Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2017 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zadośćuczynienie i rentę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 28 lutego 2017 roku, sygn. akt I C 492/12

oddala apelację i nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą na rzecz pozwanego.

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSA w SO Stanisław Łęgosz

Sygn. akt II Ca 356/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2017 r., w sprawie I C 492/12, Sąd Rejonowy w Bełchatowie zasądził od pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powoda A. K. tytułem zadośćuczynienia kwotę 17.500 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 20 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty; podwyższył rentę ustaloną wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 11 lipca 2005 roku w sprawie sygn. akt II C 1150/02 w kwocie 1.184 zł miesięcznie do kwot dokładnie opisanych w wyroku, zasadził również kwotę 1.695 zł tytułem skapitalizowanej renty za okres od sierpnia 2011 roku do lipca 2012 roku. W pozostałym zakresie powództwo oddalił. Zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 52,38 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa od powoda kwotę 314,56 zł, a od pozwanego kwotę 162,05 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Podstawą tego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 18.03.2001 r. A. K. uległ wypadkowi komunikacyjnemu, którego sprawca kierował pojazdem objętym ubezpieczeniem OC na podstawie umowy zawartej z pozwanym (...) SA w W..

Wyrokiem z dnia 11-07-2015 r. sygn. akt II C 1150/02 Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził od (...) SA w W. na rzecz A. K. m. in. kwotę 60 000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz rentę w wysokości 1 184 zł od sierpnia 2005 r. i na przyszłość, płatną do 10-go dnia każdego miesiąca w przypadku uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

W piśmie z dnia 19-07-2012 roku pełnomocnik powoda zgłosił pozwanemu roszczenie o dalsze zadośćuczynienie w kwocie 50.000 zł i podwyższenie renty do kwoty 1.500 zł miesięcznie z tytułu dalszego uszczerbku na zdrowiu wynikającego z wypadku komunikacyjnego z dnia 18.03.2001 r. i zwiększenia w związku z tym potrzeb powoda.

Od sierpnia 2011 r. u powoda doszło do zmian skórnych goleni lewej, w marcu 2012 r. rozpoznano ropowicę goleni lewej z powodu owrzodzenia w przebiegu niewydolności żylnej.

W okresie po rozstrzygnięciu sprawy o zadośćuczynienie za krzywdę będącą skutkiem wypadku z dnia 18.03.2001 r. u powoda nie doszło do nowego uszczerbku na zdrowiu z punktu widzenia ortopedycznego ani chirurgicznego. Powód nadal odczuwa skutki zaistniałego wówczas uszczerbku.

W dniu 21.03.2012 r. wykonano u powoda chirurgiczne oczyszczenie zakażenia z wycięciem martwiczo-ropnych tkanek. Powód kontynuował leczenie zachowawcze-ambulatoryjne, stosował preparaty jodowe, opatrunki i przyjmował (...). Owrzodzenie uległo całkowitemu wygojeniu (stan na dzień badania 17.06.2014 r.). Obecnie nie wymaga opatrunków, nie ma żadnych ran, owrzodzeń i wycieków z lewej nogi. Zgłasza bóle uda lewego od strony bocznej powierzchni oraz bóle i nawracające obrzęki na podudziu lewym.

Ze względu na usztywnienie kolana lewego i porażenie nerwu strzałkowego lewego ma znacznie utrudnione samodzielne poruszanie się – gdyż potyka się, łatwo traci równowagę i upada. Jest to przyczyną późniejszych urazów, np. lewej rzepki, oraz złamania lewych żeber w czerwcu 2013 r. Powód jest osobą otyłą, waży około 120 kg.

Ropowica tkanek miękkich podudzia lewego u powoda mogła być wynikiem owrzodzenia na tle niewydolności żylnej, a ta niewydolność może być odległym wynikiem uszkodzenia układu żylnego uda lewego. Wypadek komunikacyjny i przeprowadzone leczenie, w tym unieruchomienie, były czynnikami mogącymi wpłynąć negatywnie na funkcjonowanie układu żylnego lewej kończyny dolnej. Można było się spodziewać powstania zakrzepicy żylnej, czego odległymi konsekwencjami mógł być zespół pozakrzepowy. Zaburzenia krążenia żylnego mogły być przyczyną powstania owrzodzenia.

W związku z przebytym owrzodzeniem żylnym podudzia jako konsekwencją przewlekłej niewydolności żylnej wskazane jest stosowanie kompresjoterapii – pończochy przeciwżylakowej. Koszt pończochy to około 130-150 zł, przydatność do użycia – 6 miesięcy. Zalecane jest stosowanie leków flebotropowych, ich miesięczny koszt wynosi około 30-70 zł.

