Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXV Wydział Cywilny, w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia (del.) Michał Jakubowski

Protokolant: sekretarz sądowy Karolina Knieć-Owczarek

po rozpoznaniu w dniu 26 sierpnia 2020 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa K. S.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę ewentualnie o zapłatę lub ewentualnie o zapłatę

orzeka

1.  Zasądza od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda K. S. kwotę 99.861,68 zł (dziewięćdziesiąt dziewięć tysięcy osiemset sześćdziesiąt jeden złotych 68/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 27 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

2.  W pozostałym zakresie powództwo główne oddala.

3.  Zasądza od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz powoda K. S. kwotę 4.990,30 zł (cztery tysiące dziewięćset dziewięćdziesiąt złotych 30/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

4.  Nakazuje pobrać od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 198,24 zł (sto dziewięćdziesiąt osiem złotych 24/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa.

5.  Nakazuje pobrać od powoda K. S. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 293,55 zł (dwieście dziewięćdziesiąt trzy złote 55/100) tytułem zwrotu kosztów sądowych tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa.

Sygn. akt XXV C 2022/15

UZASADNIENIE

K. S. w pozwie z 22 grudnia 2015r. domagał się:

I.  zasądzenia od pozwanego (...) Bank SA kwoty 149861,68 wraz z odsetkami od dat następujących po datach uiszczenia rat oraz świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego do dnia zapłaty w związku z nieważnym charakterem Umowy Kredytowej, tj. tytułem rat kapitałowo – odsetkowych od kredytu uiszczonych na rzecz pozwanego przez powoda w walucie PLN oraz innych świadczeń spełnionych na jego rzecz przez powoda w związku z Umowa Kredytową

albo

II.  zasądzenia od pozwanego (...) Bank SA kwoty 81.811,93 zł tytułem nienależnego świadczenia na podstawie art. 410 k.c. w związku z zamieszczeniem w Umowie Kredytowej klauzul indeksacyjnych jako postanowień niedozwolonych, tj. tytułem nadpłat rat kapitałowo – odsetkowych od kredytu uiszczonych na rzecz pozwanego przez powoda w walucie PLN oraz innych świadczeń spełnionych na jego rzecz przez powoda, na podstawie klauzul indeksacyjnych z Umowy Kredytowej wraz z odsetkami od daty pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie tej kwoty jako odszkodowania na podstawie art. 471 k.c w zw. Z art. 472 k.c przy uwzględnieniu treści art. 354 i 355 kc wraz z odsetkami oda daty powództwa do dnia zapłaty

oraz

III.  zasądzenia od pozwanego (...) Bank SA kwoty 9.126,69 tytułem nienależnego świadczenia na podstawie art. 410 k.c., tj. tytułem nienależnie pobranych w PLN opłat za sporządzenie aneksów wraz z odsetkami od dnia pobrania opłat/zapłaty bądź podpisania kwot za aneksy do kwoty kredytu

ewentualnie

IV.  zasądzenia od pozwanego (...) Bank SA kwoty 149.861,68 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 471 k.c. w zw. Z art. 472 k.c. przy uwzględnieniu treści art. 354 i 355 k.c. wraz z odsetkami i od dat następujących po datach uiszczenia rat oraz świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego wskazanych w wyliczeniu załączonych do pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu swojego stanowiska strona powodowa wskazała, ze nigdy pozwany nie posiadał waluty CHF w celu udzielenia kredytów indeksowanych do waluty CHF lecz finansował je depozytami w złotówkach.

Ponadto, strona powodowa wskazała, ze indeksacja kwoty kredytu pozostaje sprzeczna z naturą umowy kredytu i prowadzi do zwyrodnienia celu umowy kredytu. Co więcej, łącząca strony umowa została skonstruowana z naruszeniem, ewentualnie obejściem art. 69 prawa bankowego, który przewiduje, ze kredytem jest kwota oddana do dyspozycji kredytobiorcy, tj. kwota rzeczywiście udostępnionych złotówek.

Indeksacja kwoty kredytu stanowiąca w istocie obrót dewizowy z powodem została dokonana z naruszeniem zasad walutowości z Kodeksu Cywilnego i przepisów Prawa Dewizowego.

Strona powodowa podkreśliła również, że zawarta umowa jest sprzeczna z innymi przepisami prawa polskiego i wspólnotowego, a także zasadami współżycia społecznego, w szczególności poprzez brak ekwiwalentności wymiernej świadczeń oraz asymetryczne uksztaltowanie umowy kredytowej i przerzucenie całego ryzyka na powoda, naruszenie dobrych obyczajów oraz zasad lojalności i uczciwości kupieckiej oraz etyki bankowej.

W konsekwencji mechanizm prowadzi do nieważności umowy kredytowej zgodnie z art. 58 k.c, który stanowi, ze czynność prawna sprzeczna z ustawą mającą na celu obejście ustawy jest nieważna.

Strona powodowa wskazała na fakt złożenia oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych złożonych pod wpływem błędu oświadczeń, co prowadzi do nieważności bezwzględnej umowy kredytu.

Powód podkreślił również, że niezależnie od prezentowanych zarzutów klauzule powodujące przeliczanie salda kredytu i jego rat według kursu kupna lub sprzedaży ustalonego przez pozwanego są klauzulami abuzywnymi, a prezz to bezskutecznymi wobec powoda (pozew k. 2-37).

Pozwany (...) Bank SA wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów. Pozwany zakwestionował powództwo zarówno co do zasady, jak i co do wysokości.

W szczególności pozwany bank zaprzeczył jakoby powodowi został udzielony kredyt w PLN a nie kredyt indeksowany do waluty obcej w CHF, a także aby zawarta miedzy stronami umowa i klauzule indeksacyjne były nieważne czy bezskuteczne.

Zdaniem pozwanego wykorzystywanie mechanizmu indeksacji co do zasady nie narusza natury kredytu, przepisów Prawa bankowego, ani żadnych innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa krajowego i międzynarodowego. Podkreślił, że kredyty indeksowane funkcjonowały i nadał funkcjonują w obrocie.

Pozwany wskazał również, że rozważania powoda co do nie podpisania przez niego aneksu antyspreadowego nijak się mają wobec treści podpisanego w dniu 27 lipca 2007r. aneksu nr (...) w którym nie tylko zmieniono rodzaj kredytu, ale i umożliwiono powodowi spłatę po średnim kursie NBP. Powyższy aneks wyłączał spread walutowy. Tym samym abuzywność klauzul indeksacyjnych mogłaby być rozpatrywana tylko do czasu podpisania tego aneksu.

W dalszej kolejności pozwany zakwestionował wskazywaną przez powoda ewentualną podstawę dochodzonych roszczeń (art. 471 k.c w zw. Z art. 472 k.c) wskazując, że nie została wykazana przez powoda którakolwiek z przesłanek w postaci nienależytego wykonania zobowiązania, zaistnienia szkody po stronie powoda oraz związku przyczynowego.

Pozwany podkreślił ponadto, że wszelkie wywody powoda na temat tego w jaki sposób pozwany bank finansował akcję kredytową nie maja znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy .

W dalszej części swojego stanowiska pozwany wskazał, ze postanowienia umowy Kredytu były zgodne z zasadą walutowości z Kodeksu cywilnego i art. 9 pkt 15 prawa dewizowego.

Pozwany podkreślił również, że w chwili zawierania Umowy Kredytu, jak i aneksu dochował należytej staranności, dokładnie informując powoda o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej, które powód świadomie zaakceptował.

Pozwany zakwestionował również, aby definicja Tabeli kursów nawet jeśli nie wyznacza sztywnych zasad odliczania kursu wymiany CHF/PLN nie oznacza automatycznie, że jest ona niejednoznaczna.

Pozwany podniósł, że oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych zostały złożone z przekroczeniem terminu określonego w art. 88 § 2 k.c, co również wyklucza stwierdzenie, że powód skutecznie uchylił się od skutków prawnych Umowy Kredytu i aneksów do niej. Pozwany zakwestionował wskazywane przez powoda daty rzekomego wykrycia błędu.

Pozwany zakwestionował twierdzenia powoda dotyczące przedstawienia mu błędnego wyliczenia Całkowitego Kosztu Kredytu (CKK), jak również Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO) wskazując, że nawet gdyby tak faktycznie było to ustawa o kredycie konsumenckim nie przewiduje sankcji w postaci możliwości uchylenia się od skutków oświadczenia woli (odpowiedź na pozew k. 369-397).

