Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2020r.

Sąd Okręgowy w Suwałkach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2020r. w Suwałkach

sprawy A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o ustalenie wysokości kapitału początkowego

w związku z odwołaniem A. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 14 listopada 2019 r. znak (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i do ustalenia wartości kapitału początkowego A. G. przyjmuje zatrudnienie:

a.  od 1 września 1972r. do 12 czerwca 1974r. w ramach praktycznej nauki zawodu w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w E.,

b.  od 2 lutego 1976r. do 17 kwietnia 1976r. w Ośrodku (...)w G. w pełnym wymiarze czasu pracy oraz wysokość wynagrodzenia w tym okresie – (...)) złotych, wynikające z wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej;

2.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt III U 122/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 14.11.2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ponownie ustalił A. G. wartość kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r., w kwocie 54 342,09 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów zatrudnienia od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r. z powodu braku świadectwa pracy za ten okres, od 2.02.1976 r. do 17.06.1976 r. z powodu braku świadectwa pracy (z legitymacji ubezpieczeniowej nie wynika wymiar czasu pracy), od 1.01.1991 r. do 1.02.1991 r., gdyż w tym okresie przebywał na urlopie bezpłatnym.

W odwołaniu od powyższej decyzji A. G. domagał się jej zmiany i uwzględnienia przy naliczaniu kapitału początkowego zatrudnienia wynikającego z wpisów w legitymacji ubezpieczeniowej za okres od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r. i od 2.02.1976 r. do 17.06.1976 r. oraz dochodów wynikających ze świadectwa pracy za okres zatrudnienia od 2.05.1980 r. do 1.02.1991 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Podtrzymał podstawy skarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje :

A. G. (ur. (...)) ostatnio, w okresie od 1.02.1994 r. do 31.12.2018 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) S. S. w S., w pełnym wymiarze czasu pracy. Rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z winy pracodawcy – likwidacja stanowiska pracy zajmowanego przez wnioskodawcę (świadectwo pracy k. 9-11 akt rentowych).

Organ rentowy na podstawie przedłożonych dokumentów wyliczył wnioskodawcy bezsporny staż ubezpieczeniowy wynoszący 37 lat 9 miesięcy i 7 dni, w tym 2 miesiące okresów nieskładkowych. Podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy obliczył uwzględniając łącznie 18 lat i 12 dni okresów składkowych.

Sporny okres dotyczył zatrudnienia odwołującego od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r., ustalony na podstawie legitymacji ubezpieczeniowej wystawionej przez (...) Przedsiębiorstwo Budowlane w E. 30.10.1972 r. Z wpisu w tej legitymacji na stronach 82-83 (legitymacja k. 25 akt rentowych) wynika, że A. G. zatrudniony był od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r. jako uczeń zawodu - murarz za wynagrodzeniem (ryczałt) (...) zł. miesięcznie. Wpis nie jest opatrzony pieczątką, datą i podpisem osoby odpowiedzialnej, zawiera jedynie pieczęć nagłówkową przedsiębiorstwa. W legitymacji tej znajduje się również adnotacja o zamieszkiwaniu w tym czasie w D., powiat G., potwierdzona pieczęcią nagłówkową (...) i datą 30.10.1972 r., a także wpisy dotyczące niezdolności do pracy i porad ambulatoryjnych. A. G. przedłożył też świadectwo ukończenia Zasadniczej Szkoły (...)w E. w zawodzie murarza z 12.06.1974 r. (k.12-13 akt rentowych).

Organ rentowy wskazywał, że wpis w legitymacji nie spełnia wymogów formalnych i nie przedłożono świadectwa pracy z tego okresu.

Z zeznań przesłuchanego w charakterze strony A. G. (k.19) wynika, że nauka w tej szkole polegała na zajęciach teoretycznych i pracy na budowach prowadzonych przez (...). Zawierał on umowę z tym przedsiębiorstwem i z tytułu zatrudnienia otrzymywał wynagrodzenie, w pierwszej klasie niższe, w kolejnych wyższe. Na budowie pracowano początkowo 7 godzin dziennie, następnie 8 godzin przez co najmniej trzy dni w tygodniu. Razem z uczniami na budowie był instruktor, który uczył i nadzorował prace.

Odwołujący nie dysponował żadnymi innymi dokumentami potwierdzającymi charakter zatrudnienia. Po ukończeniu szkoły nie podjął zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w E.. Od 3.04.1975 r. podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...)w S. w charakterze murarza. Sąd pozyskał akta osobowe z tego okresu zatrudnienia (koperta k. 14), ale nie znalazły się w nich żadne inne informacje od posiadanych dotyczące wcześniejszego zatrudnienia.