Owrzodzenie podudzia wymagało wykonywania opatrunków. Powód potrzebował pomocy drugiej osoby dla wykonania opatrunku. Wykonanie opatrunku to czas około 10-15 min. Innej opieki powód nie wymagał.

W wyniku urazu komunikacyjnego w dniu 18-03-2001 r. jak i doznanego w 2006 r. upadku ze schodów mogło dojść do powstania warunków dla rozwoju zaburzeń w żylnym układzie lewej kończyny dolnej. Zaburzenia te miały charakter zmian zakrzepowych, zwężających światło żył układu głębokiego. Klinicznymi objawami odpowiadającymi tym zaburzeniom mogło być powstanie żylaków układu powierzchownego, tendencje do obrzęku podudzia. Z wywiadu i historii choroby wynika, że nasilenie tych zmian było raczej niewielkiego stopnia w ciągu wielu lat, do momentu powstania owrzodzenia w sierpniu 2011 r.

Obecnie z powodu zmian żylnych powód doznaje niewielkich dolegliwości bólowych, niewielkich obrzęków i żylaków. Jest możliwe leczenie zachowawcze (kompresjoterapia, farmakologia)

Opiekę nad powodem sprawuje żona i syn. Powód nie stosował pończoch przeciwżylakowych.

Stawka odpłatności za usługi medyczne w Ł. wynosiła od lipca 2009 r. do czerwca 2013 r. 9,50 zł/h, a od lipca 2013 r. 11 zł/h.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Okoliczności faktyczne mające znaczenie dla rozstrzygnięcia były niesporne poza tym, czy powstała u powoda niewydolność żylna, owrzodzenie i ropowica oraz związany z tym uszczerbek na zdrowiu jest dalszym następstwem wypadku z 2001 r., za którego konsekwencje odpowiada pozwany. Ostatecznie z opinii biegłych, w tym opinii angiologia zmodyfikowanej po wykonaniu nowego badania USG-D układu żylnego kończyn dolnych wynika, że wypadek komunikacyjny stał się przyczyną odległych czasowo powikłań w układzie żylnym, powodując powstanie zespołu pozakrzepowego z powikłaniem w postaci owrzodzenia podudzia. Podstawą żądania powoda jest przepis art. 444 § 1 i 2 oraz 455 § 1 k.c.

Zgodnie z art. 444 § 1 k.c., w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Stosownie do art. 444 § 2, Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Art. 445 § 1 stanowi, że w wypadkach przewidzianych w art. 444 sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają żadnych kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego. Sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności konkretnej sprawy mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, prognozę na przyszłość, wiek poszkodowanego.

Zadośćuczynienie określone w art. 445 § 1 k.c. ma przede wszystkim charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego wysokość ta nie może być nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i aktualnych stosunków majątkowych społeczeństwa, a więc winna być utrzymana w rozsądnych granicach. Winna to być zatem kwota „odpowiednia”. Dla oceny, czy określona suma jest „odpowiednim” w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. zadośćuczynieniem za doznaną krzywdę, decydujące znaczenie ma charakter i rozmiar krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Nie bez znaczenia jest tak ze szeroko rozumiana sytuacja życiowa, w jakiej znajduje się poszkodowany. Na ocenę tę nie ma natomiast wpływu sytuacja – w szczególności majątkowa – sprawcy szkody .

Powstały u powoda dalszy uszczerbek zdrowia biegły lekarz ocenił na 7 % korzystając z Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U.2013.954 j.t.) i ocena taka powinna być punktem odniesienia dla Sądu przy ustalaniu rozmiaru doznanej krzywdy. Nie należy jednak zapominać, iż procentowy rozmiar uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia jest tylko jednym (posiłkowym) z kryteriów ustalania wysokości zadośćuczynienia i nie determinuje tej kwoty bez uwzględnienia wszystkich innych okoliczności sprawy. Sąd obowiązany jest uwzględnić także rodzaj, natężenie i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych powoda.

U powoda objawy niewydolności żylnej w postaci żylaków i obrzęków były przez dłuższy czas stosunkowo niewielkie aż do powstania owrzodzenia i ropowicy, co wiązało się z odczuwaniem znaczniejszego bólu i poddaniem się leczeniu operacyjnemu, po którym oraz po dłuższym leczeniu zachowawczo-ambulatoryjnym owrzodzenie uległo całkowitemu wygojeniu; nie ma żadnych ran, owrzodzeń i wycieków z lewej nogi. W trakcie leczenia powód wymagał dodatkowej pomocy innej osoby przy wykonywaniu opatrunków, co dla dorosłej osoby zawsze powoduje dodatkowy dyskomfort. Obecnie z powodu zmian żylnych powód doznaje niewielkich dolegliwości bólowych, niewielkich obrzęków i żylaków. Jest możliwe leczenie zachowawcze (kompresjoterapia, farmakologia). Powstałe zmiany zakrzepowe nie są w pełni odwracalne.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności Sąd uznał, iż odpowiednią kwotą dodatkowego zadośćuczynienia powinna być łącznie kwota 17 500 zł. Nie jest ona rażąco niska ani wygórowana, przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość.