W piśmie z dnia 7 czerwca 2016r. (k. 530 i nast.) strona powodowa dokonała zmiany powództwa w ten sposób, że żądała odsetek ustawowych za opóźnienie, tj.:

- od kwot składających się na łączną kwotę roszczenia 149.861,68 zł żądanego w oparciu o przesłankę nieważności bezwzględnej tudzież względnej umowy kredytu od dat uiszczenia tych kwot na rzecz pozwanego, tj. (i) od kwoty spłaconego kapitału kredytu w kwocie 113.219 zł od daty spłaty, tj. od dnia 7 października 2015 roku zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego z dnia 13 października; (ii) od kwot poszczególnych rat odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego od dat następujących po ich uiszczeniu, wskazanych w zestawieniu rat odsetkowych, załączonym do pozwu oraz potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu; oraz (iii) od kwot poszczególnych prowizji i opłat od dat następujących po ich uiszczeniu wskazanych w zestawieniu uiszczonych rat załączonym do pozwu i potwierdzonych w wyciągu z konta powoda załączonym do pozwu;

- od kwot składających się na pierwszą cześć roszczenia (w łącznej kwocie 81.811,93 zł) ewentualnego wobec powyższego, tj. składających się na część roszczenia ewentualnego pozwu żądanego w oparciu o przesłankę częściowej nieważności umowy kredytowej tudzież nieuczciwego (abuzywnego) charakteru klauzul indeksacyjnych w umowie kredytowej, od kwot nadpłat wynikających z indeksacji, płatnych, odpowiednio, w ramach poszczególnych ratach odsetkowych oraz ostatniej raty dotyczącej balonowej spłaty kapitału kredytu i od dat następujących po datach płatności, odpowiednio, poszczególnych rat odsetkowych i dacie spłaty kapitału (ostatnia rata), wskazanych w zestawieniu załączonym do pozwu i potwierdzonych w wyciągu z konta powoda załączonym do pozwu;

- od kwot prowizji i opłat składających się na drugą część w kwocie 126,69 zł roszczenia ewentualnego, od kwot poszczególnych prowizji i opłat od dat następujących po ich uiszczeniu wskazanych w zestawieniu uiszczonych rat załączonym do pozwu i potwierdzonych w wyciągu z konta powoda załączonym do pozwu;

- od kwoty roszczenia ewentualnego tj. łącznej kwoty 149.861,68 zł, żądanego jako odszkodowania, tj. (i) od kwoty spłaconego kapitału kredytu w kwocie 113.219 zł od daty spłaty, tj. od dnia 7 października 2015 roku zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego z dnia 13 października; (ii) od kwot poszczególnych rat odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego od dat następujących po ich uiszczeniu, wskazanych w zestawieniu rat odsetkowych, załączonym do pozwu oraz potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu; oraz (iii) od kwot poszczególnych prowizji i opłat od dat następujących po ich uiszczeniu wskazanych w zestawieniu uiszczonych rat załączonym do pozwu i potwierdzonych w wyciągu z konta powoda załączonym do pozwu.

W kolejnym piśmie z 1 września 2016r. (k. 799 i nast.) strona powodowa dokonał zmiany powództwa w ten sposób, że żądała:

- kwoty 149.861,68 zł, w tym: (a) kwoty 140.734,72 zł tytułem całych i wszystkich rat odsetkowych od kredytu oraz całego spłaconego „balonowo” kapitału oraz (b) kwoty 9126,69 zł tytułem opłat za aneksy, przy czym roszczeń tych żądała jako nienależne świadczenia na podstawie art. 410 Kodeksu Cywilnego, przy czym: (i) nie tylko w przypadku uznania, że umowa kredytowa jest obarczona sankcją bezwzględnej tudzież względnej nieważności (jak dotychczas), ale także ewentualnie (ii) w przypadku uznania, że umowa kredytowa nie istnieje (nie została zawarta) od początku z uwagi na nieuzgodnienie essentialia negotii w wyniku zastosowania klauzul indeksacyjnych o charakterze abuzywnym/nieuczciwym (zmiana powództwa poprzez wskazanie dodatkowej podstawy prawnej), wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dat następujących po dniach uiszczenia powyższych świadczeń na rzecz pozwanego, tj. (i) od kwoty spłaconego „balonowo” kapitału kredytu w kwocie 113.219 zł od daty następującej po dniu spłaty, tj. od dnia 8 października 2015 roku zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego z dnia 13 października 2015 roku; (ii) od kwot poszczególnych rat odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego od dat następujących po ich uiszczeniu, wskazanych w zestawieniu rat odsetkowych, załączonym do pozwu oraz potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu; oraz (iii) od kwot poszczególnych opłat za aneksy od dat następujących po ich uiszczeniu wskazanych w zestawieniu załączonym do pozwu i potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu;

ewentualnie:

- kwoty 90.938,62 zł, w tym: (a) kwoty 81.811,93 zł tytułem nadpłat „indeksacyinych” we wszystkich ratach odsetkowych od kredytu oraz nadpłaty „indeksacyjnej” w ramach spłaconego „balonowo” kapitału w związku z zamieszczeniem w umowie kredytowej klauzul indeksacyjnych o charakterze abuzywnym/nieuczciwym (§ 3 ust. 8 umowy kredytowej oraz § 13 ust. 7 regulaminu kredytowania i §14 ust. 10 regulaminu kredytowania) oraz (b) kwoty 9.126,69 zł tytułem opłat za aneksy w związku z zamieszczeniem w regulaminie kredytowania § 6 ust. 5.2 regulaminu kredytowania o charakterze abuzywnym/nieuczciwym, przy czym roszczeń tych żądam jako nienależne świadczenia na podstawie art. 410 Kodeksu Cywilnego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dat następujących po dniach uiszczenia powyższych świadczeń na rzecz pozwanego, tj. (i) od kwoty nadpłaty w spłaconym „balonowo” kapitale kredytu w kwocie 63.634,02 zł od daty następującej po dniu spłaty, tj. od dnia 8 października 2015 roku zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez pozwanego z dnia 13 października 2015 roku; (ii) od kwot nadpłat w poszczególnych ratach odsetkowych uiszczonych na rzecz pozwanego od dat następujących po ich uiszczeniu, wskazanych w zestawieniu rat odsetkowych, załączonym do pozwu oraz potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu; oraz (iii) od kwot poszczególnych opłat za aneksy od dat następujących po ich uiszczeniu wskazanych w zestawieniu załączonym do pozwu i potwierdzonych wyciągiem z konta powoda załączonym do pozwu; ; ewentualnie:

powyższej kwoty 90.938,62 zł jako odszkodowanie (roszczenie odszkodowawcze) na podstawie art. 471 KC w zw. z art. 472 KC przy uwzględnieniu treści art. 354 i 355 KC wraz z odsetkami wskazanymi w niniejszym punkcie 2 petitum pozwu;

oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej z uwagi na skomplikowany charakter sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika, oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Każdorazowo powód podtrzymał zasadniczą argumentację, a zmianę żądań uzasadniał rozbieżnością orzecznictwa. Pozwany konsekwentnie wnosił o oddalenie także zmodyfikowanego powództwa.

W piśmie z dnia 30 września 2016r. (k. 842 i nast.) pozwany podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie z daleko posuniętej ostrożności procesowej w związku z modyfikacją powództwa i żądanie powoda zwrotu wszystkich wpłaconych środków, włącznie z otrzymaną kwotą kapitału, pozwany zgłosił zarzut potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W toku rozprawy pełnomocnicy stron podtrzymali swoje stanowiska procesowe, podnosząc dodatkowe szczegółowe argumenty.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 grudnia 2007r. K. S. złożył wniosek do (...) Bank S.A w W. o udzielenie kredytu zabezpieczonego na aktywach finansowych w kwocie 50.000 zł do spłaty ciągu 24 miesięcy. Jako walutę określono CHF. Kredyt przeznaczony był na dowolny cel konsumpcyjny.

Dowód - Wniosek k. 423-426

Podpisując umowę powód występował jako konsument. Umowa została zawarta za pomocą wzorców umownych stosowanych przez Bank udzielający kredytu.

Dowód - zeznania powoda k.

W dniu 12 grudnia 2017r. powód oraz (...) Bank S.a w W. – Oddziała (...) zawarli umowę kredytu finansowego nr (...) indeksowanego do CHF. Pozwany bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 50.000,00 zł z przeznaczeniem na dowolny cel. Wypłata kredytu miała być realizowana jednorazowo w sposób bezgotówkowy, spłata zaś miała nastąpić w ciągu 24 miesięcy. Częścią umowy były ponadto regulamin i oświadczenia (odesłanie zawarte w § 2).