Kolejny sporny okres zatrudnienia od 2.02.1976 r. do 17.06.1976 r. w Ośrodku (...)w G. nie został uwzględniony do kapitału początkowego z powodu braku świadectwa pracy. Według organu rentowego z legitymacji ubezpieczeniowej nie wynika wymiar czasu pracy. Na stronie 82-83 legitymacji ubezpieczeniowej wnioskodawcy znajduje się wpis potwierdzający zatrudnienie od 2.02.1976 r. do 17.04.1976 r. w Ośrodku (...)w G. na stanowisku murarza. Odnotowano, że zatrudnienie ustało z powodu porzucenia pracy, wpisano również wynagrodzenie. Wpis został opatrzony pieczęciami nagłówkowymi pracodawcy i nieczytelnym podpisem. Z zeznań wnioskodawcy wynika, że zatrudniony tam był w pełnym wymiarze czasu pracy, pracował jako murarz przy remoncie ośrodka.

Przedmiotem sporu jest również wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez wnioskodawcę z tytułu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w G. w okresie od 2.05.1980 r. do 1.02.1991 r. Jedynym dowodem przedstawionym przez wnioskodawcę na tę okoliczność jest świadectwo pracy sporządzone 1.02.1991 r. (k.7 akt rentowych), wskazujące na ostatnio zajmowane stanowisko - murarz, na którym otrzymywał wynagrodzenie wg kat. VIII -(...)zł/godz. Z tego okresu zatrudnienia nie pozyskano akt osobowych, ani kart wynagrodzeń. Brak też jakiegokolwiek wpisu w legitymacji ubezpieczeniowej.

Sąd zważył, co następuje:

Jak stanowi art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz.1270 ze zm.), kapitał początkowy jest obliczany dla każdego ubezpieczonego urodzonego po 31.12.1948 r. a przed 01.01.1999 r., opłacającego składkę na ubezpieczenia społeczne lub za którego składkę tę opłacał płatnik składek. Stanowi on rodzaj rozliczenia z systemem ubezpieczeń społecznych obowiązującym przed 1999 r. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 01.01.1999 r. Stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Do podstawy wymiaru świadczenia przyjmuje się zatem składniki wynagrodzenia (przychód, dochód), które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących we wskazanym przez wnioskodawcę okresie, podlegały składce na ubezpieczenia społeczne. Nie uwzględnia się natomiast składników wynagrodzenia wyłączonych z tego obowiązku.

W ocenie Sądu, do okresów składkowych należało zaliczyć okres zatrudnienia wnioskodawcy, jako uczeń zawodu w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w E. od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r. Jak stanowi art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy emerytalnej, za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. Oceniając status prawny takiego ucznia należy badać spełnienie warunków określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych, obowiązujących w okresie wskazanym przez zainteresowanego jako okres zatrudnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2000 r., II UKN 349/99, OSNP 2001 r., z. 11, poz. 398). W dacie podjęcia przez wnioskodawcę nauki tj. 1.09.1972 r., obowiązywała ustawa z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz.U. Nr 32, poz. 160). Ustawa ta obowiązywała do wejścia w życie Kodeksu pracy, co miało miejsce 1 stycznia 1975 r. - art. IV § 1 pkt 16 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz.U. z 5 lipca 1974 r.). W treści art. 3 ust. 1 cyt. ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. przyjęto, że młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy w celu nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy, odbycia wstępnego stażu pracy. Zgodnie z art. 9 ust. 1 tejże ustawy, zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu, w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na stanowisko Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 28 czerwca 2016 r., I UK 256/15 (Legalis nr 1495288), stwierdził, że niesporządzenie pisemnej umowy o naukę zawodu nie przesądza o niemożliwości zakwalifikowania spornej pracy jako okresu składkowego z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Decydujące jest bowiem ustalenie, czy wnioskodawca faktycznie wykonywał zatrudnienie na warunkach określonych w ustawie z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczania do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym we wskazanym wyroku, czym innym jest forma czynności prawnej, zmaterializowana w dokumencie potwierdzającym zawarcie umowy o pracę (umowy o naukę zawodu), a czym innym skuteczność zobowiązania w świetle prawa ubezpieczeń społecznych. O ile pierwsza kwestia ma wyłącznie wymiar dowodowy, o tyle druga, stanowi punkt wyjścia do określenia sytuacji prawnej ubezpieczonego. Oznacza to, że nieprzedstawienie przez ubezpieczonego dokumentu potwierdzającego zawarcie umowy w celu nauki zawodu samoistnie nie przesądza o jej nieistnieniu. Co najwyżej może stanowić argument przemawiający za uznaniem, że strony nie realizowały określonej więzi prawnej. Nie jest jednak tak, że w ramach odtwarzania faktów miarodajnych dla rozstrzygnięcia niemożliwe jest przyjęcie, że młodocianego z zakładem pracy łączyła umowa o pracę (mimo że nie posiada on dokumentu potwierdzającego jej zawarcie, czy też umowy o naukę zawodu nigdy nie sporządzono na piśmie).