W pozostałym zakresie powództwo o zadośćuczynienie podlegało oddaleniu.

Bezsprzecznie z powodu dalszego uszczerbku zwiększyły się potrzeby powoda, związane z leczeniem i opieką. Dodatkowa pomoc przy zmianie opatrunków była potrzebna przez okres od sierpnia 2011 r. do najpóźniej maja 2014 r. (jak wynika bowiem z opinii biegłego chirurga w czerwcu 2014 r. blizny były już wygojone), czyli przez 33 miesiące w wymiarze 7,5 godziny miesięcznie, według stawki 9,5 zł za godzinę, a od 07/2013 r. – 11 zł. Stawka za godzinę opieki żądana przez powoda jest uzasadniona biorąc pod uwagę realia ekonomiczne oraz znane Sądowi z urzędu znacznie wyższe stawki stosowane w miejscu zamieszkania powoda. Łączne miesięczne koszty opieki wynosiły zatem 71,25 zł, a od 07/2013 r. – 82,50 zł. Miesięczne koszty zalecanych leków wynoszą zgodnie z opinią angiologia do 70 zł mies., a koszt pończochy przeciwżylakowej – do 150 zł na 6 mies., tj. 25 zł mies. (przy czym powód dotychczas takiej pończochy nie stosował). Uzasadnione jest zatem żądanie podwyższenia renty, o kwoty obejmujące:

-

w okresie od 08/2011 r. do 06/2013 r. wydatki na leki i koszty opieki, co daje 70 zł + 71,25 zł = 141,25 zł (zatem podwyższona renta za ten okres wynosi 1 325,25 zł),

-

w okresie od 07/2013 r. do 05/2014 wydatki na leki i koszty opieki, co daje 70 zł + 82,50 zł = 152,50 zł (zatem podwyższona renta za ten okres wynosi 1 336,50 zł)

-

w okresie od 06/2014 r. do lutego 2017 r. wydatki na leki, czyli 70 zł (zatem podwyższona renta za ten okres wynosi 1 254 zł),

-

w okresie od 03/2017 r. i na przyszłość wydatki na leki i pończochę przeciwżylakową, czyli 95 zł miesięcznie (zatem podwyższona renta za ten okres wynosi 1 279 zł).

Żądana pozwem skapitalizowana renta za okres od 08/2011 r. do 07/2012 r., czyli za 12 mies. po 141,25 zł wynosi 1 695 zł z odsetkami ustawowymi od 20.08.2012 r. do dnia zapłaty. Następnie renta należna jest z odsetkami od kwoty podwyższenia od terminu płatności za dany miesiąc.

W pozostałym zakresie powództwo o podwyższeni renty podlegało oddaleniu.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 oraz art. 817 § 1 k.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. stosunkowo rozdzielając koszty procesu. Powód wygrał proces w 34 %, powinien ponieść koszty procesu w 66 %.

Od powyższego wyroku apelację złożyl powód. Zaskarżył wyrok w części oddalającej powództwo w kwocie 9.500 złotych z tytułu zadośćuczynienia oraz w zakresie kosztów postępowania.

Wyrokowi zarzucił:

1.  naruszenie prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c. - przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz brak wszechstronnego rozważenia całego zebranego w sprawie materiału dowodowego polegające na niedostatecznym uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości należnego powodowi zadośćuczynienia wszystkich relewantnych okoliczności sprawy mających wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, w szczególności zaś znacznego stopnia cierpień psychicznych i fizycznych powoda oraz czasu ich trwania, nasilenia dolegliwości bólowych, ograniczeń w samodzielnym funkcjonowaniu, co prowadzi do wniosku, że zasądzona na rzecz powoda tytułem zadośćuczynienia kwota 17.500 zł jest rżąco niewspółmiernie zaniżona, a przez to traci swój kompensacyjny i satysfakcyjny charakter,

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 445 § 1 k.c. przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na pomięciu całokształtu relewantnych okoliczności sprawy mających istotny wpływ na ustalenie „odpowiedniej sumy” tytułem należnego powodowi zadośćuczynienia za doznaną krzywdę i nietrafnym przyjęciu, że kwota 17.500 zł jest adekwatna do rozmiaru, charakteru i czasu trwania cierpień, które stały się jego udziałem w związku z powstaniem zespołu pozakrzepowego powikłanego owrzodzeniem podudzia, jako dalszego następstwa wypadku komunikacyjnego z dnia 18 marca 2001 r.