Zgodnie z § 5 ust. 1 oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 5,96% w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży banku, która wynosiła 3,25%.

W §4 przedmiotowej umowy wskazano, że spłata kredytu następuje na Koniec Okresu Kredytowania w jednej racie, równiej kwocie kredytu z dnia Uruchomienia kredytu. Ponadto, w ust. 2 wskazano, ze w czasie trwania Okresu Kredytowania, powód obowiązany był do comiesięcznej spłaty odsetek zgodnie z Harmonogramem spłat, który zostanie wysłany Kredytobiorcy w terminie 14 dni roboczych od dnia uruchomienia środków.

W ust. 5 został zawarty zapis, z którego wynika, ze metodę i terminy ustalania kursu wymiany walut oraz warunki aktualizacji Harmonogramu Spłat określa Regulamin.

W zakresie kosztów kredytu (§6 umowy)w skazano, że bank pobiera opłaty i prowizje za wykonanie czynności pozostających w związku z zawartą Umową Kredytu w wysokości obowiązującej w Tabeli Opłat i Prowizji stanowiącej załącznik do przedmiotowej umowy kredytu. Ponadto, w skazano, ze Całkowity Koszt Kredytu na dzień sporządzenia Umowy Kredytu wynosi 58.001,76 zł przy czym podana kwota nie uwzględniała ryzyka kursowego. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania wynosi 6,96 %, zaś ostateczna wysokość całkowitego kosztu kredytu uzależniona jest od zmian poziomu oprocentowania kredytu w okresie kredytowania.

W § 7 określono, że zabezpieczeniem spłaty kredytu są:

- cesja praw z polisy ubezpieczeniowej na życie,

- oświadczenie kredytobiorcy o poddaniu się egzekucji do kwoty 100.000 zł

- weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową.

W treści umowy kredytobiorca złożył oświadczenie, że otrzymał Regulamin, zapoznał się z nim i zaakceptował warunki w nim zawarte (w szczególności zapisy dotyczące warunków i konsekwencji zmiany waluty kredytu, sposobów i terminów ustalania stopy procentowej i oprocentowania kredytu, metod i terminów ustalania kursu wymiany walut, metod ustalania wysokości rat spłaty oraz warunków aktualizacji Harmonogramu Spłat.

Dowód - umowa kredytowa k. 45-47.

Przy zawarciu umowy powód podpisał oświadczenie o ryzyku walutowym i ryzyku stopy procentowej. Wskazywał w nim, że zapoznał się z pojęciami ryzyka walutowego i ryzyka stopy procentowej oraz że został poinformowany przez pozwanego o ryzyku stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej. Potwierdził, że jest świadomy faktu, ze zmiana stawek referencyjnych ma bezpośredni wpływa na wysokość oprocentowania kredytu. Ponadto, powód wskazał, że zapoznał się z modelową sytuacją dotyczącą kredytu w kwocie 200 000 zł indeksowanego do CHF, udzielonego na 30 lat i spłacanego w ratach równych.

Dowód - Oświadczenie k. 51 verte.

Wypłata środków w wysokości 50.000 zł nastąpiła w dniu 24 grudnia 2007r.

Dowód – potwierdzenie realizacji przelewu – k. 69.

W dniu 27 lipca 2009r. strony zawarły aneks nr (...) przewidujący możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w CHF. Ponadto aneks na podstawie przedmiotowego aneksu w celu ewidencjonowania i spłaty Kredytu pozwany otworzył rachunek kredytu e walucie CHF będący rachunkiem technicznym służącym do dokonywania spłaty kredytu. Ponadto w § 1 ust. 5 wskazano, że spłata wszelkich zobowiązań z tytułu niniejszej umowy dokonywana będzie w walucie CHF z rachunku kredytu prowadzonego w walucie CHF. W przypadku gdy na rachunku kredytu kredytobiorca nie zapewni wystarczających środków na spłatę raty kredytu, bank dokona zasilenia rachunku poprzez obciążenie rachunku kredytobiorcy w PLN kwota stanowiąca równowartość należnej bankowi raty kredytu wyrażonej w CHF.

Dowód - Aneks nr (...) k. 52 -54.

W dniu 7 grudnia 2009r. strony podpisały kolejny aneks do umowy oznaczony numerem 2. Przedmiotowym aneksem dokonano zmiany parametrów umowy wskazując, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i na dzień sporządzenia aneksu zostało określone na poziomie 8,00 % w skali roku, na które składa się suma obowiązującej stawki referencyjnej 3M LIBOR dla CHF (wynoszącą w dniu zawarcia aneksu 0,40 %) i marży banku wynoszącej 7,60%. Ponadto, bank wyraził zgodę na odroczenie płatności części rat odsetkowych.

Co więcej, dokonano zmiany zapisu określającego Całkowity Koszt Kredytu, który został określony na kwotę 23.349,92 CHF (§ 2 ust. 4 aneksu nr (...)).

W związku z podpisaniem przedmiotowego aneksu została określona opłata za jego sporządzenie w wysokości 1.975 zł

Dowód – aneks na 2 k. 54 verte -55.

Następnie w dniu 28 października 2011r. strony zawarły kolejny aneks do umowy oznaczając go numerem 3.

Przedmiotowym aneksem strony dokonały zmiany okresu kredytowania wskazując, że wynosi on 59 miesięcy. Opłata za aneks została określona na poziomie 200 zł.

Dowód – Aneks nr (...) – k. 56.

Kolejno w dniu 6 marca 2012r. strony zawarły kolejny aneks do umowy oznaczając go numerem 4.

Przedmiotowym aneksem strony dokonały zmiany okresu kredytowania wskazując, że wynosi on 70 miesięcy. Ponadto, ustalono, że Rzeczywista Stopa Procentowa wynosi 5,42 %. Opłata za aneks została określona na poziomie 1.864,04 zł.

Dowód – Aneks nr (...) – k. 57.

Kolejny oznaczony numerem 5 aneks został zawarty przez strony w dniu 2 września 2013r. w jego treści została zawarta informacją, że na dzień sporządzenia aneksu zadłużenie wyrażone w walucie PLN wynosi 28117,88 CHF.

Opłata za sporządzenie aneksu została określona na poziomie 1892,06 zł.

Dowód – aneks nr (...) – k.58-62.

Kolejnym aneksem oznaczonym numerem 6 zawartym w dniu 7 października 2014r. strony ustaliły ponownie okres splaty określając go na 94 miesiące. Ponadto, wskazano, ze Całkowity Koszt Kredytu na dzień sporządzeni aneksu wynosi 23.089,82 zł , zaś RRSO na dzień sporządzenia niniejszego Aneksu wynosi 7,20 %.

Dowód – aneks nr (...) – k. 62 verte – 63.

W piśmie z dni 6 października 2015r. powód złożył oświadczenie, że na podstawie art. 84 k.c uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu w związku z zawartą umowa kredytu. Ponadto, powód wskazał, że uchyla się od skutków prawnych oświadczeń woli złożonych pod wpływem błędu w datach zawarcia aneksu nr (...) i aneksu nr (...). W uzasadnieniu powód wskazał, że został podstępnie wprowadzony w błąd przez pracowników pozwanego banku w zakresie kosztów jakie powstały w wyniku zawarcia przedmiotowych aneksów w sytuacji , w której zamiarem powoda nie było generowania kolejnych kosztów.

Dowód – oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczeń woli – k. 89.

Ponadto, pismem z dnia 19 grudnia 2015r. powód złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu w dacie zawarcia umowy kredytowej, a to z uwagi na fakt błędnie wskazanych w treści umowy wartości Całkowitego Kosztu Kredytu oraz Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania.

Dowód – oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli wraz z potwierdzeniem nadania – k. 90 – 92.

Całkowita spłata kredytu finansowego nastąpiła w dniu 7 października 2015r.

Dowód – pismo pozwanego z dnia 13 października 2015r. – k. 71.

(...) Bank SA jest następcą prawnym (...) Banku SA w W..

Okoliczność bezsporna.

Większość okoliczności sprawy niniejszej wynikała z niekwestionowanych dokumentów prywatnych, które zostały przedstawione w należycie uwierzytelnionych kserokopiach. W szczególności treść umów i oświadczeń oraz wysokość dokonanych wpłat wynikała z zaświadczeń wystawionych przez pozwany bank.

Zeznania powoda należy uznać za wiarygodne, choć – podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju – akcentował on zaufanie do banku w okresie zawarcia kredytu i brak świadomości co do zakresu możliwych zmian kursu. Należy podkreślić, że powód potwierdzał również okoliczności dla niego niekorzystne, jak również brak głębszego rozważenia treści i warunków zawieranej umowy (k.768).