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony nie przedłożył pisemnej umowy o naukę zawodu, jednakże wszechstronna analiza okoliczności faktycznych oraz zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż A. G., jako uczeń zawodu od 1.09.1972 r. do 12.06.1974 r. w (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym w E. faktycznie odbywał praktyczną naukę zawodu w zakładzie pracy, o której mowa w art. 9 ust. 1 ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy. W tych okolicznościach powyższy okres uwzględniono w całości do stażu ubezpieczeniowego.

W ocenie Sądu, nieuzasadnione są też wątpliwości organu rentowego odnośnie zatrudnienia wnioskodawcy od 2.02.1976 r. do 17.04.1976 r. w Ośrodku (...) w G.. Wpis w legitymacji ubezpieczeniowej jest opatrzony właściwymi pieczęciami, wskazuje nawet wysokość otrzymywanego wynagrodzenia i według wiarygodnych twierdzeń wnioskodawcy dotyczył zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odniesieniu do wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy osiąganego w okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...)w G. należy wyeksponować, że stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały ustalone między pracodawcą i konkretnym pracownikiem. W przypadku braku dowodów, co do wysokości otrzymywanego wynagrodzenia zasadniczego można przyjąć do wyliczenia wysokości świadczenia najniższe wynagrodzenie w czasie, którego dotyczy żądanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 lipca 2007 r., I UK 36/07) i tak uczynił to organ rentowy. Należy podkreślić również, że wysokość świadczenia emerytalnego zależna jest od wysokości ustalonej podstawy wymiaru świadczenia i pozostaje w związku z wysokością uzyskiwanych niegdyś dochodów, dlatego do jego wyliczenia nieodzownym jest ustalenie rzeczywistych zarobków, jako decydujących o rozmiarze opłacanej składki na ubezpieczenie społeczne.

Zaakcentowania wymaga, iż w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organ rentowy, ani sąd nie są obowiązani do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego (porównaj wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 1997 r., II UKN 418/97). W związku z tym to na ubezpieczonym ciążył ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki, wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka.

Zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument na podstawie, którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Nie ma jednak podstaw do uznania, aby przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym miały zastosowanie w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Ewentualne ograniczenia dowodowe mogą wynikać jedynie z tych przepisów. Przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 i nast. k.p.c.) nie zawierają zaś dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe (art. 235-309 k.p.c.). Przeciwnie, stosownie do treści art. 473 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron.

W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być zatem udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, OSNP 1996/16/239). Pomimo braku wskazanych powyżej ograniczeń dowodowych w postępowaniu sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych nie można wysokości zarobków stanowiących podstawę do wyliczenia składek na ubezpieczenie społeczne ustalać w sposób hipotetyczny, oparty jedynie na domniemaniach. Przy obliczaniu wysokości podstawy świadczenia, zgodnie z przepisami ustawy o rentach i emeryturach z FUS, bierze się pod uwagę dokładnie ustaloną wartość - wysokość uzyskiwanego wynagrodzenia w określonym czasie. Zgodnie zaś ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 9 stycznia 1998 r., II UKN 440/97 (OSNP 1998/22/667) zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Zgodnie z trafnym poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku z 20 czerwca 2007 r., III AUa 482/07 (OSA 2009/1/1) przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Okres zatrudnienia A. G. w Spółdzielni (...)” w G. wynosi ponad 10 lat. W świadectwie pracy zostało wpisane wynagrodzenie, jakie ostatnio otrzymywał na zajmowanym stanowisku, a przez długi okres zatrudnienia z pewnością ulegało ono zmianie.

Postępowanie dowodowe nie pozwoliło na uwzględnienie do obliczenia wartości kapitału początkowego wynagrodzenia wynikającego ze świadectwa pracy Spółdzielni (...) w G..

W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzeczono, jak w punkcie 1, a pozostałe żądania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. podlegały oddaleniu - pkt 2.