Mając powyższe na uwadze wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku przez:

1. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zadośćuczynienia w kwocie 27.000 złotych - w miejsce zasądzonej w pkt 1 komparycji kwoty 17.500 złotych,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym oraz w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pełnomocnik powoda wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm prawem przepisanych

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty są chybione. Złożony przez powoda środek zaskarżenia ogranicza się jedynie do zadośćuczynienia i to tylko w zakresie nieuwzględnienia przez sąd pierwszej instancji kwoty 9.500 złotych, gdy tymczasem oddalenie powództwa w zakresie zadośćuczynienia było szersze i wynosiło 32.500 złotych. Powód domagał się przed sądem pierwszej instancji zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości 50000zł.

Zadośćuczynienie pieniężne ma na celu naprawienie szkody niemajątkowej, wyrażającej się doznaną krzywdą w postaci cierpień fizycznych i psychicznych. O wysokości należnego zadośćuczynienia pieniężnego decyduje w zasadzie rozmiar doznanej krzywdy. Jednakże niewymierny w pełni charakter krzywdy sprawia, że ustalenie jej rozmiaru, a tym samym i wysokość zadośćuczynienia, zależy od oceny sądu. Sąd przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia dysponuje pewnym luzem decyzyjnym. Oznacza to względną swobodę przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia. Ocena sądu nie może jednak nosić cech dowolności. W razie wyraźnych dysproporcji pomiędzy rozmiarem krzywdy a wielkością rekompensaty majątkowej, występuje możliwość kwestionowania uznania sądowego w postępowaniu odwoławczym (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1970 r., III PRN 39/70, OSNCP 191, nr 3, poz. 53, z dnia 19 maja 1998r., II CKN 756/97, z dnia 7 listopada 2003r., IV CK 151/02 oraz z dnia 7 listopada 2003 r., V CK 110/03).

W przedmiotowej sprawie taka dysproporcja jednak nie występuje.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego powodowi w związku z ujawnieniem się nowej krzywdy pozostającej w związku z wypadkiem, jakiemu uległ w 2001r. sąd pierwszej instancji, wbrew zarzutowi apelacyjnemu, uwzględnił wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na wysokość zadośćuczynienia. Skarżący w apelacji akcentuje długotrwałość i bolesność leczenia w tym konieczność pobytu powoda w szpitalu, gdzie w dniu 21 marca 2012 roku przeprowadzono operację usunięcia ropowicy lewej goleni i wycięcia martwiczo-ropnych tkanek. Powołane wyżej okoliczności były brane pod uwagę przez sąd rejonowy, co znajduje potwierdzenie w pisemnym uzasadnieniu.

Natomiast podniesiony przez niego argument, że zadośćuczynienie w kwocie 17.500 złotych przy stwierdzonym 7% uszczerbku na zdrowiu jest za małe, bowiem w innych sprawach sądy ustalając wartość 1% na poziomie 3.500-4.000 złotych nie jest argumentem przemawiającym i prowadzącym do skutecznego zakwestionowania wysokości zadośćuczynienia. Procentowy uszczerbek na zdrowiu nie ma decydującego znaczenia dla określenia wysokości zadośćuczynienia, ma jedynie charakter pomocniczy. Nadto wspomniane w apelacji sprawy sądowe dotyczyły innych stanów faktycznych. Stąd też nie sposób porównywać przedmiotowej sprawy o dodatkowe zadośćuczynienie na skutek nowej krzywdy, która ujawniła się po wielu latach od wypadku komunikacyjnego z innymi sprawami, gdzie poszkodowani doznawali bardzo ciężkich obrażeń ciała i odbywali długotrwałe leczenie szpitalne. Poza tym , nawet przy tym samym procentowym uszczerbku na zrowiu, rozmiar krzywdy nie musi być identyczny.

Uznając zatem, że sąd pierwszej instancji, wydając zaskarżone orzeczenie w przedmiocie zadośćuczynienia, nie naruszył wskazanych w zarzutach apelacyjnych przepisów prawa procesowego i materialnego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację i na podstawie art. 102 k.p.c., nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów procesu za instancję odwoławczą

STŁ/AOw

SSA w SO Grzegorz Ślęzak

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki SSA w SO Stanisław Łęgosz