Zeznania świadka P. S., w ocenie Sądu, nie mogły zawierać okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia. Świadek ten nie był obecny przy zawarciu umowy. Kwestia faktycznego sposobu ustalania tabeli kursów wobec umownej możliwości dowolnego kształtowania tego kursu nie miała znaczenia, zaś finansowanie kredytów indeksowanych przez bank nie stanowi przedmiotu postępowania.

Co do zeznań świadka M. P., wskazać należy, iż świadek ten nie pamiętał umowy zawartej przez pozwany bank z powodem, nie pamiętał także okoliczności zawarcia tej umowy. Świadek złożył ogóle zeznania co do okoliczności towarzyszących zawieraniu podobnych umów przez klientów banku. W związku z powyższym, Sąd obdarzył zeznania świadka wiarygodnością tylko w zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Czyniąc ustalenia faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia, Sąd nie skorzystał z opinii biegłego sądowego z uwagi na ostateczne uwzględnienie powództwa w zakresie ustalenia nieważności umowy. Niemniej opinie te zostały sporządzone zgodnie ze zleceniem Sądu, zaś poprawność zastosowanych przez biegłego metod, współczynników i wyliczeń nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd pominął (oddalił) znaczną część wniosków dowodowych zgłoszonych na okoliczności wykazane zgodnie z twierdzeniami wnioskodawcy lub nieistotne dla sprawy. Sąd pominął wnioski o dopuszczenie dowodu z artykułów prasowych oraz stanowiska (...) Banków (...) oraz Raportu Rzecznika Finansowego ze względu na fakt, że nie są one przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy, zaś przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu. Zaoferowane przez strony dowody wskazują z jednej strony na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Szczegółowe dane ekonomiczne dotyczące np. ilości czy wartości kredytów w skali kraju nie mogą mieć jednak znaczenia dla rozstrzygnięcia w jednostkowej sprawie.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd zważył co następuje.

Powód domagał się przede wszystkim przesłankowego stwierdzenia nieważności umowy i zasądzenia całości spełnionych świadczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

W dalszej kolejności podkreślenia wymaga, że na uwzględnienie nie zasługuje zarzut strony powodowej jakoby umowa łącząca strony postępowania nie spełnia wymogów określonych w art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy (Dz. U. z 2002 r., Nr 72, poz. 665). Z zarzutem tym nie można się zgodzić. Zgodnie z art. 69 ust. 1 tej ustawy przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy, 2) kwotę i walutę kredytu, 3) cel, na który kredyt został udzielony, 4) zasady i termin spłaty kredytu, 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Wszystkie wymienione wyżej elementy zostały zawarte w badanej umowie choć nie wszystkie z nich stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych umowy kredytu bankowego poszukiwać należy w treści art. 69 ust. 1 Prawa bankowego. Stanowią je zatem zobowiązanie banku do wydania kredytobiorcy określonej sumy pieniężnej oraz zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu wykorzystanej sumy kredytu i zapłacenia odsetek kapitałowych ( zob. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 22.01.2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134).

Analizując zatem umowę o kredyt powoda, Sąd doszedł do wniosku, że zawiera ona wszystkie elementy przedmiotowo istotne. W umowie strony określiły kwotę kredytu, walutę kredytu, przeznaczenie kredytu, okres kredytowania, terminy i zasady zwrotu kredytu przez powoda przy zastosowaniu klauzuli indeksacyjnej, a także wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany oraz opłaty związane z udzieleniem kredytu.

Przedmiotowa umowa – co do zasady – nie może być uznana za nieważną ze względu na określenie świadczeń stron poprzez zastosowanie klauzul indeksacyjnych. Zauważyć należy, że w dacie zawarcia umowy kredytu obowiązywał art. 358 ¹ § 2 k.c., zgodnie z którym strony mogły zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Chodzi tu o miernik inny niż ten pieniądz, na który zobowiązanie opiewa. Miernikiem tym może być zatem inna waluta. W świetle tego przepisu, Sąd uznał, że waloryzacja wartością CHF kredytu zaciągniętego przez powódkę nie może być uznana za sprzeczną z prawem. W doktrynie i w judykaturze przesądzono już dopuszczalność konstruowania umów kredytu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty obcej w stanie prawnym obowiązującym w dacie zawarcia przedmiotowej umowy (por. wyrok SN z 22.01.2016 r., I CSK 1049/14, OSNC 2016/11/134 i wyrok SN z 19.03.2015 r., IV CSK 362/14, Biul. SN z 2015 r., nr 5). Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r., wydanym w sprawie V CSK 445/14 (Lex nr 1751291), „dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Strony mogą zatem ustalić jako walutę zobowiązania (wierzytelności) walutę obcą, a jako walutę wykonania tego zobowiązania (spłaty wierzytelności) walutę polską. Także z art. 69 ust. 2 i 4 Prawa bankowego wynika, że określona w umowie kredytu bankowego waluta kredytu oraz określona w tej umowie waluta spłaty kredytu nie muszą być tożsame”.

Na zastosowanie art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz art. 75b Prawa bankowego, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które zostały zaciągnięte przez kredytobiorcę lub pożyczkobiorcę, a nie zostały całkowicie spłacone przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
z 2011 r., Nr 165, poz. 984), wskazuje też jej art. 4. Zgodnie z tym przepisem w zakresie kredytu lub pożyczki, która pozostała do spłacenia, bank dokonuje bezpłatnie stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki. Skoro przepis ten wprost potwierdza stosowanie przepisów dodanych ustawą nowelizującą do umów zawartych wcześniej, to nielogicznym byłoby uznanie, że wyrażona w nim norma nie ma zastosowania, gdyż wcześniej zawarte umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego są nieważne. Wprowadzenie konieczności określenia zasad ustalania kursów walut do treści umowy kredytowej oznacza potwierdzenie dopuszczalności stosowania klauzul przeliczeniowych w odniesieniu do kwoty udzielonego kredytu.

Zwrócić trzeba nadto uwagę, że obowiązująca ustawa z 23 marca 2017 r. o kredycie hipotecznym oraz o nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego i agentami (Dz. U. z 2017 r., poz. 819) jednoznacznie dopuszcza – choć z pewnymi ograniczeniami – zawieranie umów kredytu hipotecznego w walucie obcej lub indeksowanego do waluty obcej (art. 6 i art. 10 pkt 7 tejże ustawy) wraz z wszystkimi konsekwencjami, jakie może to mieć dla ustalenia wysokości zobowiązania konsumenta. Oczywiście przepisy tej ustawy nie znajdują zastosowania do umowy zawartej przez strony, jednakże pozwalają na ocenę dopuszczalności określonej konstrukcji w systemie prawa.

W tej sytuacji stwierdzić należy, że wprowadzenie do umowy kredytu bankowego postanowień dotyczących przeliczania kwoty kredytu mieści się w granicach swobody umów i nie stanowi naruszenia art. 69 Prawa bankowego. Sąd w niniejszym składzie podziela ten kierunek orzecznictwa, który prezentuje pogląd, że indeksacja do franka szwajcarskiego stanowiła jedynie dodatkowe postanowienia umowne, nie zmieniające charakteru kredytu. Mechanizm indeksacji związany jest ze sposobem określenia wysokości zobowiązań stron i nie prowadzi do braku określenia tych zobowiązań. Postanowienia umowy odnoszące się do indeksacji nie sprawiają, że świadczenia stron umowy kredytu pozostają nieoznaczone, skoro kwota kredytu została określona dokładnie w złotych polskich i w umowie wpisano zasady zwrotu kredytu, w tym wysokość oprocentowania, w oparciu o które ustalano wysokość rat kapitałowo-odsetkowych.

