia się stron, przy czym nie można wykluczyć, iż w takiej sytuacji, to powódce służyć będzie roszczenie o zwrot wpłaconych kwot. Postulowane zabezpieczenie powództwa - poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas jego trwania w sposób wskazany we wniosku o zabezpieczenie - zmniejszy tego rodzaju roszczenie. Brak zabezpieczenia zgłoszonego roszczenia niepieniężnego sprawi natomiast, że powódka – która spłaciła już kwotę przekraczającą kapitał – będzie zobowiązana dalej dokonywać spłat, a ponadto spłaty te są niewątpliwie odczuwalne dla jej gospodarstwa domowego. Właśnie w tego rodzaju sytuacji – uprawdopodobnieniu, iż wskutek dalszego wykonywania umowy należność powódki będzie narastać, przy jednoczesnym niebagatelnym obciążeniu powódki miesięcznymi ratami - należy w ocenie Sądu Okręgowego upatrywać poważnego utrudnienia osiągnięcia celu postępowania (tym samym Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z dnia 1 kwietnia 2020 r., sygn. akt VI ACz 1137/19).

Zasadnym było zatem udzielenie zabezpieczenia poprzez przyznanie powódce uprawnienia do wstrzymania dokonywania spłat rat kredytu w terminach i wysokościach wynikających z umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF oraz zakazanie obowiązanemu złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu.

Z przytoczonych względów, na mocy wyżej powołanych przepisów, orzeczono jak w punkcie I sentencji postanowienia, oddalając wniosek powódki w pozostałym zakresie jak w punkcie II, tj. w części dotyczącej początku okresu, od którego będzie obowiązywało postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia - z uwagi na datę wydanego postanowienia.

ZARZĄDZENIE

(...)