Przechodząc na grunt dalszych rozważań prawnych niniejszego uzasadnienia, należy wskazać, że Sąd uznał zasadność przesłankowego roszczenia o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy na podstawie zarzutu naruszenia 58k.c. w zw. z art. 353(1) k.c. oraz w zw. z art. 385(1) k.c. oraz przepisami dyrektywy 93/13/EWG, w zw. z art. art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 58 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (§ 1). Nieważna jest tez czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2). Zgodnie natomiast z § 3 przywołanego przepisu, jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

Zgodnie z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Analiza zapisów postanowień przedmiotowej umowy kredytowej zawartej między stronami wskazuje, że nie spełnia ona – mając na uwadze przytoczone wyżej przepisy – wymaganych zasad regulujących prawidłowy sposób dokonania czynności prawnej. Najważniejszym uchybieniem w tym zakresie jest przyznanie sobie przez pozwany bank arbitralnej możności do kształtowania pozycji prawnej i finansowej dłużnika w stosunku cywilno- prawnym. Władztwo to dotyczyło najważniejszych postanowień umownych – ustalenia rzeczywistej kwoty wysokości zaciągniętego kredytu oraz kwot miesięcznych rat wpłacanych przez powoda. W tym zakresie umowa nie związała banku żadnymi ograniczeniami co do sposobu określania bankowej tabeli kursów. Wszelkie ustalenia w tym zakresie wynikały z tworzonej przez bank jednostronnie tabeli kursów, przy czym istotne jest wskazanie, iż żaden dokument nie regulował obiektywnego mechanizmu ich powstawania. W związku z tym wyłącznym uprawnieniem banku, powód na żadnym etapie obowiązywania umowy nie był świadomy, w jakiej wysokości winien dokonywać spłaty raty kredytowej i jaka będzie ostateczna kwota wziętego kredytu ( zeznania powoda).

Naruszeniem wskazanych przepisów jest w istocie sama treść czynności prawnej jaką jest umowa stron. W ocenie Sądu, w rozpatrywanej sytuacji naruszona została sama istota każdego stosunku zobowiązaniowego, który opiera się na równości stron.

Uprzywilejowana pozycja banku polegała na przyznania sobie prawa do jednostronnego i arbitralnego decydowania w zakresie określania wysokości zobowiązania łączącego strony stosunku w chwili jego uruchomienia i w ustalaniu kolejnych rat.

Co za tym idzie, naruszona została istota stosunku zobowiązaniowego, a dotknięte nieważnością zostały postanowienia umowne stanowiące główne świadczenia kredytobiorcy jakimi jest kwota kredytu oraz sposób indeksacji ściśle związany ze świadczeniem głównym.

Wobec powyższego, na mocy art. 58 § 3 k.c., wobec faktu, że bez pełnej znajomości postanowień dotyczących sposobu określenia kursów walut strony nie zawarłyby umowy kredytu, całość czynności prawnej należało uznać za nieważną jako sprzeczną z istotą zobowiązania cywilnoprawnego.

Nie ulega bowiem wątpliwości Sądu, że bez przedmiotowych postanowień umowa nie zostałaby zawarta. Na podstawie doświadczenia życiowego wskazać bowiem należy, że żaden podmiot stosunku prawnego nie wiązałby się nim bez znajomości elementarnych jego postanowień. W podobnym tonie wypowiedział się też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 października 2019 r. sygn. akt IV CSK 309/18, który stwierdził, że racjonalny kredytobiorca nie decydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej bez znajomości obiektywnych mechanizmów ustalających taki kurs w banku.

W każdym wypadku umowa będzie sprzeczna z naturą zobowiązania jako takiego, jeśli określenie świadczenia zostanie pozostawione woli wyłącznie jednej ze stron. W doktrynie prawa stwierdzenie to od dawna nie budzi wątpliwości. Gdyby oznaczenia miał dokonać dłużnik, według swego swobodnego uznania, nie byłoby żadnego zobowiązania. Gdyby zaś miał go dokonać wierzyciel, umowa byłaby niemoralna, gdyż dłużnik byłby zdany na łaskę i niełaskę wierzyciela (patrz: R. Longchamps de Berier, Zobowiązania, Lwów 1938, s. 157).

Naruszenie istoty stosunku zobowiązaniowego oznacza przekroczenie granic swobody umów określonych w art.353(1) k.c. i prowadzi do nieważności czynności prawnej jako sprzecznej z ustawą, o czym stanowi przepis art.58 k.c. Należy w tych rozważaniach zwrócić uwagę na dwie uchwały 7 sędziów SN, wydane na kanwie przepisów dotyczących czynności bankowych.

W uchwale z 22 maja 1991 r. w sprawie III CZP 15/91 Sąd Najwyższy wskazał, że za sprzeczne naturą umowy gospodarczej należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków, zaś sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach, zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał za nieskuteczne prawnie postanowienia umowy pozwalające na dowolną zmianę regulaminu rachunku bankowego.

Z kolei w uchwale z 6 marca 1992 r. w sprawie III CZP 141/91 Sąd Najwyższy stwierdził, że dowolne określanie wysokości odsetek w czasie trwania stosunku prawnego jest sprzeczne z zasadami słuszności kontraktowej i w konsekwencji dla skutecznego zastrzeżenia możliwości jednostronnej zmiany tych odsetek zastrzegł konieczność wskazania konkretnych okoliczności, od których ta zmiana jest uzależniona. Bez tego warunku umowa byłaby nieważna ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego.

Niezależnie od powyższego, w ocenie Sądu, łącząca strony umowa jest nieważna również na drugiej niezależnej podstawie. Niemniej przechodząc do oceny dalszych zarzutów strony powodowej Sąd winien dokonać oceny charakteru w jakim działał powód zawierając sporną umowę kredytu, która to kwestia ma istotne znaczenie z punktu widzenia oceny praw i obowiązków stron przyjętych przez nie w spornej umowie.

Jak wynika z poczynionych ustaleń faktycznych powód przedmiotowy kredyt pozyskała w dowolnym celu konsumpcyjnym.

W myśl przepisu art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną, dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. W odniesieniu do osoby powódki zostały spełnione wszystkie powyższe elementy. Co więcej, status konsumenta nie był kwestionowany przez stronę pozwaną.

W sytuacji ustalenia, konsumenckiego charakteru spornej umowy kredytu, podkreślenia wymaga, że rozstrzygnięcie wydane w niniejszej sprawie pozostaje w związku nie tylko z krajowymi ale również unijnymi regulacjami prawa unijnego. Wynika to jednoznacznie z obowiązku państw członkowskich podjęcia wszelkich środków właściwych w celu zapewnienia wykonania zobowiązań wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii oraz z zasadą pierwszeństwa prawa UE. Wyjątkowo doniosłe znaczenie odgrywa w sprawie niniejszej Dyrektywa 93/13 (Dyrektywa Rady 93/13/WE z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. z 1993 r., L 95, s. 29, dalej również: Dyrektywa 93/13), która jest fundamentalnym aktem prawa unijnego w dziedzinie ochrony konsumentów. Przedmiotowy akt wyznacza standard ochrony konsumenta, do którego państwa członkowskie winny dążyć. W konsekwencji, Sąd orzekający w niniejszej sprawie zobowiązany był dążyć w swym rozstrzygnięciu do należytej ochrony strony powodowej jako konsumenta.

Przechodząc w dalszej kolejności do oceny ważności spornej umowy to została ona uznana przez Sąd za nieważną, z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień określających sposoby wyliczenia kwoty kredytu podlegającej spłacie i wysokości rat kredytu, które to postanowienia są abuzywne i w konsekwencji nie wiążą powoda. Mając na względzie, że kwestionowane postanowienia określają główne świadczenia stron to bez nich nie sposób wykonywać w/w umowy.

Zgodnie z art.385(1) §1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak wskazał Sąd Najwyższy w przywołanym wyroku II CSK 19/18 postanowienie umowne jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, jeżeli kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy, słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie spodziewać się, iż konsument ten przyjąłby takie postanowienie w drodze negocjacji indywidualnych. Natomiast w celu ustalenia, czy klauzula rażąco narusza interesy konsumenta, należy wziąć przede wszystkim pod uwagę, czy pogarsza ona jego położenie prawne w stosunku do tego, które, w braku odmiennej umowy, wynikałoby z przepisów prawa, w tym dyspozytywnych. Natomiast rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję, na niekorzyść konsumenta praw i obowiązków wynikających z umowy, skutkujące niekorzystnym ukształtowaniem jego sytuacji ekonomicznej oraz jego nierzetelne traktowanie.

Regulacje zawarte w art. 385 ¹ -385 ³ kc mają charakter szczególny w stosunku do tych przepisów, które mają ogólne zastosowanie do kształtowania przez kontrahentów treści umowy. Pozostaje to głównie w związku z realizacja zapisów powoływanej już dyrektywy nr 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. o nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich. W konsekwencji krajowe sądy i trybunały powinny tak wykładać prawo wewnętrzne, aby pozostawało ona w zgodzie z prawem unijnym.

Zgodnie z treścią przepisu art.385 ¹ §1 kc za niedozwolone postanowienia umowne uważa się klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki:

- zawarte zostały w umowach z konsumentami,

- kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają jego interesy.

Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest gdy: postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem lub gdy postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.

Strona pozwana prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych; zaś powód posiada status konsumenta o czy była mowa we wcześniejszej części uzasadnienia. O tym, że kwestionowane postanowienia umowne dotyczących indeksacji nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień wynika już z samego sposobu zawarcia spornej umowy, która została oparta na wzorcu umowy oraz regulaminie. Taka formuła czynności wykluczała możliwość indywidualnego wpływania przez konsumenta na treść umowy. Podkreślenia wymaga fakt, ze sam wybór rodzaju umowy czy też możliwość ustalenia ewentualnych zmian w zakresie wysokości, np. marży banku nie jest równoznaczna z wpływaniem na treść całej umowy i jej istotnych elementów.

W dalszej kolejności należy dokonać oceny czy klauzula indeksacyjna stanowi element głównego świadczenia stron, a jeśli tak – czy została sformułowana w sposób jednoznaczny. Bezsprzecznie kwestionowana klauzula indeksacyjna jest wyraźnie powiązana z postanowieniami dotyczącymi oprocentowania . W odniesieniu do kredytu indeksowanego podstawę stanowiło użycie stawki referencyjnej LIBOR odnoszącej się do określonej waluty obcej. Przeliczanie złotówek na walutę obcą stanowi ekonomicznie i księgowo konieczny element do zastosowania takiej „niewłaściwej” stawki referencyjnej. Pominięcie w umownym rozumieniu indeksacji kwestii stawki referencyjnej sprowadziłoby ją do specyficznej klauzuli waloryzacyjnej . W analizowanej umowie indeksacja do określonej waluty jest nierozerwalnie związana z oprocentowaniem (stawką referencyjną) stosowanym dla tej waluty, podczas gdy waloryzacja „klasyczna” nie posiada tej cechy.

Mając na uwadze, że kwestia czy sporne postanowienia umowne określają główne świadczenia stron, pozostaje kwestią sporną w doktrynie, Sąd orzekający w niniejszej sprawie opowiada się za podejściem wyrażonym w późniejszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym: „ Zasięg pojęcia głównych świadczeń stron, którym ustawodawca posłużył się w art. 385 ¹ § 1 KC może budzić kontrowersje, tym bardziej że nie ma tu przesądzającego znaczenia to, czy wspomniane świadczenia należą do essentialiae negotii. Z tej przyczyny zasięg odnośnego pojęcia musi być zawsze ustalany in casu z uwzględnieniem wszystkich postanowień oraz celu zawieranej umowy.” (tak SN uzasadnieniu wyroku z 8 listopada 2012 roku w sprawie I CSK 49/12, Legalis 606381).

Wyraźnego podkreślenia wymaga również fakt, że orzecznictwo TSUE nie wiąże pojęcia głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 z pojęciem essentialia negotii. W wyroku z 30 kwietnia 2014 r. w sprawie K. C.-26/13 (...) wskazuje, że przepis ten ma ustalić jedynie zakres kontroli treści warunków umownych, które nie były przedmiotem indywidualnych negocjacji. Natomiast ocena czy dany warunek dotyczy głównego świadczenia umowy powinna zostać dokonana obiektywnie i na gruncie konkretnej umowy na płaszczyźnie prawnej i ekonomicznej, z uwzględnieniem struktury umowy.

Mając na uwadze powyższe klauzulę indeksacyjną należy uznać za określającą podstawowe świadczenia w ramach umowy, charakteryzujące tę umowę jako podtyp umowy kredytu – umowy o kredyt indeksowany do waluty obcej. Postanowienia dotyczące indeksacji w ocenie Sądu wprost świadczenie to określają. Bez zastosowania indeksacji nie doszłoby do ustalenia wysokości kapitału podlegającego spłacie, jak również do ustalenia wysokości odsetek, które zobowiązany jest zapłacić kredytobiorca. Co więcej, stosowanie mechanizmu indeksacji z swojego założenia miało prowadzić do obniżenia oprocentowania kredytu.

Nie należy również zapominać o tym, że aktualnie postanowienia dotyczące indeksacji stanowią essentialia negotii umowy. Tym samym przed datą uregulowania tej instytucji należy traktować je jako konstytutywne dla tej umowy, a więc określające główne świadczenia stron. W ocenie Sądu również same postanowienia dotyczące wyznaczania kursów walut dotyczą głównego świadczenia stron (co znalazło potwierdzenie w wyroku C-260/18 w sprawie D.).

Powyższe ustalenie powoduje zaś konieczność ustalenia czy sformułowanie postanowień dotyczących głównego świadczenia stron miało charakter niejednoznaczny.

W ocenie Sądu miało ona charakter niejednoznaczny a to z uwagi na fakt, że w realiach niniejszej sprawy brak było wskazania, na podstawie jakich kryteriów bank ustala kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu, jak i spłaty poszczególnych rat. W konsekwencji należy przyjąć, że postanowienie umowne określające główne świadczenie stron w postaci obowiązku zwrotu kredytu i uiszczenia odsetek nie było jednoznacznie określone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. bowiem było dotknięte brakiem przejrzystości warunków umownych).

W tym miejscu nie sposób nie odwołać się do orzeczenia C-186/16 TSUE, w którym przedstawił wykładnię art. 4 ust. 2 dyrektywy – odpowiadającej art. 385 ^{( 1)} §1 zd. 2 kc. Konieczność wyrażenia warunku umownego przejrzystym i zrozumiałym językiem jest równoznaczne z tym, ze bank musi zapewnić kredytobiorcy informacje wystarczające do podjęcia przez niego świadomej i rozważnej decyzji. Wszelkie okoliczności związane ze spłatą kredytu muszą zostać zrozumiany przez konsumenta, zaś on sam musi zostać właściwie poinformowany tak aby mógł nie tylko dowiedzieć się o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, ale również oszacować – potencjalnie istotne – konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań finansowych. Powyższe znalazło potwierdzenie w orzeczeniu TSUE C-51/17.

W ocenie Sądu, pozwany bank nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku informacyjnego. Powód nie został w pełni uświadomiony w dacie dopełniania formalności związanych z zawarciem umowy kredytowe, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które może ulec istotnej zmianie powodującej dla kredytobiorcy znaczące skutki ekonomiczne. Ryzyko wynikające ze zmiany kursu waluty obcej dla kredytobiorcy ma dwa zasadnicze skutki. Po pierwsze zmieniający się kurs waluty skutkuje zmianą wysokości rat kapitałowo-odsetkowych. Drugą konsekwencją związania kredytu z kursem waluty obcej jest zmiana wysokości zadłużenia pozostającego do spłaty. Mając na uwadze, że obydwa elementy mają fundamentalne znaczenie dla sytuacji w ocenie Sądu kwestionowane z sprawie niniejszej zapisy umowy, w zakresie w jakim w jakim przewidują indeksowanie kredytu kursem CHF nie spełniają określonego w 4 ust 2 Dyrektywy 93/13 oraz w art. 385 ¹ § 1 zd. 2 k.c. wymogu transparentności. Są one niejednoznaczne, ponieważ w chwili zawarcia umowy (ta data jest miarodajna dla oceny postanowień; por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17) powód nie był w stanie ocenić wysokości własnego zobowiązania, a zatem skutków ekonomicznych wynikających z zawartej umowy oraz ryzyka ekonomicznego, związanego z zawarciem przez nim umowy. Zastosowany mechanizm indeksacji oznaczał, że do chwili uruchomienia kredytu kredytobiorca nie wie, jaką kwotę ma zwrócić kredytodawcy. Kredytobiorca otrzymuje kwotę kredytu wyrażoną w złotych, lecz dopiero po przeliczeniu i zastosowaniu mechanizmu indeksacji do CHF otrzymuje informację o rzeczywistej wysokości zaciągniętego zobowiązania. W odniesieniu do rat odsetkowych nie chodzi natomiast o brak możliwości określenia wysokości raty odsetkowej lecz o fakt, że na wysokość tej raty wpływa kurs waluty ustalany jednostronnie przez bank. Powyższy brak transparentności postanowień dotyczących głównego świadczenia stron otwiera konieczność dokonania kontroli, czy nie mają one nieuczciwego charakteru.

W dalszej kolejności nalży dokonać analizy kwestionowanych postanowień umownych pod kątem sprzeczności z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Cytując za Sądem Najwyższym samo stwierdzenie niejednoznaczności postanowienia umownego na gruncie prawa polskiego nie przesądza o abuzywnym charakterze tego postanowienia (orzeczenia Sądu Najwyższego III CSK 159/18).

W orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, iż w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy konsumenta są postanowienia umowne godzące w równowagę kontraktową stron, a także te, które zmierzają do wprowadzenia konsumenta w błąd, wykorzystując jego zaufanie i brak specjalistycznej wiedzy (W. Popiołek, Objaśnienia do art. 385 ¹ k.c., K. Pietrzykowski, Kodeks Cywilny, Komentarz T.1 Warszawa 2005; K. Zagrobelny, Objaśnienia do art. 385 ¹ k.c.; E. Gniewek, Kodeks cywilny, Komentarz, Warszawa 2008).

Postanowienia umowy rażąca naruszają interes konsumenta, jeżeli poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. Między innymi o takiej sytuacji można mówić w razie nadmiernego naruszenia równowagi interesów stron poprzez wykorzystanie przez jedną z nich swojej przewagi przy układaniu wzorca umowy (wyrok SA w Warszawie z dnia 8 maja 2009 r. VI ACa 1395/08 LEX nr 1120219). Rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.

Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok SN z 13 lipca 2005r., I CK 832/04, LEX nr 159111). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia wzorca umownego, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację takich wartości jak szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność (zob. wyrok SA w Warszawie z 17 kwietnia 2013 r., VI ACa 1096/12, LEX nr 1335762).

Przyjmuje się, że klauzula dobrych obyczajów, podobnie jak klauzula zasad współżycia społecznego, nakazuje dokonać oceny w świetle norm pozaprawnych, przy czym chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, na przykład w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem itp. Przez "dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami (G. Bieniek, H. Ciepła, St. Dmowski, J. Gudowski, K. Kołakowski, M. Sychowicz, T. Wiśniewski, Cz. Żuławska, Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, tom 1, Wielkie Komentarze, Lexis Nexis 2009). Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (tak SA w Warszawie w wyroku z 27 stycznia 2011 r., VI ACa 771/10, LEX nr 824347).

Przenosząc powyższe rozważania teoretyczne na grunt rozpoznawanej sprawy, należy w pierwszej kolejności wskazać, że abuzywność postanowień umownych objawiała się tym, że zaskarżone klauzule nie wskazywały wprost sposobu ustalania wysokości kursu CHF w tabeli bankowej pozwanego, na podstawie którego winno dokonywać się wyliczeń związanych z co miesięcznymi świadczeniami stron oraz przeliczenia kapitału kredytu przed jego wypłatą. W umowie i w regulaminie brak było obiektywnych wskaźników pozwalających na określenie tego właśnie kursu. Pozwany pozostawił sobie arbitralną jednostronną możliwość do kształtowania owego kursu bez wiedzy i ingerencji powoda, stawiając go przy tym w pozycji biernego uczestnika stosunku łączącego strony. Wszelkie wyliczenia kursu waluty były dokonywane przez pozwanego jednostronnie, a to działanie narzucało powodowi wysokość faktycznego zobowiązania w zakresie wysokości kapitału i raty.

Takie działanie pozwanego w ocenie Sądu jest także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz rażąco narusza interesu powoda jako konsumenta.

Należy w tym miejscu dodać za Sądem Najwyższym (wyrok z dnia 29 października 2019 r. sygn. akt IV CSK 309/18) - którego ustalenia podziela Sąd, że tej sytuacji nie zmienia fakt zawarcie między stronami stosunku oświadczenia o ryzyku walutowym, przedstawiającego powodowi symulację wahań raty kredytowej przy założeniu maksymalnego wzrostu kursu franka waluty CHF z okresu 12 miesięcy poprzedzających wniosek, a także konsekwencji wzrostu oprocentowania kredytu i ich położenie na wysokość raty. Oświadczenie takie jedynie w sposób bardzo pobieżny informowało o możności zmian ratalnych w czasie trwania stosunku zobowiązaniowego i jako takie nie może zostać uznane za wyczerpującą informację w tym zakresie udzieloną przez podmiot profesjonalny w stosunku z konsumentem.

Co więcej, zgodnie z art.385(2) kc oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny. Również zgodnie z brzmieniem art.4 dyrektywy nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.

Tym samym przy ocenie niedozwolonego charakteru określonego postanowienia umownego, również ocenie indywidualnej, nie ma żadnego znaczenia w jaki sposób umowa była wykonywana przez strony. W szczególności nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca rzeczywiście korzystał z możliwości, jakie wynikają dla niego z określonego brzmienia postanowień umownych. Istotne jest jedynie, że nie było żadnych przeszkód aby skorzystał z takich uprawnień. Postanowienie jest niedozwolone, jeśli daje kontrahentowi konsumenta możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

Dla stwierdzenia niedozwolonego charakteru określonych postanowień umownych nie znaczenia również to, w jaki sposób pozwany bank rzeczywiście ustalał kurs waluty, do której kredyt był indeksowany. Nie ma też znaczenia w jaki sposób bank finansował udzielanie kredytów indeksowanych, gdyż również to stanowi okoliczność leżącą poza łączącym strony stosunkiem prawnym a równocześnie związaną z wykonywaniem umowy, a nie chwilą jej zawarcia.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd uznał, że stosunek łączący strony nosił znamiona nieprawidłowości, co związane jest z treścią postanowień umownych kwestionowanych przez powoda. Postanowienia te dawały bowiem pozwanemu możność jednostronnego kształtowania wysokości świadczenia, do którego zobowiązany był powód.

Przechodząc do oceny konsekwencji uznania kwestionowanych postanowień umownych za niedozwolone stwierdzić należało, że wskutek bezskuteczności tych postanowień umowę łączącą strony należało uznać za nieważną w całości.

W myśl art. 385 ¹ § 1 zdanie pierwsze k.c. postanowienie niedozwolone nie wiąże konsumenta, a zatem nie wywołuje ono skutków prawnych od samego początku i z mocy samego prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu ( np. wyrok Sądu Najwyższego z 30 maja 2014 r., III CSK 204/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15; wyrok Sądu Najwyższego z 14 lipca 2017 r., II CSK 803/16, OSNC 2018/7-8/79). Sankcja bezskuteczności stanowi wyraz dążenia do maksymalnej ochrony konsumenta poprzez skuteczne wyeliminowanie wadliwych postanowień umownych przy minimalnej ingerencji w stosunek prawny.

Zdaniem Sądu kontunuowanie stosunku prawnego bez postanowień uznanych za bezskuteczne nie było w niniejszej sprawie możliwe. Bezskuteczność analizowanych postanowień prowadziłaby bowiem nie tylko do zniesienia mechanizmu indeksacji oraz różnic kursów walutowych, ale również – pośrednio – do zaniknięcia ryzyka kursowego, które jest bezpośrednio związane z indeksacją przedmiotowego kredytu do waluty. W konsekwencji bowiem bezskuteczności tych postanowień umownych kwota zobowiązania tak banku jak i kredytobiorcy wyrażona byłaby w walucie PLN przy jednoczesnym pozostawieniu oprocentowania opartego o stawkę LIBOR 3M CHF.

Należy mieć ponadto na uwadze, ze powód konsekwentnie domagał się przesłankowo ustalenia, że umowa zawarta między stronami jest nieważna i uwzględnienie roszczenia o zapłatę w oparciu o tę właśnie przesłankę. Mając na uwadze orzecznictwo TSUE artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że z jednej strony skutki dla sytuacji konsumenta wynikające z unieważnienia całości umowy, należy oceniać w świetle okoliczności istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili zaistnienia sporu, a z drugiej strony, do celów tej oceny decydująca jest wola wyrażona przez konsumenta w tym względzie. (wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r., C‑26/13 K., Wyrok TSUE z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 D.).

W konsekwencji na skutek kontroli abuzywności w/w postanowień sporną umowę należy uznać za nieważną. Co więcej, podkreślić należy, że w sprawie brak było podstaw do zastąpienia abuzywnych postanowień umowy jakimikolwiek innymi postanowieniami mogącymi wynikać z przepisów o charakterze dyspozytywnym. Na dzień zawarcia spornej umowy brak było w przepisach prawa polskiego przepisów o charakterze dyspozytywnym mogących wypełnić lukę powstałą w wyniku stwierdzenia bezskuteczności postanowień odnoszących się do kursów waluty.

W tym zakresie za niedopuszczalne uznać należało zastępowanie przez Sąd z urzędu niedozwolonego postanowienia umownego innym mechanizmem wyliczenia kwoty kredytu– w tym nie było podstaw do zastosowania kursu kupna waluty czy średniego kursu stosowanego przez NBP. Możliwość taka nie wynikała na chwilę zawarcia umowy bowiem z jakichkolwiek przepisów prawa, nie sposób było również kursu waluty dla określenia kwoty kredytu- jak zresztą również dla pozostałych analizowanych w niniejszej sprawie postanowień, wyprowadzić z ustalonych zwyczajów obowiązujących w tego rodzaju stosunkach prawnych.

Ponadto, jak zostało już podkreślone, stwierdzenie nieważności było zgodne z żądaniem strony powodowej. Bez znaczenia była w tym kontekście kwestia skutków stwierdzenia nieważności dla pozwanego banku. Zdaniem Sądu, zastosowanie sankcji nieważności nie narusza również, uwzględniając zakres naruszeń po stronie banku, zasady proporcjonalności. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że w relacji konsumenta z przedsiębiorcą przy ocenie skutków uznania poszczególnych postanowień umownych za niedozwolone istotną rolę odgrywa element odstraszający, prewencyjny.

Mając na uwadze powyższe rozważania bez znaczenia, dla oceny wskazanych postanowień umownych, były powody jakimi kierował się powód inicjując niniejsze postępowanie, a w szczególności to, czy powodem był znaczny wzrostem kursu waluty CHF po zawarciu umowy kredytu. Nie sposób było także uznać, że roszczenie powoda jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. W ocenie Sądu nie można w żadnym przypadku uznać, iż konsument wywodzący swoje roszczenia z niedozwolonych postanowień umownych, które do umowy zostały wprowadzone przez pozwany bank, nadużywa swoich praw podmiotowych.

Podkreślenia wymaga również fakt, że nieważność spornych umów ze skutkiem ex tunc oznacza, że wszelkie podpisane przez strony aneksy do łączącej strony umowy nie mogły odnieść pożądanego skutku i należy je uznać za bezskuteczne.

Konsekwencją ustalenia nieważności stosunku prawnego było rozpoznanie roszczenia o zapłatę. Roszczenie to zostało jednak uwzględnione przez sad w mniejszym zakresie niż oczekiwała tego strona powodowa.

W ostatecznie sformułowanym roszeniu o zapłatę strona powodowa domagała się zapłaty kwoty 149.861,68 zł, w tym: (a) kwoty 140.734,72 zł tytułem całych i wszystkich rat odsetkowych od kredytu oraz całego spłaconego „balonowo” kapitału oraz (b) kwoty 9126,69 zł tytułem opłat za aneksy, przy czym roszczeń tych żądam jako nienależne świadczenia na podstawie art. 410 Kodeksu Cywilnego.

Nieważność umowy powodowała, iż świadczenie uiszczone przez stronę powodową tytułem spłaty wszystkich rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych w złotówkach, a także opłat i prowizji było świadczeniem nienależnym. Niezasadna była przy tym argumentacja pozwanego, negująca możliwość uwzględnienia roszczenia powódki w oparciu o art. 410 k.c. Nieważność umowy powodowała, iż następowało wyjście ze stosunku prawnego łączącego strony i niemożność kreowania w oparciu i w ramach tego stosunku prawnego żądania.

Stwierdzenie nieważności spornej umowy powoduje obowiązek dokonania zwrotu wzajemnych świadczeń pomiędzy stronami umowy, stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Co do zasady, kredytobiorca powinien więc zwrócić bankowi otrzymaną od niego kwotę kapitału, a zatem bez odsetek i kosztów dodatkowych, bank zaś powinien zwrócić kredytobiorcy wszelkie wpłacone przez niego raty kredytowe i inne opłaty oraz składki.

W sytuacji, w której w umowach wzajemnych bezpodstawne wzbogacenie następuje po obydwu stronach, teoretycznie możliwe są dwa rozwiązania. Według teorii dwóch kondykcji, każde roszczenie o wydanie wzbogacenia traktuje się oddzielnie i niezależnie od drugiego, a wyrównanie pomiędzy nimi możliwe jest jedynie według przepisów o potrąceniu. Teoria salda natomiast, traktuje świadczenie wzajemne jako pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia tak, że druga strona świadczenia wzajemnego zwraca jedynie nadwyżkę otrzymanego świadczenia ponad wartość świadczenia, które sama spełniła.

Sąd Okręgowy w tym składzie opowiedział się za teorią salda, stojąc na stanowisku, że jeśli w wyniku zawarcia umowy każda ze stron spełniła świadczenie na rzecz drugiej strony, to w przypadku nieważności umowy, bądź też w przypadku przyjęcia jej upadku wobec braku możliwości jej utrzymania po wyeliminowaniu postanowień abuzywnych, każda z nich winna dokonać zwrotu spełnionych wzajemnie świadczeń.

Podkreślenia przy tym wymaga, iż nawet gdyby nie stanowisko Sądu dostrzegającego koniczność zastosowania w realiach niniejszej sprawy do finalnego rozliczenia stron teorii salda, to pozwany podniósł zarzutu wzajemnego potrącenia wierzytelności. Zarzut ten co do kwoty 50.000 złotych wydaje się zasadny, aczkolwiek w związku z oparciem rozstrzygnięcia n teorii salda, nie będzie on stanowił głębszej analizy ze strony Sądu.

W konsekwencji zasądzona wyrokiem kwota stanowi różnicę łącznej kwoty wpłaconej przez powoda na rzecz pozwanego tytułem spłaty udzielonego kredytu (kwota 149.861,68 zł) i wypłaconego powodowi kredytu (kwota 50.000 zł). Przy uwzględnieniu powyższych kwot i zastosowaniu celem rozliczenia stron postępowania teorii salda Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 99.861,68 zł.

Roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy. Zgodnie z regulacją art. 455 k.c., jeśli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

W ocenie Sądu za skuteczne wezwanie do zapłaty należy uznać doręczenie pozwanemu odpisu pozwu co nastąpiło 27 stycznia 2016r. W tej dacie roszczenie powoda w zakresie żądania zapłaty stało się wymagalne. Żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty w wysokości 99.861,68 zł zasługiwało zatem na uwzględnienie za okres od 27 stycznia 2016r. r. do dnia zapłaty (na podstawie art. 481 k.c.).

Powód sformułował swoje żądania w sposób „kaskadowy”, tj. ewentualny. Roszczenie ewentualne to występujące w praktyce sądowej roszczenie zgłoszone w pozwie obok roszczenia głównego na wypadek nieuwzględnienia roszczenia głównego. Sąd w pierwszej kolejności rozpoznaje żądanie główne, zaś o roszczeniu ewentualnym rozstrzyga dopiero w razie oddalenia głównego żądania pozwu. Uwzględnienie żądania głównego w znacznej części, czyniło bezprzedmiotowym rozpoznawanie dalszych roszczeń zgłoszonych jedynie na wypadek nieuwzględnienia żądań głównych.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. oraz art. 100 k.p.c., mając na uwadze zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i stosunek w jakim strony wygrały i uległy w procesie. Powód wygrał proces w 66.63%, zaś pozwany w 33,37%

Strona powodowa poniosła następujące koszty procesu: opłata sądowa od pozwu – 1.000 złotych, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 złotych, koszty zastępstwa procesowego - 3.600 złotych (według rozporządzenia w brzmieniu z daty wnoszenia pozwu §6 punkt 6 rozporządzenia) , zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego – 3.000 złotych (k.1059 v).

Z zaliczki uiszczonej przez powoda pokryto wynagrodzenie biegłego w wysokości 1.471,47 złotych (postanowienie k.1284), w wysokości 243,36 złotych (k.1355) oraz w wysokości 1.285,17 złotych (k.1541). Łącznie koszty procesu poniesione przez powoda to kwota 7.617 złotych

Strona pozwana uiścił kwotę 500 złotych tytułem zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego (k.1281v). Z tej kwoty pokryto wynagrodzenie biegłego w wysokości 243,36 złotych (k.1355) oraz w wysokości 256,64 złotych (k.1541). Na koszty procesu poniesione przez pozwanego składają się także koszty zastępstwa procesowego - 3.600 złotych oraz zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego – 400 złotych – zaliczka nie wykorzystana z którą potrącono koszty sądowe Skarbu Państwa (k.1673). Łącznie koszty procesu poniesione przez pozwanego to kwota 4.100 złotych.

Koszty sądowe wyłożone tymczasowo przez Skarb Państwa stanowiły kwotę 891,79 złotych – koszty wynagrodzenia biegłego. (k.1541). W punktach 4 i 5 wyroku nakazano pobrać na rzecz Skarbu Państwa wskazane tam kwoty, biorąc pod uwagę stosunek w jakim strony wygrały i uległy w procesie. 66,63% z kwoty 891,79 złotych minus 400 zł daje kwotę wskazaną w punkcie 4 wyroku, którą obciążono pozwanego. 33,37% z kwoty 891,79 złotych daje kwotę wskazano w punkcie 5 wyroku, która obciążono powoda.

Z tych względów orzeczono, jak w sentencji wyroku.